ten een bejaardentehuis
loet je echt toe zijn.
BS D3S3
antal bejaarden dat in
erkradense kliniek
verleed buitensporig
WOLTERING
WOLTERING
Zon donderdag voor
een deel verduisterd
Trouw
8% pandbrieven 1976
per 1980/1987
100%
ied opvangen is erg belangrijk
irste dag van proces tegen Frans H.
extra korting van 10%
Ei IS
1990,—
Fricsch-Gronhigsche Hypotheekbank NV
H
steno-typiste
)AG 27 APRIL 1976
BINNENLAND-KUNST
TROUW/KWARTET 9
hij 81 was, is de nu 88-
e heer H. A. Schuijt in een
ardentehuis gaan wonen,
was toen al geruime tijd
iiwnaar. Hij kon zich thuis,
n eigen huis, nog wel red-
met behulp van een
ster, die twee keer per
kwam en de warme-
Itijd-service Tafeltje-dek-
naar hij werd bang; bang
de tijd, wanneer hij ziek of
lide zou worden en er nie-
d zou zijn om hem te ver
en.
daar dat hij erg blij was,
in 1969 het bejaardente-
Abtswoude in Delft geo-
iwerd. Direct bij het begin
er in getrokken en hij
er nog geen minuut spijt
gehad tot nog toe.
enige, dat ik erg vind, is dat
trouw dit hier niet meer heeft
meemaken, ik had het haar zo
gegund, dat ze ook zonder zor-
iier gewoond had," zegt hij, als
men praten over hoe het nu is
a zoveel jaar zelfstandig wonen,
;n groot tehuis met een paar
erd andere oude mensen te moe-
amenleven.
'en hier dus gekomen, toen ik 81
Ik was er toen echt aan toe, want
erd bang om alleen te wonen,
ik denk, dat ik ook niet eerder
terstap had moeten maken, want
was ik er nog niet geschikt voor
est. Ik weet wel, dat je tot de
arden gerekend wordt, als je 65
en geen werkkring meer hebt,
dat is een algemene regel, waa-
ïeel uitzonderingen zijn.
ik met pensioen ging, kreeg ik
'n vrouw een boek over ouder
len. Ik heb daar toen wat in gele
maar het sprak me totaal niet
mijn gevoel was dat boek niet
mij geschreven, ik voelde me
aelemaal niet oud. Als ik toen in
jejaardentehuis zou zijn gegaan,
ik me erg ongelukkig gevoeld
en, denk ik. Je moet er echt aan
'-in, an gaat het goed."
ids iets
tij zich direct al zo goed thuis-
n in het bejaardentehuis komt,
hem. doordat hij steeds iets
iden gehad heeft: eerst zat hij
bibliotheekcommissie, daar
n later de welzijnscommissie
lie zich vooral bezighoudt met
pvang van nieuwe bewoners en
gladstrijken van allerlei moei-
eden.
de dokter moest hij vorig jaar
werk neerleggen, omdat hij zich
;eel te veel bij opwond en er
ichts niet meer van kon slapen,
moest kiezen tussen de biblio-
k en het welzijnswerk. De keus
eigenlijk niet moeilijk, ik wilde
Een serie over verschillende vormen
van (samen)leven door Cisca Dressel-
huvs en Kees de Leeuw
veel te graag betrokken blijven bij
de begeleiding van nieuwe bewoners,
dus het werd de welzijnscommissie.
Ik kom natuurlijk ook nog wel eens
in de bibliotheek, die ligt hier schuin
tegenover m'n kamer, maar ik werk
er niet meer.
Je moet wat kunnen overlaten aan
anderen," zegt de heer Schuijt, die
tot zijn pensionering de leiding ge
had heeft over een grote
streekschool voor geestelijk gehan
dicapte kinderen.
losgelaten
Ook dat werk heeft hij helemaal
losgelaten. „In het begin ben je nog
heel erg bij je oude werk betrokken;
je denkt er nog steeds aan en wilt het
liefst elk ogenblik naar je oude
school terug. Maar daar kom je wel
overheen, zij het wel met pijn in het
hart.
Je voelt, wanneer je nog eens in je
oude school komt, dat je de mensen
er in de weg loopt. Bovendien ken je
steeds minder gezichten.
In mijn vak is ook zo enorm veel
veranderd: ik zie er wel eens iets over
op de televisie en dan denk ik: laat ze
maar stilletjes hun gang gaan, het
zal allemaal best goed komen. Ach
ja, ik volg het allemaal niet meer zo,
je wordt gemakzuchtig als je oud
wordt, dat is echt zo, daar moet je
voor oppassen."
Goed opvangen
Doordat hij in de welzijnscommissie
zit, komt hij regelmatig met nieuwe
(maar ook oude) bewoners in aanra
king, die ergens mee zitten. „Vooral
als de mensen hier pas komen, moet
je ze goed opvangen, want sommigen
dreigen hier weg te kwijnen; in hun
hart vinden ze namelijk, dat ze door
hun kinderen in de steek zijn
gelaten.
Vaak zijn ze verbitterd over het le
ven dat ze achter zich hebben, maar
ook door het optreden van hun kin
deren. Wat je hier allemaal niet
hoort. maar je moet altijd goed
bedenken, dat er twee partijen zijn.
Als er echt iets mis is tussen een
bewoner en de kinderen, probeer ik
altijd een gesprek met die kinderen
te krijgen, zodat je kunt beoordelen
of de klachten van de vader of moe
der terecht zijn of overdreven.
Ik heb gemerkt, dat oudere mensen
soms met grieven tegen hun kinde
ren zitten, waarvan die werkelijk
geen notie hebben.
Zo was hier eens iets met een me
vrouw, die haar zoon verweet een
spaarbankboekje van haar achter te
houden. Ik heb die man hier gehad,
hij was zich helemaal niet bewust
dat z'n moeder daarover tobde, hij
heeft het dezelfde avond nog ge
bracht. En daar had die vrouw zich
nu zo over opgewonden en slapeloze
nachten en huilbuien door gehad."
Eigen kamer
Hoewel er in Abtswoude enorm veel
georganiseerd wordt, van klaver-
jasclubs tot bijeenkomsten waar be
kende artiesten optreden, zit meneer
Schuijt meestal in z'n eigen kamer
tje. „Ik ben van aanleg een wat een
zaam mens, niet iemand om te gaan
zitten kaarten of domino-spelen. Ik
snap niet dat mensen hele dagen
kunnen zitten kaarten, ik zou er gek
van worden."
Wanneer het mooi weer is maak ik
elke dag een rondje van een kwar
tier. Dat kan gelukkig weer, want
een tijdlang heb ik nogal gesukkeld
met een been. Vroeger ging ik nog
wel eens naar discussieavonden,
waar bijvoorbeeld gesproken werd
over de Club van Rome of de derde
wereld. Dat interesseerde me, maar
daar moest ik mee stoppen van de
dokter.
Ja, dan kan je natuurlijk naar de
soos gaan die hier is, maar daar
zitten ze van die kinderachtige spel
letjes te doen, met dobbelstenen en
dan twee plaatsen vooruit of drie
achteruit. Nou, daar doe ik toch echt
niet aan mee.
Ik lees nogal veel, vooral Noorse lite
ratuur. Prachtig. Een boek als „Zo
groen was mijn dal" heb ik wel drie
keer gelezen. Dat is trouwens een
boek. dat het hier heel goed doet, dat
merkte ik toen ik nog in de biblio
theek werkte.
Welke boeken ze hier verder lezen?
Nou, „Sil de strandjutter" en de an
dere boeken van Cor Bruijn en dan
de boeken van Anne de Vries en Jan
de Hartog.
Echt moderne boeken hoeven ze hier
niet. En wat het ook enorm doet, zijn
die dunne dingetjes zoals „De zuster
van zaal K.". over dokters en ver
pleegsters, die nemen de vrouwen
graag. Daar vallen ze lekker bij in
slaap 's avonds, hebben ze me ver
teld."
Aanpassing
Iets wat meneer Schuijt wel moeilijk
vindt van het samenwonen met zo
veel mensen, is de aanpassing aan
elkaar. „Je moet je enorm goed kun
nen aanpassen, wil je je thuis voelen
in een bejaardentehuis. Je krijgt met
zoveel verschillende karakters te
maken, daar kan maar al te makke
lijk een botsing van komen.
Nu zijn hier tijdens de dagelijkse
koffie-ochtenden bijvoorbeeld be
paalde gespreksonderwerpen taboe.
Niet dat de directrice verboden heeft
ze aan te roeren, o heden nee. Maar
dat is eigenlijk vanzelf gekomen.
Die onderwerpen zijn godsdienst en
politiek. Er zitten hier namelijk men
sen met zo'n verschillende ach
tergrond, dat je onmiddellijk ruzie
zou hebben, wanneer iedereen z'n
politieke of religieuze standpunten
uitgebreid uiteen zou gaan zetten.
Natuurlijk praat je onderling met
een paar mensen, die je wat beter
kent, wél over zulke dingen, maar
niet in de grote groep.
We zitten hier met ex-sigarenmakers
en arbeiders van de gistfabriek, felle
socialisten, maar ook met oud-
hoogleraren van de TH, die
misschien meer naar de WD neigen.
Daarom praten we er maar niet over.
Dat houdt de vrede in huis.
Wat ik hier verder wel moeilijk vind:
je wordt hier natuurlijk elke dag
geconfronteerd met ziekte, dementie
en dood. Dat zijn vreselijke dingen,
die voor elk mens onverbiddelijk ko
men. Daar moet je je hier tegen
harden, anders zou je geen leven
hebben."
Dit is het laatste artikel van
een serie. De voorgaande arti
kelen werden geplaatst op 17,
20, 22 en 24 april.
Van onze astronomische medewerker
AMSTERDAM Donderdagmorgen omstreeks koffietijd is
in ons land een kleine gedeeltelijke zonsverduistering te zien.
De laatste was vorig jaar in de vroege morgen van 11 mei (bij
fraai weer), de volgende komt pas op 20 juli 1982. Genoeg
reden dus om de gelegenheid niet te verzuimen.
De zonsverduistering is een be- In een 230 kilometer brede strook
dekking door de maan, die lang
zaam in haar baan voortschuift en
daarbij voor de zon langs beweegt.
In ons land maakt de maan om
10.07 uur de eerste deuk in de rand
van de zon. De donkere hap groeit
tot er om 11.21 uur ten hoogste 44
procent van de middellijn van de
zon is bedekt. Door een zeer zwart
foto-negatief (denoods van een
aantal over elkaar) lijkt de zon
dan op een afgebeten appel.
Beter nog is het om het beeld van
de zon te projecteren op een stuk
wit papier, door een halve meter
ervoor een stuk karton te houden
waarin met een speld een gaatje is
geprikt. Kijk vooral niet direct in
de zon, ook niet door een zonne
bril. Dat kan ernstige oogbescha
diging veooorzaken.
Na het maximum van de verduis
tering wordt de hap weer kleiner,
tot om 12.40 uur hele verschijnsel
achter de rug is. Elders in Europa
is het maximum percentage van
de verduistering groter; in Parijs
48 procent, München 57, Rome 68
en Rhodos 94 procent.
over het oostelijk bekken van de
Middellandse Zee zal de verduiste
ring ringvormig zijn. Voor waarne
mers daar trekt de maan centraal
voor de zon langs, maar is te klein
om de hele zon te bedekken Er
blijft een ring van fel zonlicht
over, zelfs al is de „dikte" van het
ringetje maar drie procent van de
middellijn van de zon. Dat de
maan de zon niet volledig kan
onderscheppen komt omdat zij
verder van de aarde verwijderd is
dan bij totale verduisteringen het
geval is.
Op de Griekse eilanden Kreta,
Kos en Rhodos zal de ringvormige
verduistering gedurende meer
dan zes minuten zichtbaar zijn,
omstreeks 11.45 uur onze tijd.
Voor de wetenschap heeft een der
gelijke verduistering geen waarde.
De zonne-onderzoekers kunnen de
processen in de zwak lichtende
„atmosfeer" van de zon alleen
waarnemen als de hele schijf is
afgedekt. Voor hen komt er op 23
oktober van dit jaar weer zo'n
gelegenheid. In Australië
ZONSVERDUISTERING
29 april 1976
maximum
1121>ÜAr 1
einde
A MAAN A begm
J 1
12.40
uur
V y 10.07
'V uur
■en had de statisticus gezegd
de hoge sterfte op de afdeling
tegaal niet door toeval kan wor-
verklaard en dat evenmin een
tuele minder goede conditie van
treffende bejaarden een verkla-
kan zijn, daar de verschillen met
afdelingen te groot zijn.
oces van de eeuw
een onzer verslaggevers
ASTRICHT Op de eerste dag van het proces tegen de
iburgse verpleger Frans H., aan wie de dood van negen
aarde patiënten ten laste wordt gelegd, zijn verbluffende
ers op tafel gekomen. Uit statistisch materiaal kan worden
oncludeerd dat „veel twijfel" bestaat ten aanzien van de dood
112 van de 325 bejaarden, die overleden in de periode dat
ns H. als verpleger optrad in de afdeling Nachtegaal van de
ckerheidekliniek in Kerkrade. Na een uitvoerige behandeling
een rapport van de Nijmeegse statisticus drs. P. H. van
ren, kwam de officier van justitie mr. J. Booster gistermiddag
de slotsom dat de cijfers hier „significant" zijn.
Was het bestelen van bejaarden,
waarvan Frans H. eveneens wordt
verdacht, regel in de kliniek, of moet
alles op rekening van Frans H.
komen?
Hoe is het mogelijk dat de doktoren
van de kliniek nooit argwaan hebben
gekregen en alarm hebben geslagen?
Er stierven namelijk in de Luecker-
heidekliniek veel meer bejaarden
dan in welke andere soortgelijke in-
fchtbank te Maastricht is giste- stelu in Nederland ook. Daar komt
[net de zaak tegen H. begonnen. biJ da| de ziekte waaraan ze leden
e stad wordt reeds gesproken van 2ejden voorkomt.
„proces van de eeuw
'eerwil van het uitgebreide voor
doek, dat is verricht in de perio-
an de negen maanden dat Frans
oorarrest zit, zijn nog een hele-
vragen opengebleven, waarop de
tbank in de loop van het stellig
weken durende proces een
'oord hoopt te krijgen.
'eel bejaarden heeft de zwaarge-
»de 40-jarige Frans H. spuitjes
iline gegeven?
ier heeft Frans verklaard dat het
djftien zijn. Hij zou deze be
den met insuline of met valium
!>en ingespoten om de mensen uit
lijden te verlossen.
!ere vragen: Was dit een kwestie
stervensbegeleiding, euthanasie,
tgelrechte moord? Waren er nog
f verpleegkundigen in de kliniek,
zich schuldig hebben gemaakt
'het geven van fatale injecties?
Niet waterdicht
De eerste die-als getuige deskundige
optrad, was prof. E. J. Ariens, hoogle
raar aan de universiteit van Nijme
gen. Hij heeft zestien overleden pa
tiënten onderzocht en heeft ge
constateerd dat deze mensen van
buitenaf insuline werd toegediend.
De toegediende tachtig eerfheden
moet als levensgevaarlijk worden be
schouwd, zo zei hij. Op een vraag van
de raadsman of het overlijden aan
die injecties „absoluut zeker" is, zei
prof. Ariens dat hier sprake is van
een „aan zekerheid grenzende
waarschijnlijkheid". „Niets is hele
maal zeker," zo voegde hij eraan toe.
De verdachte zelf zei: „Ik heb alleen
patiënten met twee kubieke centime
ter insuline ingespoten die veel pijn
hadden."
H. was in de op 1 december 1969
geopende Lueckerheide kliniek
hoofd van de afdeling Nachtegaal,
die tot 1974 fungeerde als ziekenafde
ling. Tegen hem rees verdenking,
toen bleek dat het sterftecijfer op
deze afdeling uitzonderlijk hoog was
ook in vergelijking met andere afde
lingen. De statisticus Van Elteren
rekende gisteren de rechtbank voor
dat alleen al in 1974 en 1975 op zijn
minst 77 patiënten van de afdeling
Nachtegaal méér zijn overleden dan
op grond van de totale sterftecijfers
van de kliniek verwacht mocht wor
den. In die periode stierven in de
Nachtegaal 116 patiënten, terwijl op
de vijf overige afdelingen te zamen 78
patiënten overleden. Toch heeft de
Nachtegaal slechts twintig procent
van het aantal bedden, nl. 39 van de
209. Omdat de Nachtegaal in 1974 en
1975 geen ziekenafdeling meer was,
zou een sterftecijfer van 39, dat is
twintig procent van het totale aantal
overledenen in de kliniek, voor de
hand hebben gelegen. In werkelijk
heid stierven er 77 meer.
In de periode van 1 december 1969 tot
4 augustus 1975 stierven op de Nach
tegaal 325 patiënten, of 70 procent
van het totale aantal van de kliniek.
Daarna niet
Uit de cijfers van Van Elteren bleek
ook dat gedurende de acht maanden
na de arrestatie van H. op de Nachte
gaal 13 patiënten overleden. In de
daaraan voorafgaande periode van 8
maanden waren nog 57 patiënten ge
storven, Daarnaast bleek uit een on
derzoek van een rijksrechercheur dat
tijdens de aanwezigheid van H. op de
Nachtegaal veel meer patiënten stier
ven dan tijdens diens afwezigheid,
wegens vakantie of werkzaamheden
elders in de kliniek. Tijdens het pro
ces, dat vandaag wordt voortgezet
met andere getuigenverklaringen, zal
onder meer worden ingegaan op het
verweer van H. dat bij een zó groot
De officier van justitie mr. J.
Booster
sterftecijfer op zijn afdeling, ook an
deren insuline-injecties moeten heb
ben toegediend.
ELKE
ZATERDAG
IN
advertentie;
pagina 's
ONDERWIJZEND-
VERPLEGEND-
VERZORGEND-
EN HOGER
PERSONEEL
Inlichtingen
Advertentie-
exploitatie
Tel. 020-913456
Toestel 794 resp.
783 en 750.
Ondergetekende bericht dat in
verband met de uitkering van
het dividend over het boekjaar
1975 van 18,— per aandeel di
videndbewijs no. 11 van niet-
royeerbare certificaten van
aandelen van
RIJN-SCHELDE-VEROLME
MACHINEFABRIEKEN Ef
SCHEEPSWERVEN N.V.
vanaf 6 mei 1976 betaalbaar is
met 13,50 per certificaat van
100,— (zijnde 18.— minus
4,50 dividendbelasting)
zulks ten kantore van
Amsterdam-Rotterdam Bank
N.V., de Algemene Bank Neder
land N.V. en Pierson, Heldring
Pierson N.V. te Rotterdam,
Amsterdam en 's-Gravenhage.
Aan houders van certificaten
van aandelen waarvooreen CF-
stuk werd afgegeven, zal het
dividend ter beschikking wor
den gesteld door tussenkomst
van de Bewaarder bij welke het
dividendblad op 26 april 1976 in
bewaring was.
STICHTING ADMINISTRA
TIEKANTOOR RSV
verbouwt en staat daarom dit
jaar niet op de Huishoudbeurs.
De hoge kosten, die wij anders
maakten, geven wij gedurende
10 dagen als een
DUS NOG TOT EN MET ZATERDAG 1 mei
KLASSIEK BANKSTEL „DREAMLAND"
3-zitsbank en 2 faut.. draion velours
Nederlands grootste speciaalzaak voor complete
woninginrichting
DAM - NIEUWENDIJK - DAMRAK - AMSTERDAM
Tel. 020 - 239444 Donderdag koopavond tot 21.30 uur
Met ingang van 26 april 1976 is de
koers van afgifte van de
gesteld op
Amsterdam - Arnhem - Eindhoven - Enschede - s-G'avenhage Groningen - Rotterdam Utrecht.
DE EERSTE KAMER OER, STATEN-GENERAAL
vraagt voor spoedige indiensttreding een
voor het verrichten van steno- en typewerkzaamheden e
lichte administratieve arbeid.
Gegadigden dienen bereid te zijn in voorkomende gevallen
ook op maandag- en dinsdagavonden te werken, waar
voor de hieronder te vermelden financiële vergoeding
wordt verstrekt.
Vereist: diploma mulo/mavo-4,
diploma steno Nederlands en typen.
Het salaris zal maximaal 1.925.- per maand bedragen, te
verhogen mei een toelage van ca. f 235,- voor onregel
matige werktijden en 7,8% vakantietoeslag.
Sollicitaties binnen 14 dagen na verschijnen van dit
blad te richten aan de Griffier van de Eerste Kamer der
Staten-Generaal, Binnenhof 21, 's-Gravenhage.
WINKELEN
ELKE
begint op deze en de
OCHTEND
andere advertentiepa
gina's
OPNIEUW
