[NI
■p
lü
KI
sjechow's ,Drie Zusters'
ersoonlijk verwerkt
Martelingen van politieke
gevangenen in Filippijnen
W
"on van Duinhoven met knap
^pel in „Niet bereikbaar"
JOSEPH
GUY.
r
ngaarse groep in ballingschap
COGNAC
JOSEPH GUY
Soldatenvakbonden
geven gezamenlijk
voorlichting
Morgen gesprek over
bedrijfsbezetting
van Veldkoning
NCW: Economische
groei pas na
ziekteherstel
-ir randstad
uitzendbureau
Amnesty International rapporteert:
Dollar en pond zakken weer
DAG 16 SEPTEMBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 9
ADVERTENTIE
André Rutten
ER DAM De eigen versie
sjechow's ..Drie Zusters", die
ephant Theatre uit Boedapest,
reken naar Parijs, nu in Micke-
elt, duurt nog geen uur. De drie
ers worden gespeeld door drie
s. die er. in Vit overhemd, licht
brillen op. duidelijk als heren
i, aan één stuk door sigaartjes
en thee met wodka drinken.
rouwenstem souffleert hen de
m zin voor zin. in het Russisch
lik. het kan ook Hongaars zijn.
ordt sommige bezoekers, die in
egin wat gegiecheld hebben, na
oosje te veel. Zij vertrekken. De
n staan wel geheel in het Ne-
ids in het programma Als je
voren gelezen hebt (je zou ze
ens tijdens het spel kunnen
ren) versta je uiteraard nog
ibehalve zo nu en dan een ei-
maar zie je wel wat er
zijn. met hun teksten, geheel wegge
laten. Gebleven is ongeveer alles wat
de zusters het hele stuk door recht
streeks tegen elkaar zeggen Dat is
samengevoegd tot één gesprek, dat
de drie mannen, in een kleine ruimte
dicht bij elkaar gezeten, voeren, de
thee op een lichtje, de wodka, de
sigaartjes binnen handbereik Zij
praten traag, mijmerend, kijken
soms even naar elkaar, raken elkaar
een enkele keer zachtjes aan Zij
hebben het over vroeger, toen hun
vader nog leefde, hun moeder er nog
was, zij nog in Moskou woonden, hoe
goed en feestelijk het leven toen was,
hoe saai en vermoeiend nu. waaruit
ook alle vrienden verdwijnen. Zij zul
len teruggaan naar Moskou, waar
hun broer misschien professor kan
worden, want hij schijnt hier nu wel
verliefd te zijn. maar wat is dat voor
een meisje Een extra accent is er
door de plotselinge liefde van een
hunner voor een oude bekende uit
Moskou zoet en bitter, want bei
den zijn getrouwd. Het eindigt, zoals
het stuk met de schrijnende opge
wektheid de muziek is zo vrolijk, wij
hebben lust om te leven, nog even en
wij zullen het waarom van dit leven
weten
Complex
De onverstaanbaarheid van het ge
heel. de gedempte toonaard van het
samenzijn van die drie mannen,
doen het perspectief ontstaan, waar
in de mannen, op de teksten van
vrouwen, verschijnen als mensen,
die uit hun land. hun jeugd, hun
bestaan van voorheen zijn wegge-
moeten en op deze manier hun
complex van wat zij daarbij intens
ondergaan op de toeschouwers over
brengen. Mouskou is daarin natuur
lijk niet Moskou, maar ook meer dan
Boedapest, het is een manier van
leven, van zijn. die is kwijt geraakt.
De voorstelling is. 's avond om tien
uur. in Mickery, t.m. 3 oktober. Daar
na op tournee door Nederland.
sprek tussen drie ballingen op tekst van de drie zusters.
oor Dirkje Houtman
ïnsdag ging in het Nieuwe de la Mar Theater „Niet bereikbaar" van de Engelse toneelschrijver
mon Gray in Nederlandse première, onder regie van Karl Guttmann. In Engeland werd dit stuk
|tgeroepen tot ..Best Play of the Year" van 1975. Daar werd het geregisseerd door Harold Pinter.
nier waarop dit aan de orde komt
aanzienlijk minder
Oorzaak hiervan is dat verwijzingen
naar historisch bepaalde zaken in
Engeland de verschillen tussen de
colleges, de houding van de Engel
sen ten opzichte van de Schotten en
Australiërs hier niet eenzelfde uit
werking kunnen hebben.
Dit nadeel wordt nog versterkt door
het trage spel. waardoor het een en-
e centrale figuur is de uitgever Si-
>n Hench. die voortdurend bezoek
Jgt van achtereenvolgens zijn
urder. broer, vriend met vriendin
een studiegenoot van vroeger. Al-
tornen hem vergasten op hun
istraties en relatieproblemen.
mon wil er wel naar luisteren maar
&at er niet voor open. Afwezig rea-
ert hij te vaak op bijzaken die de
sentie van de problematiek niet
ken waardoor zijn houding iets
geïnteresseerds krijgt Hij houdt
Yhzelf buiten schot wat vaak door
enscenering doeltreffend onder-
eurid wordt.
ortom een persoon die ..niet be-
ikbaar" is. op het onpersoonlijke
Dit laatste wordt bij uitstek bena-
tikt als de vroegere studiegenoot
a het telefonisch antwoordappa-
iat aankondigt zelfmoord te plegen.
on van Duinhoven vindt in dit on-
hsoonlijke een persoonlijkheid,
jn houding deed dan ook herhaal-
e|iik denken aan zijn creatie als
>bot in Hadimassa, aangevuld met
'onselijke elementen
t ondergaat knappe verschuivin-
van ironie naar cynisme, waaruit
tenslotte wordt wakkergeschud
i vrouw is tegen de afspraak in
Iwanger, ze weet echter niet of het
fan haar man of van haar minnaar
k.
^ïvendien vernedert een vriend hem
e' onterechte beschuldigingen
jhettemin weet hij zich vrij snel te
Pastellen
igsz.i<u> tamme voorstelling wordt
Het invoeren van lange stiltes in
komedies begint trouwens een naar
modeverschijnsel te worden.
Niettemin is het de moeite waard
Ton van Duinhoven te gaan zien.
omringd door de ..nieuwe vrijgestel
den", die niet boven een karikatuur
uitstijgen, wat in dit geval functio
neel en komisch is
(ADVERTENTIE)
een eerlijke
Franse cognac
.-sssks;^.
Engels
Een probleem bij een stuk als dit is
°at het zo typisch Engels is.
Oui, oui, oui,
Joseph Guy
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT Drie vakbonden van
dienstplichtige militairen geven met
ingang van de maand september
gezamenlijk voorlichting over mili
taire dienst via de werkgroep IMA
(Informatie Militaire Aangelegen
heden).
De werkgroep bestaat uit vertegen
woordigers van de VVDM. de BVD
(organisatie van soldaten en bur
gers. die zich verzet tegen de inzet
van soldaten bij maatschappelijke
conflicten) en de VD (Vakbond van
Dienstweigeraars).
De voorlichting over onderwerpen
als dienstplicht, soldatenvakbond.
dienstweigeren en vrijwilligersleger,
wordt gegeven in een informatiebu
reau aan Oude Gracht 237 in
Utrecht. Hetbureau is open op
maandagavond van zeven tot negen
uur en op zaterdagmiddag van half
twee tot drie uur.
ROERMOND De bezetters van de
Holland-United vestiging in Roer
mond. Veldkoning. hebben morgen
een gesprek met de directie en met
de bewindvoerder mr. F. Duynstee
uit Maastricht. Daarin wordt dan
geprobeerd om alsnog een oplossing
te vinden voor de problemen rond
de bezette Roermondse vestiging
van Holland United. Dit omdat de
bewindvoerder noch de directie het
ontslag op staande voet van de be
zetters wil intrekken. Bovendien
voelen zij er niets voor om een alge
hele kwijting te verlenen voor de
door de bezetters in de afgelopen
dagen verrichte verkoop van goe
deren.
De directie van het Limburgs Insti
tuut voor Ontwikkeling en Finan
ciering (LIOF) onderhandelde giste
ren met vertegenwoordigers van het
Franse staatsbedrijf Renault over
voortzetting van het agentschap
van Nederland door Veldkoning.
Mochten deze besprekingen gunsti
ge resultaten afwerpen, dan bete
kent dit nog niet, aldus een
woordvoerder van LIÖF dat. de be
zetters het Renault-agentschap zul
len kunnen uitvoeren.
Het grote probleem is namelijk dat
de personeelsleden van Veldkoning
geen homogene groep vormen. Zij
zijn in twee kampen verdeeld Be
zetters, circa dertig man en niet-
bezetters, naar schatting twintig on
der wie diverse stafleden en procu
ratiehouders
Geprobeerd wordt om beide groe
pen met elkaar te verzoenen. Lukt
dit niet. dan is het voortbestaan van
het Roermondse bedrijf zeer twijfe
lachtig. Volgens de directie van Hol
land-United hadden de bezetters
zich nooit mogen laten verleiden tot
de bezetting van het bedrijf waar
aan surséance van betaling is ver
leend. Hierdoor kan de bewindvoer
der niet anders doen. aldus de direc
tie. dan het personeel, dat het be
drijf nu reeds dertien dagen bezet
houdt, op staande voet te ontslaan.
De bezetters zeggen hun actie voort
te zetten en ook goederen te blijven
verkopen aan afnemers van
Veldkoning.
DEN HAAG - Het Nederlands
Christelijk Werkgeversverbond
(NCW) concludeert uit de jongste
ramingen voor de Nederlandse eco
nomie tot 1980 dat er pas weer van
groei sprake kan zijn als de econo
mische situatie hersteld is van een
aantal hardnekkige ziekteverschijn
selen. De analyses van het Centraal
Planbureau maken duidelijk hoe
diep we in de moeilijkheden zijn
geraakt, aldus het NCW. Een achter
uitgang van de concurrentiepositie
gedurende vijftien jaar en een ar
beidsinkomensquote die nergens zo
snel en zo hoog gestegen is. is niet in
enkele jaren weer goed te maken.
Hoe smal de basis is. blijkt uit het
winstaandeel in het nationale inko
men in 1975 van 0 procent, zo stelt
het verbond.
Het NCW betreurt dat het met onze
economie zo ver moest komen. Het
verbond verwacht echter dat het
sombere beeld voor de komende ja
ren alle betrokken partijen tot een
juiste opstelling zal brengen.
Van "tijdelijke"naar vaste baan.
Peter van den Berg (20),
getrouwd en een kersverse
uitzendkracht, zoekt een baan
die hem echt ook op lange ter
mijn bevredigt. Kort geleden
solliciteerde hij bij de gemeente
politie, omdat hij daar op "meer
kontakt met mensen" hoopt.
Dat kontakt mist hij nu, als
technisch tekenaar wel een
beetje, want "een vel papier
praat niet terug."
Via Randstad werkt hij nu
sinds een week of twee aan de
tekentafel bij een bedrijf in
Loosdrecht. Hij vindt dat als
overbrugging een prima oplos
sing. "Ja," zegt hij. "en als ze me
aannemen bij de politie, dan
gaat misschien mijn vrouw wel
af en toe voor een uitzendbureau
werken. Maar één vaste baan
moet er toch zeker in de familie
zijn..
Een stukje informatie
over motieven en mogelijkheden van mensen
die tijdelijk werk ambiëren.
Tijdelijke arbeid is blijvend
fenomeen.
In onze maatschappij van
vandaag, met snel wijzigende
sociale en economische omstan
digheden en nieuwe technolo
gische toepassingen raakt de
arbeidsmarkt aan twee kanten
in de knel.
Zo zien we naast een groeien
de "arbeidsreserve" (1973:
117.000. juli 1976: 220.354 - CBS)
tegelijk een blijvend hoog cijfer
"openstaande aanvragen" van
bedrijven (1973: 67.000, juli 1976:
51.225 - CBS).
Zo ontstaat er spanning op de
arbeidsmarkt tussen een hoge
arbeidsreserve en een groeiende
behoefte aan schaarse en vaak
kostbare specialisten.
Dus kijkt het bedrijfsleven uit
naar hulp van derden, die gespe
cialiseerde werkzaamheden van
het bedrijf "tijdelijk" kunnen
overnemen, waardoor weer meer
gelegenheid ontstaat tot concen
tratie op de specifieke functie
van het eigen bedrijf.
Vooral de dienstverlenende
sector is hierdoor in een stroom
versnelling gekomen. En de
afgelopen jaren groeide deze
sector tot 31,3% van het totaal
aantal werknemers (1975 CBS).
Vergelijkende cijfers uit de V.C
doen vermoeden, dat verdere
ontwikkeling van dit percentage
verwacht kan worden.
Hierdoor ontstaan nieuwe
beroepen en branches zoals
"leasing"-maatschappijen en
gespecialiseerde schoonmaak
bedrijven. Bestaande branches,
zoals bijvoorbeeld banken en
reklamebureaus, groeien verder
uit en bieden naast hun produkt
specialisatie nu soms een vol
waardig extern adviseurschap.
Bij deze laatste groc-p hoort ook
het "uitzendbureau", dat als
intermediair tussen groeiende
vraag en aanbod van gespeciali
seerde "tijdelijke arbeid" een
belangrijke taak op zich neemt,
zowel tegenover het bedrijf als
tegenover de uitzendkracht, die
beiden groot belang hebben bij
een efficiënte afstemming van
"tijdelijke" werkgelegenheid en
"tijdelijke" werknemer.
De intercedent.
Hidde Bouma is geboren en
getogen - Utrechtenaar, hoewel
zijn naam dat niet onmiddellijk
doet vermoeden. Zijn opleiding
(l.t.s., m.t.s. en gedeeltelijk
h.t.s.) komt hem als Technisch/
Industrie intercedent uitstekend
van pas. Binnenkort wordt hij
van Utrecht overgeplaatst naar
Randstad Amersfoort. Hij is erg
blij met deze verandering, omdat
hij in deze nieuwe funktie meer
de gelegenheid krijgt de bedrij
ven waarmee hij werkt zelf te
bezoeken.
Hidde: "Het is voor ons erg
belangrijk te weten, onder welke
omstandigheden de mensen die
je uitzendt gaan werken, welke
sfeer er heerst en wat zij precies
gaan doen. Dan weetje waar je
over praat en kan je zowel uit
zendkracht als bedrijf komplete
voorlichting geven. En daar zijn
beide partijen bij gebaat."
Randstad werkt
Van onze redactie buitenland
AMSTERDAM Op de Filippijnen worden politieke gevangenen
de lange perioden met grote wreedheid gemarteld. Dit staat
International, de organisatie die zich bezighoudt met de rechten
dat gisteren verschenen is.
Het rapport werd opgesteld door de
Amerikaanse advocaat. Thomas C.
Jones en Wen-Hsien Huang, hoofd
van de afdeling onderzoek voor Azië
van Amnesty International. Beide
mannen bezochten vorig jaar van 22
november tot 5 december de Filip
pijnse hoofdstad Manilla en voerden
gesprekken met 107 politieke gevan
genen. Wen-Hsien Huang was afgelo
pen weekeinde de gast van de Neder
landse afdeling van Amnesty in
Amsterdam.
Noodtoestand
De politieke gevangenen worden
vastgehouden op grond van de nood
toestand in de Filippijnen die op 21
september 1972 door president Fer
dinand Marcos werd ingesteld. Mar
cos gaf het leger opdracht orde en
gezag te handhaven, alle vormen van
onwettig geweld te voorkomen of te
onderdrukken alsmede elk verzet te
gen de door hem persoonlijk afge
kondigde decreten De noodtoe
stand heeft de president de afgelo
pen vier jaar vrijwel onbeperkte
macht gegeven.
Sinds de afkondiging van de nood
toestand werden er naar Filippijnse
opgaven ongeveer 50.000 mensen ge
arresteerd. In .mei 1975 liet de rege
ring weten dat velen waren vrijgela
ten en dat er zich nog ongeveer 6000
in gevangenschap bevonden Am
nesty International zegt niet te we
ten of dit cijfer betrouwbaar is. om
dat verschillende onafhankelijke
LONDEN AMSTERDAM De
koersen van pond. dollar en aanvan
kelijk goud zijn ook gisteren fors
gedaald. De Duitse mark was giste
ren weer erg in trek en kennelijk
werden de andere slangvaluta (gul
den. Belgische frank en de Scandi
navische kronen) met het Duitse be
taalmiddel meegetrokken. Dit had
ten gevolge dat de pondenkoers in
Amsterdam zakte van 4.548 tot
ƒ4,511, zodat de 4.50-grens gena
derd wordt. De dollar, dinsdag nog
2,61j kwam op een notering van
iets boven de 2.60 terecht Engelse
bankbiljetten van een pond kosten
vandaag 4.40-4.70 (was 4,44-4.741
en dollarbiljetten 2,55-2.65 (was
een cent meer).
.Het gegeven is voor het Nederlandse
publiek wel herkenbaar maar de ma
in Frankfort kwam de dollarkoers
op het laagste punt in veertien
maanden. Oorzaak van dit alles Wits
volgens valutahandelaren een spo
radisch aanbod, dat op een markt
waar bijna niets te doen was zeer
grote invloed had.
De goudprijs daalde in Londen aan
vankelijk met 2.10 dollar tot 109.50
dollar maar steeg daarna weer tot
het oude peil. Eenzelfde ontwikke
ling was waar te nemen op de andere
Europese goudmarkten.
DEN HAAG In Juli is de Invoer
sterker gestegen dan de uitvoer in
vergelijking met juli 1975. ook wan
neer men incidentele exporten en
importen buiten beschouwing laat.
Volgens de door het Centraal Bu
reau voor de Statistjek samengestel
de voorlopige gegevens bedroeg de
waarde van de buitenlandse handel,
exclusief de handel met België en
Luxemburg, in juli 1976 voor de in
voer 7.314 min gld (juli 1975 5 751
min gld) terwijl voor 7 224 nln gld
(juli 1975 5 775 min gld) werd uitge
voerd
waarnemers het aantal veel hoger
schatten. Hoe dan ook. over de
rechtstaat op de Filippijnen is Am
nesty duidelijk: „Sinds de president
de noodtoestand afkondigde, zijn de
Filippijnen veranderd van een land
met een opmerkelijke constitutione
le traditie in een systeem waarin de
willekeur hoogtij viert en bewijzen in
de rechtspraak door martelingen
verkregen worden."
De Amnesty-missie ontdekte dat de
beloften en garanties in de grondwet
van het land „volstrekt zonder bete
kenis waren voor personen die om
politieke redenen in de gevangenis
zitten."
Militaire wet
Internationaal (ook door de Filip
pijnen) erkende rechten van de mens
worden met voeten getreden, aldus
het rapport, en de rechtspraak in het
land is niet bij machte hier iets aan
te doen In de Filippijnen heerst de
militaire wet van de autoritaire pre
sident Marcos, niet gehinderd door
constitutionele garanties of beper
kingen.
De opstellers van het rapport, die de
medewerking van de Filippijnse au
toriteiten bij hun onderzoek bevredi
gend noemen, zeggen dat 71 van de
107 door hen ondervraagde gevange
nen zwaar werden gemarteld, „blijk
baar omdat de ondervragers gewoon
zeer wreed waren of om te pogen
gegevens van hen los te krijgen
Bovendien bleek van de gevangenen
die niet werden gemarteld dat ze of
hooggeplaatste vrienden hadden of
relaties met gevangenisautoriteiten
onderhielden of dat ze gewoon vrou
wen waren Waarmee niet gezegd is
dat vrouwen niet gemarteld worden.
In het rapport staan voorbeelden
waarin vrouwen zeer wreed behan
deld worden.
Onder de ondervraagde gevangenen
zaten velen, die al opgepakt waren
voor de afkondiging van de noodtoe
stand. Juist deze gevangenen, die op
grond van ondermijning en rebellie
gearresteerd waren, dienden in 1972
om het instellen van de noodtoe
stand een legale basis te verschaffen
Maar. zo zegt het rapport, geen enke
le rechtszaak tegen deze mensen is
nog tot een einde gebracht. Ook zijn
tegenover deze gevangenen nog geen
bewijzen in de openbaarheid ge
bracht „De regering acht het blijk
baar zelfs niet nodig te bewijzen dat
deze mensen ondermijnende activi
teiten hebben ondernomen." aldus
Wen-Hsien Huang Terwijl wel ge-
herhaaldelijk en vaak geduren-
in een rapport van Amnesty
van de mens overal ter wereld,
zegd wordt dat juist zij de oorzaken
zijn van de noodtoestand.
Methoden
Ongeveer de helft van het rapport
bestaat uit gesprekken met gemar
telde gevangenen. Daarin komen de
gebruikelijke mensonterende en
wrede methodes naar voren, zoals
stompen in het gezicht, slaan met
knuppels. het toedienen van
elektrische schokken, het mishande
len van geslachtsdelen, bedreigin
gen. het branden met sigaretten, de
„falanga" (slaan op de voetzolen) en
de „Russische roulette", (waarbij
een revolver met één kogel in de
kamer tegen het hoofd geplaatst en
de trekker overgehaald wordt nadat
de kamer rondgedraaid is).
Een schrijnend geval is dat van de
familie Hilao. waarvan de dochter
Lllosa tijdens het verhoor stierf.
Haar broer Winifredo werd zwaar
gemarteld. Hij is nooit voor de rech
ter geweest. Zijn vrouw, twee andere
zusters, een zwager en een zeven
weken oude baby van één van zijn
zusters zaten ook in de gevangenis.
De willekeur van het politieapparaat
mag blijken uit het geval van de
oud-marinekapitein Danilo Vizma-
nos. die tijdens zijn opleiding een
werkstuk gemaakt had over de
kwestie van de erkenning van com
munistisch China door de Philippij-
nen Hij had voor zijn studie enige
boeken van Mao Tse-toeng in huis en
werd opgepakt. Hij werd gembrteld
en zit sinds 1974 vast. terwijl de
Filippijnen Peking inmiddels al lang
erkend hebben.
Nieuwe arrestaties
Het rapport werd op 25 mei van dit
jaar naar de Filippijnse regering ge
stuurd. Amnesty vroeg om onmid
dellijke vrijlating op borgsom van de
politieke gevangenen en deed een
groot aantal aanbevelingen om aan
de martelpraktijken een einde te
maken en de beulen gerechtelijk te
vervolgen. Er kwamen inderdaad be
richten dat tegen bepaalde beulen
een onderzoek was begonnen Ook
werd een aantal gevangenen vrijge
laten Maar anderzijds gingen de ar
restaties op grote schaal door en ook
aan de martelingen is geen eind
gekomen
Amnesty concludeert dan ook dat de
Filippijnse autoriteiten schromelijk
te kort schoten en besloot het rap
port te publiceren om de wereldopi
nie wakker te schudden
