Als we louter waren geweest, zou
den we buiten schot zijn gebleven
Woningspeculatie in
Delfts Westerkwartier
AMRO-DIRECTEUR VAN DEN BRINK:
Veel klachten over huizen
agent/bezorger
ZATERDAG 11 SEPTEMBER 1976
TROUW/KWARTET H9
Volgende week donderdag en vrijdag beginnen enkele kerkelijk georiënteerde organisaties, zoals
Betaald Antwoord en een groot aantal anti-apartheidsgroepen, met steun van de drie progressieve door Aldert Schipper
partijen een landelijke campagne tegen de Amro-bank. Het verwijt aan de bank betreft in het
algemeen de zaken die zij doet met Zuid-Afrika en spitst zich toe op de weigering van de
bankleiding, zich voor de toekomst vast te leggen op een de laatste jaren gegroeid beleid, geen
leningen onafhankelijk van het Nederlandse handelsverkeer meer aan de regering van Zuid-Afrika
te geven.
Het is een subtiele kwestie, die door
de leiding van de Amro-bank en door
de actiegroepen en politieke partijen
tot een beginselzaak is gemaakt en
die de komende tijd vermoedelijk
heel wat mensen de straat op zal
doen gaan en de bank mogelijk fi
nanciële en andere schade kan be
rokkenen. Het is niet alleen een sub
tiele. maar ook een ingewikkelde
kwestie, getuige de brieven van vele
kantjes die de Amro-bank met de
Wereldraad van Kerken heeft gewis
seld en de pagina-grote advertentie,
die in juni jongstleden in de kranten
heeft gestaan. De laatste brief is deze
week door de Amro aan de We
reldraad van Kerken verzonden en is
vandaag voor publicatie vrijgeko
men. In deze brief zet de Amro nog
eens haar bezwaren uiteen tegen de
eis van de Wereldraad en in z'n kiel
zog van een reeks kerkelijke en an
dere organisaties, te stoppen met
leningen aan de Zuid-Afrikaanse re
gering en een aantal regeringsinstel
lingen.
De Amro meent dat over de midde
len voor de bestrijding van rassen
discriminatie in Zuid-Afrika ver
schillend wordt gedacht en dat het
geweten in deze zaak niet de enig
juiste weg wijst. De bank beroept
zich daarom op de regering die voor
bijgegaan is aan oproepen van de
Verenigde Naties tot boycot van
Zuid-Afrika en daarmee volgens de
bank gekozen heeft voor het
handhaven van de economische be
trekkingen met Zuid-Afrika. De Am
ro is in ons land na de Algemene
Bank Ned. het grootste binnen
landse bedrijf en verleent daardoor
diensten bij een groot gedeelte van
de totale Nederlandse export naar
Zuid-Afrika. De bankdirectie stelt
zich op het standpunt dat deze
diensten deel uitmaken van een to
taal- van aangeboden bankactivitei-
ten. waartoe ook de kredietpolitiek
hoort.
Sedert het voorjaar van 1973 heeft
Amro buiten de financiering van het
handelsverkeer tussen Nederland en
Zuid-Afrika geen kredieten meer aan
de Zuidafrikaanse regering verstrekt
en de bank zegt in haar brief aan de
wereldraad nu ook niet te verwach
ten „dat zonder wezenlijke veran
deringen in de situatie in Zuid-
Afrika in deze sinds 1973 door ons
gevolgde beleidslijn wijziging zal
komen."
Elders in haar brief zegt de Amro-
directie: „Wij hebben niet gezegd,
dat wij voort zullen gaan kredieten
aan Zuid-Afrika te geven. Wij heb
ben u medegedeeld, dat het ons niet
mogelijk is u toe te zeggen, dat wij in
de toekomst dergelijke kredieten
niet meer zullen geven." De bank
neemt dit standpunt in. omdat zij
meent dat zij zichzelf dan in een
positie plaatst dat zij voor elke kre-
dietverleningjp verband met Neder
landse export naar Zuid-Afrika. ook
al wordt het krediet door de staat
verzekerd, toestemming van de we
reldraad zou moeten vragen.
Schade
Het komt er op neer dat de bank de
mogelijkheid voor nieuwe leningen,
ook aan de Zuidafrikaanse regering,
wil openhouden omdat zij meent dat
een „nee" tegen de regeringskredie
ten tevens een afwijzing van normale
Nederlandse exportfinanciering zou
kunnen inhouden, terwijl de Neder
landse regering besloot de handel
met Zuid-Afrika te laten doorgaan.
De bank begrijpt dat uit dit subtiele
maar principiële onderscheid schade
voor haar kan voortkomen, zegt het
lid van de raad van bestuur van
AMRO. Dr. J. R. M. van den Brink in
een gesprek dat wij met hem
hadden.
Dr. van den Brink voelt zich nogal
gegriefd door de suggestie van de
Wereldraad dat voor de bank alleen
het geldelijk gewin zou tellen en dat
de bank haar macht zou gebruiken
om de kracht van de Zuidafrikaanse
blanke minderheid te vergroten. De
Wereldraad zegt dit laatste in zijn
meest recente brief aan de AMRO en
Dr. van den Brink vindt dit een weer
gave van de doeleinden van de bank
die de Wereldraad onwaardig is.
/Wij zijn geen Shylocks zonder
ethische beginselen. Wij zijn men
sen zoals u en ieder ander, zegt de
heer Van den Brink, wijzende op een
schilderij van eigen maaksel, dat de
wand van zijn kantoor aan het
Amsterdamse Rembrandtsplein
siert.
Aandacht
„De kwestie van de zaken met Zuid-
Afrika vinden wij erg belangrijk en
wij geven er veel zorg aan. In de
bijna 25 jaar dat ik in de leiding van
de bank zit. heb ik nog nooit zoveel
aandacht gegeven aan een enkele
problematiek met zoveel politieke
vervlechtingen in verband met de
bank." zegt dr Van den Brink in ons
gesprek, maar voor een juist begrip
is het nodig even terug te gaan naar
de zitting van het centraal comité
van de wereldraad van kerken in
1974 in West-Berlijn. Het besloot
toen een verzoek te richten aan zes
grote internationale banken, waar
onder de Amro-bank. toe te zeggen
het verstrekken van leningen aan de
Zuidafrikaanse regering en haar ver
tegenwoordigers te zullen staken.
Als er geen bevredigende reactie
van de zijde van de banken zou
komen, machtigde het centraal co
mité de financiële afdeling van de
wereldraad, haar rekening bij deze
bank op te zeggen. Het tweede punt
van de besluiten van Berlijn 1974
was een oproep aan de leden-kerken
van de wereldraad aan christelijke
instanties en aan individuele chris
ten, druk op deze banken uit te
oefenen teneinde hun leningen aan
de Zuidafrikaanse regering te sta
ken. Deze leningen verstrekte de
banken gezamenlijk via de Europe
an American Banking Corp.
(EABC). waar de zes samen de eige
naren van zijn.
In april 1975 kwam het uitvoerend
comité van de wereldraad bijeen en
stelde vast dat er geen bevredigende
antwoorden van de zes banken wa
ren ontvangen. Er werd een brief
opgesteld waarin bij de banken op
een spoedig antwoord werd aange
drongen. Mocht er voor 31 oktober
geen bevredigend antwoord komen,
dan zou aan de assemblee van de
wereldraad in Nairobi worden voor
gesteld, actie te ondernemen.
Op 29 april 1975. dus kort na de
vergadering van het uitvoerend co
mité zond de Amro-bank een uitge
breide brief aan de wereldraad, waa
rin de bank het verzoek van de ker
ken afwijst. Enerzijds zegt de bank
onder meer dat zij het middel van
staken van leningen aan de Zuidaf
rikaanse regering onjuist vindt
maar aan de andere kant schrijft de
bank ook dat zij haar economische
macht niet meent te mogen gebrui
ken voor politieke beïnvloeding, een
doel dat niet tot het bankbedrijf
hoort. In de praktijk zal de
bankman zich moeten laten leiden
door de wettelijke toelaatbaarheid
van zijn zakendoen, zegt de bank.
En omdat de Nederlandse regering
zaken met Zuid-Afrika niet heeft
verboden, kan de bank niet op eigen
houtje, en dan nog wel onder druk
van derden, met deze zaken stop
pen. De bank beroept zich op een
principe, dat zij zou schenden, als zij
op het verzoek van de wereldraad
zou ingaan.
Betaald Antwoord
In augustus 1975 mengde de
werkgroep Betaald Antwoord zich
in de correspondentie. Betaald
Antwoord (voorzitter: ds R. J. van
der Veen) is de Nederlandse verte
genwoordiger van het Wereld
raadprogram tegen rassewaan. In
zijn brief zegt Betaald Antwoord dat
de Amro-bank voorbijgaat aan de
nood van de verdrukten in Zuid-
Afrika en alleen maar aan geldver-
dienen denkt en dat het daarom niet
verantwoord is bij deze bank geld in
beheer te geven. „Wij hebben daar
om besloten instellingen en perso
nen in Nederland te verzoeken te
willen overwegen bij geen enkele
financiële transactie meer gebruik
te maken van de Amro-bank, en
eventuele bestaande relaties met de
Amro-bank te verbreken, zolang de
Amro-bank haar beleid in deze niet
heeft gewijzigd. In december 1975
kwam de algemene vergadering van
de Wereldraad van Kerken drie we
ken bijeen in Nairobi. Vlak voor
deze bijeenkomst vergaderde het
uitvoerend comité. Het stelde vast
de de zes banken volhardden in hun
weigering een belofte af te geven dat
zij Zuid-Afrika niet langer geld zou
den lenen. Het comité besloot de
rekeningen bij de zes banken nu op
te zeggen en moedigde initiatieven
van leden-kerken en anderen aan
deze zes verder onder druk te zetten.
Kerken die nog niets tegen de zes
hadden ondernomen werden aange
moedigd dat alsnog te doen.
Progressieve partijen
In juni verscheen er een verklaring
van de partijbesturen van de drie
progressieve partijen (PvdA, PPR,
PSP), waarin het standpunt van Be
taald Antwoord (Boycot van de Am
ro-bank) werd overgenomen en
waarin de afdelingen, leden en sym-
patisanten opgewekt werden hun re-
LUXE WONEN
IN OUD
WASSENAAR
WASSENAAR In het park
Oud Wassenaar, bij het gelijk
namige kasteel in het villa
dorp. wordt momenteel hard
gewerkt aan de bouw van een
viertal zeer luxueus uitgevoer
de serviceflats.
De burgemester van Wasse
naar, de heer K. Staab, hees
gisteren de vlag op een van de
flats ten teken dat het hoogste
punt bereikt was. In iedere flat
zijn vijftien appartementen
opgenomen, verdeeld over vijf
woonlagen. Het ontwerp komt
van de tafel van Arc-hitekten-
bureau Verhave-Luyt en de
Iongh uit Den Haag. Volgens
de architekt is de bebouwing
zodanig in het parklandschap
aangepast dat enerzijds de be
staande begroeiing ge
handhaafd blijft en dat ander
zijds een gevarieerd uitzicht
wordt geboden.
De appartementen variëren in
grootte van drie tot en met vijf
kamers. Bij iedere flat zijn een
aantal garages gebouwd. De
service die de toekomstige be
woners geboden wordt komt
van het restaurant van Kasteel
Oud Wassenaar. Hoe riant de
flats zijn uitgevoerd wordt
geïllustreerd door het feit dat
de vier woongebouwen d.m.v.
een gang verbonden zijn met
het kasteel. In dit nogal exclu
sief te noemen pand is speciaal
ten behoeve van de bewoners
een keuken, restaurant en bar
ingericht.
De investering die gedaan
moet worden om één van de
zestig appartementen te mo
gen bewonen ligt tussen
250.000 en 500.000 gulden.
Van een onzer verslaggevers
DELFT Een groot aantal woningen in het Delftse Westerkwar
tier is het voorwerp van speculatie geworden. Deze week veran
derden circa 100 huizen van eigenaar voor een bedrag, dat twee a
drie maal hoger is aan de taxatiewaarde. De transactie kan een
aanzienlijk gevaar opleveren voor de stadsvernieuwing, zoals het
gemeentebestuur die voor ogen heeft.
Wethouder Reijnen (stadsontwikke
ling): „Wij willen in het Westerkwar
tier betaalbare gerenoveerde of nieu
we huizen voor dc huidige bewoners.
De doelstelling van de nieuwe eige
naar is natuurlijk een andere." De
speculatie in het Westerkwartier is
geen aanleiding voor de gemeente
een actief aankoopbeleid te voeren.
Volgens de heer Reijnen kan de ge
meente zich aankoop van woningen
op grote schaal „om budgettaire re
denen' niet veroorloven.
Het is voor het gemeentebestuur
„een levensgrote vraag" of veel pan
den in het Westerkwartier wel een
fikse opknapbeurt waard zijn. Met
een na het eerste geval van specula
tie in deze wijk. enkele weken gele
den. verzond de gemeente lijsten,
waarop wijkbewoners klachten over
hun huisvesting kwijt konden. De
inmiddels op het stadhuis binnenge
komen lijsten wijzen uit. dat de hui
zen veelal in zeer slechte staat verke
ren. Delft zal een bouwkundig onder
zoek laten instellen.
De huizen, die deze week een andere
eigenaar kregen, brachten elk 28 a
30.000 gulden op. Met de gehele tran
sactie was een bedrag van 2,9 mil
joen gemoeid. Wat de nieuwe eige
naar precies met zijn bezit van plan
is weet men op het stadhuis niet.
maar verwacht wordt, dat de huizen
langzaam maar zeker voor 60.000 a
70 00 verkocht worden. De waarde
bedraagt momenteel niet meer dan
maximaal 15.000. zo blijkt uit re
cente taxaties.
EPE Voor de tweede keer binnen
een maand is ingebroken in een fo
tozaak in Epe. Net als de vorige keer
hebben de daders een buit van onge
veer 50.000 gulden gemaakt. Ook de
methode van inbreken (het vernie
len van de winkelruit) was gelijk aan
de vorige keer. De politie heeft de
zaak in onderzoek.
(ADVERTENTIE)
DS G. TOORNVLIET SPREEKT IN
j CIRCUSTHEATER te SCHEVENINGEN. I
zie pagina H19
HUYGENS LYCEUM VOORBURG
Gevraagd voor vervanging i.v.m. ziekte:
DOCENT(E) SCHEIKUNDE
(geen examenklassen)
Totaal plm. 24 uur per week.
Sollicitaties voor een kleiner aantal uren zijn ook
welkom, bij de rector drs G. H. A. Engberts. C.
Vosmaerstraat 1. Voorburg, tel. 070-872222
Het Bestuur van de Coöperatieve woonvereni-
ging u.a. ..CRONESTEIN" biedt namens
rechthebbenden TE KOOP aan het woonrecht
van de service-flat in haar flatgebouw aan de
Plantijnstraat te Leiden t.w.:
Nr. 83 2-kamerflat
op de 8e etage. Woonkamer afm. 4x7 m.
slaapkamer afm. 3.50x6 m, voorts hall. toilet,
badkamer met ligbad, balkon en veel kast-
ruimte
80.000.— k.k.
In de service zijn o.a. begrepen warme maal
tijden. centrale verwarming, in- en uitwendig
onderhoud van gemeenschappelijke ruimtes,
en evt. huishoudelijke hulp.
Voor bezichtiging en het verkrijgen van verde
re inlichtingen kunt u zich wenden tot
Makelaardij o.g. Proper. Passage 12
- Postbus 1056. OEGSTGEEST. tel
071-156952
U bent hartelijk welkom
om de Samenkomsten
voor iedereen
bij te wonen
a s. Zondag om 10 uur
en 19.30 uur in het
Capitol Evangeliecentrum,
Loosduinsekade 222, Den Haag
o.l.v. Johan Maasbach.
Om 19.30 uur spreekt
Ev. Elias Malki uit Libanon
die ons o.a. zal vertellen over de toestand in zijn
land.
Toegang vrij - leder welkom!
AANTREKKELIJKE BIJVERDIENSTE
Voor ons agentschap WATERINGEN zoeken wij
een serieuze
die 's morgens vroeg de verspreiding van
ons ochtendblad kan verzorgen.
Voor verdere inlichtingen kunt u kontakt
opnemen met
DAGBLAD TROUW
Parkstraat 22. Den Haag. tel. (070) 469445
s Avonds na 7 uur tel (070) 244784
keningen bij de bank op te heffen.
„Het deelnemen door de Amro-bank
aan geldleningen die de Zuidafri
kaanse regering in staat stellen haar
beleid voort te zetten, betekent in
feite een ondersteuning van de
apartheid. Dat kan beslist geen poli
tiek neutrale opstelling genoemd
worden. De actie is bedoeld om in
leggers van de Amro-bank de gele
genheid te geven duidelijk te ma
ken, dat ze van een dergelijk inves
teringsbeleid niet gediend zijn. Men
kan zijn geld toch niet laten beheren
door mensen die slecht met dat geld
omgaan. De progressieve partijen
vragen hun vertegenwoordigers in
gemeenteraden eventuele relaties
van de gemeente met de Amro-bank
stop te zetten en zeggen zelf toe de
regering te vragen mee te helpen.
Zuid-Afrika economisch te isoleren.
De actie van de progressieve partij
besturen werd gevolgd door een pa
gina-grote advertentie van de Amro-
bank in de Nederlandse kranten. In
deze advertentie drukte Amro de
brief af. die de bank in april 1975 aan
de Wereldraad stuurde en waar de
bank toen nog geen uitgebreid
antwoord op had ontvangen. Van de
kant van de wereldraad (drs. B. Sjol-
lema, staflid van het programma
tegen rassenwaan) werd daarop een
uitvoerig memorandum in het voor
uitzicht gesteld, dat op 12 juli aan de
Amro-bank werd verzonden.
Het was een brief van twaalf
kantjes, drie meer dan de brief van
Amro van april 1975, en de brief viel
zoals een werkstuk van theologen
betaamt, uiteen in drie delen. Het
eerste deel ging over Zuid-Afrika,
het tweede over de aard van de
Amro-bank en van de Wereldraad
van Kerken en de doelen van beide
instellingen. In het derde deel van
de brief ging de Wereldraad in op de
Amro-brief van april 1975.
Amro had in haar brief gezegd dat
Zuid-Afrika niet het enige land is.
waar de mensenrechten worden ge
schonden en dus geen speciaal geval
is. De Wereldraad acht Zuid-Afrika
echter uniek omdat dit het enige
land is. waarvan de grondwet een
menswaardige behandeling van alle
burgers tegengaat. De wereldraad
zegt niet te geloven dat het door
gaan met leningen aan de Zuidafri
kaanse blanken een sterker middel
tegen discriminatie is dan het stop
zetten van de dialoog. De We
reldraad wijst daarentegen op de
bevrijdingsbewegingen als medium
voor een dialoog met de meerder
heid van de Zuidafrikaanse bevol
king.
Over de verschillen in aard tussen
Wereldraad en Amro zegt de brief
uit Genève dat de Amro kennelijk
een organisatie is, die tot doel heeft
de macht te vergroten van degenen
aan wie zij loyaliteit verschuldigd is,
te weten haar aandeelhouders en
rekeninghouders. De Wereldraad
zegt hiertegenover dat het enige
voor christenen geoorloofde gebruik
van kapitaal is in dienstbetoon aan
de wereld, wat noodzakelijkerwijs
de bevrijding van armen en verdruk
ten inhoudt. Kapitaal is voor de
Wereldraad een middel, wat noodza
kelijkerwijs de bevrijding van ar
men en verdrukten inhoudt. Kapi
taal is voor de Wereldraad een mid
del. terwijl het voor de Amro-bank
een doel in zichzelf blijkt te zijn.
Bedoelingen
De Wereldraad verwijt aan de Amro-
bank dat zij zich boven kritiek van
derden verheven voelt en dat de
Amro-bank alleen haar eigen belang
en dat van haar aandeelhouders na
streeft.
De Wereldraad wijst er op dat het
bezit van macht steeds samenvalt
met het dienen van bepaalde politie
ke doelen.
Een bank als~de Amro heeft ook
macht en als zij leningen aan de
Zuidafrikaanse regering geeft, ge
bruikt zij die macht om een immo
reel politiek doel te dienen. Dat de
Amro-bank zich beroept op de poli
tiek van de Nederlandse regering,
die weigert Zuid-Afrika te boycot
ten. vindt de Wereldraad onjuist en
hij meent dat er een tegenstrijdig
heid zit in het Amro-standpunt dat
de bank enerzijds geen bepaalde po
litieke doelen wil nastreven en aan
de andere kant zegt dat leningen
aan de Zuidafrikaanse regering kun
nen voorkomen dat dit land in een
ongewenst isolement terecht komt.
In de brief zegt de Wereldraad
tenslotte dat de Amro-bank er be
lang bij heeft dat de huidige Zuidaf
rikaanse regering gehandhaafd
wordt. ..Als de regering haar
apartheidspolitiek ingrijpend zou
wijzigen, dan zouden uw belangen
daar ook onder lijden, omdat de
winsten die in Zuid-Afrika gemaakt
worden afhankelijk zijn van apart
heid. De kern van de zaak is dat er
voor u geen andere keus is dan de
wetten en praktijken van de apart
heid in Zuid-Afrika te aanvaarden."
besluit de Wereldraad in zijn brief.
Wij zijn nu aangeland in september
1976. Er wordt gebroed op een plan
voor een nationale boycotactie te
gen de Amro-bank. De bank blijft
het spel getrouw meespelen door
kort daarvoor de in de aanhef van
dit verhaal genoemde brief aan de
Wereldraad te zenden.
In het gesprek dat wij over deze
brief met de heer Van den Brink
hebben gehad heeft hij opnieuw uit
eengezet wat zijn bezwaren tegen
het standpunt van de Wereldraad en
tegen de boycot zijn.
Serieus
„Wij hebben er erg veel waarde aan
gehecht dat wij en onze collega's
van de EABC ernstig zouden ingaan
op de bezwaren van de Wereldraad
van Kerken tegen onze houding ten
opzichte van Zuid-Afrika. En het is
daarom teleurstellend dat men van
ons het beeld geeft als van een stel
letje mensen dat alleen maar uit is
op geld verdienen. Als wij het alleen
maar zakelijk bekeken hadden, was
het beter geweest, wanneer we met
een gezegd hadden tegen de We
reldraad: u hebt gelijk. Dat had ons
heel wat werk en tijd bespaard. We
hebben door onze serieuze actie de
aandacht op onze bank gevestigd en
we worden in dit opzicht niet voor
de deugd beloond. Andere instellin
gen doen hetzelfde en zijn buiten
schot gebleven".
II bedoelt de Algemene Bank Neder
land, die kortgeleden meldde dat ten
onrechte uordt uitgegaan van het
idee dat zij geen leningen aan de
Zuidafrikaanse regering zou hebben
verstrekt. De manier waarop de ABN
dat schrijft wekt de indruk dat het
toch om andere zaken gaat of om
zaken die veel eerder hebben
plaatsgehad dan uw lening aan Zuid-
Afrika.
Ik kan daar uiteraard niet op in
gaan. maar ik verzeker u dat alle
banken die een buitenlands bedrijf
van enige betekenis hebben grosso
modo hetzelfde doen en in ieder
geval hetzelfde standpunt innemen.
Dat wordt bevestigd door het be
stuur van de Nederlandse Ban
kiersvereniging. De Rabo heeft zich
bij die verklaring aansloten.
U werkt wel mee aan een negatief
beeld van uw bank. Er is kort geleden
medegedeeld dat rekeninghouders
hun rekening opzeggen wegens uw
Zuidafrikaanse beleid en dat anderen
een rekening openen omdat u wegens
dat beleid wordt aangevallen.
De zaak wordt naar beide kanten
wat overtrokken. Er wordt tegen ons
een boycot uitgeroepen door hono
rabele instellingen, zoals kerkelijke
groepen en constructieve en door
velen gewaardeerde politieke partij
en. Daar hoort een bankdirectie zijn
schouders niet over op te halen. An
derzijds zou het van weinig karakter
getuigen, zijn beginselen opzij te
zetten uit angst voor dreigementen.
Vindt u het niet verontrustend dat
apartheidsaanhangers nu juist bij uw
bank een rekening willen openen?
Dat vind ik. als het waar is. hele
maal niet plezierig. Wel vraag ik mij
af of er in Nederland apartheidsaan
hangers bestaan, althans van de zo
genaamde Kleine Apartheid. Onze
moeilijkheid is. dat wij niet kunnen
beoordelen wat de beste middelen
zijn voor buitenstaanders om de
apartheid te bestrijden: boycot of
dialoog. Daarom moeten wij varen
op het kompas van officiële ge
zagsdragers, die geacht worden dat
wel te weten.
Het staat wel vast dat de meerderheid
van de Zuidafrikaanse bevolking, dc
zwarten, een stopzetting van de le
ningen aan de Zuidafrikaanse rege-
ring zouden verwelkomen.
U zegt dat. maar er zijn ook zwarte
leiders die daar anders over denken.
Een nee van uw bank tegen de Zuid
afrikaanse regering zou grote sympa
thie verwekken onder de zwarte be
volking.
Dat wil ik aannemen als u dat zegt.
maar banken zijn er niet om sympa
thie te verwekken door hun houding
in bepaalde politieke vraagstukken
Ik herinner mij een artikel van prof.
Albeda die in Economisch Statis
tische Berichten zei dat een zaken
man zich als regel moet bewegen
binnen de ruimte neutrale zóne van
het wettelijk toelaatbare, omdat hij
in het geheel geen zaken zou kunnen
doen. wanneer hij zich steeds zou
moeten verdiepen in de morele over
wegingen van zijn klanten Alleen in
uitzonderingsgevallen wijst het ge
weten dwingend de weg.
Maar leningen aan de Zuidafrikaanse
regering worden door die regering
opgeval als sleun aan de apartheid.
Wij zijn een grote bank en wat wij
doen heeft altijd maatschappelijke,
en in bepaalde gevallen wellicht po
litieke. gevolgen. Daar zijn we ons
van bewust. Ik ben het met de We
reldraad eens dat het stellen van een
daad net zo goed maatschappelijke
en politieke gevolgen kan hebben
als het nalaten. Maar waar het ons
om gaat is of wij met onze bankacti-
vitelten bepaalde politieke doelein
den bewust nastreven. Het gaat ons
om de bedoelingen: politieke keu
zes. die wij kracht bijzetten met
behulp van het bankapparaat.
Dat vinden wij principieel onjuist.
En ik hoop. dat het hele bedrijfsle
ven er zo over denkt.
Maar het neveneffect van uw zaken
doen kan toch zo zijn, dat u besluit
zulke zaken niet voort te zetten.
Als wij tot het inzicht komen dat
hetgeen de bank doet financie
ring van de Nederlandse export naar
Zuid-Afrika moreel verwerpelijk
is. zodat het ons raakt in ons gewe
ten. dan doet de bank dat niet meer.
Maar de moeilijkheid is dat er zeer
verschillend gedacht wordt over het
handhaven van de economische be
trekkingen met Zuid-Afrika. Ik
houd me aan het mijns inziens ver
standige standpunt van de Neder
landse regering, die in weerwil van
een oproep van de Verenigde Naties
het economische verkeer met Zuid-
Afrika laat voortgaan.
Ministcr Van der Stoel van buiten
landse zaken heeft zojuist ge
waarschuwd dat wie zaken met Zuid;
Afrika doet. moet rekenen met ver
mindering van zijn kansen in de rest
van Afrika.
Dat vindt ik een pragmatische bena
dering die me tegenvalt van een
principieel politicus. Als wij zo zou
den denken hadden wij allang ge
zegd: goed heren. Maar wij willen
een zuiver en ook in vergelijkbare
gevallen huodbaar standpunt
innemen.
Er zijn een aantal Amerikaanse ban
ken geweest, die na een kerkelijk
verzoek hun activiteiten met Zuid-
Afrika hebben gestaakt.
Daarbij heeft vrees voor de schade
lijke gevolgen naar ik aanneem een
rol gespeeld. Als dat juist is, kan ik
het niet bewonderen, wel begrijpen.
I' zegt niet te verwachten dat u nog
geld aan Zuid-Afrika zult lenen, bui
ten de financiering van het Neder
landse handelsverkeer met dat land.
Waarom zet u deze verwachting dan
niet om in een belofte, dan bent u van
het gezeur af.
Die belofte kunnen wij niet geven,
want dan leggen wij de verantwoor
delijkheid voor onze bedrijfspolitiek
in handen van een ander. Als er dan
een wijziging in Zuid-Afrika komt,
zouden wij de Wereldraad moeten
vragen: kan het nu weer wel? Wij
mogen de verantwoordelijkheid
voor ons beleid niet leggen in han
den van een ander Ook niet wat de
morele kanten betreft. Dan zouden
wij terugkeren naar de Middeleeu
wen met hun door de kerk soms
uitgeoefende gewetensdwang.
De subtiele onderscheiding tussen
uw plan en een belofte kan u geld
gaan kosten.
Als ik die belofte wel doe. zou dat
ons zuivere verhoudingen in het
bankvak kosten, ook in andere ge
vallen in de toekomst. U moet overi
gens niet vergeten dat men ge
vraagd heeft in het geheel geen kre
diet meer aan Zuid-Afrika te geven,
ook geen export-krediet. Stelt u zich
eens voor wat er zou gebeuren, als
Zuid-Afrika thans inderdaad volle
dig zou worden geïsoleerd. Zoudt u
daarvoor de verantwoordelijkheid
durven dragen?
Representatieve mensen zoals thuis
landleider Buthelezi en dr. Beyers
Naudc zeggen dat er geen enkele in
vestering in blank Zuid-Afrika aan de
morele normen voldoet, die je aan
een investering moet stellen.
Een dergelijke opmerking maken is
iets anders dan de verantwoording
voor een boycot. Dat is een econo
mische oorlogsverklaring. Over dat
soort zaken hoort een beslissing in
het parlement te worden genomen.
U vindt het niet terecht dat uw bank
als enige op de korrel wordt genomen.
Als wij ons geen moeite hadden ge
geven voor een principiële be
antwoording van de brief van de
Wereldraad, dan had men ons
waarschijnlijk niet als mikpunt voor
een actie gekozen.
Voelt u zichzelf een slachtoffer van
uw eigen fatsoen?
Slachtoffer niet. We hebben iets ge
daan waar we achter staan en we
hopen dat er een echte dialoog op
gang komt. waar anderen en ook wij
iets van leren. Er waren natuurlijk
stemmen, die zeiden: op zo n brief
moet Je helemaal niet antwoorden,
maar daar vinden wij de Wereldraad
van Kerken een te belangrijk insti
tuut voor.
