zonaagscnooimeester in een persoon
Albanië blijft krampachtig in z'n isolement
AMERIKA
KIESTZIJN
PRESIDENT
^wee ge
Partijleider
Enver Hoxha
neemt harde
maatregelen
^kG 10 JULI 1976
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 13
umuiiug uc iiiiiiic/iöc Luuvciiuicnai ii icu UCÓWIJRCU.
'^Earl Carter, oud-gouverneur van Georgia, kan er veilig op
v n dat hij al na de eerste stemming op het schild zal worden
Jh als de man met wie de Democraten de komende herfst
identsverkiezingen zullen ingaan.
oudgedienden zullen tij
ovatie voor de uiteraard
tende Jimmy wel even op
moeten bijten. Neem bij
Senator Henry Jackson,
zes jaar is hij in touw ge-
ir het presidentschap; 1976
oogstjaar worden, maar toen
,bl Sarter en Jackson kon zijn
an halverwege de voorverkiezin-
;e- inpakken. Of neem Hubert
iey. Hij ging er niet op uit
te winnen, omdat hij er
rekende dat de partij deze
jij gebrek aan echte leiders,
r hem zou komen. Maar Car-
ces maakte Humphrey over-
(n er meer zijn die zich even
vermannen bij de inhuldi-
|n Jimmy Carter als presi
de jndidaat. De meeste conven-
ne prs zullen het echter als een
jluchting ervaren. Begin dit
g zaten ze nog met een le-
i [te „leiderscrisis". Niemand
JL kandidaten, die zich had aan-
leek goed genoeg om het
uis op de zittende president
1 jen veroveren. En nu mogen
.Jf jmocraten zich eensgezind
achter een kandidaat die
de laatste opiniepeilingen
/jpublikeinse tegenstander in
kan steken.
hen
ijna alle Democraten zal het
i even wennen zijn om „Carter
Isident" te roepen. Want wie
larter nu eigenlijk?
p op dit moment nog steeds
fersies van Jimmy Carter in
ié te zijn. Carter de Eerste is de
pe politicüs, die met bijna
lenselijke inzet zijn doel na-
rerkt volgens een nauwkeurig
larbij elke stap en elk woord
ren zijn bepaald. Carter de
|e is de zondagschoolmeester,
t moe wordt zich te veroot-
tan voor de Heer en te vertel-
n zijn bijzondere relaties met
t de laatste versie te begin-
!arter heeft tijdens de hele
*ne voor de voorverkiezingen
k 'ote openhartigheid gesproken
%ijn geloofsleven. „Ik heb mij
%iagd of ik erover zou spreken.
Yk vind dat ik de plicht heb
het land en misschien
^ver God dit niet eenvoudig
Aoen met: geen commentaar,"
toöe hij. Als echte zuiderling
jorthij tot de Zuidelijke Baptis-
Conventie, waarbij in totaal
dertien miljoen gelovigen zijn
loten. In dorpjes als Plains,
Carter opgroeide, speelt de
;n belangrijke rol in het socia-
Er wordt 's zondags trouw
ft, meestal in gezinsverband,
de week zijn er de nodige
;ussen en gespreksgroepen
ig en oud. Vroomheid geldt
ïog als een deugd.
es
1 Carter Is in deze sfeer opge-
en praten over zijn geloof is
daarom voor hem heel gewoon. Zo
heeft hij er geen moeite mee journa
listen te vertellen hoe hij echtelijke
ruzies oplost. Bij zo'n gelegenheid
gaan Jimmy en zijn vrouw Rosalynn
samen naar de slaapkamer om bei
den aan een kant van het bed te
knielen en hardop te bidden. Naar
eigen zeggen bidt Carter wel 25 keer
per dag. In de tijd dat hij gouverneur
was trok hij zich daarvoor vaak te
rug in een kleine ruimte naast zijn
werkkamer in de residentie. In de
vier jaar dat hij gouverneur was
bracht hij daar „meer tijd op de
knieën door dan al die jaren daar
voor."
Bekering
Carter voelt zich uitstekend bij deze
diepe religieuze beleving. In een
vraaggesprek met Bill Moyers (Was
hington Post) zegt hij dat het hem
een gevoel van „rust en zelfverze
kerdheid" geeft. Die innerlijke rust
geeft het vertrouwen dat wat hij
doet goed is: „Ik meen, misschien,
dat dan op een onbepaalde manier
Gods wil geschiedt."
Die innerlijke rust neeft hij niet al
tijd gekend. „Ik heb in mijn leven
een erg moeilijke fase doorge
maakt," vertelde hij Moyers. „Ik had
geprobeerd gouverneur te worden en
ik had verloren. In niets wat ik deed
vond ik bevrediging. Als iets me luk
te. beleefde ik er geen plezier aan.
Als iets mislukte was het een ver
schrikkelijke ervaring voor mij. En
ik dacht toch dat ik een goed chris
ten was En toen op een dag
kwam de dominee met die preek. Ik
herinner me niets van wat hij zei. Ik
herinner me alleen de titel: Als je
gearresteerd wordt omdat je chris
ten bent, zal er dan genoeg bewijs
zijn om je te kunnen veroordelen?
En mijn antwoord na afloop van de
preek was: Nee! Ik had mij zelf nooit
werkelijk helemaal met God verbon
den En ik heb me toen wat verbe
terd. Ik vormde een intiemere relatie
met Christus. En sinds die tijd heb ik
een nieuw leven." Tot zover het be
keringsverhaal van Carter.
Sindsdien verloopt zijn politieke
loopbaan ook veel voorspoediger. Bij
zijn tweede poging slaagde hij er wel
in gouverneur van Georgia te wor
den en nu is hij hard op weg naar het
presidentschap van Amerika. En dat
brengt ons dan terug naar die andere
Carter, de kille politicus, die niets
aan het toeval overlaat. Zijn gouver
neurschap won hij in 1969 door doel
bewust te mikken op het behouden
de deel van Georgia' kiezers.
Hy schrok er niet voor terug een
blanke racist als Lester Maddox
naar de mond te praten om de steun
van de blanke meerderheid veilig te
stellen. Na te zyn gekozen hing hy
een portret van Martin Luther King
in de residentie. Dat kon hy doen
zonder risico, want na vier jaar
mocht hy zich toch niet herkiesbaar
stellen.
De begeerte naar het presi
dentschap brak by Carter door kort
nadat hij in de zomer van 1972 de
Democratische partij-conventie in
Miami had bezocht. HU sprak er
over met enkele van zyn (opvallend
jönge) vertrouwelingen en enkele
maanden later bestond er een tot in
details uitgewerkt plan over de stra
tegie, die Jimmy Carter naar het
Witte Huis moest voeren. Carters
perschef Jody Powel herinnert zich
dat er eerst erg geheimzinnig en
samenzweerderig over werd gedaan.
Hoogstens tien mensen waren inge
wijd en die vermeden zorgvuldig het
woord presidentschap. Ondertussen
begon Carter al wel met het leggen
van contacten buiten zyn eigen
staat. Vanaf 1974 kon hy dat aan-
zienlyk opvoeren doordat hy één of
andere vage functie in de party
kreeg. Het was eigenlUk een baantje
van niks, maar Carter maakte er
dankbaar gebruik van in het hele
land partygenoten op te zoeken.
Mensen die bruikbaar leken werden
genoteerd en kregen vervolgens re
gelmatig iets te horen van Carter en
de zynen.
Deze relatie-kwekerU is één van de
eerste grote stappen geweest naar
Carters succes. Toen dit jaar de
strijd om de kandidatuur bU de De
mocraten losbrandde, bleek Carter
in iedere staat mensen te kunnen
mobiliseren voor zyn campagne. Hy
bewees zyn kracht het eerst in Iowa.
waar in januari al de afgevaardig
den voor de party-conventie niet
door een voorverkiezing maar door
een reeks plaatseiyke byeen-
komsten werden aangenomen. Die
afgevaardigden waren niet zo be
langrijk. Maar Carter en de zUnen
begrepen dat de gebeurtenis in Iowa
dit jaar veel meer aandacht zou kry-
gen dan anders omdat er nog zoveel
onzekerheid bestond over de Demo
cratische kandidaten. Daarom
sjouwde Carter dagenlang door Io
wa. Hy bezocht meer dan honderd
dorpen en steden. Het resultaat:
Carter eindigde met 23 procent van
de stemmen ver voor zUn naaste
concurrenten. Het bezorgde hem
een enorme publiciteit en daar was
het hem om te doen. Nog voor dat de
echte voorverkiezingen waren be
gonnen had de onbekende zuider
ling zich gepresenteerd als succes
vol kandidaat.
Iets nieuws
Met zyn overwinningen in New
Hampshire en Florida hield hU ver
volgens de aandacht vast. En nu
ontdekten zijn tegenstanders lang
zamerhand dat Jimmy Carter ook
verreweg het best had aangevoeld
waar het dit verkiezingsjaar om zou
gaan. Over oude strijdpunten van
vorige jaren hield hij zich op de
vlakte. Des te duidelyker keerde hij
zich tegen de gevestigde politici. Hy
begreep dat de mensen na Vietnam,
Watergate en de CIA-schandalen
dat gedoe in Washington zat waren.
Zij wilden iets nieuws en daarom
diende Carter zich nadrukkelyk aan
als een buitenstaander, als een boer
uit de provincie. ZUn gebrek aan
ervaring in de landelUke politiek,
ogenschynlyk een nadeel, buitte hy
uit als zUn grootste voordeel. Wat
Washington nodig had was juist een
eerlUke, oprechte Amerikaan, die
het volk niet verlinkte, legde Carter
uit. „Ik zal nooit tegen u liegen en u
nooit misleiden," beloofde hU plech
tig. „Onze politieke leiders hebben
eenvoudig de aangeboren ei
genschappen en het karakter van
het Amerikaanse volk onderschat.
Het is tUd om onze ethische en poli
tieke overtuigingen te schragen en
te sterken. Ik zal liefde terug bren
gen in de regering," zo predikte de
baptist Carter.
De „echte" politici in Washington
vroegen zich verbUsterd af of deze
zendeling uit het zuiden nu hun pre
sident moest worden en begonnen
tegen hem samen te spannen met
Humphrey als middelpunt. Maar
Carter ging onverdroten door zijn
tienduizenden te verslaan. „Ik ge
loof dat hU gekomen is op het mo
ment van reactie op het pessimisme
en de vrUe moraal van deze tUd,
waarin zoveel mensen gedeprimeerd
zyn door de geschiedenis van de
laatste tien jaar en schrikken van de
gevolgen van hun eigen gebrek aan
vertrouwen," schreef de bekende
commentator James Reston. HU gaf
door Rimmer Mulder
toe dat Carter bU bepaalde verlichte
kringen weerstand oproept met zUn
herhaalde openbare geloofsbeiyde-
nissen. Maar, aldus Reston, „hU
heeft de filosofie die liberale minder
heid irriteert, maar appelleert aan
de twUfels en de hoop van de meer
derheid."
Volgens plan
Daarom zyn üe stemmen en het
applaus in New York volgende week
voor Jimmy Carter. Zoals gezegd,
het zal even wennen zyn voor de
partybazen en functionarissen, d^e
straks toch allemaal hun steentje
aan Carters campagne zullen moe
ten bydragen. Maar het zal
waarschijniyk best gaan, want zU
hebben toch vooral te maken met
die andere Carter, de politicus die
precies weet wat hy doet. Deze Car
ter gaf enkele weken geleden al een
bureau voor opiniepeilingen
opdracht om na te gaan wie voor
hem de beste vice-president zal zyn.
Verder ontmoette hy belangryke
partygenoten, zowel van links als
van rechts, om te zorgen voor een zo
breed mogeiyke basis.
Deze Carter begint zich langzamer
hand ook wat duidelyker uit te spre
ken. De vage en algemene standaar
d-toespraak uit de voorverkiezingen
wordt stukje by beetje vervangen
door een echte visie en een omiynd
programma. Dat gaat allemaal pre
cies volgens schema. Typerend is
het antwoord dat het Westduitse
weekblad Der Spiegel kreeg op de
vraag wat voor buitenlandse poli
tiek hy wil gaan voeren. Carter: „Ik
zal tydens de verkiezingsstryd nog
een reeks belangryke redevoeringen
over het buitenlands beleid houden.
Ik heb over dit thema kort geleden
reeds in Chicago en de Veren
igde Naties gesproken. Eind deze
maand zal ik over onze betrekkin
gen met de Europese landen, de
westelyke invloedssfeer en Japan
praten. En dan. voor de verkiezin
gen, zal er een nog belangrijker rede
volgen over onze betrekkingen met
de Sowjet-Unie en China. Boven
dien zal ik voor de verkiezingen over
onze verhouding met de ontwikke
lingslanden spreken." Zo gaat dat
by Carter. Iedere zet is al ver vante-
voren berekend. Een geslepen politi
cus vermomd als zondagschool
meester.
jongste berichten uit Albanië duiden er op dat in het „land
de zwarte adelaars" krampachtig geprobeerd wordt, het
ement van de afgelopen 16 jaren te handhaven. Nu de
nees-Albaanse betrekkingen lijken te verkoelen, willen de
arige partijleider Enver Hoxha en de 63-jarige premier
hmet Sjehoe voorkomen dat een stemming ontstaat, die
herstel van de in 1960 verbroken relaties met de Sowjet-
ie in de hand kan werken.
or J. den Boef
Hoxha en Sjehoe leeft ongetwlj-
de vrees dat normalisering van
betrekkingen met Moskou een
1 kan maken aan de nationale
fhankelijkheid van Albanië.
Boonlijke motieven lijken ech-
een nog belangrijker rol te spe-
Een radicale politieke
rswijziging in het nog altijd vol
len geïsoleerde land zou nl. niet
en een eind kunnen maken aan
bewind van Hoxha en Sjehoe,
ar ook aan de voorrechten, die
:n in hun omgeving al jarenlang
iben genoten.
zich te kunnen handhaven
lt Hoxha van 1966 af zuiverin-
uitgevoerd. Tien jaar geleden
ion een algemene grote schoon-
ak, waarbij niet minder dan
IOO mensen waren betrokken.
is veel in een land, dat nog
n twee en een half miljoen inwo-
s heeft. In 1973 werd gezuiverd
de sector van cultuur en infor-
Itie, in 1974 waren partijleden en
erleiding aan de beurt en vorig
r werden de „bureaucraten" op
terrein van handel en economie
igepakt. Diplomaten en zaken-
len troffen de laatste jaren tel
ls andere gezichten aan.
irde ingreep
worden harde maatregelen ge
inen om te voorkomen dat er
iepen ontstaan, die de gang van
ten kunnen beïnvloeden. Gene-
ils en andere hoge officieren wer
ft ontslagen. Er zouden zelfs exe
cuties hebben plaatsgevonden. Eén
van de eerste terechtgestelden zou
Bekir Balloekoe zijn geweest, die in
1974 werd afgezet als minister van
defensie. Balloekoe, die beschul
digd werd van spionage voor de
Sowjet-Unie, reisde veel naar Chi
na waar hij vaak in contact kwam
met de destijds als opgvolger van
Mao Tse-toeng gedoodverfde Lin
Piao. Deze Chinese leider viel in
ongenade, zoals dat heet. Hij zou
zijn omgekomen toen het vliegtuig,
waarin hij naar de Sowjet-Unie wil
de uitwijken, werd neergehaald.
In de afgelopen maanden zijn vele
honderden ambtenaren ontslagen.
Aangenomen wordt dat zij naar het
platteland zijn gezonden, waar zij
beter onder controle gehouden
kunnen worden. Overigens moeten
voortaan alle ambtenaren en ande
re witte-boorden-werkers zonder
uitzondering een maand per jaar
op collectieve boerderijen gaan
werken. Scholieren moeten voor
dat zij verder gaan studeren of een
baan zoeken, een jaar naar fabriek
of boerderij. Hiermee wordt ge
streefd naar een „complete eenheid
van intellectueel en lichamelijk
werk".
Hoxha heeft zelf de zuiveringen,
die volgens het partijblad Zeri I
Populit de laatste maanden meer
slachtoffers heeft gemaakt dan die
van de jaren 1966/67 bij elkaar, toe
gegeven. Hij verklaarde dat zij ge
richt zijn tegen „vijandelijke groe
pen en verraders" die de Albaans-
Chinese vriendschap willen onder
graven en het land willen uitleve
voerd, nl. dat van de autarkie of
zelfverzorging. De enkele jaren ge
leden met Griekenland en Joegsla-
vië gesloten handelsakkoorden ver
anderden daar vrijwel niets aan.
Zelfs het feit dat China uit zijn
isolement te voorschijn kwam, was
voor de Albaanse leiders geen aan
leiding om een soortgelijke ontwik
keling in eigen land in gang te
zetten.
Al geruime tijd wordt aangenomen
dat de kleine Balkanstaat voor Chi
na veel minder interessant is ge
worden. In een vorig artikel over
Albanië (Trouw/Kwartet van 20 de
cember 1975 red.) hebben we
daar al uitvoerig bij stilgestaan.
Hoxha en Sjehoe weigeren echter
rekening te houden met de gewij
zigde omstandigheden Zij gaan er
mogelijk van uit dat zij met een
verharding van de ideologische
strijd al hun tegenstanders kunnen
uitschakelen of tegen elkaar kun
nen uitspelen. Ook al heeft dat tot
gevolg dat de economische proble
men niet worden opgelost en de
armoe nog groter wordt.
Groeperingen
ren aan het „Sowjet-revislonisme",
In de nieuwe grondwet is het zelfs
verboden, kredieten aan te nemen
van kapitalistische of revisionis
tische landen tot welke laatste ook
Joegoslavië wordt gerekend).
Isolement
De oorzaak van de moeilijkheden
in Albanië moet echter vooral wor
den gezocht in de ernorme econo
mische stagnatie als gevolg van het
in 1960 gekozen isolement met
alleen China als verre vriend. Het
verzet tegen deze politiek van vrij
willige armoede ontstond vooral in
militaire en intellectuele kringen.
De vermoedelijk sterke verminde
ring van de Chinese hulp, met na
me voor de zware industrie, zou de
ontwikkeling naar een crisis
situatie hebben versneld.
In Europa is Albanië het land met
de laagste levensstandaard. Nu er
reden is om aan te nemen dat, na
het uitblijven van voldoende Chi
nese hulp voor de zware industrie,
veel geld werd onttrokken aan de
sector van de lichte industrie, zul
len nog minder consumptiegoede
ren beschikbaar zijn. Daar komt bij
dat de laatste tijd ook drastische
salarisverlagingen zijn doorge
voerd om de economische proble
men nog enigszins in de hand te
kunnen houden. Volop reden tot
ontevredenheid dus
De Albaanse bevolking plukt nu de
wrange vruchten van het econo
mische beleid dat haar leiders na
de breuk met Moskou hebben inge
Uit de spaarzame berichten over de
ontwikkelingen in Albanië valt af
te leiden dat de hang naar beëindi
ging van het zelf gekozen isolement
groter is, dan Hoxha lief is. Er zou
een groepering zijn die naar samen
werking met Joegoslavië streeft om
te voorkomen dat Albanië opnieuw
van de Sowjet-Unie afhankelijk
wordt. Een andere groep, waarin
een deel van het oude kader zich
bevindt, dat in de Sowjet-Unie
werd opgeleid, zou zich juist tegen
uitgebreide contacten met Joego
slavië verzetten, omdat zij de voor
keur geeft aan herstel van de ban
den met de Sowjet-Unie. Deze groe
pen zouden elkaar in evenwicht
houden en daardoor Hoxha in staat
stellen, aan het bewind te blijven.
Interessant is dat dwars door alles
heen ook nog een opvolgingskwes
tie speelt. Hoxha en Sjehoe zouden
beiden een zwakke gezondheid
hebben. Een voor alle groeperingen
aanvaardbare opvolger lijkt er niet
te zijn, als (bijvoorbeeld) Hoxha
definitief uit het Albaanse
machtscentrum zou verdwijnen.
Hierover kan echter alleen maar
worden gespeculeerd. Wat dat be
treft doet zich een situatie voor, die
gelijkenis vertoont met die in Joe
goslavië, waar de opvolging van
president Tito nog geen uitge
maakte zaak is.
Het is niet verwonderlijk, dat de
Sowjet-Unie niet alleen grote be
langstelling heeft voor de ge
zondheidstoestand van president
Tito, maar ook voor die van partij
leider Hoxha. In Joegoslavië en Al
banië kunnen de leiders van de
Sowjet-Unie gebruik maken van de
verwarring, die daar kan ontstaan
als president Tito plotseling zou
overlijden. In Albanië zou men zich
geen illusies maken over de gevol
gen van een pro-Russische greep
naar de macht in het buurland Joe
goslavië.
Illusies houdt „koning Leka", de
37-jarige zoon van de verjaagde ko
ning Zog en koningin Geraldine
(een gravin van Hongaarse af
komst) er nog wel op na. Hij be
weerde in New York, dat hij het
verzet in Albanië organiseert. Niet
om de monarchie te herstellen,
maar om het land een „alternatieve
regering" te geven. Leka, die met
de dochter van een Australische
hereboer, Susan Cullenward, is ge
trouwd. was niet meer in Albanië
sinds zijn moeder met hem op de
vlucht ging, voordat de troepen
van Benito Mussolini het land on
der de voet liepen. Hij zal er
waarschijnlijk ook nooit meer te
rugkomen.
