bazende Bol: nieuw
ïiland in de Noordzee
net niets dan zand
botterdam 'zit' met probleem Surinamers
Vrakhout, meeuwen en. bierblikjes
fethouder ('soms met de handen in het haar'): 'We deden nog lang niet genoeg'
Bezorgdheid over
ontwikkelingen
op de Kruiskade
:T8 ENSDAG 4 AUGUSTUS 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 9
ver-
ie in
oer
n p 2
20 zo
2 vn
2 vn
I no
0 no
rdam
Jreat
it nr
>n nr
tt nr
bock.
lor Hans Masselink
430,
;ENDE BOL Een winderige zacht gloeiende zandvlakte,
zich ruim een meter boven de Noordzee verheft. Meer is het
id de Razende Bol of Noorderhaaks niet. De meeuwen, die
je heen cirkelen, zijn het enige teken van leven. Gezien het
aantal lege bierblikjes moeten hier herhaaldelijk mensen
ten.
twee ervaren redders van de
KNZHRM omgekomen. Dit was se
dert 1937 de grootste ramp die de
KNZHRM is overkomen.
Het Duitse jacht de Hasco III met
zeven opvarenden aan boord
strandde nabij de Razende Bol. na
dat het zijn romp had openge
scheurd op de wrakstukken van een
gezonken schip. De schipper had
Den Helder willen bereiken, maar
vermoedde niet dat de Haaksgron-
den zo'n gevaar konden opleveren.
De ondiepte bij de „Bol" belette de
te hulp geroepen reddingboot het
jacht van nabij te naderen. Met de
vlet de Christiaan Huygens probeer
de men de schipbreukelingen van
boord te halen De vlet kwam echter
dwars op de branding te liggen en
kapseisde. Twee redders kwamen
hierbij om het leven, één wist met
grote moeite de Razende Bol te be
reiken. De Duitse schipbreukelingen
is niets overkomen.
Vertrouwen
Op deze plek kwamen wij op de
Razende Bol aan. Voor deze tocht
hadden we om een Helderse schip
per gevraagd die ons de Haaksgron-
den over zou leiden en zou afzetten
op de Razende Bol Schipper Henk
Tot jr. stemde toe om zijn kotter bij
eiland ligt ten westen van het
idiep. het water tussen Den Hel-
'3en Texel, en heeft een lengte van
~tn kilometer en een breedte van
|kilometer. De naam de Razende
[kwam voor het eerst voor op een
van 1838. In 1958 pas kwam de
iplaat regelmatig bij laag water
te liggen. Sedertdien is de Ra-
Ie Bol elk jaar iets hoger gewor-
In 1970 ligt het hoogste gedeelte
meter boven NAP. Op het
iblik komt de zandplaat niet
onder water. Voor de nabije
imst zijn geen veranderingen te
achten. Alleen de hoogteligging
aangetast worden door
ivloeden.
6,04
lijvaarlijk
p,q
jRazende BoL ligt midden in de
iarlijke en verraderlijke
'0'Mksgronden. De KNZHRM <Ko-
Iklijke Noord- en Zuidhollandse
-pingmaatschappij) spreekt in
2g$brochures over „de witte hel van
22,01 Haaksgronden". De reddings-
^•Stschappij had zelfs het plan om
Razende Bol een vluchthuisje
iö4.qiaatsen om in geval van nood als
"jilhut te dienen voor schipbreu-
ngen. Den Helder is het redding-
jon dat kan bogen op de meeste
i63!Jingen. Vorig jaar nog zijn hier
de Razende Bol te ankeren. Tot jr.
boezemde al direct groot vertrou
wen in. Aan zijn loop was te zien dat
hij meer gewend was zich op een dek
van een schip voort te bewegen dan
op de vaste wal. Tot jr. begrijpt niet
wat wij er in zien om naar de „Bol"
te gaan „Er is toch niets te zien.
meneer, alleen maar zand. Ja.
wrakstukken, die liggen er genoeg
Je kan er erg goed jutten. Prachtige
stukken hout", zegt hij enthousiast
Hoe meer we over de Razende Bol
praten, hoe meer zin de schipper er
in lijkt te krijgen.
Is hij eenmaal op de kotter, geel
geverfd en met de naam Johanna,
dan is een groot deel van zijn stug
heid verdwenen. Als een ervaren
reisleider beantwoordt hij onze vra
gen. We varen de Helderse haven
uit. eerst langs de vele oorlogssche
pen Den Helder is een van de
grootste Nato-havens van West-
Europa kruisen vervolgens de
route van de veerpont naar Texel,
die op het drukbezochte recreatie-
eiland weer vele honderden toeris
ten uit gaat spuwen en komen dan
op het Marsdiep.
Tot jr. praat achteloos 'over de
sportvissers die hij vaak mee neemt
en die^dan door zeeziekte gekweld
niet eens aan vissen toekomen en
vertelt over de vele schipbreuken en
rampen bij de Razende Bol. Intus
sen doemt in de verte het oostelijk
deel van het eiland op. Inderdaad
alleen maar zand. alleen maar zand
De lucht is bewolkt. Er staat weinig
wind.
Kamperen
hipper Henk Tot jr meer gewend op het water dan op het land
Tot jr. vertelt dat hij gezien heeft
dat er mensen op het eiland kampe
ren. Enkele weken terug hadden
vijftien kampeerders er hun tent op
gezet, zegt Tot. terwijl hij het water
opzet om ons te kunnen bedienen
van een kopje koffie. Hij bevestigt
dat de Razende Bol altijd droog ligt.
Volgens hem moet in de zestiende
eeuw ter hoogte van het eiland de
vissersnederzetting Huisduinen ge
legen hebben. Ter illustratie toont
hij een kaart van Adrianus Anthon-
ij. waar inderdaad een dorpje te zien
is op de plaats van het eiland. We
komen bij de oostpunt van de Ra
zende Bol. Hier zouden we aan land
kunnen gaan. maar de zuidelijke
punt lijkt Tot jr. geschikter. Op naar
de zuidpunt door een stuk volle zee.
Een flinke deining vergroot de angst
om zeeziek te worden. De koffie is
klaar. Vreemd, die koffiegeur op zee.
Het gezamenlijk drinken van een
bakkie geeft de burger weer moed
De kotter Johanna mindert vaart
De zuidpunt is in zicht. In de verte
lijkt er een zeehond te zien. maar na
een uitvoerige bestudering met de
verrekijker blijkt het een aange
spoelde autoband te zijn. Volgens
Tot jr. vertoonden zich een aantal
jaren geleden nog regelmatig zee
honden op het eiland. Nu is dat
zeldzaam.
De zuidpunt is met dit tij toch erg
moeilijk te bereiken. Slechts als we
een groot stuk door het water waden
kunnen we erop komen. Voor
landrotten is dat toch iets te veel
van het goede. Schipper Tot jr. stelt
voor om toch maar weer aan de
oostpunt het eiland te betreden
Daar aangekomen probeert hij zijn
kotter te ankeren. Het lukt niet. de
stroming is te sterk. Een honderd
meter verderop blijkt de stroming
veel minder sterk. Hier lukt het an
keren wel. Van de kotter stappen we
in het kleine volgbootje en tuffen
naar het eiland.
Vaste grond onder de voeten. Ner
gens een bordje „verboden toegang"
wel een bord „schietgebied le
vensgevaarlijk onontplofte pro
jectielen. De koninklijke Marine
had van te voren al gewaarschuwd
dat zij regelmatig schietoefeningen
houdt ter hoogte van de Razende
Bol en dat er niet ontplofte bri-
santgranaten op het eiland kunnen
liggen. De marinevoorlichter had
verzekerd dat er vrijwel niets kon
gebeuren als je op de granaten stap
te „het zijn per slot van rekening
geen mijnen" maar dat je ze niet
mee naar huis moet nemen. Dat
hebben we dan ook maar niet
gedaan.
Behoedzaam
Toch wel enigszins behoedzaam lo
pend zijn we aan onze verkennings
tocht. Het is een zeer grote te
leurstelling dat er geen enkele vorm
.Een hutje van planken en een Russische munitiekist
van begroeiing en beplanting op de
Razende Bol te bespeuren is. Wel
veel stukken wrakhout, veel flessen
overigens zonder briefjes erin
en lege bierblikjes van vorige bezoe
kers. Enkele honderen meters ver
derop is een hutje gebouwd van
planken en een kist. Het blijt een
Russische (CCCP) munitiekist te
zijn. Boven ons vliegen een groot
aantal meeuwen, die duidelijk niet
gewend zijn aan publiek Hier en
daar liggen dode vogels Een gol
vend landschap met afwisselend
hard zand en een soort slik. waarin
je tot halverwege je enkels en je
knieën inzakte. Dit eiland zou een
begroeid eiland kunnen zijn. maar
zoals de marinevoorlichter vertelde
het is officieel geen Nederlands
grondgebied, het is geen eiland,
maar een stuk zee. Volgens Rijkswa
terstaat kan het eiland door het
uitvoeren van oeverwerken gemak
kelijk worden gefixeerd en aan het
Nederlandse grondgebied woden
toegevoegd Een stormvaste aan
legsteiger en een regelmatige boot
verbinding zou het eiland voor re
creatie kunnen ontsluiten Neder
land heeft dan een Waddeneiland
erbij. Nu dient de Razende Bol al
leen maar als schietschijf van de
marine. Zelfs een vluchthuisje voor
schipbreukelingen op de gevaar
lijkste plaats van het eiland kan
door de oefenbombardementen van
de Koninklijke Marine niet verwe
zenlijkt worden
NDS?
i een verslaggever
%r AaTTERDAM „Rotterdam heeft nu ook zijn Surinamers. Er leven er tienduizenden, en hun
ublemen zijn steeds groter geworden. Op de West-Kruiskade, het ontmoetingscentrum voor
es inaamse jongeren, kwam de heroïne in september (1974) was de heroïne al tot vijand
709 nmer één uitgeroepen. Er waren toen al zo'n 400 tot 500 gebruikers op de Kruiskade. De
pïne wordt nu gewoon op straat aangeboden. De Surinaamse jeugd is aan het witte monster
170 irgeleverd. Het is verschrikkelijk als je langs een school loopt en beseft dat daar kinderen
no l van twaalf jaar, die heroïne gebruiken. Als het zo door blijft gaan wordt het hier nog erger dan
boo He States."
190 enstaande citaten zijn ontleend
420 het „Witte Monster", een on-
129 |s verschenen boek van Mau Fa-
„streetcomerworker" in het
53 tskadekwartier. Een „streetcor-
nfw ^°rker" is een maatschappelijk
4-o ^er' die zhn cliënten, meestal aan
[ine verslaafden („junkies"), op-
tt in hun eigen milieu en van zeer
135 |j begeleidt bij eventuele pogin-
28 terug te keren in .de gewone
150 itschappij. Fabri kreeg onlangs
2050 bnale bekendheid, doordat hij,
385 r zijn zeggen volmaakt onschul-
37 z°ven dagen in voorarrest w^rd
305 Maarm op beschuldiging van ver-
1050 itègen de politie, toen deze in-
155 |P bij een vechtpartij.
140
130 'politieke verantwoordelijkheid
150 r het gebeuren op en rond de
400 tt-Kruiskade berust bij wethou-
60 Elisabeth Schmitz van sociale
75 en. Zij heeft er geen behoefte aan
400 op de strekking van Fabri's
2000 k af te dingen. Eerder het tegen-
31.50 Zij wijst er zelf op. dat er in het
180 askadekwartier, de „zwartste"
15,50 U van Rotterdam, een situatie is
40° itaan die veel lijkt op die in
110 imige wijken van Londen of New
210 k: krotten, „junkies" en crimina-
k.
ir tegelijkertijd meent zij dat het
leentebestuur niets verweten
worden. Volgens haar is deze
blematiek een rechtstreeks ge-
t van de vloedgolf Surinamers.
in korte tijd over de stad
nspoelde. „Toen ik in september
I begon als wethouder, had ik
tens van Surinamers gehoord.
18 Haar dat was dan ook alles. Het
'78 daarop kwamen er twaalfdui-
1^33 A naar Rotterdam. Vier- vijf-
(86 jderd per week." Mevrouw
ifnitz legt uit. dat er toen priori
.65 j
.20 i
1460
1060
1320
teiten moesten worden gesteld. Pri
oriteit nummer één was te zorgen
dat de migranten een dak boven het
hoofd kregen. „Aan andere zaken
kwamen we eenvoudig niet toe. Je
kunt rustig stellen, dat we compleet
verrast zijn door de ontwikkelingen
op de Kruiskade."
Project
Het waren de Surinamers zelf. die
het college van B en W. attent
maakten op het ontstaan van de
„Kruiskade-scène". De stichting Su
riname Centrum Rotterdam en de
Surinaamse jongerenorganisatie,
die voor een rechtstreekse aanpak
(het naar de mensen toegaan) van de
problemen pleitten, richtten het
West-Kruiskade Projekt iWKP) op.
Met financiële steun van de gemeen
te werd in februari van dit jaar in de
Middellandstraat, het verlengde van
de West-Kruiskade, het Surinaamse
trefcentrum „Kwakoe" geopend.
Van hieruit werken de coördinator
en de vijf „streetcornerworkers" van
het WKP, van wie Mau Fabri er een
is.
In „Kwakoe". genoemd naar de lei
der van een slavenopstand in Suri
name. is de stemming erg somber
Fabri en de zijnen noemen de
omstandigheden van hun mensen zo
erbarmelijk, dat zij een wan
hoopsdaad, zoals het kapen van een
trein, bepaald niet denkbeeldig ach
ten. „Een Surinamer is van nature
heel anders dan een Zuidmolukker
Wij zullen niet zo snel optreden als
zelfmoordpiloot Maar men kan je
natuurlijk ook te ver drijven", aldus
Harry Brul. een collega van Fabri
And "ren van het WKP houden reke
ning met de mogelijkheid van een
massaal oproer. Maar naar hun me
ning zou dat anders verlopen dan in
sommige Amerikaanse steden. „Als
er iets gaat branden, dan zullen dat
niet onze eigen straten zijn".
Nóg geen rellen
Elisabeth Schmitz deelt deze angst
van de WKP-werkers. „Grote rellen
zijn nóg uitgebleven Zij zegt
momenten te hebben, dat ze „met
de handen in het haar zit". Vooral
wanneer ze zich afvraagt, wat er nu
eigenlijk voor de Kruiskade-
Surinamers bereikt wordt.
Haar adviseur W. J. Tuynman van
het bureau coördinatie migranten
kijkt er iets anders tegenaan. Zijn
grootste vrees is. dat er op de Kruis
kade botsingen zullen komen tussen
verschillende groepen Surinamers
De oorzaak daarvan zou kunnen zijn
een strijd om de afzetmarkt voor
heroïne of een poging van een of
meer mannen om leider van de zwar
te gemeenschap te worden. Een aan
wijzing voor dat laatste is volgens
Tuynman. dat het telkens, wanneer
er een nieuwe man in de publiciteit
komt. bijvoorbeeld Mau Fabri. op
de Kruiskade begint te „ritselen"
„En ontstaan er daardoor woelin
gen, dan zullen de aanstichters zon
der twijfel de slechte sociale
omstandigheden als alibi ge
bruiken"
Geen weg terug
Sinds kort hebben de wethouder en
haar adviseurs er nog een zorg bij
gekregen Zij vrezen dat het zoge
naamde selectieve remigratiebeleid
van de Surinaamse regering de frus
traties van veel Nederlandse Surina
mers nog zullen verergeren. Premier
Arron heeft er bepaald geen geheim
van gemaakt, dat hij geen behoefte
heeft aan de terugkeer van pro
bleemgevallen. „Veel Surinamers
hier houden zich staande, doordat
ze het idee hebben, dat er altijd nog
een weg terug is. Als dat steuntje in
de rug nu ook nog wegvalt al
dus mevrouw Schmitz.
Zij heeft er weinig vertrouwen in dat
de Nederlandse regering Suriname
kan dwingen de afspraken betref
fende een onbeperkte remigratie na
te komen door bij voorbeeld de
geldkraan dicht te draaien. „Ont
wikkelingshulp en remigratie schij
nen twee heel verschillende zaken te
zijn."
Beter begrip
Weer een heel andere moeilijkheid
voor het gemeentebestuur is de hou
ding van de politie jegens de Surina
mers in het algemeen en de Kruiska-
de-Surinamers in het bijzonder „We
zijn om de donder niet bang voor
Surinamers We rammen het hele
zootje in elkaar als het moet." ver
klaarde een politiefunctionaris tege
nover een weekblad. Wethouder
Schmitz wordt onophoudelijk ge
confronteerd met klachten over „ra
cistisch" optreden van met name de
straatagenten In het geval-Fabri
wekte ook het openbaar ministerie
de woede op van de Surinaams»
gemeenschap, doordat de officier
van justitie niet bereid bleek de
„streetcomerworker" spoedig weer
op vrije voeten te stellen
Elisabeth Schmitz. die zich in die
dagen het vuur uit de sloffen liep
voor Fabri. is van plan de zaak op te
nemen met burgemeester André van
der Louw, wanneer deze terug is van
vakantie. Samen met hem wil zij
zien te bereiken dat justitie en poli
tie beter bekend raken met de
WKP'ers en de omstandigheden,
waaronder deze mensen moeten
werken. Zij spreekt de hoop uit. dat
het niet tot een proces tegen Fabri
zal komen
Wat betreft de manier, waarop de
politie de (Kruiskade)-Surinamers
zou moeten bejegenen, worden er al
geregeld voorlichtingsbijeen
komsten gehouden. „Maar ja. als
een agent in een stress-situatie ge
raakt. is hij alle voorlichting verge
ten." aldus mevrouw Schmitz. Over
igens is zij van mening, dat de Suri
namers zelf ook wel eens te blame
ren zijn. „Sommigen hebben vanuit
hun geboorteland het idee meege
bracht. dat een politieagent auto
matisch een aparte vijand is en roe
pen daardoor vaak zelf de conflicten
op
Hulp heeft effect
De Kruiskade-Surinamers zijn on
geveer tweeduizend in getal Dat is
tien procent van het totaal aantal in
Rotterdam wonende ex-
rijksgenoten Wethouder Schmitz
vertelt dit met grote nadruk, omdat
zij voor alles de indruk wil vermij
den dat iedere Rotterdamse Surina
mer aan de zelfkant van de samenle
ving verkeert. Het zijn de „vele dui
zenden". die het wel redelijk goed
gaat. die het gemeentebestuur de
overtuiging geven, dat de hulppro
gramma's effect sorteren
Vorig jaar trok Rotterdam acht mil
joen gulden hiervoor uit Voor 1976
wil men dit bedrag verdubbelen
Enige posten op de begroting Suri
naamse organisaties (4.7 miljoeni.
onderwijs '4 6 miljoen» en huisves
te.0 iv.iljoeiii Als concrete voor-
Wethouder Elisabeth Schmitz:
hoop dat het niet tot een proces
tegen ..streetcomerworker" Fa
bri komt
beelden van wat er bereikt wordt,
noemt de wethouder het grote aan
tal jongeren (75 per cursus», dat op
het speciaal voor hen opgerichte
test- en trainingscentrum een vak
opleiding volgt en daarna meestal
snel werk vindt, en de 1199 gezinnen,
die in negen maanden tijds aan een
goede behuizing zijn geholpen
Niet genoeg
Maar de Kruiskade is voor ons het
beste bewijs, dat we nog lang niet
genoeg doen. voegt Elisabeth
Schmitz daar onmiddellijk aan toe
Haar gedachten gaan uit naar het
stichten van een opleiding voor jon
geren. die met zo weinig geestelijke
bagage uit Suriname zijn gekomen,
dat zij zelfs niet in aanmerkine ko
men voor een piaais op het test en
trainingscentrum Het zouden vaak
juist deze mensen zijn. die tussen
wal en schip raken en daardoor een
gemakkelijke prooi vormen voor de
heroine-pushers van de Kruiskade
Daarnaast wil de wethouder met
steun van het gewestelijk ar
beidsbureau het bedrijfsleven
doordringen van de noodzaak om
werkloze Surinamers een eerlijke
kans op een baan te geven Voorts
doet zij haar best om ook al
leenstaande Surinamers aan een re
delijke woning te helpen Met dit
soort maatregelen hoopt Rotterdam
te voorkomen dat het aantal Kruis-
kade-Surinamers nog zal toenemen
Brigade uitbreiden
Maar ook voor degenen, die reeds in
dat milieu gevangen zitten moet er
hulp komen. Wethouder Schmitz
zou graag zien dat de narcoticabri
gade van de politie zo zou worden
uitgebreid, dat er met succes slag
geleverd kan worden met de grote
importeurs en handelaren van hard
drugs. Het maatschappelijk werk op
en rond de Kruiskade wil zij alle
mogelijke voorrang verlenen Mau
Fabri en zijn collega s hebben haar
ervan overtuigd, dat er met „street-
cornerwork" veel te bereiken is
Alle goede voornemens van Rotter
dam staan of vallen echter met de
medewerking van „Den Haag Vol
gens mevrouw Schmitz is de rege
ring nog niet doordrongen van de
ernst van de situatie Zij vertelt over
een informele bijeenkomst van het
college met enige leden van het ka
binet. onder wie premier Den Uyl
„Ze konden hun oren niet geloven,
toen wij schetsten hoe het op de
Kruiskade toegaat. Het is natuurlijk
ook voor het eerst dat Nederland
met dergelijke typisch grootstedelij
ke problemen te maken krijgt
Maar mevrouw Schmitz laat er geen
twijfel over bestaan, dat Rotterdam
zo mogelijk met steun van de andere
grote steden, maar anders alleen,
niet zal rusten voordat de diverse
ministeries de benodigde gelden be
schikbaar stellen
