JTJ
Lantinks nemen open haard.
De Amro Bank helpt met Privérekening. S&J
herkiezing president
twijfelachtig
PPD uit kabinetsberaad
Beweging der strijdkrachten klaar om Soeharto af te lossen
deTijd
JAN
PRONK
panje
Roy Jenkins
favoriet voor
EG-commissie
'I Weekblad
1
DERDAG 29 APRIL 1976
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 7
i-Syrische kandidaat meeste kans
etROET (Reuter, UPI) De linkse moslimleider Kamal Joemblatt wil niet dat de presidents ver
engen in Libanon zaterdag doorgaan. Hij is bang dat dermate vroege verkiezingen de door Syrië
Jteunde kandidaat, Elias Sarkis, de meeste kansen geven.
J
s Sarkis, die directeur is van de
trale Bank van Libanon, heeft
gisteren officieel als kandidaat
'er het presidentschap van Libanon
eworpen. Aanstaande zaterdag
ifr
zal het Libanese parlement een op
volger kiezen voor de huidige presi
dent Soeleiman Franjieh. Het aftre
den van Franjieh maakt deel uit van
Mochten alleen de chr istenen deelne
men aan de verkiezing,-van een presi
dent dan moet een opnieuw uitbre
ken van de vijandelfijïcheden voor
k
e)rvolg van pagina 1
het plan voor een politieke regeling zeer waarschijnlijk *#irden gehou-
van de Libanese burgeroorlog. den. In dat geval is- Veen Syrische
interventie niet ondeiolcbaar. De Sy
rische minister van buitenlandse za-
oening die zij prediken een niet
tillen verbittering schuil gaat. en
de vrijheid die zij valselijk predi-
id slechts het voorportaal is van de
;i mie". De premier sprak ook har-
ir voorden aan wat hij noemde een
al buitenaf gefinancierde golf van
utversie en onrust.
■tkbonden
'"premier repte met geen woord
hervormingsplannen voor de
'%ige corporatieve vakbonden,
irvan zowel werkgevers als
ltlcnemers van een bepaalde be-
.^Tfstak lid zijn. De oppositie eist
''■{binding van deze organisaties en
fanning van de illegale werkne-
fj Icomité's, de „commissiones
teren zijn in Spanje enkele dui
den bouwvakkers in staking ge-
n. Het was de eerste van een reeks
es van linkse groeperingen ter
'genheid van de eerste mei. de dag
de arbeid. Volgens oppositionele
3, ïgen is ongeveer 50 procent van de
jAanse bouwvakkers in staking ge-
t^n. De staking vormt een protest
rejen het beleid van de Spaanse rege-
5. Verder was het gisteren vrij rus-
00 in Spanje,
o itiek
rp vooraanstaande Spaanse
kblad Cambio-16 meldde gisteren
van de Libanese burgeroorlog.
Elias Sarkis werd bij de presi
dentsverkiezing van 1970 op het nip
pertje verslagen. Hij maakt nu een
redelijke kans. omdat hij niet alleen
de steun geniet van Syrië, maar ook
van de rechtse falangisten, die over
een aanzienlijke aanhang in het Liba
nese parlement beschikken.
Joemblatt overweegt de 12 vertegen
woordigers van de linkse moslims
niet aan de verkiezing te laten deel
nemen. Verder probeert hij andere
parlementsleden ertoe te bewegen
ook weg te blijven.
Inmenging
Elias Sarkis omzeilde op een gisteren
gehouden persconferentie de vraag
naar berichten dat een gemengde
Frans-Syrische troepenmacht ge
vraagd zou worden de vrede in Liba
non te herstellen. Sarkis betuigde
steun aan bepaalde punten van het
programma van de linkse moslims.
Zo zou hij voorstander zijn van de
afschaffing van de verdeling van de
hoogste politieke posten naar religie.
De linkse leiders hebben Raymond
Edde naar voren geschoven als hun
kandidaat voor het presidentschap.
Edde is een uitgesproken tegenstan
der van de Syrische bemoeienis met
Libanon. Ook hij voert een actieve
campagne voor zijn verkiezing. Het is
duidelijk dat Joemblatt meer tijd
ken. Khaddam. verklaarde gisteren Ubi"' biieen ,ond" d'
dat de pogingen van lieuks tn Libanon -p,1
om plaatselijke bestuurseenheden op Politieke UTiPaSSe in POrtUgal
fo nit.lnnpn nrr> ppn feit.eliike -1
te z'etten uitlopen otó een feitelijke
verdeling van het la nol. Syrië zal in
grijpen wanneer de Palestijnse revo
lutie of de eenheid wnn Libanon in
het geding is, aldus db minister.
Het in Beiroet verschijnende LISSABON (Reuter, UPI) De
weekblad As Sayyad m eldde gisteren
dat de Syrische president Assad alles
in het werk zal stellet* dm in Libanon
te orde en rust te herstellen, zelf als
dat gevaar voor een oorlog met Israël
oplevert.
Een ander gevaar da\k de verkiezing
van zaterdag bedreigt is de explo
sieve situatie in de Libanese hoofd
stad. Gisteren werden op verschillen
de plaatsen schietjprrtijen gemeld.
Wanneer de vijandelijkheden zich
mochten uitbreiden d an is het twijfe
lachtig of de 99 parlementariërs wel
bijeen kunnen kom«|n. Het gebouw
dat op het ogenblik vtoor de vergade
ringen van het pari* ment gebruikt
wordt ligt in een stuj: niemandsland
tussen de strijdende, partijen.
Leeg
De Libanese gevangenissen zijn leeg.
In de loop van de burgeroorlog heb-
willen hebben om aanhangers voor ben de verschillende groeperingen
Edde te winnen.
Sarkis kreeg gisteren de steun van de
falangisten nadat president Soelei
man Franjieh overleg had gepleegd
met de christelijke leiders. Pierre Ge-
mayel en Camille Chamoun. Gema-
yel verklaarde: „Er bestaat volledige
overeenstemming tussen ons."
3200 gestraften vrijgelaten. Onder
hen bevinden zich ïoiet alleen politie
ke gevangenen, ma:ar ook gevaarlijke
misdadigers. Ook eejn aantal buiten
landers. waaronder 16 Amerikanen
die een straf uitzaten wegens handel
in verdovende mitfdelen. zijn vrij
gelaten.
ministers van de PPD die zit
ting hebben in de voorlopige
regering van Portugal boycot
ten de vergaderingen van de
ministerraad. De volksdemo
craten willen op deze manier
druk uitoefenen op de socialis
ten om na de presidentsverkie
zingen van 27 juni tot een coali
tieregering te komen.
Een woordvoerder van de PPD ver
klaarde gisteren dat de PPD-
vertegenwoordigers de kabinetsver
gaderingen niet meer zullen bijwo
nen totdat premier Azevedo heeft
laten weten of hij de beide heren nog
in zijn regering wil hebben. De pre
mier weigerde gisteren te verklaren
of hij' een ontslag van de PPD-
ministers zou aanvaarden. De socia
listen hebben inmiddels laten weten
dat de huidige voorlopige regering
onveranderd moet blijven regeren tot
de presidentsverkiezingen.
Overleg
President Francisco da Costa Gomes
heeft gisteren alle partijleiders bij
zich ontboden in een poging wat orde
te scheppen in de politieke chaos
waarin Portugal verzeild dreigt te
raken. Gistermorgen is de leider van
de centrumdemocraten (CDS), Frei-
tas do Amaral. bij de president ge
weest. Na hem sprak de socialistische
leider Mario Soares met de president.
Freitas do Amaral verklaarde na het
onderhoud met de president dat de
besprekingen zich hadden toege
spitst op de politieke impasse waarin
Portugal verkeert sedert de verkie
zingen van afgelopen zondag. De so
cialisten haalden toen 35 procent van
de stemmen, waardoor ze niet over
een absolute meerderheid in het par
lement beschikken. De socialisten
zijn echter niet bereid met de
volksdemocraten of de communisten
een coalitieregering te vormen maar
hebben verklaard alleen te willen
gaan regeren.
Freitas verklaarde het niet noodza
kelijk te vinden dat de voorlopige
regering gewijzigd wordt. Verder
sprak hij de hoop uit dat de premier
de volksdemocraten van Sa Carneiro
zou weten over te halen om tot die
datum in de regering te blijven.
Angola
Een van de belangrijkste gesprekon-
derwerpen tijdens de gisteren gehou
den kabinetsvergadering was de rela
tie met Angola. Minister van buiten
landse zaken Melo Antunes verklaar
de dat hij de Portugese zaakgela^-ig-
de in Angola naar Lissabon had te
ruggeroepen voor nader overleg. De
Angolese regering heeft eerder deze
week haar kantoor in de Portugese
hoofdstad gesloten en weigert nog
langer inreisvisa aan Portugezen te
verstrekken.
De verslechtering van de betrek
kingen tussen Angola en Portugal
hangt samen met berichten dat van
uit Portugal wapens geleverd zouden
worden aan opstandige elementen in
Angola. De leider van de linker vleu
gel in de Portugese strijdkrachten,
majoor Antunes. verklaarde gisteren
dat rechtse krachten in Portugal er
op uit zijn de betrekkingen met de
vroegere koloniën in gevaar te bren
gen. Deze activiteiten vormen een
onderdeel van een actie om te voor
komen dat de democratie in Portugal
zich nestelt.
Inmiddels begint de campagne voor
de presidentsverkiezingen van 27 ju
ni van de grond te komen. De PPD
gaf gisteren een verklaring uit dat ze
de kandidatuur steunt van generaal
Antonio Ramalho Eanes, de gema
tigd conservatieve chef-staf van de
Portugese strijdkrachten.
LONDEN (Reuter) De Britse mi
nister van binnenlandse zaken. Roy
Jenkins, zal „vrijwel zeker" de
functie van voorzitter van de Euro
pese Commissie, het. dagelijks be
stuur van de EG. aanvaarden. Vol
gens zegslieden uit de directe omge
ving van Jenkins, die in het midden
van de regerende labourpartij staat
en een vurig Europeaan is. neemt de
minister de post op 1 januari over.
wanneer de vierjarige ambtstermijn
van de huidige voorzitter, Francois-
Xavier Ortoli. afloopt.
Jenkins zou over het voorzitterschap
zijn benaderd door de Westduitse
bondskanselier. Helmut Schmidt, en
Frankrijks staatshoofd Valery Gis-
card d'Estaing.
Waarschijnlijk gaat de 55-jarige mi
nister zich komend najaar op zijn
nieuwe functie voorbereiden. In die
tijd zal de nieuwe Britse premier,
James Callaghan, naar algemeen
wordt aangenomen, zijn kabinet wij
zigen. Hierbij zou minister voor
Noord-Ierland Merlyn Rees binnen
landse zaken krijgen, en zouden mi
nister van financien Denis Healy en
zijn collega van buitenlandse zaken.
Anthony Crosland, van functie
ruilen.
f
Roy Jenkins
wThet Mislukking op Timor bracht veel onrust
'°1nn iron Ho honrnrminfferi hpf.rpft. g - ■''II ll II I f M 1 I
rjpo van de hervormingen betreft.
p koning en enkele liberale leden
het kabinet zouden een referen-
ypi voor deze zomer hebben bepleit
'"plaats van in oktober. De koning
an de datum voor het referendum
^pr^Jïrhilïaa^de^eren?^ De toenemende onvrede met de huidige sociaal-economische ontwikkelingen in Indonesië en de
Staten voor een officieel bezoek daaruit voortvloeiende spanningen zijn niet alleen voelbaar in de lagere sociale lagen van het volk.
kelt de Spaanse minister van buiten- Ook de jonge intellectuele elite wordt er niet onberoerd door gelaten. Hierdoor bestaan er conflicten
;n.dse zaken. Areilza, verklaarde eer- in het leger en toenemende kritiek van met narae de jonge legercommandanten op de manier
iS deze maand in Rome dat het waarop de regering de affaire Timor heeft aangefpakt. Beide ontwikkelingen hebben wel degelijk
,r. rendum nog deze zomer zou jnvioeci 0p regering en de hogere legerleiding. "Met de mogelijkheid dat er op vrij korte termijn
*éfdartlkeie:beschuWig^ambkhiö verschuivingen zullen optreden in het regeringsapparaat en dat zelfs president Soeharto zich zal
Sfepaanse premier ervan de hervor- terugtrekken houden bepaalde Javaanse intellectuele kringen steeds ernstiger rekening,
tangen tegen te houden.
DEN De twee verbannen
;choppen uit Damaraland, Colin
iter en Richard Wood zijn giste-
naar Lesotho vertrokken om
de bisschopsconferentie van
Id-Afrika bij te wonen. Deze con-
entie vindt in Lesotho plaats, om-
t de twee verbannen bisschoppen
id-Afrika niet mogen betreden.
in is alleen toegestaan op het
ei£gveld J an Smuts over te stappen,
d t
Er bestaat in Indonesië een groeien
de groep intellectuelen, die het niet
eens zijn met de huidige econo
mische planning. Hun kritiek richt
zich vooral op het eenzijdige-
kapitalistische van de plannen, waar
door de kleine arbeidsintensieve be
drijven steeds meer weg geconcur
reerd worden door de grote kapitaal-
sintensieve ondernemingen. De
werkgelegenheid is hier zeker niet
mee gediend en het verscherpt de
kloof tussen de rijken en armen, tus
sen de machtigen en de machtelozen.
Verder vinden zij dat er in de plannen
te weinig aandacht is voor niet-
economische factoren zoals sociale
voorzieningen en onderwijs. En
tenslotte verwijten zij de regering
Indonesië te afhankelijk te maken
van buitenlandse mogendheden, met
name Japan en de Verenigde Staten,
die op bijna ongebreidelde wijze de
bodemschatten van de archipel
exploiteren.
nale opinie heeft de invasie Indonesië
geen goed gedaan.
Militair ging het ook even anders dan
de generaals gehoopt en verwacht
hadden. Ali Moertopo verzekerde in
december nog dat „alles nog dit jaar
afgelopen zou zijn". Maar het leger
wordt nog steeds geconfronteerd met
een guerrilla in de ontoegankelijke
bergen van Oost-Timor die nog lang
kan duren. Het Fretilin was veel ster
ker en veel beter uitgerust dan de
militaire inlichtingendiensten had
den laten weten. Het Indonesische
leger leed gevoelige verliezen, zoals
valt af te leiden uit de grote aantallen
soldaten die nog steeds niet in de
kampongs teruggekeerd zijn en uit
de grote aantallen gewonde militai
ren in de ziekenhuizen van grote ste
den als Jakarta, Soerabaja en Sema-
rang.
Beroering
President Soeharto
uitvoerig geïnterviewd
over ontwikkelingssamen
werking en zijn bedreigde
begroting Stervensbe
geleiding schiet tekort: de
dood is nog een levens
groot taboe Kunstsmok-
kei uit Polende grillige
carrière van een ex-fascist
;lft Pau' Julien (75) blijft
us- reizeneen Gulliver tussen
de dwergen 'Situations
X'nieuwe (en laatste)
'an, Sartre Jan Mulderver
en voering en weemoed om
Cruijff.
Pertamina
Deze groep en haar kritiek zijn ver- nn. de linkse beweging, de onafhan-
sterkt na de „ontploffing" van het kelijkheid van OostrTimor uitriep.
staatsoliebedrijf Pertamina. een af
faire, die volgens deze groep eens te
kreeg het leger het groene licht en
viel het op 7 december de hoofdstad
meer aantoont dat de regering op de Dili van Oost-Timor binnen. Het had
I
oe-
he- BON VOOR
g? GRATIS PROEF I
an-j Stuur mij vier weken de Tijd zonder
ijft enige verplichting mijnerzijds.
naam:
plaats:
,el- nr-
tan Zonder postzegel zenden aan: de Tijd.
het Antwoordnummer 6. Amsterdam.
de
/an
I
I
I
I
I
I
I
I
I
*1
_»eral te koop: I 2.-.
ij Abonnementen: tel. 020 23 39 ^Jjj
verkeerde weg is. De regering van
president Soeharto en zijn persoon
lijke adviseurs zijn hiervan op de
hoogte en roepen intellectuelen en
studenten op vooral toch mee te den
ken over de ontwikkelingen en „op
bouwende" kritiek te leveren. „Ten
dele is de regering bang dat wij „on
dergronds" zullen gaan en verder
weet ze op het moment echt nauwe
lijks hoe ze de problemen verder
moet aanpakken", aldus een Javaans
econoom. (Bappenas in het Staats
planbureau.)
Kwestie-Timor
Naast de sociaal-economische pro
blemen en de afhandeling van de
Pertamina-kwestie speelt de zaak-
Timor een zeer belangrijke rol.
Anders dan de Indonesische kranten
en minister van buitenlandse zaken,
Adam Malik proberen aan te tonen is
de kwestie-Timor in diplomatiek en
militair opzicht geen succes geweest.
Bekend is dat de president en minis
ter Malik het leger, met de minister
van defensie en de chef-staf van de
strijdkrachten, (generaal Maraden
Panggabean en generaal Ali Moerto
po) als woordvoerders, maar moeilijk
van een veel eerder ingrijpen in Oost-
Timor konden afhouden. Maar nadat
op 28 november vorig jaar het Freti-
In het artikel over de oliemaatschap
pij Pertamina van zaterdag 24 april
zijn enkele storende fouten geslopen.
Gezegd wordt dat generaal Soetowo
bijna 30 jaar in de olie heeft gezeten.
Dat moet zijn „bijna 20 jaar." Verder
staat er dat dit 1000 dollar per hoofd
van de bevolking is. Dat moet zijn 100
dollar per hoofd van de bevolking.
daarvoor op beperkte schaal al mee
gevochten afin de zijde van de pro-
Indonesische bewegingen Apodeti en
UDT. De Algemene Vergadering van
de Verenigde Naties veroordeelde de
invasie en drong aan op terugtrek
king van de troepen. In de internatio-
De kwestie-Timor heeft grote beroe
ring gewekt bij de jonge legercom
mandanten, die vaak hun troepen
met volstrekt verouderd materieel de
oorlog moesten in sturen. De beste
troepen werden afgemaakt, omdat er
weinig of geen luchtsteun was en de
aanvoer van voedsel en materiaal bij
lange na niet deugde. Veel van de
voorraden die vanuit Jakarta naar
Timor gebracht moesten worden
„verdwenen" onderweg door corrup
tie. De troepen en dan vooral de
jonge officieren zijn hier woedend
over. In gesprekken worden vergelij
kingen met Zuid-Vietnam onder
Ngoejen Van Thieu gemaakt. De ge
neraals en de bureaucraten verrijk
ten zich en leefden in weelde terwijl
de soldaten aan het front sneuvelden.
Deze ontevredenheid in het leger
heeft zich min of meer langs informe
le kanalen gebundeld in een soort
beweging die aangeduid wordt als
„de groep die plant, de groep dte
voorbereidingen treft", en waarin
vooral de jongere directe legercom
mandanten vertegenwoordigd zijn.
Een vergelijking met de Portugese
Beweging der Strijdkrachten (MFA)
is wat de onvrede betreft niet hele
maal ten onrechte. Maar het is niet
zo dat deze groep een regelrechte
harde militaire coup voor ogen staat.
„Het zal op z'n Javaans gebeuren".
Legaal
De regering en de hogere legerlei
ding weten hiervan. „Generaal
Panggabean in Jakarta slaapt niet
meer zo rustig". Ook de president is
op de hoogte en „als goed Javaan
ziet hij de tekenen des tijds en weet
hij wat hem te doen staat", aldus de
Javaanse intellectuele kringen. De
mogelijkheid bestaat dat president
Soeharto zal terugtreden of in ieder
geval zijn macht zal overdragen aan
een opvolger. In de Javaanse traditie
is het niet onbekend dat de vorst de
macht overdraagt aan een soort van
premier. „Soeharto kan dan formeel
nog wel president blijven, maar zijn
bevoegdheden zal hij overdragen
aan een jongere, nieuwe leider".
Dan wordt er een voorbeeld aange
haald waaruit moet blijken dat de
president voorbereidingen treft om
deze weg te volgen. In maart van dit
jaar hield hij een redevoering in Jog-
ja die bij de Javaanse intelligentia
veel beroering heeft gewekt. In het
kort kwam het er op neer dat hij de
overname van de macht van Soekar-
no op 11 maart '66 legaliseerde en
constitutioneel verklaarde. Waarom,
zo vroeg men zich af, moet tien jaar
later deze „coup" nog eens legaal
verklaard worden? Omdat, zo zeg
gen Javaanse intellectuelen, hij de
macht wil overdragen. En macht die
je niet legaal verkregen hebt, kun je
ook niet legaal overdragen
Tevens heeft de presidept, alweer
volgens de Javaanse elite, hiermee
het einde van een tijdperk aangege
ven. Na de chaos en de uitbarstingen
rond de machtswisselingen van de
jaren 65 en 66 is er een tijd van
opbouw gekomen, met ais leider pre
sident Soeharto. Die tijd is nu voor
bij en volgens de Wajang-traditie
moet ook de verpersoonlijking van
die tijd zich terugtrekken. „Presi
dent Soeharto als volbloed Javaan
weet dat en treft zijn maatregelen".
Bekend is dat Soeharto nooit om het
presidentschap heeft zitten springen
en dat hij pas onder druk van mili
taire zijde deze post op zich heeft
genomen. En van een rechtsgeleer
de, die contacten heeft met de kring
rond de president, hoorde ik de op
merking dat Soeharto zich eigenlijk
liever terug zou trekken, maar dat
zijn vrouw. Iboe Tien, daar fel tegen
is. Zij vindt dat de familie nog niet
rijk genoeg is, en zij heeft een grote
familie".
Opvolger
Wie is of wordt de opvolger? „Niet
iemand uit de directe omgeving van
de president, die hebben teveel boter
op hun hoofd, niet de generaals Soe-
motro of Moetopo. die hebben zich
veel gecompromitteerd tijdens de
Malari-rellen van januari '74". Beide
generaals voerden tijdens deze rellen
achter de schermen een harde strijd
om de macht. Het zal iemand zijn die
al een machtsbasis heeft, dus geen
van de generaals uit de directe om
geving van de president, dat zijn
bureaucraten geworden. „De werke
lijke fysieke macht in Indonesië ligt
bij de directe legercommandanten".
En zo komen we terug bij de Indone
sische beweging der strijdkrachten,
die er in sociaal-economisch opzicht
door
Johan ten Hove
een visie op zou nahouden die onge
veer dezelfde Is als die van de jonge
intellectuele elite. De beweging heeft
ook al iemand naar voren geschoven.
Een jonge generaal, „die onlangs tot
ambassadeur is benoemd en die in
ternationale ervaring moet opdoen".
Dit zeer subtiele spel kan natuurlijk
doorbroken worden als de situatie te
snel verergert, als er chaos komt en
verschillende groepen of generaals
een greep naar de macht zouden
doen: zo wordt er nog steeds een slag
om de arm gehouden
Op welke termijn zal het allemaal
plaatsvinden? „Zeer waarschijnlijk
niet voor de verkiezingen van vol
gend jaar. Als die ambassadeur, die
jonge generaal naar Jakarta geroe
pen wordt, dan kan het zover zijn".
(Dit is het zesde verhaal in een serie
over Indonesië.)
ADVERTENTIE
„Gelukkig zat er al 'n
geschikt rookkanaal," vertelt
Theo Lantink. We zitten rond 'n
robuuste, mat zwarte haard,
die net vorige week bij de
familie Lantink is geïnstalleerd.
En we kijken - hoe kan 't anders
- naar het klassieke ballet der
vlammen.
Ja, terzake: „Mogen we weten
wat 't u gekost heeft?" „Al met al f 2.500,-." „En mogen
we ook weten hoe u dat bedrag vergaard hebt?"
„Met sparen," luidt 't even simpele als korte antwoord.
„Op welke manier?" informeren we verontschuldigend
lorkniiK-iKlc beginners lout, liet gebruik
glimlachend verder.
„Alles wat aan 't eind van elke
maand op onze
Amro Priivrekenim over was,
ging via dat AmrOmaat
systeem van jullie naar 'n
aparte spaarrekening."
„Met in december 'n klapper
door Theo's 13e maand,"
vult mevrouw Lantink aan.
Een spattende vonk illustreert haar woorden.
Amro Pmvnkciiini:-' knooppunt van rende bedragen aan 'i eind van de
gezinsinkomsien en -uitgaven. Kun- maand (zie lam. Lanunk) ol' mei 'n
nen alle rekeningen - ook acceptgiro's vast bedrag aan 'i begin van elke
- mee betaald worden. Kan automa- maand. Beide mogelijkheden garandc-
tisch mee gespaard worden met reste- ren snel spoaretïeci.
