Mussert of Moskou
Waar foto's niet goed voor zijn
ff
al
Vandaag
Onze adressen:
Itt
VOORBIJGANGER!-
Nijmeegse kerken
achter moskee-plail
Bisschoppen tegen"
'wenende madonnaL
ZATERDAG 8 MEI 1976
KERK
TROUW/KWARTETTER
door prof. dr. G. Th. Rothuizen
Het dilemma „Mussert of Moskou" ls de oudere lezers niet bepaald vreemd. Zij werden erdoor
achtervolgd gedurende de bezettingstijd van 1940 tot 1945. Wij werden erdoor voor de keuze
geplaatst van: Hitler of Stalin, fascisme of communisme. Deze plaatsing was vals, want de keuze
werd waarachtig niet aan ons overgelaten. Het fascisme werd op allerlei wijze aan ons
opgedrongen, het was ons geboden. Het communisme daarentegen was ons niet alleen verboden,
het werd te vuur en te zwaard bestreden in de grootste en totaalste aller oorlogen.
Voor onszelf kozen wij tegen Mus
sert en voor Moskou. D.w.z. wij
vochten tegen het fascisme met het
communisme. Daarmee kozen wij
van twee kwaden het o.i. beste of
minst slechte. Men kan zeggen: dat
is hachelijk en dat is juist. Wij ko
men er dan ook nog op terug. Men
kan echter ook zeggen: zoiets ge
beurt aan de lopende band, in het
leven in het algemeen en in oor
logstijd in het bijzonder. De climax
bereikte een dergelijke manier van
doen aan het einde van de oorlog, in
het afwerpen van de Bom. Om de
vernietiging van onze beschaving te
voorkomen of de verwoesters ervan
voorgoed uit te schakelen, verkozen
wij onze beschaving constant op
het spel te zetten. Zulks in de me
ning. dat het laatste kwaad het
minste was (op de juistheid daar
van ga ik hier en nu niet in).
Zij. die zich thans haasten ons te
verzekeren, dat zij helemaal niet
gekozen hebben, vergeten dat er
intussen voor hen gekozen is en
werd. Het fascisme immers heeft
zich letterlijk doodgelopen op de
poorten van Moskou. Twintig mil
joen Russen hebben daarbij het le
ven verloren. Natuurlijk: het fascis
me heeft zich ook stukgevlogen op
de poorten van Londen. Maar óók
op Moskou! Ook hebben miljoenen
anderen hun leven geofferd tegen
het fascisme op de stranden van
Iwojima. in de Noordafrikaanse hit
te, in de Atlantische kou zeker.
Maar óók miljoenen Russen! Wie
dit laatste weigert te verdisconte
ren. weigert de volle prijs van de
vrijheid neer te tellen. Hij is naïef
en ondankbaar, ook al weet ik dat
tot deze prijs behoort de macht, die
het communisme momenteel op
aarde inneemt. En ook al zie ik geen
enkele reden daarom communist te
worden. Solzjenltsyn heeft een tijd
lang tussen leven en dood ge
zweefd: kanker. Het feit dat partij
doktoren hem van zijn gezwel heb
ben verlost is nooit een reden voor
hem geweest lid van de partij te
worden, en terecht.
Brezjnev of Dubcek
Het zojuist aangegeven dilemma
("Mussert of Moskou") is sindsdien
niet uit de tijd geraakt, ook al wordt
ftet tegenwoordig aangegeven met
andere namen. Nog steeds wedijve
ren fascisme en communisme om
onze gunst. En nog steeds zijn wij
niet vergeten wat het slechtste is.
Daarbij speelt een belangrijke (zo
niet doorslaggevende) rol, dat wij
zijn gaan ontdekken (als we het nog
niet wisten), dat er maar één fascis
me is. maar dat er is: communisme
èn communisme, zoals ook helaas
en gelukkig christendom en chris
tendom. Er is zelfs een reusachtig
verschil tussen Stalin en Dubcek.
Brezjnev en Allende. wie zal het
•ontkennen? Zoals er ook een reus
achtig verschil is tussen de
moordpartijen in Cambodja en de
heropvoeding in Zuidvietnam (ook
de laatste is de mijne niet. veel
vrijheid is men kwijt: maar ook de
vrijheid om negenjarige meisjes
voor bordelen te ronselen en om
zelfverwekte Amerikaantjes bij
tienduizenden bij het straatvuil on
der te brengen). Een dergelijk ver
schil geldt de partij in Rusland en
de CPN in Nederland (al zag ik voor
een lief ding, dat de laatste het wat
meer beklemtoonde: "Kampen" en
de VU zouden wat minder in rep en
roer verkeren).
Drs. H. G. Lelh is niet bepaald een
liefhebber van "de" revolutie. In
een eind vorig jaar uitgekomen stu
die van hem laat hij duidelijk uitko
men de droom van de revolutie
maar een boze droom te vinden. Hij
acht het communisme al evenzeer
totalitair en onmenselijk als het
fascisme. Tegelijk moet hem van
het hart. dat wat het communisme
ten diepste op het oog heeft, is: de
bevrijde mens en dat wat het fascis
me bezielt, ls: de onmens. Ook wil
hij wel zo ver gaan de onmenselijk
heid van het communisme af te
schilderen als een onmenselijkheid
ondanks Marx, terwijl de onmense
lijkheid van het fascisme z.i. niet
anders getekend kan worden dan
als een dank zij Adolf Hitler.
In deze voorkeur voor het commu
nisme boven het fascisme zijn fou
ten gemaakt Het is wederom Leih.
die erop attent maakt, dat wij ons
wel eens met het communisme te
gen een fascisme verzet hebben, dat
niet anders was dan ordinair con-
AMSTERDAM:
Postbus 859,
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948.
Westblaak 9. Rotterdam
Tel 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101.
Parkstraat 22. Den Haag
Tel 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN
Postbus 3.
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
servatisme en ergens nog wel herin
nering vertoonde aan de democra
tie. Omgekeerd is het natuurlijk
ook zo, dat wij ons tegen het com
munisme hebben verzet met demo
cratieën, die niet anders waren dan
een herinnering aan het fascisme:
het Amerika van Nlxon bijvoor
beeld was een slecht alternatief
voor het Rusland van Brezjnev.
Daar staat weer tegenover dat wij
ook wel tegen dit soort fascisme
geprotesteerd hebben met de steun
van een weerzinwekkend commu
nisme (Cambodja).
Maar over het geheel genomen we
ten wij nog steeds wat wij doen
moeten als wij voor het dilemma
worden geplaatst: fascisme of com
munisme. Zelfs hebben wij niet ge
aarzeld (of niet? Churchill heeft er
jaren mee gezeten), toen het com
munisme onder leiding stond van
Stalin, die „wurger en boerendo-
der", zoals de Rus Osip Man-
delstamm getuigde (die er in 1939
dan ook aan moest geloven). Stalin,
die zelfs niet schroomde een tijd
lang met het fascisme in zee te gaan
om zijn hachje te redden (nadat het
Westen overigens hetzelfde had ge
probeerd. terwijl de CPN alras voor
aan stond in het verzet).
Woede
Intussen is het hier boven aangege
ven dilemma (van het grote en min
der grote kwaad) niet iets om ons
bij neer te leggen. In de ethiek niet
en in de politiek ook niet. Het kan
ons terecht met de nodige woede
vervullen. En dat nu niet omdat
Mussert ons woedender kon maken
dan Moskou. Maar omdat wij Mos
kou nodig hadden om Mussert te
verslaan. Ten diepste lusten wij dit
soort dilemma s niet en haten wij
degenen, die ze ons opgedrongen
hebben. Vooral als zij ze ons als
onverbiddelijk hebben opge
drongen.
Ook die woede is gebleven.
Eensdeels is zij afgenomen, omdat
wij na de oorlog sympathieker vor
men van het communisme hebben
leren kennen dan dat van Moskou.
Ik noemde de namen al van Dubeck
en Allende. Men kan er de namen
van Tito en Ho Tsji Min aan toevoe
gen. zoals ook die van Castro en de
zo beheerste, poëtische leider van
de MPLA, thans president van An
gola. Agostinho Neto. Anderzijds is
onze woede toegenomen. Ik denk
aan wat er gebeurd is in Hongarije
en Tsjechoslowakije en vooral aan
wat Solzjenltsyn ons geopenbaard
heeft over de zg. Goelagarchipel.
het systeem van terreurkampen in
Rusland. waaruit Stalin te-
voorschijnkomt als een beul. erger
dan wij bij benadering hadden ge
droomd. Naar mijn mening behoort
dan ook iedere „lezer", iedereen
met een „beetje" boekenkast, op
zijn plank te hebben staan: de twee
delen Ondergang van Presser en de
drie delen over De Goelagarchipel
van Solzjenltsyn. Opdat men weet
waartoe fascisme en communisme
in staat zijn en men zich hoede voor
beide.
Het geval Solzjenltsyn
Onze woede groeit tot razernij wan
neer wij merken hoe aan dit dilem
ma nobele geesten zijn ten offer
gevallen op een wijze, die wij niet
voor mogelijk zouden hebben ge
acht. Ik doel natuurlijk op het „ge
val" Solzjenltsyn.
Zoals ik al zei: deze heeft de schan
dalen van Moskou breed uitgeme
ten. Breder dan wie ook en hij mag
het zeggen want zal men de slach
toffers niet méér vertrouwen dan de
beulen (de uitgezogenen meer dan
de uitzuigers, de neergeknuppelden
meer dan de knuppelaars, de zwar
ten meer dan de blanken etc.)? Met
„breder" bedoel ik ook, dat hij niet
stil is blijven staan na Stalin noch
daarvoor is vergeten. Al in 1918
roept Lenin de „zuivering" uit van
de Russische aarde van „allerlei
schadelijke insekten" en neemt hij
daartoe, wat hij noemt „draco-
mische maatregelen." aarzelt hij
niet de term „concentratiekamp" te
gebruiken en dat niet voor de schul
digen maar voor de „verdachten"
en gaat hij over tot een „meedogen
loze. massale terreur." Solzjenitsyn
schat het aantal bezwekenen sinds
de revolutie op meer dan zestig mil
joen men moet ook weer niet te
snel zeggen, dat dat heel wat min
der is dan het aantal slachtoffers
van Hitier: deze had immers slechts
enkele jaren de tijd
In het eerste deel van de Goelag
archipel staat de schrijver stil bij
het verschijnsel „Wlasov", de Rus
sische generaal, die in de Tweede
Wereldoorlog overliep naar de vij
and (en er waren er meer). Op deze
bladzijden wil Solzjenitsyn „eraan
herinneren dat dit in de we
reldgeschiedenis een nogal
zeldzaam verschijnsel is: dat enkele
honderdduizenden mensen, in leef
tijd tussen de twintig en dertig jaar,
de wapenen hebben opgevat tegen
hun eigen vaderland, als bondge
noot van zijn bitterste vijand. Dat
het wellicht nodig is erover na te
denken wie het meest schuldig was:
die jeugd of het vergrijsde vader
land".
Hoewel bijna twintigduizend
Oostfrontvrijwilligers op een paar
miljoen Nederlanders ook geen klei
nigheid vertegenwoordigden: dit
laat zich horen. Moeilijker hebben
wij het echter als wij de. eigen gang
van de schrijver nagaan. Niet dat
deze nu bepaald naar het fascisme
overgelopen is. Toch hebben wij
reden te schrikken wanneer wij
hem horen toornen tegen de „deca
dente" democratieën op een wijze,
die ons niet onbekend uit de derti
ger jaren, maar dan vooral uit fas
cistische mond. Griezelig is het ook,
dat wanneer Solzjenitsyn eraan
herinnerd wordt hoe hij toch zelf in
zijn roman Kankerpaviljoen het
socialisme „met een menselijk ge
zicht" (Dubcek!) heeft verdedigd,
we hem thans horen zeggen dat dit
allemaal „camouflage" was.
Als om te bewijzen hoezeer hij dit
meent, wordt niet alleen het Portu
gese communisme bestreden alsof
Lissabon Moskou is, maar wordt
ook de socialist Soares beschimpt,
terwijl we geen kwaad woord te
horen krijgen over het fascisme dat
jaren vóór de staatsgreep aldaar
heeft gewoed. Hetzelfde geldt voor
Vietnam en Angola. Alles wat strij
dig is met het communisme heet
plotseling de menselijkheid zelve
en alles wat strijdig is binnen het
communisme is slechts schijn. De
climax van dit alles lijkt bereikt
tijdens een optreden van de schrij
ver in Spanje als hij zich „namens
het Russische verzet" helemaal
schaart aan de zijde van een stelsel,
dat nog steeds dermate stinkt naar
fascisme, dat geen socialist het tot
op heden heeft durven erkennen.
Dit klinkt allemaal wel anders dan
wat we zelfs nog in deel I van De
Goelagarchipel te lezen krijgen als
verwijt aan het adres van de be
klaagden uit '22. '24 en '37, omdat
deze nooit uitgeroepen hebben te
gen hun beulen: „Met JULLIE wil
len we geen revolutionairen zijn-
Nee, met JULLIE willen we
Zoo stelt de gereformeerde anti in Nederland zich tegenwoordig de familie Stalin voor.
In de Tweede Wereldoorlog waren de Russen onze bondgenoten geworden en in het verzet streden
gereformeerde anti-revolutionairen samen met communisten tegen de gemeenschappelijke Duitse
vijand. Dit gaf de NSB-pers aanleiding tot het publiceren van deze, in de trant van Jordaan
getekende spotprent, die eind 1943 ook nog als affiche is gebruikt.
geen communisten zijn!" In de in
leiding op een bundel door mij ver
taalde Zuidafrikaanse verzetspoë
zie (Schreeuw van woede) schreef ik
eens. dat het geen wonder is, dat
mensen als Solzjenitsyn, verbannen
uit Moskou, zich niet vestigen in
Pretoria. Ik zou er nu niet meer zo
zeker van zijn, dat de schrijver dit
nooit zal doen en ieder geval houd
ik mijn hart vast voor wat hij alle
maal niet zeggen zal als hij aldaar
als spreker wordt uitgenodigd. Een
visum krijgt hij zeker! Zoals hij
niet in Zürich maar bv. in Wasse
naar wonend zich van een vaste
plaats bij de EO verzekerd zou zien.
Zoals ook in een zeker ochtendblad.
Vervult mij dit met woede? Enorm.
Maar toch niet op de schrijver, ik
kijk wel uit. Geleden als hij hebben
er weinigen en zijn wijze van reage
ren acht ik dan ook volstrekt begrij
pelijk. Woedend ben ik om wie of wat
hem dit dilemma hebben aange
daan Met deze afloop, deze conse
quenties en een zo bittere nasmaak.
Het geval Solzjenitsyn. het geval van
een zo groot schrijverschap en zo
catastrofale gekwetstheid, is wanho
pig en maakt wanhopig.
Bevrijding
Wat is de les van dit alles? Naar het
mij voorkomt deze. Wij hebben al
tijd begrepen dat mensen uit angst
voor fascisme bijna of helemaal com
munist zijn geworden. Ik denk dat
wij ook begrip moeten hebben voor
het omgekeerde: dat iemand uit
angst voor communisme, zo geen
fascist wordt dan toch wel in fascis
tische vaarwateren terecht komt,
een fascistische „kleur" krijgt, fa
scistische taal gaat spreken of deze
voortaan ongehoord en ongewroken
laat. Dat mensen m.a.w. uit Moskou
helemaal terecht komen in Madrid
of dat Nadjezjda Mandelstam, in
meer dan duizend bladzij's memoi
res over de gruwelen van het com
munisme, over die van het fascisme
gedurende de tweede wereldoorlog
zo goed als zwijgt.
Het is volslagen begrijpelijk, dat ie
mand als Solzjenitsyn, gearresteerd
n.b. toen hij op leven en dood als
kapitein bij het Rode Leger het fa
scisme bevocht (waarbij hij twee van
de allerhoogste onderscheidingen in
de wacht sleepte), na wat hij vervol
gens kreeg te verduren in meer dan
tien jaar slavernij, bij de naam
Auschwitz niet enkel denkt aan Po
len. Maar ook aan de poolstreken,
waar hij zijn grote sterven door
maakte en doorleed.
De conclusie kan niet anders zijn
dan deze. Hoe ontzettend is het fa
scisme dat het iemand communist
kan maken, nog wel in Moskou. En
hoe ontzettend is het communisme
of beter dat communisme dat men
sen fascist maakt, helemaal of bijna
of ook maar enigszins. En hoe gewel
dig is dus die politiek en zijn die
politici (maar niet alleen zij: denk
aan Sacharov!), die ons van dit di
lemma weten te ontslaan. Zij vervul
len ons niet met woede maar met
bevrijding. En wat hebben wij dat
nodig, iedere heerlijke en verschrik
kelijke meimaand weer.
Prof. dr. G. Th. Rothuizen is hoogle
raar aan de theologische ho
geschool van de gereformeerde ker
ken te Kampen.
door A. J. Klei
Vroeger hoorde je wel eens van mensen die de bijbel
zomaar ergens opensloegen en dan met dichte ogen
en een speld In de hand op de voor hen liggende
pagina's gingen prikken. Als ze geprikt hadden,
deden ze de ogen weer open om te kijken bij welke
woorden de punt van de speld terecht was gekomen.
Op die manier „kregen" ze een tekst.
Zoiets heb ik nu gedaan met
de koran (die ik in de
vertaling van wijlen professor
Kramers in huis heb). In
plaats van een speld
gebruikte ik mijn balpen,
maar voor het overige was de
methode dezelfde. Aldus
„kreeg" ik Sura 43 vers 29:
„Maar neen. ik liet hen en hun
vaderen van het leven
genieten, totdat tot hen
kwam het wezenlijke en een
duidelijk sprekende
boodschapper".
De koran is een vreemd boek
voor mij. Ik kan rustig
zeggen: een gesloten boek. en
van die tekst uit Sura 43 snap
ik niks. Zouden deze woorden
dichter bij mij komen als er
een foto bij stond? Een foto
bijvoorbeeld van een paar
jongere en oudere kerels die
met een vrolijk gelaat het
glas heffen? Denk ik dan:
tjonge, tjonge, kijk die daar
es lekker van het leven
genieten. en gaat er dan bij
't lezen van Sura 43 vers 29
een lichtje bij me branden?
Natuurlijk niet. Of neem een
plaatje van een persoon met
een spandoek. Ga ik dan
opeens begrijpend knikken:
juist, daar hebben we nou
zo'n duidelijk sprekende
boodschapper? Allicht niet.
Daarom kan ik me niet
voorstellen datje mensen, die
de bijbel niet kennen, voor
wie de bijbel een gesloten
boek is, een eind op streek
helpt door er her en der foto's
in te zetten. Toch zijn er
uitgevers die denken dat
foto-illustraties daartoe
kunnen dienen. Bij Kok in
Kampen is tenminste een
„Fotobijbel" (ondertitel: het
nieuwe testament voor
mensen van deze tijd)
verschenen met 168 foto's
erin. Ik hoop dat ik goed
geteld heb. Hier is de eerste
helft van het voorwoord:
..Deze uitgave van het Nieuwe
Testament is poging om het
Evangelie dichter te brengen
bij de mensen van onze tijd,
in een vorm die hun
vertrouwd is. Vandaar de
foto's uit het leven van
alledag. Vandaar ook de taal.
die overeenkomt met de
manier van zeggen van
tegenwoordig, waarbij men
de dingen eenvoudig bij hun
naam noemt: een taal die
literaire noch esthetische
pretenties heeft."
Het gaat hier om een
vertaling van het nieuwe
testament uit het Duits, die
Kok al eens eerder op de
markt heeft gebracht, maar
dan niet met plaatjes erbij. Ik
heb nimmer begrepen
waarom de bijbel beter
verstaanbaar zou worden als
je een alledaags taaltje
hanteert, maar dat laat ik
schieten, het gaat nu om de
foto's. De zaak is zo ingericht,
dat op iedere pagina
waarnaast een foto staat, één
of meer zinnen cursief
gedrukt zijn en die moeten
dan op de foto slaan.
Met innige verbazing heb ik
deze „Fotobijbel"
doorgebladerd. Ik zal niet alle
168 foto's, of hoeveel 'ter ook
zijn mogen, nalopen, ik pak er
een paar uit. Naast pagina 26
staat een foto van een rij
majorettes, die allemaal een
been omhoog houden.
Blijkens hetgeen cursief
gedrukt staat moet dit
plaatje de bede: „en vergeef
ons onze schulden" dichter
bij de mensen-van-onze-tijd
brengen. Ra, ra, hoe kan dat?
Nemen de samenstellers van
de „Fotobijbel" aan dat we
begerig naar die meisjes
gluren en vervolgens
schuldgevoelens krijgen?
Maar de
mensen-van-onze-tijd zijn
heus wel aan meer
benenwerk, al dan niet
gefotografeerd, gewend.
Naast pagina 211 treffen we
een foto aan van een
enigszins hip stel, dat met de
armen om elkaar heen
wegloopt. De cursief gedrukte
woorden zijn: „giet men jonge
wijn in nieuwe zakken". Ik
heb langdurig op deze
afbeelding getuurd om een
aanknopingspunt te vinden.
Zijn de jongelui soms op weg
naar 't café? Nee. niks van
dien aard te zien. Zijn ze net
zo jong als jonge wijn? Ach.
onzin. Is de jongeman soms
een zak? Je weet maar nooit.
Ik ben ook druk in de weer
geweest met de foto naast
bladzij 254: een jongetje staat
wat aan zijn fiets te prutsen.
Wat-ie precies doet valt niet
nauwkeurig waar te nemen.
Ik raadpleegde een collega,
die buiten-verbander is en er
dus niet met de pet naar zal
gooien, en die hield het er na
zorgvuldige overwegingen op,
dat de knaap een afgedankte
bromfietsmotor op de
vuilnisbelt had gevonden en
die nu voor de show aan zijn
rijwiel monteert. Een en
ander om deze tekst dichter
bij de mensen-van-onze-tijd
te brengen: „pakte de Jongste
zoon alles bij elkaar, verliet
zijn ouderlijk huis en trok
naar verre landen". Nou, met
die nep-motor zal hij niet ver
komen.
Niet dat de plaatjes het
bekijken niet waard zijn. Er
wordt ook druk gewerkt met
kinderen en bejaarden en dat
zijn natuurlijk mooie dingen
voor de
mensen-van-onze-tijd. Ik zet
hierbij (een deel van) de foto,
die de volgende tekst
dichterbij moet brengen:
„Van ieder onnut woord dat
de mensen spreken, moeten
ze rekenschap afleggen op de
dag van het oordeel". Maar
wie zegt dat die dametjes
onnutte woorden spreken?
Dc ..Fotobijbel" kost op een
dubbeltje na twintig gulden.
in
HALT HOUDEN
Eerbied voor Jahwe,
daarmee begint de kennis,
domoren verachten ,M
wijsheid en tucht.
(Spreuken 1,7) lds6
Dit woord is in de zegging van|llei
Statenvertaling overbekend: jme
vreze des HEREN is het bet
der wetenschap, de dwazen vei
ten wijsheid en tucht. Het w<
eerbied betekent geen afzwak)
het tracht alleen het misversti
omzeilen dat het hier zou gaan
vrees in de zin van angst. Een
zag dat doet sidderen en be'
Toch gaat het wel degelijk om
ontzag. Het woord huivering is]
ook niet vreemd aan. We hebl
allemaal misschien wel geprol
mensen voor dit woord te wil
door het wat zachtmoediger vi
stellen, maar eerbied is ook
wat. Eerbied wil zeggen: de pas
houden, je bezinnen tegenover
je staat. Met wie je te doen hebt]
die ander hier de Ander in
unieke waarde erkennen en da!
it
twi
1
[opv
lal
:it
laten. Daar begint kennis mee.
zicht en wijsheid zijn ervan afha i
kelijk. Wil een mens verder komcSJ
in dit leven, het enigen
doorgronden, iets weten van de
doeling van zijn leven en zijn
staan temidden van de dingen enj
anderen dan zal hij hiermee moetLm
beginnen. Jezus bedoelt iets derf
lijks als Hij zegt: Zoekt eerst 1(
rijk van God. Alleen domme i
sen die om zo te zeggen niet verij
kijken dan hun neus lang is, 1
nen van mening zijn dat dit veraL
telijke zaken zijn. Die kunnenf,
opwegen tegen winst en voord»
Maar met dat wegen vallen ze jf
door de mand. Bewust mensen!
ven ontspringt aan het halt hou<|
voor Jahwe en met eerbied
ontmoeten.
Beroepingswerk
NED.HER V. KERK
Het bericht dat J. de Gier te Oost)
endyOudeschild beroepen zou zijn
Sneek is onjuist.
Bedankt voor Kesteren: S. de Jong-
Oudorp.
GEREF. KERKEN irjf
Beroepen te Serooskerk: J.Ytsmsr
Assen.
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt voor Lisse: J. Plantinga]
Dronten
in»—
NIJMEGEN De raad van keri
in Nijmegen heeft zich unaniem
ter de plannen gesteld om te kor
tot een moskee voor de ruim hd
derd Marokkanen ter plaatse,
dagelijks bestuur heeft volmacht
kregen datgene te doen wat ter rei
sering van een moskee wenselijkj
De gemeenschap van de Boskat
(r.k.) heeft intussen al grond
bruikleen aangeboden.
ANTWERPEN Twee BelgiscJarv
r.k. bisschoppen, Daem van Antw^e
pen en Mathen van Namen, hebbtfd.
gezamenlijk bekendgemaakt, datfs
alle manifestaties (bedevaarten e.fre(
afkeuren, die te maken hebben ral w'
de zogenaamde verschijningen
Mortsel en Bohan. Beide bisschopst
pen hebben een beroep gedaan j)ne
het gezond verstand, de goede wil j lo
de godsdienstzin van de gelovigeien
Het „verschijnsel" van Mortsel b p,
treft een groot houten MariabeeL
dat verschillende malen vorig ja
rode tranen geweend zou hebbi
Het beeld werd later naar Boh
gebracht, waar zich dezelfde vty
schijnselen zouden hebben voord-
daan. Al eerder had bisschop DaeFcri
gezegd, dat de feiten erop wijzen,
het hier niet om een bovennatuurl
verschijnsel gaat.
ml
en
Ijd,
b
dsi
ivii
Ddi
IADVERTENTIE
UNIEBOEK-TOPTIEN
De tien meest gekochte boeken in april 1976 Tkr
g<
1Denis Judd -
GEVALLEN TRONEN 17.ST-
(De Haan)
2. Muhammad Ali
DE GROOTSTE
(De Gooise Uitgeverijl
3. Rien Poortvliet
TE HOOI EN TE GRAS
(Van Holkema en Warendorf)
4. Rien Poortvliet
VOSSEN HEBBEN HOLEN
(Van Holkema en Warendorf)
5. Rein van Rooij
BRUG DOOR DE RUIMTE
(De Haan)
6. Rie Holleman
UrT GROOTMOEDERS KEUKEN
(Van Dishoeck)
7. Sam Waagenaar
MATA HARI niet zo onschuldig.
(Van Holkema Warendorf)
8. MattoGofan
KISSINGERS GEHEIME DIPLOMATIE f 11.»
(Agathon)
9. Hylke Speerstra
DE LAATSTE ECHTE SCHIPPERS fV3
Ide Boer Maritiem)
10. Corrie Hafkamp
VECHTEN VOOR EEN VELDJE Ml J(
(Van Holkema Warendorf)
Verkriigbaar in elke boekhandel.
,24.t
f«»
/ai
Ml.»
M4J
22.»
