Abortuswet gaat niet
alleen arts of vrouw,
maar ons allen aan
Pinochet versterkt positie
ten koste van Chileense volk
STEUNFONDS
Norm streekbus gehalveerd
Van Agt mag zijn
paraaf weigeren
onder wetsontwerp
STEUN DE STAKINGSKASSEN
VAN HET ZWARTE
ARBEIDERSVERZET IN
ZUID-AFRIKA! GIRO 3301836
Commentaar KVP/AR-voorstel is christelijk appèl van democraten
Winstpunt
Westerterp komt vervoersbedrijven tegemoet
Leer snijden
EJNSDAG 14 SEPTEMBER 1976
TROUW/KWARTET 5
kl sinds jaar en dag laat de Neder-
Endse regering er geen twijfel over
gestaan, dat zij er niets voor voelt
Zuidafrikaanse thuisland
transkei straks als een onafhankelij
ke en souvereine staat te erkennen.
lat is en dat hebben wij al eerder
deze kolom geschreven een
uist standpunt. Erkenning van een
and als (Transkei (of een ander
Zuidafrikaans thuisland) zou in
raktijk betekenen een internatio-
aal fiat voor de Zuidafrikaanse
n ipartheidspolitiek.
i Daarom ook valt het toe te juichen,
ek dat de Europese raad van ministers
en dat is, alle andere mooie
ij verhalen ten spijt, nog steeds het
hoogste gezagsorgaan in de Europe-
se Gemeenschap dit weekeinde in
n het Liefelijke Beetsterzwaag una-
0 niem heeft besloten deze politiek als
gemeenschappelijk standpunt te ne-
^men en daarvan, met één mond
sprekend, in de Verenigde Naties,
blijk te geven.
)K Het klinkt wat ouderwets en onrea-
Eft listisch: het niet-erkennen van de
R zelfstandig wording van een land,
r maar er is diplomatiek geen andere
uitweg dan op deze manier te laten
weten hoe men over een ontwikke
ling denkt en druk uit te oefenen.
De vorming van de thuislanden
maakt de ongelijksoortige ontwik
keling" van blank en zwart eerst
goed mogelijk, zo verdedigen de
Zuidafrikanen hun politiek en dat
klinkt wat positiever dan apartheid.
Maar dat verhaal is niets anders dan
de maskering van de werkelijkheid.
De werkelijkheid komt er op neer
dat de blanke minderheid vaststelt
waar ieder moet wonen en hoe ie
ders ontwikkeling er dient uit te
zien De werkelijkheid is dat naar
volstrekte willekeur met rechten van
mensen wordt gesold, zwarte (stede-
vllijke) Zuidafrikanen hun nationali-
ieit wordt ontnomen en zij tot
vreemdelingen in eigen land worden
Het betekent ook door de
1 praktische uitwerking dat de blanke
I minderheid weigert te erkennen dat
de rijkdom van Zuid-Afrika het re
sultaat is van de gemeenschappelij
ke inspanning van blank en zwart,
zodat de blanken daar niet eigen
machtig over mogen beschikken en
zeker niet bij de verdeling het groot
ste deel voor zichzelf reserveren.
Dat alles te ontkennen, dat is de
diepere achtergrond van het besluit
van de Europese ministerraad van
dit weekeinde. Een ontkenning van
iets negatief wn dus een positief
winstpunt.
door mr. E. M. de Wael-Smulders
UTRECHT Een sleutelformule bij het confessionele wetsontwerp in zake abortus luidt: „Het wil
ons voorkomen dat het „opdringen" van een wet die een extreme opvatting met uitsluiting van de
andere tot gelding zou willen laten komen, niet heilzaam kan zijn". (Memorie van Toelichting).
Dit beaam ik. Een wet „opdringen" is nooit heilzaam en gelukkig democratisch onmogelijk.
Er zijn nogal wat protesten gerezen
tegen het gebruik van de term
„extreem". Is het dan niet normaal,
dat een levend ongeboren kind mag
blijven leven? Antwoord: ja. „Gij
zult niet doden" is voor mensen nor
maal, maar menselijke ofwel christe
lijke normen zijn dan ook in laatste
instantie extreem. Dieren doden el
kaar. mensen in beginsel niet en dit
beginsel voert in uiterste consequen
tie tot heldhaftigheid, marte
laarschap. heiligheid.
Intussen geldt deze norm slechts vol
komen binnen het totale liefdesge
bod, dat ook andere normen omvat,
welke ten diepste niet concurreren.
Het hoort alles wezenlijk bijeen: lief
de voor het ongeziene kind èn voor
de vrouw-in-nood èn voor de arts, die
popelt haar te helpen; van harte
deelnemen, steunen, raad geven zon
der arrogantie; niet doden of laten
doden èn niet veroordelen wie in
onmacht of verwarring wel heeft ge
dood; getuigen van waarheid en
hoop èn de naaste respecteren die de
waarheid niet kent, de hoop niet
deelt: „Wie lijdt er zonder dat ik lijd?
Wie wordt er geërgerd zonder dat ik
opvlam?" 2 Cor. 11:29).
Doolhof van vragen
Met deze extreme normen bevonden
onze politici zich als in een doolhof
van practische problemen en be
leidsvragen (van typisch juridische
opgaven nog gezwegen): In hoeverre
is strafdreiging zo we al recht heb
ben te straffen, effectief? Als om
erger te voorkomen gelegenheid
moet worden geboden tot klinische
abortus, waar ligt dan het punt, dat
het middel voorbijschiet aan het
doel en uitlokt tot immoreel gedrag?
Hoe liggen nü de feiten en wat is
voor straks te voorspellen?
Daarachter lagen ethische er
rechtsfilosofische vragen: Mag eer
arts abortus weigeren, als een vrouw
dan geneigd is tot clandestien ge
knoei of misschien zelfmoord? Hoe
ver gaat zijn verantwoordelijkheid
voor een patiënt?
Zelf meen ik, dat een arts de doden
de ingreep mag en moet weigeren,
precies omdat en in zoverre hij bete
re perspectieven opent, wat met na
me een christen geacht wordt te kun
nen doen. Een heel andere vraag is,
of namens de gemeenschap de over
heid mag pogen het uitdragen van
alle zwangerschappen af te dwingen
met juridische sancties, wanneer die
zelfde gemeenschap als geheel niet
in die perspectieven gelooft en niet
genegen is de ldsten mede te aan
vaarden. Dit zijn evengoed gewe
tensvragen als de individuele vraag
„Mag ik ooit doden?"
Blikverenging
KVP en ARP kwamen uit de doolhof
met een ontwerp, waarop uit velerlei
oogpunt kritiek is gekomen wie
het beter wist mocht het zeggen
maar haast alle critici hebben hun
eigen blikverenging. Vlak voor het
Kamerdebat ga ik niet meer in op
bijzonderheden; dat heb ik hier en
elders eerder gedaan. Nög voelen ve
len zich geroepen tot waarschuwin
gen en sombere voorspellingen voor
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Minister Westerterp (verkeer en waterstaat; heeft nu definitief besloten dat er voor
bussen van het streekvervoer pas sprake behoeft te zijn van opheffing in avond- en weekeinduren
indien er gedurende die uren minder dan vijf passagiers zijn.
In een brief aan de Tweede Kamer
heeft hij geschreven af te zien van
zijn tien-personen-norm waar
mee hij de afgelopen zomer alle Ne
derlandse streekvervoersbedrijven
tegen zich in het harnas joeg.
In gevallen waarin een buslijn min
der dan vijf passagiers per trajectge
deelte vervoert, behoeft niet direct
sprake te zijn van opheffing. In zo n
geval moet er eerst een onderzoek
worden ingesteld, zo schrijft de mi
nister aan de Tweede Kamer. Bij
zo'n onderzoek moeten de eventuele
gevolgen van het niet meer bedienen
van een lijn in ogenschouw worden
genomen.
In verband met het definitief halve
ren van de tienpersonen-norm zal
éen buslijn, die in verband met deze
norm ;1 was opgeheven, weer kun
nen gaan rijden. Die bus rijdt tussen
Nederpelt en Valkenswaard.
Minister Westejterp had enkele we
ken geleden al in een besloten verga
dering van een Kamercommissie ge
zegd halvering van zijn norm te over
wegen. Vervoersbedrijven hadden
daarna aangedrongen op definitieve
uitspraken. Morgen bespreekt de
Tweede Kamer de positie van het
streekvervoer met minister Wester
terp.
Mevrouw de Wael is een rooms-
katholick publiciste (en juriste) uit
Utrecht.
de praktijk als dit voorstel wet
wordt. Dat mag. maar soms krijg ik
de indruk van een bijna neurotische
angst, alsof straks de wetgever op
een knopje drukt, waarna alles auto
matisch goed of fout loopt. Alsof wij
de praktijk niet zelf maken!
Een wet geeft voor problemen van
heil en onheil, leven en dood nooit de
oplossing, maar kan wèl werken als
appèl en zo wens ik het ontwerp Van
Schaik-Van Leeuwen op te vatten:
een christelijk appèl van demo
craten.
Christendom en democratie grijpen
in elkaar als de beide balken van het
kruis. Zo ooit dan bleven wij thans
een cruciaal moment, waarop moet
blijken hoe christelijk extremisme
de ware democratie niet schaadt en
omgekeerd. Hoog tijd werd het om
het zwaartepunt van een probleem
als abortus over te hevelen van de
micro-ethische sfeer (Wat mag en
moet de zwangere vrouw, de arts. de
verpleegkundige?) naar de macro-
ethiek (Wat moeten wij allemaal er
aan doen?).
Dezelfde maatschappij, waaruit nu
nog de noodroep klinkt om abortus,
zal binnenkort overleggroepen
voortbrengen, niet om een hoogst
persoonlijke beslissing over te ne
men, wèl om de eerste nood te doen
keren. Een hoopvol begin.
Veel te lang hebben christenen zon
debokken de woestijn ingestuurd en
de letter.van hun moraal gekoesterd
ten koste van de geest. Vandaag
slaat de balans wel eens door naar de
andere kant. We hebben dan ook
behoefte aan een evenwichtige wet.
die de zware verantwoordelijkheid
van individueel betrokkenen niet
verdoezelt maar tegelijk ieder op
roept die verantwoordelijkheid te
delen teneinde het leven te behoe
den. Wat eigenlijk iedereen verlangt.
POLSBROEK De 63-jarige me
vrouw R. M. G. Stolman-
Rosenbergen uit Den Haag is gister
middag bij e^n verkeersongeluk op
de Zuidzijdse Weg in de Utrechtse
gemeente Polsbroek om het leven
gekomen. Zij zat in een auto die
achterop een langs de weg stilstaan
de tractor met mestkar botste.
Het is goed leer snijden van ander
mans riemen. Dat spreekwoord gaat
op voor de wijze waarop minister
Westerterp gisteren trots het wette
lijk regiem voor de woonerven aan
kondigde. De indruk die de minister
wekt als zou vrijwel iedere straat op
korte termijn in een woonerf kun
nen zijn omgetoverd, als het betrok
ken gemeentebestuur daaraan ten
minste meewerkt, is onjuist.
Onjuist, omdat er behalve het nu
geschapen wettelijk-juridisch kader
nog geen enkele andere belemme
ring uit de weg is geruimd. Die
andere belemmeringen zijn voorna
melijk van financiële, maar ook van
praktische aard. Gemeenten zijn ge
bonden aan hun eigen schema voor
de vernieuwing van de bestratingen.
Iedere straat komt daarvoor wel
eens aan de beurt, maar dat kan
jaren duren. Pas als een bestrating
toch vernieuwd moet worden, kan
pas worden gedacht aan een woo
nerf, aan een totale herinrichting
van de straat.
Daarbij komt dan het financiële as
pect: een totale herinrichting van
straten is duurder, aanzienlijk duur
der dan een gewone herbestrating.
Gemeenten staan dus voor een fi
nanciële drempel, die niet wordt
opgeheven door het rijk, omdat er
geen speciale pot voor de wooner
ven komt.
Bij dit alles komt dan nog eens dat
er tal van straten zijn, die gewoon
niet (of nog niet) deugen om tot
woonerf te worden omgebouwd.
Neem alleen maar de vele straten in
de oudste wijken van de grote ste
den, met een zeer hoge parkeer-
dichtheid. Daar een woonerf van te
maken is onmogelijk, zonder het
belangrijkste deel van de auto's te
weren. En dat is pas weer mogelijk,
als er vervangende parkeergelegen
heid komt, waar gemeenten veelal
echter ook de financiële middelen
niet voor hebben.
Kortom, de komst van een woonerf
hangt vooral af van de toevallige
actuele budgettaire positie van de
betrokken gemeente, waardoor veel
Nederlanders nog lang op hun woo
nerf zullen moeten wachten; het
enthousiasme van Westerterp ten
spijt.
door Herman Amelink
Begin dit jaar zag het ernaar uit dat de positie van de Chileense
juntaleider, Pinochet, bijzonder hachelijk was. Toenemende
kritiek op de onderdrukking, de belabberde economische situa
tie en verdeeldheid in het leger wekten de indruk dat zijn dagen
geteld waren. Nu de derde verjaardag van de junta „gevierd" is,
blijkt de situatie sterk veranderd. In een half jaar tijd is Pinochet
erin geslaagd het tij te keren en zich een stevige machtsbasis te
verschaffen. Wat heeft Pinochet in staat gesteld tegen de stroom
in te roeien en vaste wal te bereiken?
Begin dit jaar stelde een aantal hoge
officieren in het leger de president
een ultimatum, waarin maatregelen
geëist werden om de slechte econo
mische situatie te verbeteren. Vooral
generaal Leigh, evenals Pinochet lid
Van de junta, kritiseerde herhaalde
lijk het economisch beleid van de
regering.
Een tweede teken aan de wand was
het boek van de vroegere president
Eduardo Frei, waarin hij kritiek uit
oefende op de martelpraktijken van
de militaire regering. Frei, die be
paald geen aanhanger van de in 1973
omgebrachte Allende was en mee
werkte aan diens val. hekelde het
fascisme van de junta.
Ondanks de druk van de internatio
nale publieke opinie, de protesten
van de kerken tegen de schending
van de rechten van de mens en de
zeer sombere economische situatie is
Pinochet de crisis te boven gekomen
en zit hij nu steviger in het zadel dan
tevoren. Er is een aantal factoren dat
tot deze versterking van de positie
van de Chileense.president heeft bij
gedragen.
Verenigde Staten
De verbetering van het image van
Pinochet in de ogen van zijn mede
militairen is voor een belangrijk
deel te danken aan het buitenlands
beleid dat de Verenigde Staten ten
opzichte van Chili gevolgd hebben.
Op de conferentie van de Organisa
tie van Amerikaanse Staten (OAS),
die in juni van dit jaar in de hoofd
stad van Chili. Santiago, gehouden
werd. toonde de Amerikaanse minis
ter van buitenlandse zaken, Henry
Kissinger zich nogal verzoeningsge
zind. Tijdens de conferentie werd
een rapport besproken waarin de
schending van de rechten van de
mens door de Chileense junta aan
de orde kwam. De Amerikaanse mi
nister ging niet verder dan het leve
ren van enige verbale kritiek, maar
stelde geen enkele concrete maatre
gel in het vooruitzicht voor het geval
de schendingen zich zouden voorts
zetten.
Bij zijn terugkeer in de Verenigde
Staten verklaarde Kissinger voor de
commissie internationale betrek
kingen van het Huis van Afgevaar
digden, dat hij de toezegging van de
Chileense junta had gekregen van
een gematigder opstelling tegenover
andersdenkenden. De minister wees
erop dat Chili tenminste had meege
werkt aan een onderzoek naar de
schending van de mensenrechten
door de OAS en dat Cuba dat tot
nog toe nooit had gewild. Verder
constateerde de minister een gelei
delijke verbetering in de toepassing
van de mensenrechten.
Ondertussen had de conferentie van
de OAS en meer speciaal de aanwe
zigheid van Kissinger zijn uitwer
king niet gemist. Pinochet had wel
even in het zondaarsbankje gezeten,
maar de overheersende indruk was
wel dat de juntaleider voortaan
weer volledig mocht meetellen in de
Amerikaanse wereld Het verhoogde
zijn aanzien onder de militairen. En
het had hem niet meer dan de vrijla
ting van zo'n 200 politieke gevange
nen gekost die voor een belangrijk
deel naar het buitenland verdwe
nen. Intussen konden de arrestaties
in hetzelfde tempo worden voort
gezet.
Economische politiek
De versterking van de positie van
Pinochet is verder te danken aan
het beleid van zijn minister van fi
nanciën, Jorge Cauas. Doorzijn po
litiek zal Chili dit jaar in staat zijn
de jaarlijkse afbetaling van de fi
nanciële schuld op eigen kracht te
verrichten. Verder zal hij wellicht
ook in staat blijken het tekort op de
betalingsbalans in de nabije toe
komst te boven te komen.
Door de volmachten die Cauas
kreeg van Pinochet zijn deze. doel
einden op een nogal wrede manier
bereikt. Na de val van Allende kon
de regering Pinochet rekenen op
Dictator Pinochet heeft de hier gul lachende arbeiders in de
Chileense kopermijnen niet veel goeds te bieden.
steun uit het buitenland en op een
grote bereidheid in het land te inves
teren. De junta maakte de omstan
digheden daarvoor gunstig: lage lo
nen, verbod van vakbondsactivitei
ten en geen prijsbeheersing.
Deze politiek leidde in 1974 tot een
groei van de economie met vijf pro
cent. maar het tekort op de beta
lingsbalans nam ernstige vormen
aan. Er werd meer geïmporteerd dan
het land kon uitvoeren. Toen in 1975
de prijs van de koper (Zeventig pro
cent van Chili's export) halveerde,
was de ellende nauwelijks meer te
overzien. Chili's inkomsten daalden.
De economische situatie vroeg om
investeringen. Maar daarvoor was
de invoer van kapitaalgoederen no
dig en die import vergrootte het
tekort op de betalingsbalans.
De slechte reputatie die Chili inmid
dels gekregen had. maakte een her
ziening van de schuldenregeling met
het buitenland bijzonder lastig, om
dat de schuldeisers politieke rech
ten en vrijheden als voorwaarde
voor die herziening stelde Dat was
nu juist waarvoor de junta niet
voelde.
Minister Cauas vond een haidvoch-
tige uitweg uit deze problemen. Hij
constateerde dat de pogingen om de
economische groei te vergroten ook
een toeneming van het tekort op de
betalingsbalans betekenden. Daar
om besloot hij ook die groei te gaan
afremmen. In een land als Chili, met
een gecentraliseerde economie, was
dit niet zo moeilijk. De minister ver
laagde de overheidsuitgaven met
maar liefst dertig procent.
Die sterke daling van de overheids
uitgaven deed de economische acti
viteit sterk teruglopen. Een aantal
fabrieken ging over de kop en in vele
sectoren liep de bedrijvigheid zo
sterk terug, dat de arbeiders op
extra lange vakanties gestuurd
werden.
Door de economische groei af te
remmen is het betalingsbalans-
tekort nu sterk afgenomen, maar de
sociale gevolgen van deze politiek
zijn intriest. Het aantal werklozen is
gestegen tot twintig procent.
Honger
Er wordt op grote schaal honger
geleden in Chili omdat de regering
door voortdurende devaluaties de
export van produkten (vooral uit de
landbouw) probeert te bevorderen,
terwijl de invoer afgeknepen wordt.
Dit heeft tot gevolg dat de voed
selprijzen in het land erg hoog en
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Niet slechs één, maar zelfs bijna twee weken
heeft de Tweede Kamer uitgetrokken voor het debat over de
twee initiatief-ontwerpen van wet tot regeling van de ab
ortus, dat vanmiddag zal beginnen. Er wordt op gerekend
dat de Kamer vandaag de hele dag maar ook morgen nog
een paar uur nodig zal hebben voor haar beschouwingen in
eerste termijn. Donderdag volgen de eerste antwoorden van
de indieners. De afronding van het debat is pas na Prinsjes
dag te verwachten: volgende week woensdag en donderdag.
De stemmingen zullen donderdagavond 23 september wor
den gehouden.
Er zullen zes indieners achter de
regeringstafel zitten: dr. J. H.
Lamberts en dr. H. J. Roethof
(PvdA), mevrouw mr. E. Veder-
Smit en mr. A. Geurtsen (WD) en
mevrouw Hannie van Leeuwen
(AR) en mevrouw M. H. M. F.
Gardeniers-Berendsen (KVP).
Het is gebruikelijk dat de bij de
initiatief-wetgeving betrokken
minister dergelijke beraadslagin
gen van de Kamer terzijde aan
de regeringstafel gezeten bij
woont. maar minister Van Agt
schijnt in dit geval nog niet te
hebben besloten of hij wel of niet
zal komen en zo ja of hij zich in
het debat zal mengen.
Handtekening
Maar ook als hij mee-discussieert
zal hij toch geen antwoord geven
op de vraag die zovelen zolang
heeft beziggehouden: Zal hij,
wanneer het wetsontwerp van
PvdA-VVD het haalt, daaraan
zijn grondwettelijk vereiste
handtekening (contraseign) wil
len hechten? Van Agt heeft dit
formeel altijd in het midden gela
ten, maar steeds toch zoveel blijk
gegeven van zijn weerzin tegen de
legalisering van de abortus zoals
PvdA en VVD haar geregeld wil
len zien, dat zijn vrienden en an
dere ingewijden voor zeker aanne
men dat Van Agt zijn handteke
ning zal weigeren.
„Zou hebben geweigerd" moe
ten we nu zeggen, want het begint
er inmiddels naar uit te zien dat
de soep niet erg heet zal worden
gegeten. Waarschijnlijk krijgt de
Eerste Kamer het wetsontwerp
dat het haalt, pas vlak voor of
vlak na het kerstreeces te behan
delen, en dan moet het nog voor
advies naar de Raad van State. Of
het dan nog vóór de verkiezingen
en het demissionair worden van
het kabinet ondertekend, of zoals
dat officieel heet gecontrasig
neerd moet worden is de vraag In
zo'n geval zal het echter wel moei
lijkheden geven bij de nieuwe ka
binetsformatie.
Weigeren
Maar gesteld nu eens dat het wet
sontwerp de huidige minister van
justitie nog tijdig ter onderteke
ning wordt voorgelegd. Heeft hij
dan formeel het recht te wei
geren?
Natuurlijk wel. Het contraseign,
ingevoerd bij de nieuwe grondwet
van 1840. na de afscheiding van
België, beoogt de minister aan
sprakelijk te kunnen stellen, als
hij met zijn beleid zou gaan afwij
ken van datgene wat de wet aan
geeft. Niets is derhalve logischer
dan dat een minister die voor een
bepaald stuk beleid op basis van
een wet die hij niet wil, niet ver
antwoordelijk wil zijn. ook niet
contrasigneert, maar dan zou de
Kamer misschien aanleiding zien.
hem weg te sturen.
Een andere mogelijkheid geeft ar
tikel 130 van de grondwet. Daarin
ligthet recht van de regering be
sloten om een wetsontwerp dat
via een initiatief van de Staten-
generaal onstaan is. naast zich
neer te leggen met de medede
ling: De Koning houdt het
voorstel in overweging. Dat is ei
genlijk het omgekeerde van de
gang van zaken bij een gewoon
wetsontwerp. Dat komt van de
Kroon en kan door de volksverte
genwoordiging geweigerd wor
den. Omgekeerd kan dat ook.
Maar dan zal die weigering toch
doorgaans wel van de gehele rege
ring, op zijn minst van het kabi
net, dienen uit te gaan. Als het
zover zou komen zou daarbij ze-
ker weer de vraag over de be
voegdheid van een individuele
minister, als dienaar van de
Kroon voor een specifieke porte
feuille. tegenover de bevoegdheid
van de hele ministerraad naar vo
ren kotnen.
Daarbij komt dan nog dat velen
beweren dat het inmiddels ge
woonterecht zou zijn, dat de rege
ring een door het parlement aan
genomen initiatiefwetsontwerp
aanvaardt. Naarstig wordt er dan
ook zo hier en daar naar prece
denten voor een mogelijke weige
ring tot contraseign gezocht. Ei
genlijk is daar maar één echte bij.
Dat komt natuurlijk op de eerste
plaats doordat het parlement
maar weinig gebruik maakt van
het initiatiefrecht, het recht om
zelf wetten in te dienen, dat het al
sinds 1814 heeft. Veel meer ge
bruik maakt de Tweede Kamer
van het in 1848 ingevoerde recht
van amendement, het recht om
wijzigingen aan te brengen in wet
sontwerpen die door de regering
aan haar voorgelegd worden.
Feitelijk zijn er maar twee initia
tiefwetsontwerpen geweest die.
aangenomen door het parlement
en gesanctioneerd door de Ko
ning, van ingrijpende betekenis
geweest zijn. De eerste ervan
staat aan de wieg van onze sociale
wetgeving, nl de Kinderwet van
Van Houten van 19 september
1874. Het tweede grote initiatief is
dat van invoering van het vrou
wenkiesrecht in 1919, een wets
ontwerp van de linkse liberaal
Marchant.
Precedent
Toch was het dezelfde meneer
Marchant, die in 1917, onder het
kabinet Cort van der Linden
moest ervaren dat een door beide
Kamers aanvaard initiatief
wetsontwerp door de regering
niet behoeft te worden gecontra
signeerd. Dat gebeurde nameiijle
met zijn wetsontwerp tot wijzi
ging van artikel 26 van de lager-
onderwijswet, met het doel de on-
defwijzerssalarissen te verhogen.
Die weigering van sanctie is ei
genlijk het enige precedent uit
onze parlementaire geschiedenis.
Kranenburg tekent daar in zijn
„Nederlands Staatsrecht", blz.
196, bij aan dat die onthouding
van de koninklijke sanctie toch
wel veel waarde is geweest als
precedent, omdat toen zowel bin
nen als buiten het parlement niet
de gedachte ontstond dat hier een
(gewoonte) rechtsregel geschon
den zou zijn. Toch betwijfelt deze
schrijver of bij een initiatief-
ontwerp dat meer in de belang
stelling is bij brede lagen van het
volk (en dat is met de abortuswet
ten zeker zo) een onthouding van
de koninklijke sanctie niet als on
rechtmatig gevoeld zou worden.
Bovendien leefde men in 1917, de
tijd van de eerste wereldoorlog
niet zo met deze constitutionele
kwestie mee. Het zou te gewaagd
zijn op dit precedent te ver
trouwen.
voor de ondergrondse vakbeweging
SACTU (ANC)
i Apartheidsbeweging Nederland
Postbus 10500, Amsterdam.
voor velen zelfs onbetaalbaar zijn,
zodat de ondervoeding toeneemt en
dat terwijl het land voedsel uitvoert.
Dat is dan ook de reden van de
boycotactie die momenteel gevoerd
wordt tegen de Chileense appels die
ons land binnenkomen. Volgens cij
fers van de Centrale Bank van Chili
ging in 1975 meer dan een derde van
het Chileense fruit naar Nederland.
Het economisch beleid van minister
Cauas heeft Chili's afhankelijkheid
van buitenlandse steun verminderd.
Daardoor is ook de mogelijkheid om
langs deze manier druk uit te oe
fenen op de Chileense regering afge
nomen. De positie van Pinochet is
erbij gebaat. De belangen van het
Chileense volk worden voor de posi
tie versjacherd.
