Outsider Antheil
koplengte voor
in festival-race
IMPREMIERES VAN DEZE WEEK
mpathieke
m van Wanders
1
Ook de musicals
zijn niet zo in trek
ilmondo als verkleder
Unieke toneelavond
in De Brakke Grond
Personalia
Krampachtige
humor van Brooks
Knappe
kitsch
van Disney
Dirigent Gierdano
onder de maat
^jplongaties en reprises
5 10AG 18 JUNI 1976
FILM-KUNST
TROUW/KWARTET PS 11- RH 13
ütse filmregisseur Wim Wenders („Summer in the City",
Angst des Tormanns beim Elfmeter", „Scarlet Letter",
in den St&dten", „Falsche Bewegung") heeft in zijn werk
jlijk gegeven van een sterke affiniteit met de Amerikaanse
ijn nieuwste film „lm Lauf der Zeit", die in Cannes een prijs
van de Kritiek en na vertoning op het Rotterdamse „Film
ational"idoor ons reeds werd besproken, draagt van deze
iur dan ook duidelijk de sporen.
op de keper beschouwd
uf der Zeit" mag dan op Ame-
voorb^elden lijken (Hij
ïedragen door twee mannen,
de anti-helden van de wijde
met een geheimzinnige ach-
d, een basis-ingrediënt dat in
renigde Staten veelvuldig
ebruikt), de juke-box-muziek
n uitsluitend Amerikaans zijn
van de hoofdpersonen mag
litroepen: „Ons onderbe-
is door de Ami's bezet!", de
toch veel te introvert om het
van het Amerikaanse model
lar te benaderen. Hij is eerder
Duits in, zijn broeiende me-
tAlice in den Stadten" zien
Duitse land, ditmaal in de
ek met de DDR, voorname-
•uit een auto. De twee man-
•uno, een filmgek met een
uto die de dorpsbloscoopjes
om apparatuur te kopen of
n en ook wel eens inspringt
n operateur, en „kamikaze",
iderarts, die aan het begin van
met zijn Volkswagen het wa-
Jdt en kleddernat onderdak
ij Bruno, trekken twee weken
aar op en beleven van alles en
t, maar het zijn meestal kleine
ruzietj'es, irritaties, een
irtij die op niets uitloopt, con-
s die halverwege verzanden
Kamikaze zoekt zijn vader
loet een vergeefse poging om
m af te rekenen, Bruno ont-
Tigible". oftewel „De onverbe-
avonturier", zijn laatste film,
van die routine-producten
•or hij Jean-Paul Belmondo,
de getrouwe, heeft aangewor-
it onderwerp is uitgebeend tot
maar ja... originele scenario's
oral in dit genre zeldzamer dan
les vijf.
ilichter van twaalf klusjes en
ongelukken leeft voorname-
n zijn populariteit bij de da-
lauwelijks is hij het'gevang uit
verkoopt alweer clandestien
pitale pand van zijn minnares,
ssant onderhoudt hij ook veel-
nde betrekkingen met wapen-
aren uit de ontwikkelingslan-
oewel hij nog geen donderbus
kopen heeft. Zijn verkleed-
is formidabel, maar door zijn
•oren slonzigheid en sukkelig-
Een paar jaar geleden maakte de
Amerikaanse filmgrappenmaker-
regisseur Mel Brooks furore met
„Blazing Saddles", een waanzinnige,
absurde komedie la „Hellza Pop-
pin", een vuurwerk van gags dat
wordt afgestoken in een wilde westen
waar Duitse soldaten uit de Tweede
Wereldoorlog opduiken, plotseling
een volledige band in de woestijn
verschijnt en een Indianen-
hoofdman jiddisch spreekt. Daama
kwam „Young Frankenstein", ook
een voltreffer en dat noopte de im
porteurs ertoe, vroegere films van
Brooks voor het eerst of in reprise uit
te brengen. „The Producers" oftewel
„Springtime for Hitler" bij voor
beeld, een kolfje naar de hand van
diegenen, die voor brute humor niet
terugschrikken.
Nu is „Twaalf stoelen voor een for
tuin" („Twelve Chairs") uit 1971 aan
de beurt. Dat hij zolang op de plank
bleef liggen is geen wonder, want veel
bijzonders is het niet. Het oude ver
haal van de Jacht op twaalf stoelen,
waarvan er één een fortuin in zijn
zitting verbergt, heeft reeds vele
films met meer of minder succes tot
onderwerp gediend. Mel Brooks pro
beert het nieuw leven in te blazen,
doch slaagt daarin slecht. Door
vreemde bekkentrekkerij, flauwe
grapjes over het Rusland van na de
revolutie en gruwelijke over-acting
van de hoofdpersonen wordt de aan
dacht van de toch altijd nog ijzerster-
ke intrige afgeleid. Het bijwerk over
woekert de gehele film en is zo kram
pachtig en zo zelden geestig, dat zelfs
de meest goedwillende lachers moei
te zullen hebben hun gezicht in de
vereiste plooi te houden.
Amsterdam, Tuschinski 2, 14 jr.
moet een meisje met wie hij niets
begint en brengt een bezoek aan zijn
oude, verlaten, in staat van ontbin
ding verkerende huls, het enige echt
dramatische voorval is de ontmoe
ting met een man wiens vrouw is
omgekomen bij een auto-ongeluk. Of
was het zelfmoord? Dat blijft, zoals
zoveel, in het midden.
Voedingsbodem
Alle triestigheden tezamen (de ster
vende bioscoopjes, de eenzaamheid
en het vastgelopen zijn, de verlaten
landschappen) vormen een vruchtba
re voedingsbodem voor galgenhumor
en leiden ten slotte tot een vrij opti
mistisch einde.
„Im Lauf der Zeit" is sympathiek,
soms ontroerend, vaak erg mooi
maar met zijn drie uur definitief te
lang. Vooral in de tweede helft gaat
hij trekken, Bruno's kleine vrijgezel-
lengewoontetjes zijn weliswaar zeer
levensecht, maar niet voldoende om
de film te vullen: er vallen dode plek
ken. R-^-diger Vogler, Wenders lijfac
teur, speelt er een prachtige rol in en
ook Hanns Visschler mag er wezen.
Het voortreffelijke camerawerk
(zwart-wit, zoals in alle films van
Wenders) is Robby Müller, een Neder
lander. Zijn capaciteiten zijn door de
lange samenwerking met Wenders
genoegzaam bekend, toch heeft nooit
een vaderlands regisseur of producer
contact met hem gezocht. Vreemd.
AmsUrdam-Kriterion, 18 jr.
Ron Moody in „Twaalf stoelen1
lijf tien jaar geleden werd de Franse filmregisseur Philippe
oca bekend door „Les Jeux d'Amour", een luchtige comedie
en klein vleugje triestheid. In de jaren die volgden ging hij
ingeslagen weg voort, alleen werden zijn films steeds
idiger en helaas ook krampachtiger. De laatste tijd freew-
hij in het karrespoor van zijn oude succes.
heid en ook door het feit dat hij
teveel hooi op zijn vork neemt wordt
hij telkens herkend. Hij probeert,
met behulp van zijn geestelijke va
der, een doorgewinterde gentleman-
boef, een juffrouw van de reclasse
ring voor zijn karretje te spannen. Zij
bezwijkt voor zijn charmes, doch is
kien genoeg om hem een loer te
draaien.
Goed, dat is het dan. Van louter
luchtigheid dreigt de film voortdu
rend op te stijgen en uit het blikveld
te verdwijnen, maar de onverbiddel
ijke liefhebbers van Belmondo zul
len zich door deze kleine handicap
niet laten weerhouden. Hij rolt en
tolt weer dat het een lieve lust is. Het
kleine Canadese sterretje Genevieve
Bujold staat hem daarbij trouw en
sympathiek terzijde.
Amsterdam-City 2, a.I.
Toen Walt Disney's „Fantasia" in
1940 werd uitgebracht, waren de
aanvallen scherp en de financiële
baten niet groot. Het is zijn meest
ambitieuze en meest controversiële
film: hij vermat zich. om muziek van
Bach, Tsjaikowski, Ducas, Stra-
winsky, Beethoven, Ponchielli,
Moesoorgski en Schubert op zijn ma
nier te visualiseren.
Wellicht heeft de film mettertijd een
soort nostalgisch patina gekregen,
wellicht speelt het feit een rol dat
sollen met grote meesters in onze
tijd niet meer zo snel tot de hei
ligschennis wordt gerekend, hoe het
ook zij: de film deed bij herzien aan
merkelijk aangenamer aan dan werd
verwacht. Zeker, zelfs al beant
woordt men de vraag of muziek wel
in beeld gebracht kan worden beves
tigend, dan nog is de fantasie van
Disney onveranderlijk twee
dimensionaal en dikwijls plat. maar
het verschaft een zeker genot om
lekker loom onder te duiken in zijn
knappe kitsch (met name bij Stra-
winsky's „Sacre du Printemps".)
We zijn natuurlijk ook niet zo bang
meer voor kitsch als, pak weg, veer
tig jaar geleden. Misschien is dat te
wijten aan een zekere gemakzucht
van het gevoel, misschien is het een
poging om verboden gebied te explo
reren, een feit is, dat zelfs degene die
zich immuun achtte aan de algeme
ne ontspanning op dit punt niet ont-
komt.Amsterdam-Leidspleinth., a.I.
Dat laatste werd woensdagavond
duidelijk in Den Haag waar het Ne
derlands Blazers Ensemble onder
Reinbert de Leeuw in de Remon
strantse Kerk werken van Varèse,
Ives en Antheil uitvoerde. Het pu
bliek was zo laaiend enthousiast dat
een deel van Antheils „Ballet mécha-
niques' en zijn gehele Jazz-symphony
herhaald moesten worden. Dat
laatste kon makkelijk, want de hele
„symfonie" duurt maar zes minuten.
Maar in die zes minuten heeft Antheil
de jazz- (en amusementsmuziek) van
het begin van de jaren twintig op een
volstrekt unieke en onweerstaanbaar
meeslepende manier gekarakteri
seerd en tegelijk geparodieerd.
Virtuoos
Het is een enorm virtuoze, wervelen
de jazz-grap voor een soort big-band
met strijkers, blazers slagwerk en pi
ano, waarvan de pointe zoals het be-
Amerikaanse muziek
Knap
k\ "n
JV k
ew
mediantcn. Meesterwerk van rij, Castricum.
k Theo Angelopoulos over een
twogen eigentijdse geschiede-
ls die zich afspeelt in de lotge-
van eep groep reizende to
llers. De gehele week behalve
in Filmhuis 't Hoogt.
M. Klassieke Duitse film van Fritz
Lang uit 1932 over de jacht op een
lustmoordenaar. De gehele week beh.
21 juni Filmhuis Breda.
City Lights. Sublieme film met en
om los^te lopen. Schokkende door Charlie Chaplin uit 1930. De
gehele week in Bijou. Hilversum.
roerende documentaire over
en om geesteszieken te inte-
in de maatschappij, gemaakt
'n Italiaans collectief. De gehe-
i in Filmhuis Delft.
•ngaars doïp. Originele, moedi-
igaarse documentaire van Ju-
k. 18 juni Ojeeboerderij. Scha-
Ijuni Filmhuis Medemblik; 23
•oil, Hoom; 24 juni De Bakke-
Nashville. Meesterlijk mozaïek van
Amerika, gesitueerd in de stad van
de country-and western-music, ge
maakt door Robert Altman. De gehe
le week in Camera, Den Haag.
Belle de Jour. Luis Bunuel verweeft
(wens)dromen en werkelijkheid in
een schitterende film. De gehele
week ln Schousburg, Gouda.
Histoire d'Adèle II. Tedere film over
een verschrikkelijke liefde van Fran-
gois Truffaut. De gehele week in Sas-
kia, Arnhem.
Roma. Ode van Federico Fellini aan
de stad van zijn liefde. De gehele
week in Tuschinski 4, Amsterdam.
Zandy's Bridc. De Zweedse filmer
Jan Troell licht de Amerikaanse my
the van het Wilde Westen door en
schenkt vooral aandacht aan de pio
niersvrouwen. In de hoofdrollen Liv
Ullman en Gene Hackman. Vrijdag
en zaterdagnacht Studio K,
Amsterdam.
Door Piet Visser
AMSTERDAM Waarom zou film
muziek anders moeten zijn dan thea
ter-, ballet-, opera-, of kerkmuziek?
Alle eisen van de muziek een functie:
de verlevendiging van de opname
van het eigenlijke 'onderwerp'. Wat
bij de beoordeling dus neerkomt op
een literair of picturaal gebonden
klank. Dat geldt voor alle filmmu
ziek. dus ook voor de Amerikaanse.
Het ontbreken bij de muziek
uitvoering-sec ontneemt dan eigen
lijk de grondslag van die muziek.
Hooguit kan een frequente herhaling
van het complete 'kunstwerk' in een
later stadium de herinnering aan de
ze volledigheid wakker roepen bij het
aanhoren van alleen-maar muziek.
Daarom was het Holland-Festival
concert van woensdagavond in de
schraal bezette - Grote Zaal een daad
van onvolledigheid. Zeker voor hen
die de films-met-muziek nooit gezien
hadden. Het gaat niet aan om in de
programma's te volstaan met de
naam van de componist, de titels van
de onderdelen van het verhaal, plus
nog wat korte toelichting over de
regisseur.
Verder blijft er voor de serieuze luis
teraar nog over het beoordelen van
de muzikale uitvoering op zich. de
prestaties van dirigent en orkest, de
instrumentatie en de structuur van
de muziek. Zodra hieraan iets gaat
mankeren, slaat de muziek niet ver
der aan!
Het Amsterdams Philharmonisch
Orkest heeft op de vijf 'notenlawines'
en de talloze decibels aan ge
luidssterkte die daarbij vereist wer
den uitermate zijn best gedaan; maar
de directie van John Giordano bleef
vaak onder maat om van de 'compo
sities' van Miklo Rozsa, Aaron Cop
land met de meest acceptabele
muziek Bernard Herrmann, Jerry
Goldsmith en Leonard Bernstein re
gelrechte 'concertmuziek' te maken.
Gezien aller inspanning was dit
jammer.
Belangrijkste
Ives en Antheil zijn, dacht ik, inder
daad de twee grote figuren in de
Amerikaanse muziekgeschiedenis
geweest, en daardoor terecht de twee
belangrijkste componisten van dit
aan het Jarige Amerika gewijde Hol
land Festival. Waarbij dan Antheil
door zijn betrekkelijke onbekend
heid (ook de grammofoonindustrie
laat ons hier in de steek) en door de
onuitputtelijke vitaliteit van zijn mu
ziek voor de meeste verrassingen
heeft gezorgd.
Ik zou iedereen die niet in „moderne"
muziek, en met name die van Ameri
ka. gelooft, willen aanraden dit pro
gramma alsnog vanavond (vrijdag) in
Amsterdams Carré te gaan horen.
Wat mij betreft onder de garantie: No
cure no pay.
door Adr. Hager
SCHEVENINGEN Stanley Black was de centrale figuur bij het
promenadeconcert dat onder de titel „A Tribute tot the Boston
Pops" werd gegeven in een mager bezet circustheater. Hij diri
geerde het Promenadeorkest en het versterkt Radiokoor. hij was
pianosolist in o.a. Love Story en hij was arrangeur van vrijwel alle
uitgevoerde werken. Een veelomvattende taak voor deze Engelse
musicus en men kan niet anders zeggen dan dat hij zich daarvan
behoorlijk heeft gekweten.
Het Promenadeorkest voelde zich ln
deze Amerikaanse musicals wel
thuis, men wist de muzikale bedlelin-
gen van de dirigent over het alge
meen waar te maken.
Meeslepend waren de vertolkingen
echter niet, daarvoor was de aanpak
toch te routineus. De leden van het
koor hadden ln het begin moeite de
Hilversumse studio te ruilen voor het
Scheveningse theater, doch naarma
te het programma vorderde kreeg
men de sfeer beter te pakken. In de
selectie uit „West Side Story" van
Bernstein en uit „Oklahoma" van
Rodgers kwam men goed voor de
dag.
door R.N. Degens
DEN HAAG Met nog maar een paar concerten van het Holland
Festival in het vooruitzicht lijkt het niet al te gewaagd te
veronderstellen dat outsider Georg Antheil vóór het paradepaard
Charles Ives door de finish van de drieweekse festival-race van
Amerikaanse muziek zal gaan. Als die bestond zou hij zeker de
prijs van de kritiek krijgen, en mogelijk ook wel de publieksprijs.
De sopraan Roberta Alexander wist
haar keuze zeker niet helemaal waar
te maken, de aria uit „The King and
I" klonk erg povertjes. Henk Smit
had een groter aandeel ln het geheel
verdiend, hij wist als bas-bariton ln
„Porgy and Bess" van Gershwin te
overtuigen en te boeien.
Bepaald tekort schoot de program
matoelichting. Over geen der compo
nisten of composities was een woord
ln het programmablad opgenomen,
er valt over deze Amerikanen en hun
werk toch voldoende te vertellen. Als
geheel een afwisseld concert met een
schokvrij verloop.
hoort aan het slot komt in een protse-
rig-banale musical-apotheose in drie
kwartsmaat. Het Nederlands Blazer
sensemble met o.a. Vera Beths (viool)
Anthony Woodrow (contrabas) drie
slagwerkers en Maarten Bon als bril
jant pianist, hebben er onder leiding
van Reinbert de Leeuw een onverge
telijke vertolking van gegeven, die
bij de herhaling op verzoek weer even
fris en opwindend klonk.
Het Ballet méchanique, in de herzie
ne versie van 1953 was te lang om in
zijn geheel herhaald te worden; maar
het publiek had daar zeker geen be
zwaar tegen gehad. Nu bleef het we
derhoren beperkt tot de slotclimax
van dit als begeleiding van de gelijk
namige abstracte film van Fernard
Léger geschreven werk. Dat bijna
twintig minuten lang in sneltrein
vaart op volle sterkte met vier plao's
en een enorme batterij slagwerk (ze
ven man hadden er de handen vol
aan) een wilde, opwindende „mecha
nische" muziek laat horen die on
danks het constant ontketende ge
weld steeds doorzichtig van struc
tuur en helder en boeiend van klank
blijft
William Ward in „Sigismundo1
door André Rutten
AMSTERDAM De Amerikaanse acteur William Ward, die door
de verschillende voorstellingen van Franz Marijnens „Camera
Obascura" een bekende verschijning is, heeft, toen hij een poosje
vrij liep en niet naar Amerika terugwilde, samen met Mieke
Visscher een toneelprogramma gemaakt, dat zij nu enkele dagen
in De Brakke Grond spelen, en dat fascinerend is. Het heet
„Sigismundo ceases to count".
Dat was uiteraard voor een zeer be
langrijk deel te danken aan de on
voorstelbaar knappe vertolking on
der leiding van De Leeuw die hiermee
andermaal (en deze avond voor de
zoveelste maal) bewees dat hij voor
deze soort muziek de ideale dirigent
is.
Eerder op de avond waren daar het
bekende (en naar mijn mening nog
steeds overschatte) „Intégrales" van
Edgar Varèse. en vijf stukken van
Charles Ives die het beeld van deze
Amerikaanse muzlek-pionier welis
waar weer wat vollediger maakten,
maar er toch geen nieuwe aspecten
van belichtten. Hoewel je bij zo'n
stuk als „From the Steeples and the
Mountains" (uit 1901) voor trompet,
trombone en vier buisklokken, toch
met open mond zit te luisteren hoe
Ives daar een muzikale landelijk idyl
le laat uitgroeien tot wat je als een
beklemmende suggestie van dolge
draaide kerkklokken kan ondergaan.
En dat allemaal met puur mecha
nische klankproduktie, zonder de
elektrische versterking waartoe de
meeste componisten van onze tijd
hun toevlucht schijnen te moeten
Zij doen het met bijna niets, maar
wel zo dat je voortdurend geï
ntrigeerd blijft kijken en luisteren.
Zij gaan uit van een merkwaardig
krantenbericht van enkele jaren gele
den: in een ziekenhuis voor oor
logsveteranen in Chicago was een
zwaar gehandicapte patiënt drie da
gen zoek. Hij bleek die dagen ln een
rolstoel in een lift doorgebracht te
hebben, waar iemand hem ingerold
had en niemand er uitgehaald, alhoe
wel die lift doorlopend in gebruik
geweest moet zijn. Enkele weken la
ter is de man overleden. Het zieken
huis gaf toen een verklaring uit dat
zijn dood niets te maken had met zijn
verblijf van drie dagen in de lift.
Het is natuurlijk een verbijsterend-
absurde gebeurtenis. Zij heeft de
twee spelers ook tot een groteske
voorstelling geïnspireerd. William
Ward komt op in een witte jas, waar
onder een rokkostuum, en duwt in
een rolstoel een grote etalagepop in
een kamerjas, hoofd en handen vol
komen ingezwachteld. Hij maakt wat
grapjes met de patiënt, maar krijgt
daar uiteraard geen reactie op Hij
rijdt hem in een lichtcirkel, je hoort
de geluiden van het sluiten van
liftdeuren, je ziet étagecijfers aan
gloeien. De man in de stoel blijft daar
staan.
De reeks scenes, die daarop volgt,
zijn een combinatie van een zweem
van werkelijkheid en hallucinaties,
.die te beschouwen zijn als een gefan
taseerd antwoord op de vraag, wat er
in het hoofd van die machteloze man
in de lift moet zijn omgegaan. Die
fantasie blijkt dan vele, verrassend-
theatrale kanten uit te gaan. De mo
gelijke relatie van die man met zijn
vrouw komt er in verschillende va
rianten in voor ook in de vorm van
een soort ballet, dat beiden uitvoeren
gezeten in rolstoelen en gekleed zoals
de patiënt, op een wals van Strauss.
Vooral William Ward vertoont een
verbluffend acteer-vermogen. waar
bij hij het groteske binnen de maat
en het knarsende precies in even
wicht met de humor hanteert. Hij
eindigt, weer in doktersjas, met de
voorlezing van de verklaring van het
ziekenhuis, maar met een intonatie
en een mimiek, die op een sublieme
manier laat voelen dat hij die verkla
ring verbazend en nauwelijks geloof
waardig vindt. Een unieke gebeur
tenis.
Overleden Op 86-jarige leeftijd is
te Laren overleden de schilder, teke
naar en lithograaf Jan Voerman, die
vooral bekend geworden is door zijn
illustraties voor de Verkade-albums.
Hij heeft het onlangs nog beleefd dat
de herdruk van deze albums, waar
aan ook zijn vader Jan Voerman sr.
nog meewerkte, gretig aftrek vond
bij het publiek. Vooral de natuur, en
daarvan met name de plantenwe
reld, was onderwerp van zijn werk.
Hij schilderde ook veel landschap
pen en stillevens en illustreerde ook
catalogi voor bloemenkwekers.
Rechterlijke benoemingen Tot
raadsheer in het gerechtshof te Den
Haag is benoemd mr S. Stutvoet,
belastingconsulent te Amsterdam.
Mr P. Verkade te Amhem. ge
rechtsauditeur bij de raad van be
roep te Amhem, is benoemd tot
plaatsvervangend voorzitter van de
raad. Drs A.P.M. Schrijvers volgt mr
Ch.J.H.1. Paulussen op als lid van de
raad voor de kinderbescherming te
Maastricht. Mr A.G. van Galen kreeg
op zijn verzoek eervol ontslag als lid
en voorzitter van de raad voor de
kinderbescherming te Den Haag.
