ohn Adams
oonde in
Amsterdam
Leerling hoeft geen hinder te
Rebben van massale school"
1
Harde Hollandse guldens gaven basis aan Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd
oorstanders van grote school: goede organisatie van belang
Onderwijskundige
noodzaak
minstens
duizend leerlingen
Zeven mensen
verdronken
Jachthaven in
Raams-
donkveer
opengegraven
Denktash president
Turkse federale
staat op Cyprus
Duizenden vermist
na aardbeving in
West Irian
Portugese premier
kreeg opnieuw
een hartaanval
RTE ANDAG 5 JULI 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 7
'W
r
<e i
door C. Gunderman
Niet minder dan 29 miljoen toenmalige harde Hollandse gul
dens zijn door Amsterdamse bankiers aan de Verenigde Stater.»
geleend. Het zwakke Crediet van het Amerikaanse Congres
kreeg hierdoor een stevige financiële basis, waardoor de Ameri
kanen twee eeuwen geleden in staat waren de onafhankelijk
heidsoorlog tegen Engeland tot een succesvol einde te brengen.
Hoe is dit in zijn werk gegaan?
Een van de voornaamste onderte
kenaars van de Amerikaanse onaf
hankelijkheidsverklaring, was de in
Massachusetts geboren advocaat
John Adams. Op 14 februari 1778
scheepte hij zich in aan boord van
het fregat Boston" met de
opdracht van het Amerikaanse
Congres zich in Parijs te voegen bij
de Amerikaanse gezant Benjamin
Franklin, teneinde hem te helpen
bij het verwerven van steun voor de
onafhankelijkheidsstrijd. De oorlog
verliep voor de Amerikanen in de
aanvang allesbehalve gunstig, on
danks het feit, dat de krachtige
propaganda van Franklin in Frank
rijk er toe leidde, dat talrijke Fran
se vrijwilligers zich bij het Ameri
kaanse leger voegden, onder wie de
zeer jonge generaal Lafayette. Er
was echter meer steun nodig en
men meende goed te doen Adams
naar Europa te zenden ter verlich
ting van de taak van Franklin.
In gezelschap van zijn zoons John
ïuincy (die later, evenals zijn va
der. president van de Verenigde
Staten zou worden) en Charles,
aagde Adams de overtocht naar
'rankrijk, immers ..Brittania rules
waves" en van Engelse zijde
erd jacht op de „Boston" ge-
aakt. Na zes weken zeilde de
loston" de haven van Bordeaux
binnen en vandaar begaf Adams
.zich met zijn zoons naarN Parijs.
onal Franklin
Pen succes was het verblijf van
Adams in Parijs niet. Enige dagen
vóo.'.r zijn inscheping was Frank
rijk er toe over gegaan met de Ver
enigde Staten een vriendschaps—
en handelsverdrag te sluiten, het
geen uiteraard een enorm succes
voor Franklin betekende. Er be
stond een grote persoonlijke te-
mstelling tussen Franklin en
idams.
I Franklin, een man van de wereld..
I wars van conventies, slordig ge-
1 kleed, hartelijk, opgewekt, filoso
of fisch aangelegd en geniaal (uitvin-
1 der van de bliksemafleider! mocht
,1 zich in Parijs in een grote mate van
j populariteit verheugen; en daar
j| kon de koele, stijvb, hooghartige
puritein van een Adams, ondanks al
zijn talenten, niet tegenop. Beide
corpulente mannen mochten elkaar
niet en gaandeweg ontwikkelde
zich de wederzijdse antipathie tot
onverholen haatgevoelens.
Naar Nederland
Voot de behartiging van dé Ameri
kaanse belangen in Frankrijk was
deze ontwikkeling allesbehalve
gunstig en dat bracht Adams ertoe
zich af te vragen of hij niet op een
andere manier de Amerikaanse za
ken zou kunnen behartigen. Aange
zien Spanje inmiddels was overge
gaan tot erkenning van de Verenig
de Staten besloot Adams een be
zoek van enkele weken aan onze
ftepubliek te brengen om te polsen
hoe daar de kansen lagen voor een
eventuele hulp aan de Amerikanen.
Geheel onbekend met de Hollan
ders was Adams niet. In de staten
Néw York en New Jersey had hij de
vele afstammelingen van de zeven-
tiendeeeuwse Hollandse kolonisten
leren kennen. Tot dan hadden zij
hun taal bewaard alsmede de Hol
landse zeden welke tamelijk wel
strookten met die van Adams. Op
27 juli 1780 verliet Adams met zijn
beide zonen Parijs en begin augus
tus 1780 nam hij te Amsterdam zijn
intrek in het huis op de hoek van de
O.Z. Achterburgwal en de Oude
Hoogstraat, bij de weduwe Schorn.
Al direct zond hij zijn beide zonen
naar de toenmalige Latijnse school
op det Singel (nu politiebureaui,
doch daar verbleven zij1 slechts kort
want weldra werden zij als student
ingeschreven aan de universiteit te
Leiden. Daar was hun verblijf overi
gens ook maar kort, want Charles
keerde terug naar Amerika en John
Quincy werd secretaris bij de Ame
rikaanse gezant Dana te Pe
tersburg.
Partijen
In Holland vond John Adams twee
scherp tegenover elkaar staande
partijen; een sterk onder Engelse
invloed staande Oranjepartij zon
der leidende figuren van enig for
maat. Daartegenover stond de par
tij van de Patriotten, mensen die
Het Amerikaanse congres verklaart zich onafhankelijk. De meest linkse van de in het midden
staande mannen is John Adams. Naast hem Jefferson en Franklin.
John Adams, ondertekenaar
van de Amerikaanse onafhan
kelijkheidsverklaring. door
het congres belast met een
missie naar Europa en als zo
danig twee jaar in Amster
dam verblijvend, later ambas
sadeur in Engeland en vice-
president van de Verenigde
Staten.
aanvloeden dat een nieuwe tijd ko
mende was. voorstanders van de
mocratische principia, van een een
heidsstaat, van burgerlijke gelijk
heid voor iedere burger ongeacht
zijn kerkelijke gezindte; een partij
geleid door bekwame figuren.
Het was Adams al meteen volko
men duidelijk, dat hij alleen steun
kon verwachten van de Patriotten.
Allereerst zocht en vond hij contact
met de toen onbestreden leider der
partij: Joan Derk van der Capellen
tot den Poll. en vervolgens kwam
hij op vriendschappelijke voet te
verkeren met de leidende figuur der
Benjamin Franklin, gezant
van de Verenigde Staten in
Frankrijk, met wie Adams in
Parijs in contact kwam.
Amsterdamse Patriotten: burge
meester „vader" Hendrik Hooft
Gehoor
Mede vond hij welwillend gehoor
bij andere vooraanstaande Patriot
ten als Jean Luzac, Frans Adriaan
van der Kemp. Rutger Jan Schim-
melpenninck, en Hendrik Calkoen.
die hem op hun beurt in contact
brachten met grote patriottische
bankiers als Nicolaas en Jacob van
Staphorst. Jean de Neufville en de
firma Willink-De la Lande en Fijnje
Harde Hollandse guldens—2
Om sterker te staan ontving Adams
23 februari 1781 van het Ameri
kaanse Congres zijn aanstelling als
gevolmachtigd minister, met
opdracht met de Republiek een
vriendschaps— en handelsverdrag
te sluiten.
Burgemeester Hendrik Hooft
(1716-1794), leider van de
Amsterdamse patriotten, met
wie John Adams tijdens zijn
verblijf in Amsterdam op
vriendschappelijke voet
raakte.
Hij was nu een officiële persoonlijk
heid geworden, die inmiddels op
een wat betere stand was gaan wo
nen en wel op de Keizersgracht nr.
529, bij de Spiegelstraat.
Kerkganger
oor Piet Hagen
ad
In Amsterdam was hij een getrouw
kerkganger van de English Presby
terian Church op het Begijnhof,
maar de eenzaamheid drukte hem
zo zeer. dat hem een korte maar
hevige ziekte trof. gedurende welke
hij niet minder dan vijf dagen bui
ten bewustzijn was. Zijn sterk ge
stel hiep hem er boven op en weldra
was hij weer druk doende met het
verwerven van steun en stelde hij
ook alles in het werk om zijn vrouw
naar Holland te doen overkomen.
In april 1781 diende hij bij de Sta
tenGeneraal een petitie in tot of
ficiële erkenning van de Verenigde
Staten, doch voorlopig zonder suc
ces. Toen echter in oktober 1781
bekend werd. dat in Amerika een
Engels leger van achtduizend man
bij Yorktown had moeten capitule
ren kwam er schot in de zaak. Als
eerste provincie erkende Friesland
op 28 "februari 1782 de Verenigde
Staten, weldra gevolgd door de an
dere provincies en in april 1782 door
de Staten—Generaal. Deze erken
ning leidde tot het vertrek van
Adams uit Amsterdam, want
weldra kwam zijn aanstelling tot
Amerikaans ambassadeur bij de
Republiek af en vestigde hij zich in
Den Haag in de Amerikaanse am
bassade aan de Fluwelen Burgwal
en het was daar. dat zijn vrouw en
zijn dochter Nabby zich bij hem
voegden.
Amsterdamse steun
Adams taak in Amsterdam was
echter niet ten einde: er moest
steun komen en er kwam steun.
Niet minder dan elf leningen wer
den door Amsterdamse bankiers
aan de Verenigde Staten verstrekt
voor een totaal bedrag van 29 mil
joen toenmalige Hollandse
guldens. Hiermede konden de Ver
enigde Staten het financiële ver
trouwen winnen, zich militair en
economisch versterken. Reeds in de
loop van 1794 zijn deze leningen
geheel afgelost.
Adams bleef nog enige jaren am
bassadeur in Den Haag. In februari
1785 werd hij benoemd tot ambas
sadeur aan het Hof van Sint-James
(Londen), en zo gezien als hij in
Holland was, zo genegeerd werd hij
in Engeland. Merkwaardig genoeg
was de enige Engelsman die
vriendschap met hem sloot de En
gelse koning George III.
President
ïn 1788 xeerde Adams naar de Ver-
nigde Staten terug, waar hij het
volgende jaar de eerste vice-
president werd. Acht jaren later
volgde hij George Washington op
als presidient van de Verenigde Sta
ten.
Adams had in Holland de nadelen
van een sterk gedecentraliseerde
staat tot en met ervaren. Als presi
dient streefde hij dan ook naar een
gecentraliseerde staat. Hij had ook
cie zwakheid van het Hollandse
stadhouderschap ondervonden, zo
dat hij tevens streefde naar groot
uiterlijk vertoon als zichtbaar te
ken van de macht van de president.
Een strenge etiquette alsmede een
ingewikkelde titulatuur werd inge
voerd en daarmede wekte de kleine
corpulente man de spotlust der
Amerikanen op. Ook niet al te ge
lukkig in zijn buitenlands beleid
was er dan ook geen sprake van een
herverkiezing. De geniale demo
craat Thomas Jefferson volgde hem
op, die meteen de etiquette tot nor
male vormen terugbracht en de ti
tulatuur berperkte tot„mevrouw"
en „mijnheer".
Een lang leven is Adams beschoren
geweest; op ruim negentig jarige
leeftijd, en gelijktijdig met zijn te
genstander en opvolger Jefferson,
overleed hij op 4 juli 1826. juist
vijftig jaren na de uitroeping van de
onafhankelijkheid van de Verenig
de Staten. Adams verblijf in
Amsterdam heeft in sterke mate
bijgedragen tot de opkomst van het
democratisch Amerika. Vermel
denswaardig is nog, dat toen ons
land in 1787 door de Pruisische troe
pen werd bezet, ettelijke Patriotten
naar de Verenigde Staten zijn geë
migreerd.
De heer C. Gunderman in hoofd van
de administratieve bibliotheek van
het stadhuis van' Amsterdam.
|!NSCHEDE Op grote scho-
n met meer dan duizend leer-
ngen is het uitgesloten dat
iraren en leerlingen elkaar
oed kennen. Wanneer de
ihool een soort leerfabriek
du zijn die slechts naamloze
rodukten afleverde, zou dat
iet zo erg zijn. Maar als de
:hool pretendeert een pedago-
ische leefgemeenschap te zijn,
er iets grondig mis.
)e grote school is door staatssecre-
aris De Jong voorwerp van studie
emaakt. Net als in 1964 moet een
ommissie van deskundigen advies
itbrengen over de voor- en nadelen
an de grote school
let is niet moeilijk te voorspellen
at twaalf jaar na verschijning van
iet rapport „De schoolgrootte bij
et voorbereidend hoger en middel
laar onderwijs" de situatie grondig
ewijzigd zal blijken te zijn. In 1964
tonden we nog vier jaar vóór de
ivoering van de mammoetwet. Pas
1968 begon de vorming van grote
cholengemeenschapppen
let doet een beetje antiek aan in een
apport te lezen dat men zich zorgen
naakte over scholen met meer dan
ijfhonderd leerlingen. Dat zijn aan-
rekkelijke kleine schooltjes, vinden
e nu. in een tijd da$ een school van
uizend leerlingen al niet meer groot
n een school met meer dan tweedui-
end leerlingen geen uitzondering
leer is.
!en van de conclusies van het rap-
'ort uit 1964 staat waarschijnlijk
log wel overeind. De leerling vond
n vindt zijn eigen klas het be-
angrijkst. Als hij zich in zijn eigen
(las kan thuis voelden, doet de om-
'ang van de school er niet zo heel
eel toe.
>at klopt ook met allerlei verhalen
fan voorstanders van de grote
chool. Die zeggen dat bij een goede
organisatie de leevling geen hinder
hoeft te ondervinden van de massali
teit. En ze wijzen dan op het voor
deel. op de onderwijskundige nood
zaak zelfs om minimaal duizend leer
lingen te hebben met het oog op een
zo ruim mogelijk keuzepakket voor
de leerling.
Er zijn bovendien allerlei manieren
bedacht om het leven op de grote
school te veraangenamen. De direc
tie kan proberen bij het roosterma-
ken de klassen zoveel mogelijk in
tact te laten: de klasseleraar kan een
bindende factor zijn; je kunt bui
tenschoolse activiteiten organise
ren; en zo is er wel meer te bedenkeh.'
Mentoraat
Een van de meer radicale oplossin
gen voor dit probleem is het mento-
Taat zoals dat op de Open School
Bijlmermeer is beproefd. Men laat
daar in de eerste twee klassen zoveel
mogelijk vakken door één leraar ge
ven. Deze leraar geeft dus ook vak
ken waarvoor hij of zij officiéél niet
bevoegd is. Het voordeel is dat leer
lingen na de lagere school (waar ze
een heel jaar dezelfde onderwijze-
nesi hebben) niet plotsklaps een heel
stel leraren voor hun neus krijgen.
De overgang van een klassedocent
naar vakdocenten is zo meer geleide
lijk
Een Engelse remedie tegen de mas
saliteit op scholen is de vorming van
..houses" die de school opdelen in
twee of meer gemeenschappen die
elk een zo getrouw mogelijke afspie
geling vormen van de totale school.
Zo'n „huis" kent dus een eerste,
tweede enzovoort klas. Elk huis
heeft zijn eigen sociale leven: eigen
sportdagen, feesten, corveediensten,
enzovoort. Het voordeel van dit sys
teem is dat eersteklassers ook oude
re scholieren leren kennen
De directe aanleiding tot dit verhaal
over de grote school is een brief die
we kregen van de heer A.Hilbers.
rector van het Ichtus-college in En
schede. Hij reageerde in die brief op
het interview in deze krant met drs.
R. van Amerongen. oud-rector van
het stedelijk gymnasium in Haar
lem. Van Amerongen (nu werkzaam
in de voorlichting over alcohol en
drugs) deelde in dat interview mee
dat hij als rector er ongeveer in
slaagde alle leerlingen te kennen.
Dat vond hij erg belangrijk. De leer
ling verwacht meer van je dan datje
zijn lesjes overhoort. Scholieren van
twaalf tot achttien zijn geen pro
bleemloze leercomputers.
De heer Hilbers valt Van Amerongen
bij in zijn waarschuwing tegen de te
grote school. ..Valt hier nu niets aan
te verbeteren?", vraagt hij zich af.
..Ik werk zelf aan een school met
ruim elfhonderd leerlingen en onge
veer honderd medewerkers. Voor het
departement is zo n getal volkomen
normaal. Zeker niet een getal waar
bij je naar een splitsing of dependan
ce kunt gaan streven. Dus kwantita
tief is er thans zo goed als niets te
bereiken. Maar kwalitatief?"
Onderzoek
Hilbers stuurt een verslagje mee van
een onderzoek dat hij drie achter
eenvolgende jaren (1973-75) heeft in
gesteld. Daarbij heeft hij nagegaan
met hoeveel nieuwe leerlingen de
leraren elk jaar kennis maken en
met hoeveel nieuwe leraren de leer
ling bij het begin van een nieuw
schooljaar te maken krijgt.
In 1973 bleek Neder
lands. Frans. Engels en Wiskunde
jaarlijks aan ongeveer 210 leerlingen
les geven van wie ze 122 voor het.
eerst zien. Leraren aardrijkskunde,
geschiedenis en biologie die ook in
de laagste klassen les geven zien elk
jaar 187 nieuwe gezichten. Het. re
cord staat op naam van de (full
time) godsdienstleraar: die mag met
570 leerlingen persoonlijke relaties
onderhouden, van wie hij elk jaar
honderd a tweehonderd voor het
eerst ziet.
Kwellling
Voor leraren die moeilijk namen
kunnen onthouden is dit alles een
kwelling. Hé. jij met die groene trui
bij het raam, let eens op. Om maar
te zwijgen over de familie
omstandigheden van die stille jon
gen wiens moeder vorig jaar is over
leden. hopelijk weet de klasseleraar
dat wel.
Gezien vanuit de leerling is de ge
talsverhouding iets gunstiger. Een
derdeklasser heeft „nog maar" 35
leraren versleten. Die ken je ten
minste nog van naam Al ben je voor
menig vak dan ondertussen wel aan
je derde leraar toe
Herhaling van dit onderaoek in vol
gende jaren en op andere scholen
leverde nauwelijks een vrolijker
beeld. Alleen een naburige ma-
voschool met minder dan vierhon
derd leerlingen springt er gunstig
uit. Maar daar worden verschillende
vakken door dezelfde leraar gege
ven. Bovendien is het keuzepatroon
minder ingewikkeld.
Wat uit het voorgaande nog onvol
doende blijkt is de snipperverkave-
ling die in de hogere leerjaren
optreedt door de keuze van vakken
pakketten. Voorzover er in de lagere
jaren nog sprake is van een en
igszins hecht klasseverband wordt
dat in de hoogste klassen volkomen
teniet gedaan doordat de leerlingen
uitwaaieren over tal van kleine
vakgroepjes. Dat betekent dat je
Kaft van een rapport over de grote school schoolgrootte van het
Ichtus-college in Enschede. Bovenste deel: de leerling en zijn
vele verschillende leraren. Onder: de leraar en zijn steeds maar
weer nieuwe leerlingen.
eigenlijk geen echte klas meer hebt.
tenzij de school de keus van vakken
aan zo strenge regels bindt dat je de
meeste vakken toch met je eigen
groep kunt doen.
Het rapport van het Ichtus-college
bevat nog wel meer interessante ge
gevens Het is eigenlijk een bevesti
ging van hetgeen we al wisten. Toch
interessant genoeg voor de commis
sie die zich over dit probleem buigt
Al was het alleen maar vanwege de
conclusie die luidt, dat de mam
moetwet het onderwijs dichter bij
de leerling bracht door invoering
van de brugklas, van het havo en
van de pakkettenkeus. maar dat de
ze individuallseihv, dc menselijke
relaties wel onpersoonlijker heeft
gemaakt.
Van een verslaggever
AMSTERDAM Het afgelo
pen weekeinde zijn zeker zeven
mensen door verdrinking om
het leven gekomen.
In het Gooimeer bij Naarden ver
dronk zaterdag de vijfjarige E.
Broers uit Soest, toen het bootje
waarin hij zat. omsloeg. Het jongetje
was juist zaterdag jarig. De vijftigja
rige N. Petersen uit Leiden is zater
dagmiddag tussen Nijkerk en Spa
kenburg in het Eeniimeer vanuit een
zeilboot te water geraakt en ver
dronken.
Nabij het gemaal Lovink ter hoogte
van Harderwijk is gistermorgen de
24-jarige H. W. Meijer uit Bochum in
het Veluwemeer verdronken. De 21-
jarige A. Ramon uit Rotterdam is
gistermiddag bij 's Gravenzande in
zee verdronken.
Bij de nieuwe brug aan de Poelen in
Joure is gistermiddag de 46-jarige J.
H. Hemmin bij het zwemmen ver
dronken. De 17-jarige P. E. Rost uit
Amsterdam is zaterdagmiddag in de
Vinkeveense plassen verdronken. De
jongeman is van een bootje gespron
gen. en kon zich daarna niet meer
redden.
De .negenjarige Johannes Aarts uit
het kerkdorp Dorst (gemeente Oos
terhout - N.B.) is het afgelopen week
einde verdronken in een drie meter
diepe leemput langs de Tilburgse
weg.
Van een verslaggever
RAAMSDONKVEER De om
streden jachthaven „Prinswerf" in
Raamsdonkveer. die op last van de
provincie Noord-Brabant werd afge
sloten met een dam van vijftig ku
bieke meter zand, is door de eige
naar, Lodewikus Bouwmaatschap
pij. weer opengegraven. De bouw
maatschappij heeft tegen de provin
cie een kort geding aangespannen
dat vrijdag a.s. zal dienen voor de
president van de rechtbank in Den
Bosch. De bouwmaatschappij heeft
niet gewacht op de uitspraak van de
rechter, maar de dam zelf alvast ver
wijderd. Vroeger heeft de maat
schappij ook al een opgeworpen dam
opengegraven. De vijftien jachten
waren al eerder over de dam naar
open water gehesen.
NICOSIA (REUTER) De Turks-
Cyprische leider Rauf Denktash is
zaterdag beëdigd als eerste presi
dent van de eenzijdig uitgeroepen
Turkse federale staat van Cyprus.
Hij heeft, de secretaris-generaal van
zijn nationale eenheidspartij, Necat
Onuk. benoemd tot premier van zijn
regering. Denktash riep in februari
1975 de Turkse federale staat van
Cyprus uit, zeven maanden nadat
Turkije het noordelijk deel van het
eiland was binnengevallen.
In zijn inaugurele toespraak zei
Denktash dat hij het pad van vrede
zal volgen, de politieke rechten en de
status van de Turks-Cyprioten zal
waarborgen en zal streven naar een
vreedzame oplossing van het pro
bleem Cyprus „onder gelijke
omstandigheden".
JAKARTA (Reuter. AFP) In het
gebied ten zuid-westen van Jajapoe-
ra. de hoofdstad van Irian Jaja (het
vroegere Nederlands Nieuw Gui
nea). worden nog duizenden mensen
vermist negen dagen na de aardbe
ving waarvan vaststaat dat zij al
aan een groot aantal mensen het
leven heeft gekost. Dit blijkt uit
berichten die in Jakarta zijn ontvan
gen van buitenlandse missiege
nootschappen in Jajapoera. In Ja
karta is een plan bekendgemaakt
voor het evacueren per vliegtuig van
ongeveer 1500 dakloze Papoea's
LISSABON (Reuter. AP) Premier
Jose Pinheiro de Azevedo van Por
tugal. die herstellende is van een
zware hartaanval die hem elf dagen
geleden trof tijdens zijn campagne
in de presidentsverkiezingen, heeft
opnieuw een hartaanval gehad, al
dus heeft een woordvoerder van het
ziekenhuis in Oporto waar de pre
mier verpleegd wordt gisteren be
kend gemaakt
In een medisch bulletin van het Sao
Jao ziekenhuis werd gemeld dat het
hart van de premier zaterdagavond
opnieuw heeft stilgestaan.
De 59-jarige De Azevedo zou ook de
laatste aanval naar omstandighe
den goed hebben doorstaan
Zeven jaar geleden heeft de Azevedo
een eerste zware hartaanval gehad.
