,Als je de radio
hoort, lijkt het
net alsof er hier
geen vuiltje
aan de lucht is'
tedwit®
Beyers Naudé gaat kleiner wonen
Universitaire pers
sluit zich aaneen
Mars-geologen met
neuzen tegen ruit
Justitie wil nog dit jaar
afsluiting zaak-Menten
Gesprek met dr. Beyers Naudé
Controle gevraagd
op besteding geld
voor sociale dienst
Waltmans (PPR)
krijgt zetel in het
Europees parlement
i ,i '/SB
Ktoaïl&HK
Pier met vijf verdiepingen
Prins en prinses
bezoeken Bonn
WOENSDAG 8 SEPTEMBER 1976
BUITENLAND/BINNENLAND
TROUW/KWARTET 9
door Aldert Schipper
Zestien jaar geleden, onmiddellijk
na de schietpartij in Sharpeville.
waar 67 mensen door de Zuidafri-
kaanse politie werden doodge
schoten tijdens een protest tegen
de passenwetten, beraadden de
toenmalige Zuidafrikaanse leden
van de wereldraad van kerken
zich op de toestand in het land. Dit
beraad, in Cottesloe. niet ver van
Johannesburg, kwam tot zeventien
aanbevelingen aan de regering en
het volk van Zuid-Afrika, voor een
nieuwe politiek ten opzichte van
de zwarte bevolking, die in die
dagen in een versneld proces van
bewustwording kwam.
De blanke Zuidafrikaanse leden-
kerken van de wereldraad, de Ne
derduitse Gereformeerde Kerk in
de provincie Transvaal en in de
Kaapprovincie, en de Nederduitse
Hervormde Kerk wezen de conclu
sies van het beraad echter af. Jn
deze voorzichtige conclusies ston
den punten, zoals het recht van de
zwarte bevolking van Zuid-Afrika
om medeverantwoordelijkheid te
dragen in het land, erkenning i>an
het recht op gezamenlijke
kerkdiensten voor verschillende
groepen, aanvaarding van hèt
naar ras gemengde huwelijk, af
wijzing van de trekarbeid en de
opneming van gekleurde afgevaar
digden in het parlement.
Een van de deelnemers van het
beraad van Cottesloe was de toen
malige assessor van de Nederduit
se Gereformeerde synode van
Transvaal, ds. C. F. Beyers Naudé.
Hij was een van degenen die aan
de uitkomst van het beraad bleven
vasthouden, ook nadat zijn eigen
kerk de conclusies had verworpen
en zich zelfs terugtrok uit de we
reldraad van kerken, die het be
raad van Cottesloe had opgezet.
Hoewel dominee Naudé na deze
teleurstellende ervaring in zijn
kerk zelfs nog voor één termijn als
moderator (synodevoorzitter) werd
gekozen, was zijn directe rol in de-
kerk toen uitgespeeld.
Tenslotte verloor hij zelfs de er
kenning als predikant, vanwege
zijn aanvaarding van de post van
directeur van het Christelijk Insti
tuut voor Zuidelijk Afrika. Hij is
ook niet meer als ouderling of dia
ken in zijn eigen kerk verkiesbaar,
al zal men hem iedere zondag dat
hij niet ergens hoeft te preken aan
treffen onder het gehoor van zijn
wijkpredikant in de Nederduitse
Gereformeerde Kerk, dr. J. H. P.
van Rooijen.
Het Christelijk Instituut heeft in de
meeste grote steden van Zuid-
AJrika afdelingen, van waaruit ge
weest wordt aan bewustwording
van de zwarte en blanke bevolking
en aan verzoening tussen de ver
schillende groepen. Dr. Naudé is
een populaire Zuidafrikaan. Op
straat wordt hij herhaatdelljlc ge
groet. Blanken bieden hem een lift
aan of proberen een praatje te ma
ken. Toch is hij vermoedelijk een(J
van de weinige zo niet de enige»
blanke, die nog voldoende vertrouw
wen bij de zwarten bezit om het
land aan een nieuwe toekomst te
helpen.
Sinds het Christelijk Instituut, alt»
gevolg van een regeringsmaatre
gel, geen geld meer uit het buiten
land kan aanvaarden, zijn de po
gingen uitgebreid om meer finan
ciële steun te verwerven, maar het
succes van deze actie is tot dusver
niet overeenkomstig de wensen.
Dr. Naudé heeft daarom besloten
zijn gerieflijke huis in een villa
wijk van Johannesburg te verko
pen en samen met zijn vrouw Ilse
en hun huisman mr. Freddy Mak-
hubela. die Al dertien jaar in het
gezin helpt, naar een kleiner huis
om te zien.
Dr. Naudé. een ere-doctor van de
Vrije Universiteit in Amsterdam, is
verwikkeld geraakt in een groot
aantal processen. Volgende week
dinsdag moet hij in Pretoria voor
het hooggerechtshof verschijnen in
de zaak die de staat tegen hem
heeft aangespannen om zijn weige
ring. te getuigen voor de parlemen
taire onderzoekcommissie ..naar
bepaalde organisaties", de zg.
Schlebusch-commissie. later de Lè
Grange-commissie genaamd.
„De regering meent nog steeds dat zij door een aantal zwarte
intellectuelen gevangen te nemen, de onrust van de afgelopen
maanden kan smoren. Het is een grote illusie". Dit is de
opvatting van dr. C. F. Beyers Naudé (61), de leider van het
Christelijk Instituut voor Zuidelijk Afrika. Hij heeft, als wij
met hem praten zojuist bericht ontvangen, dat een van zijn
naaste medewerkers, mevrouw Oshadi Phakathi, gevangen
genomen is. Als wij hem voor de tweede keer tijdens ons
verblijf in Zuid-Afrika ontmoeten zijn inmiddels meer mede
werkers van het Christelijk Instituut en van de Raad van
Kerken vastgezet.
Dr. C. F. Beyers Naudé
„De regering vergist zich als zij
denkt vrede te krijgen als zij ener
zijds diegenen arresteert, die vol
gens haar het zwarte verzet leiden
en anderzijds enkele tegemoetko
mingen aan de zwarten doet. zoals
afschaffing van verplicht onderwijs
in het Afrikaans en het scheppen
van de mogelijkheid dat zwarten in
de townships hun eigen huis kun
nen kopen. Ik denk dat de regering
niet inziet dat wij inmiddels in een
diepgaand proces van politieke
verandering gekomen zijn. De
zwarten hebben geen tijd meer om
te wachten op het moment dat zij
hun politieke en economische rech
ten krijgen.*'
Volgens dr. Naudé heeft de zwarte
gemeenschap een grote hekel niet
alleen aan de verkrampte, maar
ook aan de goedwillende liberale
blanken. Als je een redelijke relatie
met zwarten wilt hebben, dan moet
je uitgaan van het standpunt dat
de bevrijding van de zwarte in
Zuid-Afrika alleen van de zwarten
zelf kan komen. De rol van de blan
ken in het bevrijdingsproces is
hoogstens aanvullend. Je moet als
blanke steeds zorgen datje niet zelf
een bevrijdingsrol wilt gaan spelen.
Je moet de zwarte het initiatief
laten en de blanke moet wachten
totdat hem om hulp gevraagd
wordt. Met paternalisme bereikt de
blanke niets meer Er moet een
band van persoonlijk vertrouwen
komen tussen jezelf en de zwarte
vriend, die je ontmoet.
Het is elke Zuidafrikaanse burger,
dus ook aan dr. Naudé, verboden
op te wekken tot staking. Men zal
dus vergeefs van hem iets horen
dat op een directe aanbeveling lijkt
om mee te doen aan de staking, die
eind vorige maand een groot, deel
van het industriële apparaat in
Transvaal stillegde. Ook het zwarte
personeel van het Christelijk Insti
tuut en van de overige kantoren,
die in het Diakonia House in
Braamfontein gevestigd zijn bleef
weg. Dr. Naudé wijst er echter met
duidelijk merkbare trots op. dat
alle zwarten van de kerkelijke in
stellingen. tot en met de secretaris
generaal van de lutherse kerk. dr.
Manas Buthelezi. thuisgebleven
zijn.
Onder de zwarte bevolking leeft
volgens dr. Naudé op dit moment
maar één verlangen: naar bevrij
ding. „De zwarte mensen willen
hun toekomst zelf in de hand ne
men en hun eigen bevrijding be
werkstelligen De zwarte ge
meenschap is bereid de blanke in
het bevrijdingsproces mee te ne
men, maar alleen als hij bereid is
zijn bevoorrechte politieke, econo
mische en sociale positie af te
staan. Wie dat niet wil, wordt door
de zwarte gemeenschap in de toe
komst niet aanvaard.
Zijn de blanken bereid hun voor
rechten op te geven?
Beijers Naudé: Mijn indruk is dat
de overgrote meerderheid van de
blanken daar niet toe bereid is.
Volgens mij komt dat door onze
situatie, kerkelijk en politiek. Er
wordt zo weinig gedaan aan herop
voeding van de blanke om zich een
nieuw politiek bestel te oriënteren.
Kijk bijvoorbeeld eens naar de pers
en luister naar de radio. Vergelijk
dat maar eens met de werkelijke
toestand. Als je de radio hoort, lijkt
het net alsof er hier geen vuiltje
aan de lucht is. Je merkt dat er een
enorme kloof is tussen de feiten en
de berichtgeving. Daardoor is de
blanke gemeenschap, zeker de Afri-
kaanstalige, onkundig van de wer
kelijkheid.
De zwarte arbeiders rondom Johan
nesburg zijn in staking. Lang kun
nen ze dat niet volhouden. Wat voor
andere mogelijkheden blijven er
hun dan nog over
Dat is moeilijk te zeggen, want het
hangt er van af tat de regering voor
mogelijkheden aan de zwarten
openlaat. Maar ik denk niet dat de
zwarten nog een reële hoop hebben
dat de blanken vrijwillig tot een
initiatief zullen komen. Het zou me
niet verbazen, als de volgende fase
van het protest van de jongeren zal
zijn sabotage, het brandstichten in
de blanke gebieden en beperkte
vormen van stedelijke guerrilla. Ik
heb echter geen bepaalde aanwij
zing daartoe en ik wil ook niet de
indruk wekken dat ik er toe oproep.
Maar de stedelijke zwarte jeugd is
niet langer bereid te wachten op
vervulling van blanke beloften.
De Verenigde Partij heeft een cam
pagne gelanceerd om de oppositie
krachten te bundelen onder het mot
to 'redt Zuid-Afrika'.
Wat deze partij ook bedoelt, zij
moet bedenken dat de politieke
toekomst van het land niet in een
meer realistische richting gestuurd
kan worden, als er geen medewer
king wordt verkregen van de kant
van de gekozen zwarte leiders. Een
echte vernieuwing kan niet geluk
ken. als een poging ertoe wordt
ondernomen binnen het kader van
het huidige beleid van „zelfstandi
ge ontwikkeling" (de zg. grote
apartheid met thuislanden enz.).
De partij heeft niet het vertrouwen
van de zwarten. Dezen zijn nu ge
komen op een punt dat de hele
blanke politiek van het land voor
hen zijn belang heeft verloren. Het
politieke initiatief is door de zwar
ten overgenomen, ook al is de poli
tieke macht nog in handen van de
blanken. Zolang dat zwarte poltie-
ke initiatief geen ander kanaal
heeft om zich te uiten, zullen we
getuigen blijven van opstanden zo
als in Soweto. Dat is de enige ma
nier waarop de zwarten thans hun
politieke boodschap aan de blan
ken kunnen overdragen.
Waarom steken de zwarte jongeren
in Soweto en elders hun eigen scho
len in brand?
Daar blijkt hun afwijzing uit van
het bantoe-onderwijs. De mensen
willen niet langer dat anderen de
inhoud van hun onderwijs bepalen.
Het (niet verplichte) onderwijs voor
de zwarte kinderen is ook nog veel
slechter dan het blanke onderwijs.
Voor een blank kind werd in het
jaar 1973-'74 483.75 rand (bijna 1500
gulden) uitgegeven, tegenover
28,56 rand (85 gulden) voor een
zwart kind.
U heeft de laatste tijd nogal wat
kritiek geuit op het kapitalisme.
Dat is er niet in geslaagd, hier een
samenleving van grotere gerechtig
heid tot stand te brengen.
Welk ander systeem zou hier dan
passen?
Ik heb er natuurlijk wel over nage
dacht, maar het heeft geen zin hier
over iets te zeggen. Het is onjuist
voor blanken er alleen over na te
denken. Maar het staat voor mij
vast dat de zwarte gemeenschap in
Zuid-Afrika ontgoocheld is door de
resultaten van het kapitalisme. Het
schijnt mij dat een vorm van Afri
kaans socialisme het meest tege
moet komt aan de eisen van sociale
gerechtheid. Ik geloof dat de zwar
te mensen erg worden aangetrok
ken door wat in Tanzania gebeurt.
Mogelijk zullen er ook marxis
tische elementen, zoals in Mozam
bique bijkomen. Maar de zwarte
leiders zijn er zich heel goed van
bewust dat je niet elk buitenlands
systeem zomaar op Zuid-Afrika
kunt overplanten.
Sluif het socialisme in het bijzonder
aan bij het Afrikaanse ge
meenschapsleven (communalisme)?
Dat ligt heel diep in de harten van
de zwarte mensen. Dat heeft de
blanke bevolking nooit helemaal
begrepen, laat staan op waarde ge
schat. Het mooie van de communa
lisme ligt vooral in de bijzondere
waardering voor de enkele persoon
in zijn samenhang met de ge
meenschap. Het betekent ook dat
je bereid bent je rijkdom met ande
ren te delen. En als er iets gezamen
lijk wordt ondernomen, wordt eerst
de vraag gesteld hoe iedereen er
zoveel mogelijk van kan genieten,
niet alleen in economische, maar
ook in algemeen menselijke zin.
Omdat de hele wereld met Zuid-
Afrika verbonden is, wordt niet al
leen Zuid-Afrika door uw kritiek op
het kapitalisme getroffen.
Ik ben geen econoom en ik heb
weinig tijd voor studie van econo
mische systemen, maar op grond
van wat ik om mij heen zie. kan ik
het kapitalisme onmogelijk verde
digen. Ik weet alleen dat wij een
volledige heroriëntatie van het sys
teem tegemoet gaan.
Een nieuwe economische wereld
orde?
Zonder enige twijfel. Als wij uit
angst voor het communisme ons
blind staren op de zogenaamde
voordelen van het kapitalistische
systeem, maken wij de bodem ge
reed door een onkritische aanvaar
ding van een ander systeem dan
het kapitalistische. Als christen sta
ik kritisch tegenover elk econo
misch systeem, maar zoek ik steeds
naar een stelsel dat de christelijke
waarden van liefde, gerechtigheid
en menselijkheid bevordert.
Hebben de thuislandleiders en met
name Gatsha Buthelezi van KwaZu-
lu na Soweto nog enige betekenis
voor de zwarte gemeenschap?
Het gezag van de thuislandleiders
is door Soweto en door de komende
positie van Transkei en de arresta
tie van oppositieleden in dat thuis
land op een dieptepunt aangeland.
Gatsha heeft nog een kans een lei
dersrol te spelen. Maar hij moet
dan wel een concrete daad stellen
om zijn verwerping van het sys
teem duidelijk te maken. En daar is
niet veel tijd meer voor. De bevol
king wijst de thuislanden politiek
af. Door de zelfstandigheid van
Transkei worden een en een kwart
miljoen Xhosa's in de stedelijke
gebieden statenloos. Daarmee wor
den nog eens zes tot zeven miljoen
andere zwarten ook bedreigd, zo
dra de andere thuislanden zelfstan
dig zouden worden.
De blanken zeggen dat zij niet onder
een zwarte leider willen leven en zij
wijzen dan vaak op Idi Amin, de
president van Oeganda.
Dat is een praatje om de zwarten
hun politieke rechten blijvend te
kunnen ontzeggen. Er zullen wel
tegenstellingen tussen de verschil
lende stammen te verwachten zijn,
maar je moet niet vergeten dat de
blanke regering kunstmatig de sta-
midentiteit vergroot. Er is hier niet
één zwarte, die een Zuidafrikaanse
Amin zou wensen. Laten de blan
ken eerder kijken naar zulke ver
antwoorde Afrikaanse leiders zoals
Nyerere en Kaunda in plaats van
naar Amin. En heeft Europa er al
tijd zoveel van terechtgebracht?
De blanken zeggen vaak: geef ons
nog wat meer tijd voor het doen
slagen van de thuislandpolitiek.
Die brengt alleen maar ellende en
bitterheid. De zwarten willen haar
niet en als we haar in 26 jaar niet
tot stand konden brengen, is er
geen reden om te denken, dat we
dat in 260 jaar wel kunnen. De
ontwikkeling in de zwarte woonge
bieden bij de steden zegt ons: de
tijd is voorbij.
Wat kan het buitenland doen om
Zuid-Afrika te helpen? Investe
ringen?
Wij hebben een lijst opgesteld van
voorwaarden, waar investeringen
in Zuid-Afrika aan moeten vol
doen, willen zij moreel ver
antwoord zijn. Daar heeft nog geen
enkele investering aan voldaan. De
loonkloof tussen zwart en blank is.
ondanks de grote investeringen in
onze economie, de laatste jaren ge
lijk gebleven of verder verbreed.
Investeringen komen alleen ten
goede aan de blanke élite en gaan
ten koste van de zwarte bevolking.
Als de zwarte bevolking door mid
del van echt gekozen leiders zich
kon uitspreken, is het mijn indruk
dat zij zeker tegen verdere investe
ringen zou zijn. In zo'n geval zou ik
mij daarbij aansluiten.
De gereformeerde synode in Neder
land heeft zich niet tegen investerin
gen uit willen spreken.
Daar ben ik nogal teleurgesteld
over en vooral door het besluit van
de synode, tijdelijk de steun aan
het speciale fonds van het we
reldraadprogramma tegen rassen
waan op te schorten. Wanneer dat
besluit als doel had. het gesprek
met de blanke Nederduitse Gere
formeerde Kerk mogelijk te ma
ken, berustte het op een illusie.
De Nederlanders hopen door middel
van het gesprek in de gereformeerde
oecumenische synode (GOS) iets
voor Zuid-Afrika te kunnen doen.
Ik heb de zwarte afgevaardigden
naar de synode nog niet gesproken.
Toch denk ik dat ook hier het ge
sprek onvruchtbaar is gebleken. De
blanke NG-Kerk is niet bereid op te
houden met het steunen van de
regeringspolitiek. Als de zwarte ge
reformeerden vinden dat het nog
zin heeft, om in de GOS te blijven,
wil ik dat respecteren, maar mijn
indruk is dat het voortbestaan van
de GOS als een organisatie, die
maar een klein deel van de gerefor
meerde wereldfamilie samenbindt
niet meer een vruchtbare bijdrage
kan leveren aan een oplossing van
de vraagstukken, waarmee Zuid-
Afrika en de wereld worstelen.
Dat kan netzo goed in de wereldal
liantie van hervormde en gerefor
meerde kerken (WARC) gebeuren.
Maar in elk geval is het nodig hard
mee te werken in de wereldraad
van kerken.
Van onze onderwijsredactie
DEN HAAG De onafhankelijke
universiteits- en hogeschoolbladen
hebben hun jarenlang bestaande sa
menwerking verstevigd door de op
richting van de Stichting Ge
meenschappelijke Universitaire
Persdienst (GUPD). Deze stichtinbe-
oogt naast de bevordering van sa
menwerking tussen de verschillende
bladen, ook versterking van de jour
nalistieke onafhankelijkheid van de
universitaire pers.
Een groot aantal bladen heeft zich
reeds bij de stichting aangesloten en
met enkele zijn op het ogenblik on
derhandelingen gaande. De samen
werking met het blad van de Vrije
Universiteit. Ad Valvas. is onlangs
verbroken, omdat dit blad een
conflict heeft gehad met het bestuur
van de universiteit. Enkele progres
sieve redactieleden zijn toen uit de
redactie gezet. Ook bij de Nijmeegse
universiteit doen zich dergelijke
moeilijkheden voor.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Het ministerie van
binnenlandse zaken moet de garan
tie geven, dat de 56 miljoen gulden
extra, die de gemeentelijke sociale
diensten krijgen om knelpunten op
te lossen, in 1977 ook inderdaad voor
dat doel aangewend worden. Dit
heeft het landelijk contact veldwerk
van maatschappelijk werkers voor
bijstandaangelegenheden aan het
ministerie geschreven
Vroeger werden de universiteitsbla
den door de onderwijsinstellingen
zelf uitgegeven. Sinds de democrati
sering op de universiteiten en ho
gescholen. zijn deze bladen zich
steeds onafhankelijker gaan
opstellen Financieel zijn ze veelal
nog wel afhankelijk van de universi
teit. maar de redacties zijn losgekop
peld van de voorlichtingsdiensten.
De GUPD voert onderhandelingen
met de Nederlandse Vereniging van
Journalisten (NVJ) om te komen tot
een aparte sectie voor deze bladen
bij die vereniging. De stichting
denkt bovendien nog aan de oprich
ting van eigen persbureau in Den
Haag. dat de nieuwsvoorziening uit
de tweede kamer en dergelijke zou
moeten verzorgen.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Het Tweede-
Kamerlid Waltmans (PPR) wordt lid
van het Europees parlement. Hij zal
daar de zetel krijgen van het CPN-
Eerste Kamerlid Hartog.
De PPR en de CPN hebben samen
recht op de veertiende Nederlandse
zetel in het Europees parlement
door hun onderlinge zetel-verdeling
in de Eerste en Tweede Kamer De
partijen hebben destijds besloten
elk een gedeelte van de zetel voor
hun rekening te nemen
Waltmans. die vanaf 1972 lid is van
de Tweede Kamer, zal aansluiting
zoeken bij de socialistische fractie
in het Europees parlement, waarvan
ook de linkse radicale partij van
Frankrijk deel uitmaakt.
PASADENA (UPI) Amerikaanse geologen zitten met grote
hongerige ogen te kijken naar de stenen op Mars waar de Viking
2 met grote regelmaat foto's van blijft sturen.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM De justitie wil voor de jaarwisseling de zaak-Menten
afsluiten. Volgens mr J. F. Hartsuiker, hoofd-offieier van justitie in Amster
dam. zijn er op het ogenblik nog geen harde feiten aan het licht gekomen, die
een nieuw proces tegen de 77-jarige Blaricumse kunstverzamelaar zouden
kunnen rechtvaardigen. Zoals bekend stelt de rijksrecherche een onderzoek in
naar de vraag of de heer Menten in 1941 heeft samengewerkt met de Duitse
bezetter in Polen en of hij de dood van Poolse joden op zijn geweten heeft.
Commissaris J. Peters is deze week uil Israël teruggekeerd met materiaal over
de zaak-Menten.
De modernste pier is zonder
twijfel de nieuwe, ultra moder
ne gemeentelijke pier in St. Pe-^
tarsburg, Florida (V.S.). Het
bouwwerk is vijf verdiepingen
hoog, bevat drie restaurants,
ontvangstruimten, tentoonstel
lingshal. winkeltjes en een zon
nedek.
OUD-BEIJERLAND Twee her
vormde predikanten van Oud-
Beijerland. ds. M van Rennes en ds.
L TRouwborst. hebben de plaatse
lijke bevolking opgeroepen, volgen
de week de vlag halfstok te hangen,
als in de Tweede Kamer zal worden
besproken over legalisering van de
abortus Ook hebben zij gevraagd,
zaterdag naar Den Haag te gaan
voor de anti-abortus manifestatie
„Het is zo iets als het jongetje voor
de snoepwinkel, met zijn neus tegen
de etalageruit, die nergens bij kan",
zegt dr. Elliot Morris. De drie meter
lange graafarm van de Viking is niet
ingericht op het pakken van kelen en
het toestel zelf beschikt ook niet
Van een verslaggever
DEN HAAG Prinses Beatrix en
prins Claus zullen van 14 tot en met
16 september een bezoek brengen
aan Bonn. Zij zullen onder meer de
gast zijn van president dr. Walter
Scheel, een bezoek brengen aan de
universiteit van Bonn. een boot
tocht op de Rijn maken, bondskan
selier Helmut Schmidt ontmoeten
en een opleidingscentrum voor
Westduitse vrijwilligers (die naar
ontwikkelingslanden worden uitge
zonden) bezoeken. Zij zullen ook een
concert van het Amsterdamse Con
certgebouworkest bijwonen.
(ADVERTENTIE)
over apparatuur om die te onderzoe
ken: alleen bodemmonsters kunnen
worden verwerkt
h winkel vol kleur
Een andere reden voor frustratie is
een zandige, slingerende trog die vol
gens dr Alan Binder een beekbed
ding zou kunnen zijn uit de tijd dat
er nog water op Mars vloeide naar
men veronderstelt. Maar er is geen
mogelijkheid om daar even te gaan
kijken. De Viking 2 staat waar hij
staat en dat is dat. Het is trouwens
niet eens zeker dat de trog een beek
bedding kan zijn geweest. Pas uit
stereofoto's zal blijken of er wel een
helling aanwezig is die het water kan
hebben doen stromen. „Maar als het
zo is. dan zijn we wel met onze neu6
in de boter gevallen." Men kan er
dan wel niet heen. maar ook uit
foto's is veel op te maken. Ook de
keienkijkers moeten het daarmee
doen
Intussen zijn technici nog aan het
uitknobbelen hoe ze met de graaf
arm zo moeten manoeuvreren dat de
(scheef staande) Viking niet omvalt
