Prins Claus wil
zinvol werk doen
Europa praat tegen Fries decor
m
rj
IB
Zwolle goedkoop
warm gehouden?
„Er is niemand die geen fouten maakt"
in Lauswolt (Beetsterzwaag) hangt de sfeer van een rijk verleden
.ATERDAG 4 SEPTEMBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 9
door Fred Lammers
AMSTERDAM „Een verjaardag is de domste dag van het jaar",
zo heeft prins Claus zich een poosje geleden in huiselijke kring
uitgelaten. Het liefst zou hij zijn verjaardag niet vieren, omdat hij
het een vreemd gebruik vindt dat mensen je gelukwensen met het
feit dat je weer een jaar ouder bent geworden. Met het ouder worden
heeft prins Claus moeite. Vandaar dat hij niet met gejuich begroet,
maandag 6 september zijn vijftigste levensjaar vol te maken. Maar
het is niet anders. Prins Claus zal die dag, zoals de volksmond zegt,
Abraham zien.
Weinig Nederlanders hebben erbij stil
gestaan dat de man. die elf jaar gele
den onze geschiedenis binnenwandel
de, thans iemand van middelbare leef
tijd wordt, omdat dit hem beslist nog
niet is aan te zien. Trouwens, vroeger
was iemand van vijftig oud, nu liggen
er op die leeftijd vaak nog tientallen
jaren voor de boeg en voor prins Claus
mogelijk nog zijn beste jaren als man
van een regerend vorstin, een taak die
in het verschiet ligt.
Of prins CLaus dat een aanlokkelijk
vooruitzicht vindt is een zaak waar hij
nooit veel over heeft gezegd. Vrienden
weten dat hij het voor zijn vrouw wel
plezierig zou vinden wanneer zij in
praktijk kan gaan brengen waar zij
jaren naar toe heeft geleefd. Al is
koningin-zijn een zware taak. prins
Claus vindt dat ook een aantrekkelij
ke functie. „Het is een baan die bijzon
der zwaar is, maar als je het goed doet,
als je de gelegenheid krijgt het goed te
doen, geeft die ook een bijzondere
voldoening. Dat vind ik heel belang
rijk. de voldoening die je krijgt uit een
zware baan." heeft hij er zelf enige tijd
geleden over gezegd.
Zorgen
Wat hem persoonlijk betreft maakt
prins Claus zich wel eens zorgen over
de periode, waarin hij de man van
koningin Beatrix zal zijn. omdat hij in
het ongewisse verkeert over de vraag
wat dan zijn taak zal zijn. Vandaar dat
hij hoopt dat zijn schoonmoeder er
nog enige tijd mee zal doorgaan.
Voor prins Claus staat centraal dat hij
zinvol wil bezig zijn, er niet als entou
rage wil bijhangen
Die opvatting deelt prins Claus met
zijn schoonvader, prins Bernhard, een
man van wie hij wat karakter betreft
overigens totaal verschilt, vandaar
dat het lang niet altijd botert tussen
deze twee mensen. Prins Bernhard is
een sportman, iemand van de wereld.
Dat kan van prins Claus niet worden
gezegd.
Op het speleh van een partijtje golf
na. wat zeilen en af en toe eens een
duik in het water maakt prins Claus
zich niet zo druk over sport. Skiën
leerde hij pas na zijn kennismaking
met prinses Beatrix. Daar kon hij niet
onderuit, omdat de hele koninklijke
familie voor deze wintersport
geestdriftig is. maar een ster is hij er
niet in geworden.
Wat nationale en internationale con
tacten betreft staat prins Claus veruit
in de schaduw bij zijn voorganger.
Enige jaloezie is de man van prinses
Beatrix in dit verband niet vreemd. Af
en toe steekt dat de kop op. Prins
Claus heeft eerst de aversie die velen
tegen hem hadden omdat hij een Duit
ser was moeten overwinnen, ook in
zijn naaste omgeving. Dat is hem aar
dig gelukt. De contacten die hij heeft
gelegd zijn echter nogal eenzijdig, ze
hebben alles te maken met zijn werk
bij de ruimtelijke ordening en de ont
wikkelingssamenwerking.
Natuurlijk zijn er door de contacten,
die prinses Beatrix reeds had. ook heel
andere mensen in zijn leven gekomen,
maar over het algemeen moet worden
gezegd dat prins Claus weinig vrien
den heeft. Dat komt voort uit zijn
karakter. Hij gaat in tegenstelling tot
prins Bernhard niet gauw
vriendschappelijk met iemand om.
Prins Claus is iemand die de kat lang
uit de boom kijkt. De vrienden die hij
heeft zijn daardoor wel echte vrien
den. mensen op wie hij aan kan. die
hem waarderen als mens en niet om
dat het interessant is met de man van
de kroonprinses op goede voet te
staan. Dat is een groot pluspunt.
Tactvol
Prins Claus is een man die zichzelf is.
Hij is tactvol en moet niets hebben
van opgewonden gedoe Als je met
hem praat, gaat er een zekere rust van
hem uit. Populair doen is er bij prins
Claus niet bij. Hij heeft eerder iets
bescheidens over zich en dat draagt
ertoe bij dat velen hem zo sympathiek
vinden.
Evenals prinses Beatrix heeft prins
Claus groot gevoel voor stijl. Hij heeft
zich ook vast voorgenomen iets van
zijn leven te maken. Tegenstanders,
die prins Claus nog steeds heeft, type
ren hem daarom wel eens als „een
streber". Wat daar ook van waar is.
prins Claus is in elk geval een perfecti
onist. die alles wat hij onderneemt
resoluut aanpakt. Iets half doen is er
bij hem niet bij. Dat bleek kort na zijn
komst in Nederland al. De wijze waar
op hij de Nederlandse taal ging leren
en die in korte tijd voortreffelijk onder
de knie kreeg, trok de aandacht. Prins
Claus was met dat Nederlands leren
hard voor zichzelf. Al lang voor zijn
huwelijk wilde hij dat er Nederlands
werd gesproken als hij ergens op be
zoek kwam. Verstaan kon hij onze taal
spoedig, met het spreken ervan maak
te hij in het begin uiteraard de nodige
fouten, maar daar schaamde hij zich
niet voor. Hij deed het!
Toen kort na het huwelijk van prins
Claus iets moest worden gevonden
waarmee hij zich kon bezighouden lag
het voor de hand dat men zou voort
borduren op de ervaring die Claus als
ambtenaar van het Duitse ministerie
van buitenlandse zaken had. Er is
nagegaan of er in Nederland een
functie was te creëren in deze richting.
De regering heeft met de gedachte
gespeeld prins Claus contactman te
maken voor onze buitenlandse verte
genwoordigers. Dat plan kreeg onvol
doende bijval. Tenslotte kwam de
ruimtelijke ordening en wat later de
ontwikkelingssamenwerking uit de
bus. De regering dacht dat dit werk
voor een man van de kroonprinses
weinig kwaad kon.
De eerste tijd ging het goed. maar
naarmate dit werk in een politiek vlak
werd getrokken, kwamen de proble
men om de hoek kijken Een paar jaar
geleden is men aan het schuiven ge
gaan met de functies van prins Claus
en werd hij belast met het leiding
geven aan het werk van de Jonge vrij
willigers. Kort na zijn benoeming als
zodanig werd die activiteit al onder
werp van een felle discussie, toen
bleek dat niet al het geld dat daarin
wordt gestoken goed terechtkomt en
het bij die Jonge vrijwilligers soms een
rommeltje is.
Voor prins Claus was het een pijnlijke
situatie, maar hij zat toen al in het
schuitje. De ruzie werd bijgelegd en de
schuit vaart nog steeds met prins
Claus aan het roer. De regering is er
echter wel van geschrokken. De recen
te gebeurtenissen met prins Bernhard
hebben de verantwoordelijke minis
ters nog terughoudender gemaakt wat
betreft de activiteiten van de leden
van de koninklijke familie. Prins
Claus zit daar duidelijk mee in zijn
maag. Zal hij ook in de toekomst de
kans krijgen zich bezig te houden met
werk dat hij plezierig vindt, dat hem
voldoening geeft, of zal hij nog meer
aan handen en voeten worden gebon
den omdat de regering köste wat het
kost wil voorkomen dat er opnieuw
schandalen ontstaan die de mo
narchie afbreuk doen?
Constructief
Een paar weken voor zijn huwelijk zei
Claus „een constructieve bijdrage" te
willen leveren aan het welzijn van de
Nederlandse samenleving. Op zijn
trouwdag merkte hij op: „Ik kan u
zeggen dat het mijn vaste voornemen
is om mijn eifeen taak en plaats naast
mijn vrouw zo op te vatten en zo te
vervullen dat ik haar alle steun zal
geven, die van mij kan en moet wor
den verwacht1'. Aan de andere kant
vertikt Claus het, en dat zijn ook zijn
eigen woorden, „een ornament" te
zijn. „Ik geloof niet dat wij in deze tijd
met een ornament verder kunnen
gaan. Dat is misschien in het verleden
gedeeltelijk zo geweest, maar voor de
toekomst zeker niet."
Prins Claus is er de man niet naar zijn
mond te houden als hij vindt iets
zinnigs naar voren te kunnen brengen.
Hij is evenmin bang kleur te beken
nen. Oud-minister ir. W F. Schut van
Volkshuisvesting en Ruimtelijke Or
dening vertelde me er eens over:
„Prins Claus is een heel modern mens.
Hij staat open voor indrukken en
nieuwe ontwikkelingen. Tegelijkertijd
heeft hij oog voor het betrekkelijke
van iemands persoonlijke mening.
Dat geldt ook voor zijn eigen opvattin
gen. Dat maakt hem tot een ideale
gesprekspartner. Prins Claus zal zich
nooit te vroeg in eigen bunker opslui
ten en zijn mening evenmin klakke
loos vo9r een andere opvatting in
ruilen."
Risico's nemen
Als je je als lid van een koninklijke
familie kritisch opstelt, lok je proble
men uit. Prins Claus zal dat niet met
opzet doen. maar hij is niet bang risi
co's te nemen. „Er is niemand die geen
fouten maakt en ik maak er zelfs
veel", aldus prins Claus. Waar gehakt
wordt vallen spaanders, vindt onze nu
vijftig jaar wordende prins. Hij heeft
ook eens gezegd van mening te zijn
dat je pas echt mens bent. als je
medemens bent „met en voor de
ander".
door Jan Sloothaak
De bosrijke streek van Olterterp en F.ctsterzwaag
wordt wel eens de „parel aan Friesiands kroon" ge
noemd. De Friese meren hebben hier plaats gemaakt
voor een afwisselend landschap met loof- en naaldhout
en hakhoutbossen, onderbroken door idyllische open
plekken, weilanden en kleine stroompjes.
Dit landschap is te danken aan
de Friese adel. die op zijn
landgoederen en buitenverblij
ven bossen heeft aangelegd. In
het weekeinde van II en 12
september zal het dienen als
decor voor een Europese bij
eenkomst.
De negen EG-ministers van
buitenlandse zaken vergade
ren dan in hotel Lauswolt. Dit
enige „viersterrenhotel" boven
Arnhem, met onder meer een
eigen golfbaan, ademt nog de
sfeer uit het rijke verleden.
Een rijkdom die echter een
schril contrast vond in de ar
moede die werd geleden in de
nabijgelegen veenderijen. De
hoge Europese gasten zouden
in de directe omgeving van
.hun gastverblijf de historische
verwevenheid kunnen ontdek
ken van rijkdom en armoede
en de daaruit voortgekomen
maatschappelijke structuur,
zoals men die overal in Europa
wel aantreft. Ze zouden ont
dekken dat het behalve aan de
adel. ook (onder meer) aan die
veenderijen te danken is dat
het lommerrijke landschap
kon worden opgebouwd
Het Friese grootgrondbezit is
mede te danken aan de kapita
len die uit de veenkoloniën
werden geperst. De gastge-
meente Opsterland vertoont
nog de duidelijke sporen uit
dat veenverleden. Het in de
bossen gelegen Beetsterzwaag
(zoveel als: Weidebeek) heeft
zich ontwikkeld tot de hoofd
plaats van deze gemeente Het
twee keer zo grote Gorredijk is
duidelijk herkenbaar als een
vroegere veenkolonie die is uit
gegroeid tot een dorp met in
dustrialisatie De enige mid
delbare school van de uitge
strekte gemeente met 24.000
inwoners op 20 000 hectare
staat hier.
Onkerkelijk
In de geschiedenis van de soci
ale strijd neemt Opsterland
een belangrijke plaats in.
Opsterland is daaruit voortge
komen als een sterk links ge
richte en onkerkelijke gemeen
te. Bijna vijftig procent van de
bevolking is onkerkelijk en
plaatselijk kan dit percentage
zelfs oplopen tot rond de ze
ventig. Opsterland behoorde
tot het vroegere kiesdistrict
Schoterland. de springplank
die het Ferdinand Domela
Nieuwenhuis mogelijk maakte
om als eerste socialist door te
dringen tot de Tweede Kamer
(1888). Vooraanstaande Neder
landers zagen het socialis
tische bolwerk als een gevaar
en Jan ten Brink dichtte: „Ik
heb u lief. o Nederland, Behal
ve één plekje: Schoterland
Er is een boeiend en menselijk
verslag uit die periode van de
veenarbeid en de in deze
streek tot uitbarsting geko
men sociale strijd. De landar
beider Imke Klaver hield aan
tekeningen tot 1925 en de
Socialistische Uitgeverij Nij
megen gaf die in boekvorm uit
(in het Fries en Nederlands)
onder de titel „Herinneringen
van een Friese landarbeider"
(1974).
„Bolle losgeraakt"
Een passage uit dit boek: „In
de veenderijen te Beets was in
april 1890 „de bolle losge
raakt". zoals het staken werd
genoemd. De baggelaars had
den het werk neergelegd om
dat ze te weinig verdienden
Er staakten vijftienhonderd
man. „Dat zag er aanvankelijk
hoopvol uit. Er verscheen poli-
tieversterking. Vergaderingen
met sprekers: Domela Nieu
wenhuis. TJ. Stienstra. Van
Emmenes en Van der Zwaag".
Imke Klaver kan echter weinig
waardering opbrengen voor de
stakingbreker „Patrimonium",
het christelijke werkliedenver
bond dat hij omschrijft als
„een landelijke vereniging van
gelovigen met als doel het so
cialisme te bestrijden". De al-
deling van Patrimonium uit
Het hotel Lauswolt in Beetsterzwaag
het nabijgelegen Drachten be
gon aan brooduitdeling als me
dicijn tegen „Recht voor Al
len". het door Domela Nieu
wenhuis uitgegeven blad.
In dit deel van Friesland deed
zich echter ook toen al het
fenomeen voor van de rode do
minee en waren er pogingen
een brug te slaan tussen chris
tendom en socialisme Er wa
ren zelfs christen-
anarchistische dominees. Zij
kwamen op voor de politieke
mondigheid van de arbeiders
In een bijlage bij Imke Klavers
„herinneringen" wordt als
voorbeeld genoemd ds J. A.
Bruins jr. dié in het even bui
ten Opsterland gelegen De
Knipe stond De schrijver van
de bijlage. Johan Frieswijk, is
het niet eens met Klaver dat ds
Bruins socialisten terug wilde
winnen voor het christendom.
Eerder wilde hij christenen
winnen voor het socialisme
Structuur
In de loop van de jaren zijn de
veenderijen verdwenen. De
structuur van de gemeente
Opsterland is er echter in ve
lerlei opzichten door bepaald.
In Nij Beets is een turfgra
verswoning herbouwd (het
DamshOs). Gorredijk (zesdui
zend inwonérs) is met zijn
Compagnonsvaart de
turfroute nog duidelijk her
kenbaar als veenkolonie De
gemeente is sterk voor behoud
van deze structuur van Gorre
dijk omdat het nog één van de
weinige behouden veenkoloni
ale monumenten in Friesland
is Het instandhouden van de
Compagnonsvaart kost echter
geld en behalve de gemeente
moet ook de provincie mee wil
len doen. Er is een stichting De
Nije Compagnonsvaart, die
zich inspant om wat er nog aan
turfroutes is te bewaren. Pater
L. M. van Uden uit Gorredijk is
er voorzitter van en volgens
hem hebben veel vroegere
veenkoloniën aan ..identi
teitsverwoesting" gedaan. Die
gemeenten probeerden het
„symbool van een gehaat ver
leden van armoede" kwijt te
raken.
Vijftien dorpen
Overigens telt Opsterland met
zijn lengte van achtentwintig
en breedte van veertien kilo
meter veel meer dorpen In to
taal zijn er vijftien Bakkeveen
heeft ook een veenkoloniaal
verleden en is nu agrarisch zo
wel als recreatief. Een dorp als
Ureterp is geheel agrarisch en
in de gemeente zijn landbouw
en veeteelt trouwens nu nog de
hoofdmiddelen van bestaan
De werkloosheid is er rond de
negen procent en steekt nog
niet eens zo slecht af bij allerlei
andere noordelijke gemeenten.
Het beleid van het gemeente
bestuur is niet alleen gericht
op de materiële zaken maar
speelt zich vooral ook af in de
immateriële sfeer, zegt ge
meentesecretaris A Meines
Zo gaat er veel geld zitten in
het vervoer van kleuters naar
kleuterscholen. Dat is niet zo
spectaculair, maar het kind
trekt er in de toekomst profijt
van dat het naar die school toe
kon. Uniek noemt Meines de
samenwerking tussen christe
lijk en openbaar onderwijs op
onderwijskundig gebied met
inschakeling van een onder
wijskundig bureau dat door de
gemeente wordt betaald. Over
igens zijn toch ook de materië
le zaken niet vergeten „We
hebben een best wegennet en
zelfs het kleinste dorp heeft
nog een korfbal- en voetbal
veld."
Bestuurscentrum
Beetsterzwaag is als hoofd
plaats van de gemeente wat
anders van opbouw Als be
stuurlijk centrum telt het veel
gemeente-ambtenaren, maar
er wonen ook veel forensen. De
dagrecreatie zorgt in de zomer
in de omgeving van Beetster-
Ferdinand Domela Nieuwen
huis.
zwaag voor grote drukte, maar
ondanks de fraaie natuur is er
merkwaardigerwijs nooit een
sterke verblijfsrecreatie van de
grond gekomen. Het gemeen
tebestuur is daar ook voorzich
tig mee omdat dit een ingreep
in het fraaie woudenbezit
(deels particulier en deels van
Staatsbosbeheer) zou bete
kenen.
Grootgrondbezit
Grootgrondbezit is er nog
steeds, zij het veelal in wat
andere vorm dan vroeger De
Harinxmastate is nog in bezit
van een familie HetLycklema-
huis midden in de bebouwde
kom van Beetsterzwaag is
sinds enige jaren eigendom
van de gemeente en wordt (in
clusief het koetshuis en een
burgerwoning) gerestaureerd
om er het bestuurlijk deel van
de gemeente te huisvesten.
Het buiten Lydenstein is inge
richt tot kinderziekenhuis van
de Cornelia-stichting.
Lauswolt tenslotte is een hotel
geworden dat met de bijbeho
rende grond in bezit is van een
verzekeringsmaatschappij. De
huizinge waar de Europese mi
nisters te gast zullen zijn, werd
in 1868 gebouwd. Overigens
niet door een Lauswolt-telg.
maar wel op grond van de fa
milie Lauswolt.
De naam Jan Jansen Lauswolt
komt voor het eerst voor op
een grafsteen uit 1625 Hij was
lakenkoper en vrederechter in
Beetsterzwaag Voordat het
landgoed aan de verzekerings
maatschappij werd verkocht
werd de huizinge bewoond
door mevrouw Bieruma Oos-
ting-Van Harinxma thoe Sloo-
ten Het was in 1955 dat er een
hotel werd geopend, dat
sindsdien vooral ook veel bin
nen- en buitenlandse gasten
heeft geherbergd
door Rob Foppema
Zwolle krijgt geen stadsverwarming. De mogelijkheid
is voor het uitbreidingsplan Zwolle-zuid ernstig beke
ken. En omdat daar de komende vijftien jaar zo'n
tienduizend woningen gebouwd moeten worden, was
daar zeker aanleiding toe. Inderdaad, aldus de conclu
sie. het zou een forse hap aardgas besparen. Maar het
zou toch te duur worden.
Bij die conclusie passen een
paar bespiegelingen. De cij
fertjes zullen allemaal best
kloppen. Wanneer je mensen
van de IJsselcentrale. het Gas
bedrijf Zwolle en de gemeente
om een tafel zet, versterkt met
mensen van de KEMA. de
Arnhemse onderzoekinstelling
van de gezamenlijke elektrici
teitsbedrijven. dan valt niet te
verwachten dat die samen fei
telijke onzin zullen voort
brengen.
Maar wanneer hun eindconclu
sie luidt dat de toepassing vpn
stadsverwarming in dit geval
„economisch onverantwoord"
is. dan vraagt dat om een nade
re bezinning op de woorden
„economisch" en „onver
antwoord". Alweer de cij
fertjes zullen best kloppen. Er
kan keurig worden uitgere
kend hoeveel het zou kosten
wanneer de IJsselcentrale heel
Zwolle-zuid voorziet van warm
water voor de verwarmingsra
diatoren. de douche en de keu
kenkraan Dat kan vergeleken
worden met wat die Zwollena
ren kwijt zouden zijn als ze elk
hun eigen centrale-
verwarmingsketel zouden heb
ben (het gaat voornamelijk om
eengezinswoningen) en hun ei
gen warmwatervoorziening.
En dan kun je uitrekenen dat
ze duurder uit zouden zijn met
die stadsverwarming. Óf dat
de IJsselcentrale duurder uit
zou zijn. „bij de kosten/batena
nalyse is er van uitgegaan dat
de kosten voorde verbrui
ker niet hoger zijn dan in het
geval hij daar individueel in
voorziet". (Het citaat, en de
gegevens over Zwolle, komen
uit het voorlichtingsbulletin
van de elektriciteitsbedrijven.)
Maar dat is niet de laatste wijs
heid. Want we kunnen nu al
weten dat in ieder geval ons
eigen Groningse aardgas op
zal raken in een tijd dat er naar
alle waarschijnlijkheid nog
steeds mensen in Zwolle-zuid
wonen, die 's winters nog
steeds hun huis warm willen
hebben en waarschijnlijk ook
af en toe nog onder de douche
willen Hoe ze dat over een jaar
of 25 daar en elders in dit
land verder zullen regelen,
valt nog moeilijk te overzien
Wie weet kunnen ze nog een
tijdje aardgas uit de Noordzee
halen of kopen, of van de Ara
bieren betrekken
Maar de vraag kan niet uit de
weg worden gegaan, hoe blij ze
tegen die tijd zouden zijn als
wij nu de „economisch onver
antwoorde" beslissing hadden
genomen om toch zo zuinig
mogelijk met aardgas te zijn
Ook al kost dat extra geld Dat
is een soort overweging dat
buiten de hier en nu gebruike
lijke economie valt. en dus ook
niet in een kosten'batenanaly-
se kan worden verwerkt Toch
zullen we op een of andere ma
nier tot een beslissing moeten
komen voor de vraag, hoeveel
extra geld ons een bepaalde
besparing op het verbruik van
energiebronnen waard is
Doen we dat niet. en houden
we ons bij de schijnbare zeker
heden van de kosten/batena
nalyse. dan leveren we ons uit
aan een aantal economische
toevalligheden (de huidige
aardgasprijs. de te verwachten
rentevoet! De overtuiging dat
dit soort strategische proble
men door het prijsmechanisme
te langzaam en dus te laat
wordt opgelost heeft de
laatste jaren veld gewonnen.
Het alternatief is op zijn minst
het beantwoorden van moeilij;
ke vragen zoals die door het
nieuws uit Zwolle worden op
geworpen Dat heet overigens
energiebeleid
Isolatie
De gebrekkige werking van het
prijsmechanisme is en wordt
misschien het treffendst geïl
lustreerd door de kwestie van
de warmte-isolatie van huizen
en gebouwen. Dat is even de
andere kant van het verwar
mingsprobleem. Om op een
verantwoorde manier warme
voeten te houden, moet je niet
alleen zorgen dat je warmte op
een verstandige manier binnen
je huis krijgt, maar ook dat die
warmte niet onnodig snel weer
naar buiten weglekt Op beide
fronten vallen besparingen te
veroveren Met name in de tijd
dat nieuwe huizen er zo vlug en
zo goedkoop mogelijk moesten
komen, is het weglekken van
warmte door de muren heen
grondig uit het oog verloren
Nu worden de bouwvoorschrif
ten op dit punt aangepast,
maar voor de dikke vier mil
joen woningen die er nu staan,
helpt dat natuurlijk weinig En
voor oris gezamenlijk energie
verbruik voorlopig dus ook
niet veel.
Daar is best wat aan te doei
Sterker nog. het is zeer profij
telijk om daar wat aan te doen
Weliswaar bereik je met isola-
tiewerken aan bestaande wo
ningen niet helemaal watje bij
nieuwbouw kunt realiseren.
Maar ik heb nog nooit een kos
tenberekening voor zo'n opera
tie gezien waaruit niet bleek
dat dat een investering met
een gouden randje was. Je
moet er inderdaad wat geld
tegenaan gooien, maar dat
komt er in een beperkt aantal
jaren weer uit in de vorm van
verlaagde stookrekeningen.
En die lage rekeningen gaan
door. en dat is daarna pure
winst.
Economisch gesproken zou ie
dereen dus moeten staan trap
pelen om zo snel mogelijk zijn
huis te laten isoleren. De wer
kelijkheid is. dat de regering er
zelfs nog een voorzichtige sub
sidieregeling voor invoerde, en
dat er toen op bescheiden
schaal wel wat gebeurde. Maar
van een massale beweging was
en is geen sprake. Door allerlei
omstandigheden werkt het
prijsmechanisme hier kenne
lijk bijna niet.
Een van die omstandigheden
kan zijn. dat de kosten ergens
anders drukken dan waar de
baten terechtkomen. Dat was
bijvoorbeeld de grote zorg van
de firma die vorige maand een
centrale-verwarmingsketel in
troduceerde die wat duurder
maar veel zuiniger was dan de
gebruikelijke De brandstof-
besparing komt terecht bij de
bewoner van het huis. of die nu
huurder of koper is. Maar de
verhoogde prijs van de ketel
moet in eerste instantie be
taald worden door de bouw
heer. of dat nu een wo
ningbouwvereniging is of een
particuliere firma. En die heb
ben de neiging om hun kosten
zo laag mogelijk te houden Er
zijn op papier best mogelijkhe
den om dit probleem bevredi
gend op te lossen, maar voor
de praktijk hield men zijn hart
toch een beetje vast. Vooral
omdat inog',i zelden iemand
zich druk maakt over het soort
cv-ketel dat ergens uit de verte
voor zij.n warme voeten zorgt.
In dit geval is het probleem
nog binnen de hier en nu ge
bruikelijke economie op te
vangen In de kwestie-Zwolle
zijn kosten en baten boven
dien in de tijd gescheiden. De
kosten zijn nu voor ons en zijn
haarscherp uit te rekenen. De
baten komen veel later, en zijn
dus ook met veel minder zeker
heid te voorspellen. Dat is een
van de dingen die energiebe
leid zo moeilijk maken Hoe
blij zullen de Zwollenaren
straks zijn dat wij nu een „eco
nomisch onverantwoorde" be
slissing hebben genomen, en
wat is ons dat waard?
Handig
Dat een oneconomisch verle
den soms vreselijk handig kan
uitkomen, blijkt uit een weinig
opgemerkte maar boeiende ge
dachte uit het tweede tussen
tijdse rapport van de Landelij
ke stuurgroep energieonder
zoek (LSEO). Bij de mogelijk
heid om met een moderne
vorm van windmolens elektri
citeit op te wekken, komt al
tijd meteen het probleem op
dat het niets steeds hard ge
noeg waait om die dingen goed
te laten draaien. En er is nog
steeds geen echt handige ma
nier om grote hoeveelheden
elektriciteit op te slaan om pe
rioden met stil weer te over
bruggen.
Maar de reservecapaciteit van
de gezamenlijke Nederlandse
elektriciteitscentrales, aldus
de LSEO. is door historische
omstandigheden groter dan
technisch nodig is. Je hebt een
zekere reserve nodig om storin
gen op te vangen en zo. maar
we hebben veel meer Theore
tisch gesproken zou je op korte
termijn een heleboel elektrici
teitswindmolens kunnen in
stalleren Je zou dan de nu
overbodige extra capaciteit
van de bestaande centrales
kunnen bestemmen tot „reser
vecapaciteit voor wanneer het
niet waait". En dat zou een
even fraaie als bedrijfszekere
inschakeling van de wind voor
onze elektriciteitsvoorziening
betekenen, met een dienover
eenkomstige besparing op en
ergiebronnen die kunnen
opraken.
Daar kunnen we niet morgen
mee beginnen, want er wordt
nog gestudeerd op het beste
ontwerp voor die windmolens
die overigens zo weinig op de
klassieke molen lijken dat ze
tegenwoordig maar wind
generator worden genoemd).
Maar het is een aardige de
monstratie hoe je twee proble
men kunt combineren tot één
oplossing
