Portugal moet de
broekriem aanhalen
Afhaken Vierde partij opluchting voor CDU
Westduitse
verkiezingen
Vorster komt kleurlingen
stapje tegemoet
VS schrapt
Berufsverbote
Tito ziek
Doden bij acties
in Ethiopië
Marcos viert
teugels iets
V ertegen woordi ger
PLO moet alsnog
bedankt worden
Westduitse vertegenwoordiger ontkent smeergeld
Lockheed onderzoek in Japan afgesloten
Interessante ontwikkeling in West-Duitsland
ET ZATERDAG 11 SEPTEMBER 1976
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 7
NEW YORK (Df A) In de Veren
igde Staten zullen vragen aan
ambtenaren naar het eventuele lid
maatschap van een communistische
partij als „overblijfsel van de
McCarthy tijd" in het vervolg achter
wege blijven. Wat betreft de
Westduitse bondsrepubliek staat het
vragen naar politieke achtergrond op
het ogenblik sterk in het nieuws. Bij
onze oosterburen kunnen mensen
van overheidsbanen worden uitge
sloten vanwege hun politieke over
tuiging (de zgn. „Berufsverbote").
De Amerikaanse senator Joseph
McCarthy had in de jaren vijftig een
regelrechte heksenjacht ingesteld
op ambtenaren, die verdacht waren
van communistische sympathiëen.
Onder president Eisenhouwer wer
den in 1933 in sollicitatie
formulieren onder andere de volgen
de vragen opgenomen: „Bent u lid
van een communistische partij?" en
„Was u in de laatste tien jaren lid
van een groepering, die zich inzette
%-oor een gewelddadige omverwer
ping van de regering?"
De doorslag voor deze verandering
in de gang van zaken werd gegeven
door een initiatief van twee advoca
ten. die in opdracht van een groot
aantal cliënten actief geworden wa
ren tegen deze „inmenging in de
politieke overtuiging". Naar hun
zeggen hebben honderden potentië
le kandidaten liever een aanstelling
in ambtelijke dienst geweigerd, dan
zich te laten onderwerpen aan een
„politiek verhoor".
LISSABON (UPI, AP) Portugal bleek gisteren niet onverdeeld gelukkig met het versoberings
plan dat premier Mario Soares donderdag voor de televisie ontvouwde. De communisten
reageerden fel op de plannen, maar ook conservatieve politici en economen lieten waarschuwende
geluiden horen.
De premier liet tijdens een uur du
rende rede het Portugese volk weten
dat ze de komende tijd de broekriem
zullen moeten aanhalen. Twee jaar
lang links bewind heeft het land op
de rand van het bankroet gebracht
PARIJS (AFP) President Tito
van Joegoslavië moet op doktersad
vies alle activiteiten tijdelijk laten
rusten. Om die reden is het bezoek
dat zijn Franse ambtgenoot. Valery
Giscard d'Estaing, volgende week
aan Joegoslavië had zullen brengen
voor onbepaalde tijd uitgesteld.
De boodschap over Tito's slechte
gezondheidstoestand is op het Ely-
see afgeleverd door de Joegosla
vische minister van buitenlandse za
ken Milos Minic. Deze had eerst een
onderhoud met Giscard en ontmoet
te aansluitend zijn kersverse Franse
ambtgenoot Louis de Guiringaud.
De 84-jarige Tito heeft in het ver
leden al eens een hartaanval
doorstaan. Hij nam kortgeleden,
ogenschijnlijk volkomen fit. deel
aan de topconferentie van niet-
gebonden landen in Colombo (Sri
Lanka).
ADDIS ABEBA (Reuter) Veilig
heidsstrijdkrachten hebben in Bale,
een provincie in Ethiopië die aan
Somalië grenst, 69 vogelvrij-
vèrklaarden" gedood. Een
woordvoerder zei dat de ..vogelvrij-
verklaarden" een officiële term
voor opstandelingen woensdag,
geliquideerd zijn. Op de lijken had
men wapens aangetroffen. De Ethio
pische autoriteiten hebben ver
klaard dat Somalië de opstandelin
gen steunt. In de afgelopen twee
weken zouden in Bale 110 opstande
lingen zijn gedood. 400 „vogelvrij-
verklaarden" zouden gevangen zijn
genomen.
aldus de premier. Soares stelde een
aantal maatregelen in het vooruit
zicht die moeten leiden tot een ver
mindering van het tekort op de beta
lingsbalans, bestrijding van de werk
loosheid en beheersing van de in
flatie.
De invoerrechten zullen verhoogd
worden van twintig naar dertig pro
cent en er komt een algeheel verbod
op de invoer van niet-noodzakelijke
goederen. De export zal worden be
vorderd door speciale kredietverle
ning en de uitgaven in de openbare
sector zullen herzien, lees verlaagd,
worden.
Soares deelde verder mee dat som
mige goederen mogelijk gerantsoe
neerd zullen worden. Hij deelde niet
mee welke goederen dat zijn. Wel wil
de Portugese regering voorkomen
dat de benzine op de bon gaat. Er
wordt verder gewerkt aan een pro
gramma om op alle niveaus zuiniger
met energie om te springen. De prij
zen van veel goederen zullen omhoog
gaan maar de salarisverhogingen
zullen beperkt moeten worden tot
vijftien procent. Wilde stakingen
zijn voortaan verboden
Communisten
Vooral de communisten hebben de
plannen van de regering fel aange
vallen. „Soares bedreigt de arbei
ders". luidde de kop op de voorpagi
na van het communistische blad „O
Diario."
Hiermee doelde het blad op het
voornemen van de premier om het
absenteïsme en de politieke verga
deringen op fabrieken tegen te gaan.
„De grondwet waarborgt het recht
om te staken maar niet het recht om
lui te zijn", aldus Soares.
In zijn toespraak deed de premier
een nauwelijks verhulde aanval op
de communisten door te betogen
dat een bepaalde politieke partij
aanzette tot ongeregeldheden, ter
wijl diezelfde partij spreekt in naam
van de arbeiders.
De communisten die door Soares
buiten de regering gehouden zijn,
hebben plechtig beloofd om te vech
ten tegen elk beleid dat zij als tegen
strijdig aan de belangen van de ar
beiders beschouwen. Zij noemen
stakingen en demonstraties als mo
gelijke strategieën.
Waardering voor zijn plannen kreeg
de premier van zijn eigen partij en
de partijen rechts van de socialis
ten. Wel waarschuwden conservatie
ve politici en economen voor een al
te groot, optimisme. Verder wezen ze
erop dat de premier geen tijdsche
ma had genoemd voor de verwezen
lijking van zijn plannen. Het conser
vatieve dagblad „O Dia" prees de
premier voor zijn eerlijkheid bij het
afschilderen van de economische
crisis, maar wees er wel op dat er
maanden geleden beslissingen zijn
genomen die nog niet uitgevoerd
zijn.
Landbouwhervorming
In zijn toespraak zei Soares verder
dan onwettig bezette
landbouwgronden zullen worden
vrijgemaakt. „De regering zal niet
toestaan dat komende oogsten in
gevaar worden gebracht om politie
ke doeleinden te verwezenlijken. Er
zullen maatregelen nodig zijn om de
bezetting op ordelijke wijze onge
daan te maken. Het gaat hier met
name om de als illegaal ervaren op
vordering van 400.000 hectare door
linkse boeren in het zuiden van Por
tugal. Verder beweerde Soares dat
ongeveer zeventig procent van de
genationaliseerde bedrijven in Por
tugal in een financiële chaos verke
ren. Ook hier zal een einde moeten
komen.
De werkloosheid in Portugal be
loopt momenteel 15 procent, de
jaarlijkse inflatie wordt geschat op
30 procent en de reserves aan bui
tenlandse valuta zijn gedaald tot
210 miljoen dollar. Als het westen
niet bijspringt dan zullen de finan
ciële reserves de volgende maand
uitgeput zijn. aldus een schatting
door functionarissen van de Bank
van Portugal. Sedert november vo
rig jaar heeft Portugal voor bijna
een miljard dollar aan hulp uit het
westen ontvangen. Soares hoopte
nog wel weer hulp te krijgen, maar
voegde daaraan toe dat Portugal de
hulp moet gebruiken voor het her
stellen van de productie en niet voor
de verhoging van de consumptie of
tegemoet komen aan „onrealis
tische looneisen".
Rechtse militairen bewaken een konvooi in zuid-Libanon met medicamenten en voedsel uit Israël.
Het vechten in met name de hoofdstad Beiroet en het centrale bergland gaat ondertussen door en de
vrede lijkt verder weg dan ooit.
KAAPSTAD/LOESAKA (Reuter, UPI. AP) De Zuidafrikaanse eerste minister John Vorster is
de kleurlingen in zijn land iets tegemoet gekomen, na een uitermate onverzettelijke rede.
afgelopen woensdag in Bloemfontein.
Kleurlingen en Aziaten mogen nu
zaken hebben buiten hun eigen
woongebieden en kunnen gekozen
worden in vakbondsbesturen. Aan
genomen wordt dat deze concessies
veel te gering zijn om het groeiend
verzet onder de kleurlingen te tem
peren
De kleurlingen hebben lange tijd de
neiging gehad zich aan te sluiten bij
de blanken en zo blank mogelijk te
lijken, maar dè laatste tijd scharen
zij zich achter de protestacties van
de Afrikaanse bevolking.
De concessies van de Zuidafrikaanse
regering werden bekend gemaakt in
een zitting van de kleurlingenraad,
een vrijwel machteloos orgaan dat
acht jaar geleden door de Zuidafri
kaanse regering in het leven werd
geroepen. Senaatsvoorzitter Marais
Viljoen zei dat de tegemoetkomin
gen zijn voortgekomen uit bespre
kingen tussen premier Vorster .'enke
le ministers en een commissie uit de
kleurlingenraad. Verdere maatrege
len ter uitbanning van „verouderde
praktijken" zullen nog besproken
worden, zo zei hij.
Verpleegsters
Betogingen en geweldplegingen
duurden ook gisteren voort in
Kaapstad en omgeving waar veel
mensen van gemengd ras wonen.
Bij een incident in Manenberg, der
tien kilometer van Kaapstad, sta
ken kleurlingen een school en een
ziekenhuis in brand, waarbij vol
gens de Zuidafrikaanse radio twee
hunner werden doodgeschoten.
Hiermee zijn in totaal de afgelopen
dagen zeker achttien doden geval
len. In Wellington (50 kilometer van
Kaapstad) brandde een middelbare
school voor kleurlingen af en werd
een blanke lerares met stenen beko
geld. In de voorstad Rondebosch
werd een poging tot brandstichting
gedaan in een middelbare school
voor blanke meisjes.
Meer dan driehonderd kleurling-
verpleegsters betoogden in
Kaapstad zelf tegen het politiege-
weld en voor hogere lonen, die op
het ogenblik volgens hen maar de
helft bedragen van de salarissen van
hun blanke collega's.
In Port Elizabeth heeft de politie
vrijdag ongeveer 350 kleurlingen
van twee middelbare scholen gear
resteerd. De studenten weigerden
gebruik te maken van de mogelijk
heid op borgtocht vrijgelaten te
worden. De arrestaties in Port Eliza
beth waren volgens het hoofd van de
Petersonschool volslagen onnodig.
Hij had de politie gevraagd zich niet
met de volgens hem vreedzame be
toging van zijn pupillen te bemoei
en. maar deze kwam in oproertenue
het schoolterrein op. omsingelde de
op de grond zittende leerlingen en
dreef hen een aantal arrestantenwa
gens in. Er werd geen verzet gebo
den. Hetzelfde gebeurde op de nabij
gelegen St. Thomasschool.
MANILLA (Reuter. UPI) - Presi
dent Ferdinand Marcos van de Fi
lippijnen heeft vrijdag de instelling
van een adviesraad bekendge
maakt. die de wetgevende be
voegdheden van de president zal
delen De afgelopen vier jaar lag alle
macht op de Filippijnen krachtens
de bepalingen van de noodtoestand
in handen van de president. De nieu
we raad krijgt echter slechts advise
rende bevoegdheden. Marcos houdt
het laatste woord
De raad zal bestaan uit leden van
het kabinet en vertegenwoordigers
van plaatselijke en regionale raden
Een presidentiële woordvoerder zei
dat de instelling van de raad gezien
moet worden als eerste stap in de
terugkeer naar normale democra
tische procedures. Op 16 oktober zal
een „referendum" worden gehouden
over voortzetting van de noodtoe
stand en over het bijeenroepen van
een constitutionele conventie ter
herziening van de grondwet
Marcos riep de noodtoestand uit in
september 1972. een jaar voor zijn
ambtstermijn zou zijn afgelopen
Hij zei toen dat de Filippijnen be
dreigd werden door anarchie en re
bellie door ondergrondse commu
nistische actie en de opstand van
een islamitische afscheidingsbewe
ging in het zuiden.
Van een verslaggever
DEN HAAG Het Tweede-
Kamerlid Van der Spek (PSP) vindt,
dat minister Van der Stoel van bui
tenlandse zaken alsnog de vertegen
woordiger van de PLO. die een rol
vervulde bij de oplossing van de
vliegtuigkaping van het afgelopen
weekeinde de kaping van dc „City
of Madrid" van de KLM zijn er
kentelijkheid moet betuigen. Dit
blijkt uit gisteren aan de be
windsman gestelde schriftelijke
vragen.
De minister bedankte wel anderen
Volgens het Kamerlid blijkt uit het
verslag van de bemanning van dc
„Madrid" dat de PLO-
vertegenwoordiger een belangrijke
rol vervulde. Van der Spek meent,
dat het dankwoord niet afhankelijk
moet zijn van het al dan niet erken
nen door Nederland van de PLO
TOKIO/BONN (Reuter, DPA) Het onderzoek in Japan
naar het aandeel yan de luchtvaartmaatschappij All Nip
pon Airways en het mammoetbcdrijf Marocbeni in de
Lockhccd-affairc is afgesloten. Als laatsten werden oud-
minister van verkeer Tomisabocro Hasjimoto en oud-
onderminister van verkeer Takayoeki Sato aangeklaagd.
Zij zouden achtereenvolgens 5 en 2 miljoen yen hebben
aangenomen van Lockheed via All Nippon Airways. Dc
maatschappij heeft 21 Lockhccds van het type Tristar
aangeschaft. Zowel de 75jarige Hasjimoto als dc 48—ja
rige Sato is lid van het huis van afgevaardigden. Zij zijn
momenteel gedetineerd. Het aantal Japanse functionaris
sen dat nu formeel in de Lockheed-affaire is aangeklaagd,
bedraagt 14. Onder hen zijn oud-premier Kakoeei Tanaka.
president-directeur Tokoeji Wakasa van Ana en drie oud
directieleden van Marocbeni, die verkoopagent van
Lockheed voor Japan was.
Günther-Frank-Fahle, de voormalige vertegenwoordiger
van dc Amerikaanse vliegtuigfabriek Lockheed in Wcst-
Duitsland, heeft inmiddels ontkend dat de Beierse CSU
in samenhang met de Lockhecd-affaric smeergeld heeft
gekregen. Dc ontkenning was vervat in een brief aan het
Westduitse persbureau DPA van Gottfried Frank-Fahle.
die als advocaat van zijn vader optreedt.
Dc Frankfurter Rundschau, een links liberaal blad, had
gemeld dat het Westduitse ministerie van Defensie in de
tijd (oen dc voorzitter van dc CSU, Franz-Josef Strauss.
Westduits minister van Defensie was, in verband met de
'aanschaf van de Starfightcrs, een toestel van Lockheed,
provisie ten bedrage van 3,57 miljoen markt betaald heeft
aan verscheidene mensen. Het bind had 't nieuws uit een
vertrouwelijk schrijven van dc algemene rekenkamer van
dc Bondsrepubliek van juni 1969.
De campagne voor de verkiezing van de Westduitse Bondsdag op
3 oktober begint steeds interessanter te worden. Liet Franz Josef
Strauss kort geleden zijn aanspraken op Buitenlandse Zaken
vallen, deze week werd duidelijk, dat de voor de Beierse CSU-
voorzitter als stok achter de deur gebruikte „Vierde partij"
helemaal niet zal meedoen.
Voor de CDU van kanseliers
kandidaat Helmut Kohl is dit een
gunstige ontwikkeling. Zou de „Vier-
t de partij", die bekend stond als de
AVP (Actiegemeenschap Vierde Par
tij). zich niet hebben teruggetrokken
I zij het nog onder voorbehoud
dan zou de CDU op 3 oktober zoveel
stemmen kunnen verspelen, dat zij
de gedachte aan een meerderheid in
de Bondsdag wel zou kunnen
opgeven.
Als gevolg van het „falen" van de
AVP is de positie van Kohl ten op
zichte van Strauss belangrijk ver
sterkt. omdat de luidruchtige Beier
zijn laatste pressiemiddel uit han
den heeft moeten geven, dat overi
gens al aan betekenis had ingeboet.
Met de terugtocht van de AVP is een
eind gekomen aan een voor de CDU
bijzonder vervelende ontwikkeling.
Deze begon met het dreigement van
Strauss, dat hij de Beierse CSU tot
een „nationale partij" zou maken.
Aanleiding hiertoe was het feit dat
de CDU zich verzette tegen pogingen
van Strauss, haar zijn wil op te leg
gen wat het verkiezingsprogramma
en de kanselierskandidaat van de
christen-democraten betreft.
Om zijn dreigement kracht bij te
zetten, liet hij openlijk blijken, te
sympathiseren met pogingen om
buiten Beieren „actiegemeenschap- Tegenvaller
pen voor een vierde partij" te stich
ten, die nauw wilden samenwerken
met de CSU van Strauss.
kandidatuur van Kohl (voorzitter
van de CDU en premier van de
deelstaat Rijnland-Palts) tegen de
zin van Strauss doorgezet. De Beier
zei dan wel schamper dat Kohl „on
der hem" gerust kanselier mocht
worden, maar die opmerking kon
zijn eerste nederlaag niet verhullen.
Niettemin kon Kohl niet met een
„schaduwkabinet" voor de dag ko
men, omdat de CDU op haar beurt
weigerde, op de eisen van CSU-
voorzitter Strauss in te gaan. Er brak
een periode aan. waarin beslissingen
werden uitgesteld, in de hoop dat de
tijd in het voordeel van Kohl zou
werken. Hetgeen is gebeurd
Strauss heeft nog geprobeerd,
lijsttrekker Kohl op te zadelen met
de kreet „Vrijheid of socialisme". De
kanselierskandidaat had daar niet
de minste behoefte aan. maar moest
op aandringen van vrienden van
Strauss in de CDU genoegen ne
men met een minder pretentieuze
maar toch weinig terzake doende
slogan „Vrijheid in plaats van socia
lisme". Van belang was evenwel, dat
Strauss door de CDU-leiding ge
dwongen werd, zwart op wit te ver
klaren. dat hij op geen enkele wijze
steun zou verlenen aan de door hem
zelf gesouffleerde AVP.
Verwarring
De verwarring die door dit van grof
heid getuigende optreden werd ver
oorzaakt. was aanvankelijk groot.
Niettemin werd de kanseliers
Voor Strauss was het een formaliteit,
waaraan hij zelf misschien weinig
betekenis hechtte, maar voor de
CDU was de verklaring heel belang
rijk en voor de AVP luidde zij het
begin van het einde in, naar later zou
blijken
Met deze ontwikkeling had Strauss
niet gerekend. Het is van het begin
door J den Boef
af duidelijk geweest dat de AVP
uitsluitend bedoeld was om Straus
in staat te stellen, van Beieren uit de
CDU zijn wil op te leggen. Er is een
periode geweest, waarin het er sterk
op leek. dat Straus (mede als gevolg
van zijn bezoek aan China, waar hij
door Mao Tse-toeng werd ontvan
gen) de kanselier-kandidaat toch in
de wacht zou slepen.
Strauss verknoeide zijn kansen ech
ter door in Sonthofen een rede te
houden .waarin hij bepleitte dat de
christen-democraten de wetgeving
in WestrDuitsland volkomen zouden
blokkeren om de coalitie van soci
aal-democraten en liberalen in Bonn
het regeren onmogelijk te maken.
Strauss praatte voor de vuist weg en
zei nog meer dingen, die van een
enorm gebrek aan verantwoorde
lijkheidsgevoel getuigen
Dat bleek, toen de ontbeozemingen
van Strauss uitlekten en in de publi
citeit werden gebracht. Ontkennen
hielp na enige tijd niet meer en
Strauss moest zich neerleggen bij
het feit, dat hij zijn kansen op de
kanseliers-kandidatuur had ver
speeld.
Een andere tegenvaller voor Strauss
was de geringe belangstelling, die er
op den duur voor de AVP bleek te
bestaan. Deze „actiegemeenschp"
bleek wel over veel geld te beschik
ken. maar slaagde er niet in. het nut
van haar bestaan te bewijzen. Haar
leiders verdedigden het optreden
van de AVP als verlengstuk van de
CSU van Strauss door te beweren,
dat zij stemmen wilden onttrekken
aan het kiezersblok van sociaal
democraten en liberalen.
In werkelijkheid was de AVP met
haar uiterst conservatieve en natio
nalistische ideeën vrijwel uitslui
tend aangewezen op wat men ge
makshalve de rechtervleugel van de
CDU zou kunnen noemen.
Niet serieus
Er is steeds aanleiding geweest om
aan te nemen dat de AVP niet se
rieus als vierde partij bij de verkie
zingen van oktober bedoeld is ge
weest. Overigens zijn er in West-
Duitsland al vier partijen in de
Bondsdag vertegenwoordigd, nl. de
SPD van kanselier Helmut Schmidt,
de liberale FDP van vice-kanselier
en minister van buitenlandse zaken
Hans Dietrich Genscher, de CDU
van Helmut Kohl en de CSU van
Strauss.
Bij de plannenmakers heeft blijk
baar de bedoeling voorgezeten, de
CDUpleidlng te doen geloven, dat
de AVP wel eens zou kunnen leiden
tot uitbreiding van de activiteiten
van de CSU als vierde partij over het
gebied van de gehele Bondsrepu
bliek. Dat het niet zo ver gekomen
is, heeft verschillende oorzaken.
In de eerste plaats zou Strauss voör
een dergelijk streven in zijn eigen
CSU geen onverdeelde steun heb
ben gekregen. Na de Bondsdagver
kiezingen in november 1972. die
door het toedoen van Strauss door
de CDU werden verloren, is dat al
een keer duidelijk geworden
Om de verantwoordelijkheid voor
de nederlaag in de schoenen van
Rainer Bareel, de kanseliers
kandidaat van de CDU. te kunnen
schuiven en de aandacht van
zichzelf af te leiden, bepleitte
Strauss toen al uitbreiding van het
arbeidsterrein van de CSU tot ge
heel West-Duitsland. Deze suggestie
werd hem echter zelfs in Beieren
niet in dank afgenomen
Niettemin waagde Strauss een po
ging. die gecamoufleerd werd door
het optreden van de AVP. Maar hij
moest al in een vroeg stadium tot de
conclusie komen, dat hij deze ..ac
tiegemeenschap" alleen kon gebrui
ken om de CDU-leiding onder druk
te zetten. Zelfs dit laatste is slechts
ten dele gelukt, omdat beslissingen
die de indruk konden wekken datzij
door Strauss waren doorgedrukt,
werden uitgesteld.
Het pokerspel met de AVP lijkt nu
definitief verleden tijd. De „Vierde
partij" bleek in verschillende delen
van West-Duitsland niet eens vol
doende handtekeningen te kunnen
verzamelen om ingeschreven te kun
nen worden. In sommige gevallen
werd zelfs met valse handtekenin
gen gewerkt, hetgeen openlijk is toe
gegeven.
Voordat de AVP in elkaar stortte
heeft Strauss nog geprobeerd, dc
groep te doen besluiten, zichzelf op
te heffen. Heethoofden, die het voor
heen heel goed met de CSU leider
konden vinden, wilden er echter niet
van weten. Formeel wordt het falen
van de AVP nu toegeschreven aan
dc omstandigheid, dat deze partij in
verschillende deelstaten niet is toe
gelaten. omdat de kieslijsten enkele
minuten te laat werden ingele
verd. Dit vermoedelijk georgani
seerde in gebreke blijven was blijk
baar de enige mogelijkheid om een
nog grotere afgang te voorkomen
Met 14 tegen 12 stemmen en veel
kabaal werd besloten, niet aan de
verkiezingen deel te nemen, als niet
alle kieslijsten worden geaccep
teerd. Deze voorwaarde is echter een
doekje voor het bloeden
