raten over je problemen
latistenminstenuttig
Frans H. verdacht van
negen moorden: „artsen
de nood niet"
ABVA en KABO
achter loonmatiging
jheidende Sienie Strikwerda veranderde NCVB:
)verleden patiënten in schrift genoteerd
Pot gele menie
over standbeeld
van De Ruyter
Akkoord met gedeeltelijke compensatie
„Kernwapens horen
niet in Rijnmond"
Publikatie: 87
Bedrijven in VS
gaven „smeergeld"
Voorlopig
partijprogram
van PvdA
In auto verdronken
-
ISdag
30 APRIL 1976
BINNENLAND-KUNST
TROUW/KWARTET 9
Dor Cisca Dresselhuys
HSTERDAM „In de vijf jaar, dat ik presidente van de bond
aa<n geweest, heb ik altijd geprobeerd aandacht te vragen voor
'onderwerpen, waarbij wij vrouwen met huid en haar betrokken
£3n, zoals huwelijk en gezin, abortus, andere samenlevingsvor
buiten het huwelijk, emancipatie en dergelijke. Ik heb er
K)it voor gevoeld tijd en aandacht te besteden aan onderwerpen
~i „Prostitutie in donker Rotterdam" of „Vrouwen achter kloos-
zXmuren" om maar twee titels van lezingen te noemen, die wel
ins in onze bond gehouden zijn. Niet dat onze leden niet in
irgelijke zaken geïnteresseerd zouden zijn, juist wel."
^aar wat heeft het voor nut om je
^.et dingen bezig te houden, die wel
zellig en een beetje sensationeel
n, maar waarbij Jezelf volledig bui-
schot blijft? Wie van onze leden
eft nu dagelijks te maken met
jostitutie of kloosters? Toch geen
En dan kunnen we wel allemaal
zellig bij elkaar gaan zitten, met de
men over elkaar, het kopje koffie
ider handbereik en dan afkeurend
it hoofd schudden „ts, ts, wat is het
ch wat" zuchtend, maar wat kopen
e daarvoor? Niks toch? Maar praat
ns over die dekselse dochter, die
et haar vriend wil gaan samenwo
on, dat is een zaak, die tegenwoor-
lg wel bijna elke moeder raakt."
fscheid
1 <$enie Strikwerda (54) praat met veel
Our, wanneer ze uitlegt wat haar in
e afgelopen jaren bewogen heeft om
nnen de Nederlandse Christen
rouwenbond (NCVB) zaken aan de
rde te stellen die vaak veel stof
ebben doen opwaaien en die haar
*5Q et door alle leden in dank zijn afge-
kjomen. Op 18 mei zal ze afscheid
;men als presidente, ze heeft er dan
en periode van 25 jaar hard werken
de bond opzitten: eerst als gewoon
'"ld, later als bestuurslid, nog later als
2 ce-presidente en tenslotte alspresi-
lente. Vooral in de jaren van haar
ooizitterschap, is de NCVB toch wel
■en wat andere bond geworden dan
1 vroeger was. Vroeger toch voorna
een organisatie, waar vrouwen
i0'n an wel wat kennis en vorming kon
en opdoen, maar waar toch niet veel
erder dan de eigen nogal enge
ring werd gekeken. Nu een bond,
wiaar veel tijd en aandacht wordt
,y esteed aan alle mogelijke heden-
lagse problemen en waar men niet
:rugschrikt voor het aansnijden van
ete hangijzers, zoals abortus, homo
filie, ongetrouwd samenleven en zo.
Eerlijke verontrusting
We zeiden al, dat die verandering van
karakter niet altijd even gemakkelijk
■not stand is gekomen.
.JEr is binnen de bond, die zo'n 78.000
leden telt, wel een stuk eerlijke ver
ontrusting, dat geloof lk wel. Ieder
een is niet even ver, ook niet wat
geloofszaken en andere belangrijke
onderwerpen betreft. Dat moet ook
mogelijk zijn binnen een bond als de
onze. Zelf ben ik graag bereid met
een bevindelijke vrouw uit Staphorst
langdurig te praten over onze ver
schillende opvattingen. Als de dis
cussie maar eerlijk en tolerant blijft.
Maar ik moet zeggen, dat dat helaas
niet altijd het geval is. De mensen
zijn bang voor veranderingen in de
maatschappij en die angst kan zich
ontladen in buitengewoon veel agres
sie en querulantie. En wat klinkt er
dan zwaarder en principiëler dan je
bezwaren tegen veranderingen alle
maal naar voren te brengen onder het
mom van religieuze bezwaren? Het
klinkt toch indrukwekkend, wanneer
je zegt uit je geloofsovertuiging er
gens tegen te zijn? Natuurlijk zijn er
mensen, die.werkelijk uit religieuze
motieven tegenstanders zijn van be
paalde ontwikkelingen, maar die
groep is veel kleiner, dan hij er soms
uitziet. Je moet heel duidelijk leren
onderscheiden wat werkelijk ge-
loofsverontrustlng is en daar zitten
we toch allemaal mee en wat gewo
ne agressie is, overgoten met een
christelijk sausje."
„De mensen kunnen soms buitenge
woon beledigend zijn in hun formule
ringen, wanneer ze in een discussie je
tegenstander zijn. Ze kunnen mij ook
ontzettend kwetsen door in dergelij
ke gevallen onmiddellijk mijn geloof
aan te vallen: „u bent van uw geloof
afgevallen" of „wat u gelooft is hele
maal fout". Ik kom dat echt regelma
tig tegen, een grote intolerantie, een
verkettering van mensen, die ook
maar even anders denken over ge-
loofs- en andere zaken. En daar sta je
dan en luistert weer eens hoe iemand
je geloof in twijfel trekt, totdat je op
een keer terugslaat en denkt: „Ik
hoef me toch niet weer te laten bele
digen". En dan zeg je „mevrouw,
wanneer u anders denkt dan ik, dan
trek ik uw geloof toch ook niet in
twijfel, waarom doet u dat wel met
De presidente van de Neder
landse Christen Vrouwenbond
(NCVB) zal op 18 mei afscheid
nemen van de bond. Op die dag
zal de huidige vice-presidente,
mevrouw Johanna Kes-
Gerritsen haar opvolgen.
In verband met dit afscheid zal
de IKON-televisie vanavond om
elf uur een portret (gemaakt
door Leonie van Bladel en An
nette Kentie) van haar uitzen
den. Eveneens in verband met
haar afscheid hadden wij dit ge
sprek met de scheidehde NCVB-
presidente.
het mijne". En dan zijn ze even stil,
maar ze zullen hun excuses niet aan
bieden. We kunnen ons toch immers
niet permitteren om werkelijk zoe
kende gelovigen, zoals Kuitert en
Wiersinga bijvoorbeeld, aan te val
len. Integendeel: laten we blij zijn
met dergelijke mensen. Die angst
voor veranderingen, voor vernieuwin
gen mag er best zijn, die kan heel
respectabel zijn, als we elkaar maar
niet direct gingen verketteren vanwe
ge andere opvattingen of probeerden
elkaar onze eigen overtuiging op te
leggen."
Tegenstand
Sienie Strikwerda is duidelijk ge
raakt door bepaalde tegenstand, die
ze de laatste Jaren heeft moeten over
winnen. In de meeste gevallen heeft
ze de tegenstand inderdaad overwon
nen. De meeste vrouwen in de bond
zijn blij, dat er nu actuele problemen
aan de orde worden gesteld, juist
omdat ze er zelf mee te maken krij
gen en er zo vreselijk slecht mee om
kunnen gaan.
„Ik merk, dat, wanneer ik tijdens een
bijeenkomst laat vallen dat drie van
mijn vier kinderen samenwonen, er
een stilte valt, niet een van afkeuring,
maar juist van een spanning, van
afwachting in de trant van „wat zou
ze daar nu van vinden?" Dat samen
wonen van kinderen speelt op het
ogenblik heel erg. En de meeste vrou
wen denken: „Ik ben de enige op de
wereld, die dit overkomt, ik kan en
durf er met niemand over te praten".
Alleen daarom al is het goed, dat wij
het aan de orde stellen, zodat onze
vrouwen weten, dat heel wat meer
ouders met deze problemen te maken
hebben dan zij alleen. Ik vind trou
wens, dat de meeste moeders, ook in
onze eigen kring, waar ongetrouwd
samenwonen toch heus niet zo'n
makkelijk verteerbaar punt is, deze
zaak beter aankunnen dan de man
nen. De moeders hebben toch de
moed om rustig naar hun kinderen te
luisteren, hun motieven aan te horen
en erover te willen denken. Vrouwen
staan, vind ik, dichter bij de wezenlij
ke dingen van het leven, dan man
nen. Mannen kunnen bepaalde din
gen misschien rationeel wel aanvaar
den. maar heel vaak blijkt dan later
dat ze zo emotioneel niet hebben
verwerkt. Dan steekt zo'n zaak toch
nog eens opnieuw de kop op, omdat
het hun niet lekker zit. Dat zie je bij
vrouwen toch minder, die verwerken
dergelijke dingen vooral emotioneel
beter."
Gelachen
Omdat Sienie Strikwerda beslist de
indruk wil voorkomen dat ze bij haar
afscheid nu eens met al haar grieven
over het bondswerk naar voren wil
komen, zegt ze, heel eerlijk ge
meend: „Toch heb ik deze vijf jaar
heerlijk gevonden, echt waar. Ik ben
gek op die vrouwen uit de bond, ik
ben er zelf ook een van. Ik ben in die
jaren zelf ook enorm gevormd, ik heb
er allerlei dingen door leren doen.
Dat ik discussie-avonden moest lei
den, dat ik dingen op papier moest
zetten alletwee werkelijke zware
bevallingen voor me heb ik in de
bond geleerd. Ik heb er ook heel veel
vriendschap, samenwerking en ver
draagzaamheid ondervonden en niet
te vergeten, wat hebben we gela
chen. Op de hoofdbestuursvergade
ringen hebben we het meestal erg
fijn gehad, ook als er vanuit een of
andere afdeling wel eens bezwaren
tegen mijn aanpak waren, bleven ze
achter me staan en hielpen me. Nee,
ik kijk echt met heel veel genoegen
terug op deze jaren."
Sienie Strikwerda neemt afscheid
van de bond, hoewel ze statutair nog
één jaar zou mogen aanblijven,
waarom?
„Allereerst om een praktische reden:
ik heb er zoveel werk bij gekregen, ik
ben lerares godsdienst en maat
schappijleer aan een meisjes-MAVO
in Amsterdam. Tevens ben ik daar
schooldecaan. Verder zit ik in de
emancipatie-commissie van Paula
Wassen en dat brengt ook erg veel
werk met zich mee. Bovendien ver
keert de bond op het ogenblik in een
zeer goede toestand: alles loopt als
een lier: de financiën, de redactie
van ons blad, het hoofdbestuur, dus
ik hoef niet het gevoel te hebben, dat
ik een zinkend schip verlaat, inte
gendeel. Dan komt er een persoon
lijk motief bij: ik merkte dat ik een
beetje geleefd werd. Je moet in zo'n
organisatië erg oppassen, dat je ei
gen denken geen schade ondervindt
door de positie, die je hebt en die je
naar buiten toe moet uitdragen. Je
moet weer eens even vrij zijn om zelf
verder te kunnen denken. Die hele
emancipatie is immers een erg emo
tionele zaak, waar je zeer intensief
bij betrokken bent. Daar moet je af
Sienie Strikwerda: 25 jaar hard werken aan een verandering van
karakter. Foto: Han Singels.
en toe. heel persoonlijk, niet in de
een of andere officiële funktie, over
kunnen nadenken."
„Kijk, ik ben in de bond erg feminis
tisch geworden. En dat brengt de
spanning met zich mee: hoe vertaal
ik dat voor de leden, hoe breng ik dat
op ze over, ook op hen, die nog niet
zover zijn als ik. Je moet daarom een
beetje oppassen, dat je niet een soort
gespleten persoonlijkheid wordt:
één kant zoals je zelf bent en denkt,
de andere kant, zoals je als presiden
te van de NCVB denkt. Dat is een
zware last. Ik ben nooit zo iemand
geweest die, zodra ze namens de
bond moest spreken, vage, kleurloze
praat uitsloeg. Ik vind dat je best
met een duidelijk omlijnd standpunt
naar voren mag komen, ook als offi
ciële vertegenwoordigster van een
vrouwenbond, ook wanneer het om
moeilijke problemen gaat. Iets an
ders is, dat je je natuurlijk toch wel
beperkingen oplegt, niet uit angst
voor kritiek, maar omdat je ergens in
je achterhoofd steeds bepaalde vrou
wen hebt, van wie je weet dat ze het
allemaal niet zo snel kunnen bijbe
nen. Je wilt je zaken zó brengen, dat
ook zij mee kunnen en er niet ver
drietig over worden, dat ze achterge
bleven zijn. Natuurlijk legt dat dan
toch een druk op je. Nou, vanwege
deze druk, vanwege dit gevaar om
een beetje een gespleten figuur te
worden, stap ik ook op."
„Als ik nu nog door zou gaan, zou ik
merken, dat ik er eigenlijk te moe
voor zou zijn om me nog met de
zelfde inzet te geven. En als je iets
doet, moet je het goed doen, vind ik.
Ik zou nu te moe zijn om voor be
paalde zaken te vechten, ik zou toch
een beetje denken: laat maar gaan,
het zal mijn tijd wel uitduren. En
daar is niemand mee gediend, de
bond niet, maar ikzelf ook niet. Dus
ga ik. Maar soms denk ik wel eens:
had je dat laatste jaar ook niet vol
moeten maken, ben je misschien
niet een beetje gevlucht? Ach, je
weet nooit, in hoeverre je altijd moet
blijven doorzetten en vechten en
wanneer je eens mag toegeven aan je
eigen wensen. Het blijft een moeilij
ke zaak."
MAASTRICHT Gebrek aan personeel op de afdeling Nachtegaal van de Lückerheidekliniek in
Cerkrade, waarvan hij hoofd was, moet mede als een verklaring worden gezien voor het feit dat
'rans H. patiënten met insuline is gaan inspuiten. De 40-jarige hoofdverpleegkundige, die in
^•"Maastricht terecht staat op verdenking van moord, heeft dit tijdens het vooronderzoek verklaard,
laar de president van de rechtbank gisteren meedeelde.
let personeel beklaagde zich er vol- Bond van Verpleegkundigen waar-
loor Leo Kleyn
Van een verslaggever
VLISSINGEN Het standbeeld van
Michiel de Ruyter op de Vlissingse
boulevard, is overgoten met een pot
gele menie. De politie weet niet wie
dit heeft gedaan. Het incident heeft
wel enige moeilijkheden veroorzaakt
daar gistermiddag een herdenkings
bijeenkomst bij het beeld moest
plaatsvinden. De Vlissingse gemeen
tereiniging heeft aanvankelijk ge
probeerd het beeld schoon te maken,
maar toen dat niet lukte heeft men
in grote haast het beeld in de eigen
kleur overgeschilderd.
Van onze soc.-economische redactie
UTRECHT Het hoofdbestuur van de Katholieke Bond voor
Overheidspersoneel, de KABO, is bereid om na afloop van de
loonmaatregel genoegen te nemen met een gedeeltelijke prijs
compensatie.
;ens H. over dat het te hard moest
derfr'erken, waardoor onder het perso-
etieel een gespannen sfeer heerste,
o Haar ook gisteren bleef de verpleger
'9® :rbij dat hij nooit de bedoeling heeft
/L ;ehad de voor het merendeel demen
tie patiënten dood te spuiten. Overi-
Jgens, zo betoogde Frans H. gisteren
ipnieuw met nadruk, was zijn be-
langrijkste beweegreden om te gaan
Spuiten de nood van de patiënten
sic ;eweest.
(aar zijn zeggen waren de artsen niet
'9 0 lereid geweest die nood te lenigen.
;)e officier van justitie, mr. J. Boos
ter. verweet hem dat hij daarover
hooit zijn beklag had gedaan bij di-
ectie of bestuur. H., die volgens een
"gewezen collega op zeer vertrouwelij
van hij lid was? Daarmee zou hij toch
geen enkel risico hebben gelopen? De
officier gaf zelf het antwoord op de
vraag waarom H. dat niet gedaan
had: „Omdat die toestanden niet be
stonden". Booster wees er daarbij op
dat een arts heeft getuigd dat het „de
grootste onzin van de wereld was"
dat de patiënten lagen uit te drogen,
zoals H. beweerde.
Perfecte moord
Hoewel insuline, een geneesmiddel
voor suikerzieken, in het geheel niet
als pijnstiller te boek staat, meende
de president van de rechtbank dat er
wel een verklaring voor is dat Frans
H. juist daartoe zijn toevlucht heeft
genomen. „Met behulp van insuline",
ce voet stond met de directie en zo citeerde hij een enige tijd geleden
«stuursleden, wierp tegen dat hij verschenen boekwerkje, „is de per-
.grote angst" voor hen had. Het be- fecte moord te plegen". Insuline, zo
stuur zou de hoofden, onder wie
Frans H., beschouwd hebben als
„rooie rakkers" die hun mond moes
ten houden. Het hoofd van de ver-
dienst zou H. gezegd
lebben: „Zeg maar niets, anders sta
op straat".
'olgens H. was een van zijn collega's
tslagen „omdat hij voor zijn pa-
iënten opkwam". Omdat de artsen
iets deden om de pijn van de bejaar
de patiënten te verzachten, zou H.
1 'imelijk de injectiespuit met insuli-
jne ter hand hebben genomen. De
;uline, zo zou hij hebben gedacht
u de patiënten suf maken, waar
door ze rustig werden en geen pijn
Jmeer voelden.
Jar als er, zo wilde de officier van
titie weten, op zijn afdeling zulke
armelijke toestanden heersten,
irom had H. zich dan met zijn
chten zelfs niet gewend tot de
wist de president, laat geen sporen in
het bloed na. Ook Frans H. heeft dat
geweten.
Tijdens het vooronderzoek verklaar
de hij dat hij ervan overtuigd was
dat bij sectie de door hem ingespo
ten insuline niet te contateren zou
zijn. Gistermiddag liet de rechtbank
drie van de negen (insulinemoorden)
die H. ten laste zijn gelegd de revue
passeren. In alle gevallen ging het
om bejaarden die kort na een injec
tie met 80 eenheden insuline overle
den. Volgens Frans H. had hij slechts
hun lijden willen verzachten, of zoals
hij ook verklaard heeft, hen uit hun
lijden willen verlossen. Van een ver
band tussen de inspuiting met insu
line en hun overlijden wilde hij niet
weten. Hij zou gedacht hebben dat
de insuline slechts verdovend
werkte, hoewel hij ook opmerkte
niet van de werking van insuline op
de hoogte te zijn.
De Nijmeegse hoogleraar in de ge-
neesmiddelenleer dr. J. E. Ariëns die
de negen sterfgevallen aan een on
derzoek heeft onderworpen, kwam in
alle gevallen tot de conclusie dat de
dood van de patiënten met aan ze
kerheid grenzende waarschijnlijk
heid een gevolg was van de insuline-
inspui tingen.
Tegen coma aan
„De patiënten", heeft Frans H. ver
klaard „lagen in coma en hadden
zo'n pijn." De officier hield hem gis
teren voor dat hij toch wel wist dat
patiënten in coma geen pijn voelen.
„Ze zaten", reageerde de verpleger
daarop, „tegen een coma aan." Na
dat hij een van de patiënten met
dodelijk gevolg met insuline had in
gespoten had H. zich schuldig ge
voeld, zo heeft hij verklaard. Schul
dig? „Ja", zei H. „omdat ik gespoten
had op eigen verantwoording." Hij
bedoelde daarmee dat hij de spuit
had gehaneerd zonder toestemming
of medeweten van de behandelende
arts. „Ik heb", hield hij staande
„nooit gevolgen gezien van mijn in
spuitingen."
Het verweer van H. bracht de officier
tot de uitroep: „Ik word er gewoon
akelig van als ik u hoor." Aan het
slot van de zitting bracht de officier
het door H. bijgehouden „overlij-
denscahier" ter sprake. In dat ca
hier, een groen schoolschrift, noteer
de H. met grote nauwkeurigheid de
namen van de overleden patiënten.
De inspecteur van de rijksrecherche
J. H. Grachten die heeft onderzocht
of dat ook elders gebruikt is. zoals H.
had beweerd, deelde de rechters mee
ROTTERDAM „Mochten er
kernwapens opgeslagen liggen in het
Rijnmondgebied, dan behoren deze
te worden verwijderd." Dit schrijft
het raadslid R. Suurendonk (PvdA)
aan het dagelijks bestuur van het
Openbaar Lichaam Rijnmond. Het
dagelijks bestuur zou deze zaak
moeten opnemen met de regering.
De heer Suurendonk wil weten of de
publicaties juist zijn waarin wordt
beweerd dat er in Rotterdam op drie
km afstand van het centrum een
kernwapendepot is gevestigd. „Zelfs
het vermoeden van het bestaan van
die opslagplaatsen in dit al zo met
gevaren belaste gebied, oefent een
extra, niet aanvaardbare druk uit",
aldus het raadslid.
dat de gewezen chef van H. in het
ziekenhuis in Kerkrade en andere
verpleegkundigen verklaard hadden
dat het volstrekt ongebruikelijk is
zo'n cahier bij te houden. Grachten
voegde eraan toe dat hij wel gedacht
had dat H. aantekening had gehou
den van zijn slachtoffers. „Dat komt
in de criminologie wel meer voor",
zei hij. De rechtbank zal maandag de
behandeling van de zaak voort
zetten.
Het bestuur van de 51.000 leden tel
lende ambtenarenbond heeft de Fe
deratie Nederlandse Vakbeweging la
ten weten dat ook de vakbeweging
een bijdrage dient te leveren om in
het komende jaar tot een gezonde
economie te komen.
De KABO stelt zich hiermee op ach
ter de suggestie van de FNV om ter-
wille van de collectieve voorzienin
gen genoegen te nemen met een ge
deeltelijke prijscompensatie. Ook de
ambtenarenbond van het NW, de
ABVA (161.000 leden) heeft zich in
middels bereid verklaard af te zien
van een volledige prijscompensatie.
De ABVA wil wèl vasthouden aan de
verhoging van het minimumloon
conform de CAO-lonen en de bond
wijst een loskoppeling van de sociale
voorzieningen van het minimumloon
van de hand.
Zoals bekend hebben tot nu toe de
Industriebonden NW en NKV en de
Voedingsbonden binnen de FNV de
volledige prijscompensatie opgeëist.
Bij deze bonden zijn in totaal 400.000
leden aangesloten, dat wil zeggen 40
procent van de ruim één miljoen le
den die de FNV telt.
Voorwaarden
De KABO maakte ook voorwaarden
bekend waaraan de regering moet
voldoen, wil de bond genoegen blij
ven nemen met een gedeeltelijke
prijscompensatie. Die voorwaarden
zijn: vóór mei moet de regering bij de
Tweede Kamer de wetsontwerpen op
de vermogensaanwasdeling en de on
dernemingsraden hebben ingediend.
Daarnaast wil de bond dat de rege
ring op korte termijn maatregelen
neemt tegen de vrije beroepsuitoefe
naren. Het bestuur denkt daarbij aan
het matigen van de inkomens, door
het toepassen van een prijs- en tarie-
venbeleld.
Van een onzer verslaggevers
ROTTERDAM Volgens Het Vrije
Volk hebben 87 Amerikaanse onder
nemingen aan de beurscommissie
van de Amerikaanse Senaat toege
geven steekpenningen te hebben ge
geven. Het blad publiceert een lijst
met namen van tfe 87 bedrijven, die
in 62 gevallen een dochtermaat
schappij of een verkoopagent in Ne
derland hebben
Tijdens zijn persconferentie na het
wekelijks kabinetsberaad heeft pre
mier Den Uyl verklaard dat uit de
publikatie in Het Vrije Volk niet
blijkt dat de Nederlandse dochteron
dernemingen bij de corruptie be
trokken zijn. Hij zei nog eens (verwij
zend naar het Shell-geval in Italië)
dat het geven van steekpenningen
door buitenlandse dochters van Ne
derlandse ondernemingen niet straf
baar is.
Verslaggevers van de Vara-
actualiteitenrubriek Achter het
Nieuws hebben verschillende direc
ties opgebeld van de Nederlandse
vestigingen van Amerikaanse bedrij
ven uit de lijst van 87. In alle geval
len ontkenden de directies steekpen
ningen te hebben gegeven.
ADVERTENTIE
Benjamin Spock: Jan J. Abspoel
Benjamin Spock. de bekende op» oeder.erlell
in VN over zijn gezin ('Mijn kinderen vinden
dal ik ze veel heb aangedaan') zijn methodes en
over Amerika. Officier van Justitie Abspoel
spreekt met VN oj. over rechtspraak en cri
minaliteit in Nederland.
Vervlg van pagina 1
ringen en gezondheidszorg via de-
rijksbegroting worden geprogram
meerd en begroot, en door het parle
ment moeten worden vastgesteld.
Ondernemingen
De slectieve investeringsregeling
(SIR) moet tot het hele land worden
uitgebreid. Het bedrijfsleven moet
planningsovereenkomsten voor de
investeringen afsluiten met de over
heid. Bij overheidssteun moeten de
bedrijven zeggenschap overdragen
aan overheid en werknemers. Bedrij
ven met meer dan honderd man per
soneel moeten jaarlijks financieel-
economisch doorgelicht. Er komt
een verplichting voor bedrijven om.
eventueel met loonsubsidie, gehan
dicapten en gedeeltelijk arbeidson
geschikten in dienst te nemen of te
houden.
Het toestaan van overwerk moet
strakker worden gecontroleerd. In
vesteringen waardoor een nogal
groot aantal arbeidsplaatsen ver
dwijnen. moeten vooraf worden ge
meld bij de overheid.
Er komen inkomenstoeslagen voor
agrarische ondernemers. Subsidies
voor bedrijfsontwikkeling worden
voortaan ook aan kleinere bedrijven
gegeven. De afhankelijke positie van
boeren tegenover afzetorganisaties
wordt wettelijk geregeld.
Nieuwe kerncentrales worden pas
weer gebouwd als er een oplossing is
voor het radio-actieve afval, de be
veiliging van de centrales, en het
beheer van de radio-actieve bijpro-
dukten. De baten van de winning
van olie en gas moeten geheel toeko
men aan de gemeenschap. De inge
schakelde olieconcerns krijgen „een
passende beloning".
Medezeggenschap
Bedrijven met meer dan 25 man per
soneel (thans 100) moeten een onder
nemingsraad hebben. Van de raden
van commissarissen wordt de helft
gekozen door de werknemers, en
wordt de voorzitter benoemd door de
overheid. Bij grote banken en de
grootste bedrijven benoemt het par
lement een van de commissarissen,
die jaarlijks een verslag aan het par
lement uitbrengt. Er komt een open
baar register vart commissarissen.
Niemand mag meer dan drie com
missariaten hebben.
Bedrijven met meer dan 25 man per
soneel of vijf miljoen balanstotaal
mogen niet meer .besloten" zijn,
maar krijgen publikatieplicht zoals
de NV's. Deze publikatieplicht wordt
uitgebreid. De faciliteiten voor be-
drijvenwerk van vakbonden in de
bedrijven worden wettelijk geregeld.
Het stakingsrecht moet in de
grondwet, ook voor ambtenaren.
Defensie
Op defensie zal „fors bezuinigd moe
ten worden. Hoeveel precies zal later
dit jaar worden ingevuld. Het defen
siebudget zal in ieder geval achter
moeten blijven bij de stijging van
andere departementen. Uit het ni
veau moet blijken dat de politieke
wil tot verdere bezuinigingen militai
re consequenties heeft", aldus het
program. De PvdA wil af van een
vaste binding tussen het defensie
budget en het nationaal inkomen,
omdat het nationaal inkomen per
jaar verandert.
Bezuinigingen worden gezocht in
versobering en reorganisatie binnen
het defensieapparaat, een doelmati
ger uitvoering van hoofdtaken en
afstoting van ondoelmatige zaken
zoals de marine-luchtvaartdienst, de
onderzeedienst, de verkennings en
transporteenheden van de
luchtmacht en de nucleaire taken.
Navo
Het NAVO-lidmaatschap moet vol
gens het program worden ge
handhaafd onder de voorwaarde dat
de Navo bijdraagt aan veiligheid en
ontspanning. Het PvdA bestuur wil
dat de partij zich op het congres over
het verkiezingsprogramma in Janua
ri 1977 duidelijk uitspreekt over de
Navo. Toekomstige regerings
partners moeten weten waar zij met
de PvdA aan toe zijn als het om de
Navo gaat, zei voorzitter mevrouw
Van den Heuvel gisteren. Oorspron
kelijk zou de PvdA pas in 1978 bekij
ken of de Navo had voldaan aan de
voorwaarden die aan voortzetting
van het lidmaatschap zijn gesteld.
De voorstellen van het PvdA bestuur
op Navo-gebied zijn minder hard
dan die van het PvdA-congres dat in
april 1975 werd gehouden.
Ontwikkelingshulp
Voor ontwikkelingshulp wil het pro
gram 1.5 procent van het nationaal
inkomen blijvend uitgeven voor zui
vere hulpprojecten. Dit vergt een
forse verhoging van de huidige be
groting. die met 2800 miljoen ook 1.5
procent van het nationaal inkomen
bedraagt, maar dit bedrag is inclu
sief onzuivere hulp van een kleine
4000 miljoen.
Onderwijs
Van een verslaggever
UTRECHT De 30-jange G. A. F.
Stohr uit Nieuwegein is gisternacht
tussen Utrecht en De Bilt met zijn
auto te water geraakt en verdron
ken. Hij is nog door de politie uit de
wagen bevrijd, maar was toen buiten
bewustzijn. Mond op mond
beademing heeft niet meer gebaat.
Over onderwijs vermeldt het pro
gram onder meer: „in een vrij onder
wijsbestel bepalen betrokkenen zelf
de richting van het onderwijs op
grond van levensovertuiging en
maatschappijvisie. De openbare
school vormt als een school voor
allen, ongeacht hun levens- of we
reldbeschouwing een wezenlijk on
derdeel van dat bestel".
Euthanasie
Wat betreft euthanasie zegt het pro
gram dat ongeneeslijke patiënten
het recht moeten hebben, middels
een levens testament of een monde
linge verklaring in bijzijn van getui
gen. te weigeren mee te werken aan
onnodige verlênging van het ster
vensproces.
Grondpolitiek
Bij de grondpolitiek moet erflaar ge
streefd worden de grond geleidelijk
in gemeenschapshanden te krijgen
om de beperkte ruimte eerlijk te
kunnen verdelen.
