'De bazuin schalt':
een gemiste kans
De uitleg van Jan Bomans
zee
Vandaag
VOORBIJGANGERS
1876 -1976
HANDBOEK BIJ
DE BIJBEL
ZATERDAG 4 SEPTEMBER 1976
KERK
TROUW/KWARTET 2
door drs. G. Manenschijn
Enkele weken geleden hebben we in deze krant geschreven over de relatie van de jongeren tot de
kerk, waarbij we tot de conclusie kwamen, dat er aan die relatie veel mankeert, maar dat dit nog
niet betekent dat jongeren niet meer geloven. Jongeren willen vooral twee dingen: authentieke
geloofservaring èn engagement Wat gewoner gezegd: het geloof in je leven voelen tintelen als de
liefde en er mee uit de voeten kunnen bij het werken aan een rechtvaardiger samenleving.
De vraag is nu: kan het christelijk
geloof deze verwachting vervullen?
Het antwoord zal moeten luiden: ja.
niaar niet alle vormen van christelijk
geloof Tenminste, niet zoals die zich
in de praktijk voordoen. In de chris
telijke traditie en in haar oorsprong:
de bijbel, ligt meer dan genoeg mate
riaal opgeslagen om de realiteit van
de geloofservaring en de veranderen
de kracht van het geloofsgetuigenis
in het licht te stellen. Alleen: niet
alle vormen van christelijke traditie
halen alle en dezelfde schatten uit
dit schathuis Er gaat. afhankelijk
van de eigen plaats in de traditie en
"de eigen vorm van geloofsbeleving
een selectie aan vooraf. Je kiest en
dat betekent eenzijdigheid en voor
keur. Dat is niet erg zolang we maar
zien dat dit onvermijdelijk is en dat
piet alleen anderen maar ook wij
eenzijdig zijn.
Éigen bril
•venstaande houdt in dat we niet
maar „onbevangen" met de bijbel
K >zig kunnen zijn, om de eenvoudige
'Veden dat we in het lezen van de
«ttjbel niet onbevangen zijn. We lezen
^loor de bril van onze levenservaring,
^il willen we dat vaak niet toegeven.
«Sn verder: wil de boodschap ons iets
doen dan moet hij ons treffen in onze
'eigen levensomstandigheden en ons
J in staat stellen een vastgelopen situ
atie, hetzij in het persoonlijke, hetzij
in het maatschappelijke vlak. te
doorbreken. Op dat laatste punt nu
is er veel in onze wereld vastgelopen.
De armoede wil maar niet verdwij
nen, onrecht en onderdrukking
handhaven zich met groot gemak, de
oorlog woedt en de bewapening gaat
door. rassenwaan en nationalisme
zijn nog lang niet uitgeroeid. Heeft
de bijbel voor deze situatie een
woord van BEVRIJDING, dat hoop
biedt en verandering brengt?
Als het mogelijk is de bijbel te lezen
uit het gezichtspunt van de maat
schappelijke en politieke bevrijding
len dat beaam ik) dan luidt de vraag
heeft de bijbel een éigen boodschap
van bevrijding en zo ja, in hoeverre
en waarin bestaat die dan óf is er een
algemeen begrip van bevrijding, met
behulp waarvan de bijbel zich het
beste lezen laat0
Nu is er de laatste jaren een ware golf
van bevrijdingstheologie losgeko
men. waaraan ook in deze krant uit
voerig aandacht is besteed Het gek
ke is. dat op de bovenvermelde vraag
niet of nauwelijks wordt ingegaan
Meestal wordt als vanzelfsprekend
uitgegaan van öf een eigen bijbelse
bevrijding öf een meer algemene be
vrijding, zonder dit aan te tonen of te
rechtvaardigen. Toen ik de uitgave
..De bazuin schalt, verhalen rond Gi
deon" van de NCSV <Ned. Christen
Studenten Vereniging) te Woudscho-
ten. Zeist, onder ogen kreeg, was ik
vol verwachting, dat deze vraag wèl
aan de orde zou komen, want nu zou
de bijbel zelf tot spreken komen. Dat
komt hij in deze uitgave ook en op
een goed verstaanbare wijze. Toch
werd ik opnieuw teleurgesteld en ik
zal uitleggen waarom. Maar eerst
iets algemeens over deze gestencilde
en naar vormgeving pretentieloze
uitgave, die als een gebruiksboekje
en niet als studieboek wordt aange
boden.
De zeven personen sterke
werkgroep wil maar zeggen: ver
wacht er niet te veel van. Daar staat
tegenover, dat het boekje wordt
aanbevolen ten gebruike in kampen
en op weekenden en in de praktijk is
dat voor veel jongeren de enige gele
genheid om serieus met de bijbel
bezig te zijn. zodat het er erg op
aankomt wat ze onder ogen krijgen
Bovendien is de bescheidenheid
meer schijn dan werkelijkheid, want
inhoudelijk heeft het boekje preten
ties genoeg om wat dieper op het
gebodene in te gaan
Wat goed is
Eerst het goede. De tekst is goed
leesbaar, de eigen vertaling sluit zo
veel mogelijk aan bij het Hebreeuws
en laat nog eens zien hoe zwak in
feite de NBG-vertaling is en hoe
weinig je opschiet met vertalingen
in „modern Nederlands". Alsof daar
de verstaansmoeilijkheid zou lig
gen!. Wat een verademing, dat deze
werkgroep jongeren mondig genoeg
vindt om ze een stevige tekst voor te
zetten. Dat het wel eens mis gaat en
dat er dan een mengeling ontstaat
van archaïsch en vulgair Nederlands
is niet erg, want dit euvel kan bij
revisie gemakkelijk verholpen
worden
Goed is ook. dat men de verhalen
voor zichzelf laat spreken. De verha
len rond Gideon zijn natuurlijk be-
vrijdingsverhalen van een jong volk
in een vijandige omgeving en het is
volstrekt overbodig er in eerste in
stantie iets ènders achter te zoeken
De baaldienst is terecht geschetst
als een niet durven leven in de vrij
heid. Van de merkwaardige „teke
nen" wordt een acceptabele verkla
ring gegeven, hoewel ik me afvraag
of die jongeren evenzeer zal aan
spreken als geschoolde theologen.
De laatsten mogen de vraag of er
wel vuur uit een rots kan komen
(Richteren 6 vers 21) niet belangrijk
vinden, jongeren met hun sterk ge
voel voor realiteit juist wel. Maar
goed. in de praktijk zal wel blijken
of de theologen het op deze manier
redden tegenover kritische tieners.
Toch teleurgesteld
Ondanks veel goeds ben ik toch
teleurgesteld. Ik moet zelfs spreken
van een gemiste kans. Een „kans"
omdat deze werkgroep met mensen
als Karei Deurloo en Tom Naaste
pad als adviseurs het helemaal in
zich had er wat van te maken; „ge
mist" omdat ze op aangelegen pun
ten uitwijken naar gemakkelijke op
lossingen, die al bijna cliché's zijn
Ik zet een paar punten op een rijtje
1. De werkelijkheid achter het ver
haal. In de inleiding en het slot
wordt onomwonden gezegd, dat het
alleen maar om het verhaal gaat.
Natuurlijk is waar dat het waar
gebeurde niet anders dan in verha
len tot ons komt, maar als alleen het
verhaal van bevrijding „waar" is en
de vraag naar de waarheid van het
verhaal er niet toe doet, wat blijft er
dan over aan werkelijkheid van be
vrijding?
2. In verband daarmee het gemak
waarmee het uitroeien van Midian
wordt verklaard. Die uitroeiing is
een zuivering: „De opvatting over en
de manier van leven van de Midia-
nieten heeft geen bestaansrecht; dit
„leven" moet met wortel en tak uit
geroeid worden, wil er van echte
bevrijding sprake kunnen zijn."
(pag. 18). Zoiets heb ik ook al gele
zen van Amalek. Dat was eveneens
een leefwijze, die geen recht van
bestaan had. Maar niet een naam.
een volk werd uitgeroeid. Zo ging
het toch in die tijd? Israël deed daar
aan mee. Dit is niet cliché-matig op
te lossen door de realiteit ervan te
ontkennen.
3. De weinig originele manier waar
mee de baalsdienst wordt toegepast
op onze tijd. Het omhalen van het
altaar van Baal is zoiets als het in
brand steken van de kerk, waarop
de leuke werkopdracht volgt.
„Steek je eigen kerk in brand". Als
het dan nog Woudschoten was! Zo
geef je jezelf een brevet van onver
mogen afgoderij in onze samenle
ving aan te wijzen.
door A. J. Klei
BIJ ons in de straat woont een
vriendelijk oud heertje Hij maakt
graag een praatje met de
voorbijgangers en de op 't trottoir
spelende kinderen zeggen „oom"
tegen hem. Laatst hield hij me
staande om te vertellen dat niemand
een hekel aan hem had. Hij
openbaarde me ook de oorzaak van
dit verheugende feit. Deze was hierin
gelegen, dat hij nimmer vloekte.
„Vroeger woonde ik met een vriend
pp kamers bij erg christelijke
mensen," ging hij verder, „en die
.'houden immers niet van vloeken.
Toch vloekte m'n vriend wel eens en
dat vonden ze niet leuk. Ik deed het
'dnooit en daar hadden ze aardigheid
Nfti Nee. 'k heb nooit gevloekt,"
'herhaalde hij Ik knikte waarderend
ven toen zei hij „Nou ja, het hoefde
l>ok niet. ik heb het altijd prima
Jehad'"
rtc vermoed dat de bond tegen het
.vloeken niet geheel gelukkig zal zijn
met de reden die mijn bejaarde
gesprekspartner opgaf voor zijn
lovenswaardige onthouding, want
wat zal hij doen in barre
omstandigheden' Overigens heeft
de genoemde bond er begrip voor
dat de mens. die zich krachtig met
de hamer op de duim slaat, behoefte
krijgt om op een of andere wijze zijn
stem te verheffen. Bondsvoorzitter
professor Velema heeft eens
aangeraden in dergelijke gevallen
.rhododendron!" uit te roepen. Dat
was aardig gevonden, met al die O's
er in. maar zijn denkbeeld heeft
bitter weinig navolging gekregen.
Misschien had professor Velema iets
moeten verzinnen dat met de letters
„verd begint, want bij
onverwacht en pijnlijk ongerief
draait het snel uit op een woord dat
met die lettergreep een aanvang
neemt. Bij mij thuis waren, op „wel
verdraaid" na, met „verd
beginnende uitroepen streng
verboden, ongeacht of het vloeken,
bastaardvloeken of krachttermen
betrof We hadden kennissen die het
iets ruimer namen en ook
„verdikkeme" toestonden
Dit brengt me op de schrijfster
Annie de Moor-Ringalda, die
onlangs in onze krant aan 't woord
kwam ter gelegenheid van haar
Onze adressen:
AMSTERDAM
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948.
Westblaak 9. Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tet. 070-469445
'ZWOLLE/GRONINGEN
Postbus 3.
Melkmarkt 56, Zwolle
Tel 05200-17030
ADVERTENTIE
3^20 boekennieuws
Prof Of K M Mékotte
OM MET LEVENDE WOORO
2e druk. geb 378 bb 131.25
Oostellen over de praktij van de exegese.
Met zoeken naar de verhouding tussen
geschiedenis en waarheid, tussen exegese
en dogmatiek, tussen het gegever* en de
tm ervan bNfi uiterst actueel
Prof Or K H Miskotte
OM DE WAARHEID TE ZEGGEN
272bU gebfa.K
Opstellen over het kerkelek behiden.
waarbij het vooral gaat over de norm van
verkondiging en bektdenis in een tnd.
waarin vele waarden in discussie ï«n
Dr. E.P. Meiehna
ONMODIEUZE THEOI
EOLOGIE
108 blz f 12.50
Over de waarde van da theologie van
'gneks' denkende kerkvaders
Prof Or M GoHwitzer
OVER OE ZIN VAN MET LEVEN
184 blr 121.50
Een verrekend boefc dat laat oen de
bobetoe boodschap de kernvragen van het
leven raakt
Verkr,gbaar m de boekhandel
KOK KAMPEN
zeventigste verjaardag Zij schreef
halverwege de jaren dertig twee
romans, 't Lichtschip en 't Haventje,
die eerst als feuilleton in het
maandblad „Moeder" (van professor
Waterink) verschenen. In deze
verhalen komt een afgedwaalde
oudste zoon voor. die Gerard heet en
die na een verblijf van Jaren in
Zuid-Afrika, waar je toen nog
ongestraft naar toe kon. weer
thuiskomt. Moeder is zeer
nieuwsgierig naar de stand van
Gerards geestelijk leven, maar ze wil
er niet rechtstreeks naar vragen. Op
een gegeven moment zegt Gerard
„Verd warm is het hier!" En dan
weet moeder de kloof die ons
scheidt, is er dus nog
Nu ik toch met de christelijke
romankunst doende ben, ik herinner
me uit die vooroorlogse jaren ook
nog een gesprek ten huize van, wat
mijn straatgenoot zou noemen, erg
christelijke mensen. Het ging over
een boek van mevrouw Van
Hoogstraten-Schoch. Daarin zei een
klein meisje o jé', en die wordt
daarvoor terstond bestraft. De vraag
was of deze passage, ondanks het feit
dat die uitroep gelaakt werd. toch
niet beter weg had kunnen blijven.
Elders in het boek gebruikte de
schrijfster, bij het omslaan van een
kop koffie of zo, de
plaatsvervangende uitroep: o joei!
en ook dit baarde sommigen der in
het vertrek aanwezige personen
enige zorg.
Jammer dat ik toen nog niet wist.
wat ik thans weet, dank zij de heer J
A. (Jan) Bomans te Heemstede,
broer van Godfried. In mijn la ligt
een knipsel uit het Haarlems
Dagblad, dat een ingezonden brief
van zijn hand behelst. Zorgvuldige
lectuur ervan maakt duidelijk dat
het niet van gisteren is, maar, me
dunkt, nog opmerkelijk genoeg om
vandaag in de krant te zetten. De
heer Bomans.
„Het is tragisch dat wij nu al
maanden worden geconfronteerd
met de ontslagprocedure van een
ambtenaar in Den Haag die bezwaar
aantekende tegen het gebruik in zijn
omgeving van dè uitdrukking „O
Jeetje." De man bevindtzich in het
gezelschap van al degenen die hierin
een verbastering van de heilige
naam (Jezus) beluisteren. De
Romeinen riepen in hun tijd de
tweelinggoden Castor en Pollux aan.
Tweeling luidde in hun taal toen
geminae. Zij, die heden ten dage,
zo'n slordige tweeduizend jaar later,
jeminee roepen, spreken perfect
latijn. Afgekort tot jeetje
Jammer dat door onwetendheid een
ambtenaar zich in zijn collega's
ergert. Het hier verlossende woord
wordt ons aangereikt door niemand
minder dan Anton van Duinkerken
In zijn sight seeings van Rome.
geplaatst in De Tijd na zijn bezoek
aan de eeuwige stad toen de KLM
zijn eerste lijndienst daarop opende
Hij bezocht er de resten van de
tempel van Castor en Pollux op het
Forum Romanum. Van Duinkerken
is niet meer, het dagblad De Tijd is
niet meer. Hoe bestaat het. Ik bedoel
dat zijn impressies nooit gebundeld
zijn. Misschien leest een uitgever dit.
Een presentexemplaar dan aan de
ambtenaar die door Castor en Pollux
zijn baan verloor."
ADVERTENTIE
GIRO 2914600
Inv
STICHTING
COMITÉ
HULPVERLENING
ZUID OOST-AZIË
Postbus 1527. Groningen!
4. Het keurslijf van de „armen-
theologie God zou alleen door de
armen bevrijding kunnen brengen.
De driehonderd man van Gideon
vormen dan ook het „zootje dat het
doen moet", en het „slurpend onge
manierd tuig". (Ze werden geselec
teerd op hun manier van drinken).
Afgezien van het feit, dat ik van
„Woudschoten" niet het kleinbur
gerlijk oordeel verwacht dat dat
slurpen in deze situatie „ongema
nierd" zou zijn, kan het nooit juist
zijn dat deze keurbende een zootje
was. want de operatie tegen het
kamp der Midianieten een omsin
gelingsbeweging met het op het juis
te moment stukslaan van kruiken,
ontsteken van fakkels en het blazen
van bazuinen kan alleen succes
gehad hebben met commando's met
meer dan normale dicipline. (Denk
aan Entebbe!). Dat de driehonderd
een „zootje" zouden zijn, is uit de
tekst niet op te maken.
Antwoord
5. Het meest teleurstellende, geen
antwoord wordt gegeven op de
vraag naar het al of niet eigene van
een bijbels model van bevrijding.
Misschien bestaat dat wel niet.
maar je moet niet suggereren dat
het er wel is en dat het samenvalt
met het marxistische. Want dat ge
beurt in deze studie, onuitgespro
ken, maar niet te weerspreken. Per
soonlijk is voor mij de zaak daarmee
niet veroordeeld, want het marxis
tische bevrijdingsmodel is niet bij
voorbaat verkeerd omdat het marx
istisch is. Maar waarom wordt dit
niet verantwoord en waarom moe
ten we het doen met toegevoegde
hedendaagse bevrijdingsverhaaltjes
waar de propaganda vanaf druipt en
de moraal er duimendik bovenop
ligt?
De zeer eenzijdige keuze laat ik er
buiten (natuurlijk een boze Ameri
kaanse straaljagerpiloot en niet een
schietgrage Vopo) want in het verle
den zijn even eenzijdig heel wat
rechtse rakkers tot Gideonsbende
verklaard, zonder dat dat ook maar
enigszins gerechtvaardigd was. Het
gaat me hierom, dat het toch moge
lijk geweest was om tenminste de
vraag te stellen of bevrijding niet
moet leiden tot vrijheid en waarin
die vrijheid zou kunnen bestaan? Is
het vanuit de bijbel mogelijk be
staande ontwerpen van vrijheid
inclusief het marxistische bij
te vallen en/of onder kritiek te stel
len? Dat is allemaal niet gedaan en
dat is de gemiste kans bij uitstek
Tenslotte
Tenslotte: deze kritiek is bedoeld als
aanmoediging. De bijbel lezen als
een boek van bevrijding geeft een
andere en bétere verstaansmogelijk-
heid dan tot dusver. Maar ik denk
dat er behoefte is aan een goede
theorie en een vakkundige, onbe
vooroordeelde exegese (dat is wat
anders dan een voorafgaand ver-
stadsmodel).
Ik hoop van harte, dat we van
„Woudschoten" en elders vele van
deze uit de praktijk geboren en voor
de praktijk geschreven handreikin
gen voor niet-theologisch geschool
de jongeren onder ogen zullen krij
gen, waarin de theorie tot klinken
komt en de exegese overtuigend is.
Intussen is déze studie de moeite
van het uitproberen zonder meer
waard.
De uitgave „De bazuin schalt, ver
halen rond Gideon van de NCSV te
Woudschoten. Zeist (tel. 03439-
233/226) werd besproken door drs.
G. Manenschijn, wetenschappelijk
medewerker aan de theologische fa
culteit van de Vrije Universiteit te
Amsterdam. De tekeningen, uit het
boekje overgenomen, zijn van Bert
Bouman.
BIJ MIJ! ZEGT DE WIJSHEID
Rijkdom en roem
zijn bij mij,
blijvend goed
en gerechtigheid....
schatkamers zal ik vullen.
(Spreuken 8, 17-21)
Nooit voorheen konden mensen zo
rijk, voorzien van alles, worden als
in onze tijd. Nooit is de roem die
bepaalde mensen oogstten ook zo
wereldverbreid geweest. Misschien
is het juist daarom zo treffend dat
deze woorden vandaag ons opnieuw
bereiken. Want ze staan daar dan
toch maar. En ze worden door mil
joenen gelezen om ze te verstaan
voor hun leven. Misschien zijn ze
nodiger dan ooit. En dan met die
speciale klemtoon: Rijkdom en
roem zijn bij mij! Dat zegt de wijs
heid. Een woord voor dit westen-
.waarin vaak maar één vraag be
langrijk schijnt: hoe groeit onze eco
nomie? Hoe worden we nog rijker?
Waarschijnlijk zoeken we in de ver
keerde hoek. In de hoek van de
valuta's en de investeringen, in de
hoek van het rendement en de
winst. Misschien is het waar dat we
nooit zonder die dingen kunnen,
maar hier worden we wel ge
waarschuwd. Daar is dat, wat een
mens hier op aarde werkelijk te zoe
ken heeft, niet te vinden. Je bent
„koud" als je naar het wezenlijke
van dit leven zoekt en je bent met
die dingen bezig. Je komt bedrogen
uit. Rijkdom en roem zijn bij mij,
zegt deze wijsheid. En veel later
resoneert ëat in het woord van Je
sus: Zoekt eerst het koninkrijk
Gods en zijn gerechtigheid en al
deze dingen zullen u worden toege
worpen. Dat zou op de weg van de
wijsheid wel eens kunnen betekenen
hoe we met z'n allen toch een stap
terug deden. Want die wijsheid
schijnt ons te ontbreken. Het heeft
met het blijvende en met gerechtig
heid te maken.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Bedankt voor Voorthuizen: W. H.
van Kooten te Hillegersberg.
GEREF. KERKEN
Intrede te Zaltbommel: drs P. J. van
Midden, kand te Westzaan
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Hilversum: L. Blok te
Capelle aan den IJssel.
Ds. K. R. ter Steege
In de leeftijd van 63 jaar is overle
den ds K. R. ter Steege, hervormd
predikant te Bergen (NH). Voordat
hij daar in 1966 kwam, stond hij in
Ten Boer en in Laren (Gld.).
Steun aan vluchtelingen uit,Vietnam, Laos
en Cambodja.
Bij een honderdjarig jubileum hoort een receptie. U met u allen zou ons met uw
bezoek echter in verlegenheid brengen. Daarom hebben wij de Nederlandse
boekhandel gevraagd mede gastheer te zijn en namens ons in dit jubileumjaar tegen
een speciale prijs aan te bieden het zojuist verschenen standaardwerk:
De wereld van de bijbel in woord en beeld:
internationaalredaktieteam van deskun
digen op bijbels, archeologisch geogra
fisch en biologisch terrein.
meer dan 360 kleuren- en 70 zwart/wit
illustraties, totaal 680 bladzijden in
prachtband.
overzicht over alle bijbelboeken, histori
sche- geografische gegevens, maten en
gewichten, tijdrekening enz.
Een boek van wereldwijze betekenis, getuige de verschijning in Amerika, Duitsland,
Engeland, Japan, Spanje, Finland, Noorwegen, Denemarken, Wa/es, IJsland en
Australië.
Nederlandse editie onder redaktie van Prof. Dr. H. Mulder.
In het jubileumjaar van f 59.90 voor f 49.90.
UITGEVERIJ J.N. VOORHOEVE -
DEN HAAG
BESTELBON
Hierbij bestel ik via boekhandel:
ex HANDBOEK BIJ DE BIJBEL f49.90
Naam:
Adres:i
Plaats:
Deze bestelbon aan uw boekhandelaar zenden of in open envelop (zónder postzegel)
aan ons besteladres: Antwoordnummer 18, Kampen. Tel. 05202-3545 (toestel 13).
