eel geringere sterfte
jij overlevenden van
4e concentratiekampen
Steekpenningen juridisch tegen te gaan?
m
Prof. Goudzwaard:
„Zó kan het niet"
NxiTlO'Ef'
ir^oiQipi
Vredeling: VVDM moet
jirst gehoorzamen, dan
ïias kunnen we praten
Het hangt van ARP af
of idee middenschool
het in senaat haalt
ÜiiÉM
u'.'iJJiliUtUiHi
piet klerkx waalwijk
zanddonkb*;
annen 28, vrouwen 42 procent onder gemiddelde
Van Red Band
natuurlijk.
Werkloosheid
in de bouw
fors gedaald
Grens gaat niet
ruimer open
voor medicijnen
19 april geopend van 10-I7uur
Studie Onderzoek of optreden tegen betalingen in buitenland mogelijk is
Bewijs vaak
moeilijk
te leveren
vie
IDERDAG .15 APRIL 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 3
1 een onzer verslaggevers
;n|N HAAG Onder de groep Nederlandse personen, die in de tweede wereldoorlog een
>lo angenschap in Nederlandse en vooral Duitse concentratiekampen heeft ondergaan en midden
an|5 in leven was, is gedurende de periode 1945-1968 het sterftecijfer belangrijk lager geweest dan
n van de gemiddelde Nederlandse bevolking.
JjJ. blijkt uit een onderzoek, dat is uitgevoerd onder ruim achtduizend ex-gevangenen en waarvan
s Juitslag gisteren is bekendgemaakt.
di( onderzoek is gehouden op initia-
j van dr. W. F. Noordhoek Hegt
,er ;rnist, voorheen onder meer ge-
3a iheer-directeur van het Rode-
t isziekenhuis in Den Haag) en de
[e iddels overleden dr. J J. Brutel
a Riviere (oud-voorzitter van de
jjOndheidsraad en oud-adviseur
de minister van onderwijs en
:nSchappen). De gegevens, die
t j ten steekproef werden verzameld,
-i? bewerkt door de hoofdafdeling
het CBS.
se het onderzoek wordt duidelijk,
oe de sterfte onder mannelijke ex-
llc( ingenen 28 procent onder de ver-
•st sterfte (gesteld op honderd
ent) bleef en de sterfte onder
en iwelijke ex-gevangenen 42 pro-
t j onder de verwachte sterfte,
^onderscheid van de sterfte naar
oi1 icht en leeftijd blijkt, dat alleen
j lagere leeftijdsklassen vooral
rouwen zich wel grotere sterfte
j t voorgedaan in vergelijking met
rjiemiddelde Nederlandse bevol-
rmee wordt de veronderstelling
ee ngesproken, dat ex-gevangenen
iel Duitse concentratiekampen in
11 erland en in Duitsland in de na-
;s(Dgse jaren in vergelijking met de
Igjiddelde Nederlandse bevolking
;uJer en in grotere aantallen zijn
!0j orven. Integendeel, hetsterftecij-
igt gedurende de periode 1945-
r" beduidend lager. Deze lagere
sterfte kwam, aldus het onderzoek,
vooral tot uitdrukking onder de ou
dere ex-gevangenen en in de periode
na 1949.
De duur van de gevangenschap is
duidelijk van invloed geweest op de
post-concentratiekamp-sterfte, zegt
het CBS-rapport onder meer. Van de
totale bij het onderzoek betrokken
groep onderging 36 procent een ge
vangenschap van minder dan een
jaar, 34 procent een gevangenschap
van een tot minder dan twee jaar, 20
procent een gevangenschap van twee
tot minder dan drie jaar en elf pro
cent een gevangenschap van drie
jaar en langer.
De sterfte onder deze vier groepen
loopt in de onderzochte naoorlogse
periode op van respectievelijk 9,3
procent bij de kortste duur van de
gevangenschap via 12,1 procent en
13,5 procent tot 14,8 procent bij de
langste duur.
Wat doodsoorzaken betreft is de
sterfte onder mannelijke ex-
gevangenen tengevolge van tubercu
lose en ontbering hoger geweest dan
was verwacht. Onder vrouwelijke ex-
gevangenen was zelfmoord aanzien
lijk hoger. In het rapport wordt ver
der opgemerkt, dat het merkwaardig
is dat zich onder vrouwelijke ex-
gevangenen geen hogere tuberculo-
sesterfte heeft voorgedaan
Onder de in 1945 uit de concentratie
kampen bevrijde gevangenen heeft
de doodsoorzaak „ontbering" nog in
hetzelfde jaar een sterfte onder de
mannelijke ex-gevangenen tot ge
volg gehad, die tienmaal zo hoog was
als onder de gemiddelde Nederlandse
bevolking, die de hongerwinter had
ondergaan.
De sterfte onder de Nederlandse be
volking is in 1945 met name in het
westelijke deel van ons land
extreem hoog geweest. Ook in de
eerste vier naoorlogse jaren is deze
sterfte nog in niet onbelangrijke ma
te ongunstig beïnvloed door late ge
volgen van oorlog en bezetting, als
mede door de gevolgen van militaire
acties in Indonesië.
Wat waren de oorzaken dat een ge
vangene een concentratiekamp over
leefde en bestaat er een verband tus
sen structuur van de overlevenden en
hun latere sterfte? De aard van het
kamp speelde een rol, evenals de fac
tor geluk. Handige mensen hadden
meer kans dan onhandige. Zij die
gewend waren aan zware lichamelij
ke arbeid of die uit een eenvoudig en
hard bestaan waren gerukt, hadden
(lichamelijk gesproken betere kansen.
•Ook werden de overlevingskansen
ivergroot door een langere ver
blijfsduur. Afgezien van deze zeer on
volledige reeks van redenen waren
ook de psychische eigenschappen
dikwijls van doorslaggevende bete
kenis, met name moed, wilskracht en
doorzettingsvermogen.
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
;ajax-f.c. 0«n H«o9
gineel van Jaap van Praag
!STAJU*LAATS.
Kopie van Veenman Repro
(Kopiëren of 't gedrukt is)
Cfflam. (ij 10) 134980. Aniblerd.il (020) 248565. Eindhoven, (040) 445875. Zwolle, (05200) 37833.
onze Haagse redactie
ltS
nïN HAAG Minister Vredeling dreigt met maatregelen als de
TJjpM haar standpunt handhaaft dat weigering van dienstbe-
;10fen als uiterst actiemiddel aanvaardbaar is.
Vredeling heeft het hoofdbestuur
de VVDM gisteren in een gesprek
end verzocht dat standpunt te
herzien, omdat volgens hem de gren
zen van het vakbondswerk in de
krijgsmacht worden overschreden.
„Als de VVDM volhardt, zal dit nare
gevolgen hebben, die ik niet begeer.
De WDM kan dan geen ge
sprekspartner meer voor mij zijn",
aldus Vredeling.
Het bestuur van de VVDM heeft toe
gezegd de zaak met de leden te zullen
bespreken en de minister over een
maand antwoord te geven. Het be
stuur was verrast door de opstelling
van Vredeling omdat de weigering
van dienstbevelen bij vroegere
WDM-acties ook al aan de orde is
geweest. Het bestuur betwijfelde gis
teren of het overleg met de leden tot
wijziging van het standpunt zal
leiden.
Het probleem rond de weigering van
de dienstbevelen is ontstaan bij de
ledenwerfacties van de VVDM onder
nieuwe dienstplichtigen. De WDM
heeft een uitgebreid rapport opge
steld om aan te tonen dat zij in de
landmacht wordt tegengewerkt.
Plaatselijke commandanten zouden
zich niet houden aan regelingen die
minister Vredeling voor deze leden
werfacties heeft getroffen.
Tientallen bestuurders zijn de laatste
maanden in verband met ledenwerf
acties van kazernes verwijderd. De
VVDM meent dat deze bestuurders
het recht hebben in uiterste geval
dienstbevelen van commandanten te
weigeren als deze commandanten
zelf zich niet aan de orders van Vre
deling houden.
De minister vindt echter dat dit doel
het middel niet heiligt.
Hij sloot overigens niet uit dat som
mige klachten over tegenwerking ge
grond zijn. Daarom heeft hij
opdracht gegeven alle kazerne-orders
na te vlooien op voorschriften die
strijdig zijn met de rechten van de
belangenorganisaties.
DEN HAAG De werkloosheid in
de bouw is binnen een jaar flink
teruggelopen. Eind maart waren er
weer ongeveer evenveel werkloze
bouwvakkers als twee jaar geleden,
namelijk ruim 34.000. Eind maart
vorig jaar waren er 48.000 werklozen
in de bouw.
Dit blijkt uit de werkloosheidscijfers
over maart van het ministerie van
sociale zaken. Verminderde werk
loosheid in de bouw was ook een van
de belangrijkste oorzaken waarom
in maart de werkloosheid met ruim
21.000 verminderde tot ruim 228.000.
Hierin speelt ook de overgang naar
de lente een grote rol. Maar ook
gecorrigeerd voor seizoen daalde in
maart de werkloosheid, met ruim
4000 tot ruim 219.000.
Het aantal mensen dat werkt op
projekten van werkgelegenheidspro
gramma's van de regering steeg tus
sen half februari en half maart met
6000. Nieuw in de werkloosheidscij
fers is de stijging van het aantal
vacatures bij arbeidsbureaus.
Of deze motie een meerderheid haalt
hangt af van het standpunt dat de
ARP zal innemen. Deze fractie moet
hierover namelijk nog intern beraad
voeren, zodat pas over veertien da
gen als over deze motie gestemd
wordt bekend zal zijn of er een
meerderheid is.
De huidige grondwet bepaalt dat het
bijzonder onderwijs binnen bepaalde
grenzen zelf kan bepalen hoe het on
derwijs eruit moet zien. Volgens de
indieners van de motie wordt het
bijzonder onderwijs met handen en
voeten dwingend voorschrift. Daar
om hebben zij twijfels of een wets
ontwerp dat dit schooltype gaat rege
len, niet in strijd zal zijn met de
grondwet.
Minister Van Kemenade bestreed
gisteren de motie met kracht. Om te
beginnen vond hij de motie en met
hem de senatoren Koopman (PvdA)
en Van Waterschoot (PPR) voorba
rig. Er is nog helemaal geen wets
ontwerp en als dat er wel ligt, zal het
parlement toch altijd nog moeten
beslissen of het wordt aangenomen
of niet.
Van Kemenade maakte zich echter
nogal boos over het feit dat de drie
partijen volgens hem verdoezelden
wat ze echt wilden zeggen, namelijk
dat de middenschool als enige school
voor alle 12 tot 16-jarigen er helemaal
niet moet komen. „Ik vind: laten we
dat dangewoon zeggen en laten we
niet de vrijheid van onderwijs gebrui
ken om een politiek-maatschappelijk
standpunt naar voren te brengen",
aldus de bewindsman.
ADVERTENTIE
Origineel van N. Bonaparte
Kopie van Veenman Repro
(Kopiëren of 't gedrukt is.)
Rotterdam, (010) 134980. Amsterdam, (020) 248565. Eindhoven, (040) 445875. Zwolle. (05200) 37833.
LEIDEN Nederland is niet bereid
om ter wille van een uitbreiding van
de EEG-geneesmiddclcnmarkt
water in de wijn te doen bij de toela
ting van geneesmiddelen tot de Ne
derlandse markt. Daardoor zou het
gebruik in ons land kunnen toegroei
en naar dat van andere EG-landen
zoals de bondsrepubliek en Frank
rijk. Een dergelijke ontwikkeling is
volgens staatssecretaris Hendriks
ongewenst.
Dit bleek gisteren uit de toespraak
die de secretaris-generaal van het
ministerie van volksgezondheid en
milieuhygiëne, dr P. Siderius hield
in Leiden. Hij sprak daar namens de
staatssecretaris, die wegens ziekte
niet bij de opening van de nieuw
bouw van het rijksinstituut voor ge
neesmiddelenonderzoek kon zijn.
Origineel van Rembrandt
i r v*- mi JU F
ski s - .Ti
Kopie van Veenman Repro
iKopieren of 't gedrukt is)
Op de begraafplaats Eikelenburg in Rijswijk werd gisteren het
Tweede Kamerlid A. C. M. VVeijters, die vorige week vrijdag
plotseling overleed, begraven. Twee fractieleiders, dr. R. J. H.
Kruisinga (c.h., links) en mr. W. Aantjes (a.r., rechts) lopen hier
langs het graf.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Een groot deel van de Eerste Kamer heeft twijfels
of de instelling van de middenschool, zoals minister Van Kemena
de die voor ogen staat (één school voor alle 12 tot 16-jarigen) niet
in strijd is met de grondwet. Deze twijfel blijkt uit een motie van
mevrouw Van Someren (WD), die wordt gesteund door de KVP
en de CHU.
Over de voorgestelde wijziging van
het artikel in de grondwet wilde Van
Kemenade weinig zeggen. Hij bena
drukte alleen dat het bepaald niet
zijn bedoeling is om de vrijheid van
onderwijs aan te tasten, zoals dat op
het ogenblik door CHU. KVP en VVD
wordt beweerd. Verder wilde hij er
niets over zeggen, omdat het in de
eerste plaats een wetsontwerp is van
minister De Gaay Fortman (binnen
landse zaken), die niet bij dit debat
aanwezig was.
Gisteren meldden wij overigens dat
de ARP-fractie in de senaat negatie
ver tegenover de voorgestelde
grondwetswijziging zou staan dan
hun partijgenoten in de Tweede Ka
mer. Dit blijkt echter op een misver
stand te berusten.
Hoewel senator Van Hulst (CHU) zich
dinsdag namens de drie christen
democratische partijen nogal nega
tief had uitgelaten over het wetsvoor
stel, heeft prof. Diepenhorst zich,
voor wat de ARP betreft toch veel
minder kritisch opgesteld dan de
CHU en de KVP.
De brief die prof. dr. B. Goudzwaard aan het bestuur van het
CDA gestuurd heeft luidt als volgt.
Geacht bestuur,
Deze brief is uit nood geboren. Na
een ook voor mijzelf moeilijke ver
werking van wat in de afgelopen
maanden tot en met afgelopen za
terdag gebeurd is, komt bij mij de
balans van de gemeenschappelij
ke lijst op dit ogenblik op een
negatief saldo uit. En omdat dit
een wijziging in mijn oördegl tot
nu toe inhoudt, acht ik mij nu ook
verplicht u dit door middel van
een brief mee te delen.
Voor de totstandkoming van één
gemeenschappelijke lijst is al veel
werk verzet, en ik ben blij dat ik
ook zelf er een bijdrage toe heb
kunnen leveren. Voor wat mijzelf
aangaat moet ik hieraan nog toe
voegen, dat zowel de formulering
van uitgangspunten als de opstel
ling van het werkprogram
uitdrukkelijk ten doel had. dat als
het ware een vonk zou over
springen.
Ik heb gehoopt dat mede hierdoor
op een daadwerkelijk evangelisch-
bezielde wijze zou kunnen worden
samengebonden wat verdeeld
was, zowel in de basis van de drie
betrokken partijen als in hun top.
Die vonk. die aanwezigheid van
een diepgaande gemeenschappe
lijke bezieling, kan niet worden
afgedwongen, maar is tegelijker
tijd voor mij en naar ik aan
neem ook voor u van essentiële
betekenis, zonder dat zakt immers
een toekomstig CDA subiet scheef
naar een elektoraal gericht
machtsblok in het midden., waar
bij het christelijk element meer op
de fagade dan op de inhoud van de
politieke aktiviteiten betrekking
heeft.
Bitterheid
In tegenstelling nu tot die ver
wachting die hoe noodzakelijk
ook misschien te hoog gegrepen is
geweest konstateer ik nu. op dit
moment:
dat de verwijten over en weer in
bitterheid toegenomen zijn;
dat de verdeling van de macht in
het komende CDA de aandacht
steeds meer lijkt te gaan opeisen;
dat de frakties in het parlement
nog ver afzijn van een daadwerke
lijke eenheid van beleid;
dat de moed lijkt te ontbreken om
nu eens niet afzonderlijk, maar
gezamenlijk de hobbel te nemen
van het uitspreken van een poli
tieke voorkeur t.a.v. de eerstko-.
mende kabinetsvorming;
dat niet weinigen de indruk vesti
gen, de totstandkoming van een
gemeenschappelijke lijst als een
doel inzichzelf te gaan zien;
en dat mede om de hierboven ge
noemde redenen voor velen,
althans in mijn eigen partij, de
keuze voor een gemeenschappelij
ke lijst meer in de sfeer van het
niet anders kunnen, dan in die van
het positief willen is komen te
liggen.
In deze brief wil ik u dan ook één
ding zeggen, vanuit een diepe
overtuiging: zo, op deze manier,
kan het niet. Wanneer deze nega
tieve invloeden blijven doorwer
ken zoals nu het geval is. wordt
een gemeenschappelijke lijst een
te riskante zaak. waarvoor ik geen
mede-verantwoordelijkheid zal
kunnen gaan aanvaarden.
Een keer?
Ik heb u dit in alle openheid reeds
nu willen schrijven omdat u daar
mede vanwege mijn rol in de
CDA programcommissie zonder
meer recht op hebt. Maar ik heb
het vooral ook gedaan omdat ik
nog steeds enige hoop heb dat de
ontwikkelingen misschien een
keer kunnen gaan nemen. Daar
mee zou ik bijzonder blij zijn en
u weet dat Ik dat meen. Maar
daarop rekenen als op een
vaststaand feit: dat is iets wat u
en ik ons op dit ogenblik niet
langer mogen veroorloven, zonder
de schijn op ons te laden van
onwaarachtigheid.
Met de meeste hoogachting en een
vriendelijke groet,
uw
B GOUDZWAARD
ADVERT EN TIES
7/
„Wilt u voortmaken, want ik wil die
giftige slang in de cel zetten."
nederlands grootste interieurverzorgingscentrum
AMSTERDAM
lenngcircuit iwetaringcctv
MAASTRICHT |acot
APELDOORN 'toold-.lr.ial
ADVERTENTIE
Origineel van J. S. Bach
Kopie van Veenman Repro
(Kopiëren of 't gedrukt is.)
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Juristen van verschillende departementen onderzoeken of de
Nederlandse wetgeving voldoende mogelijkheden biedt om op te treden tegen
bedrijven die in het buitenland steekpenningen betalen. Zij zijn het hierover
echter nog niet eens geworden. Sommigen vinden dat de artikelen in het wetboek
van strafrecht over omkoping van ambtenaren en niet-ambtenaren (177 en
328-ter) voldoende zijn, andere menen dat deze artikelen niet toepasbaar zouden
zijn op enkele recente voorbeelden van omkoping. Aanvulling van de wetgeving
zou dan noodzakelijk zijn.
De betrokken juristen moe
ten de regering binnenkort
advies uitbrengen over dit
vraagstuk. Premier Den Uyl
moet het PvdA-kamerlid Van
der Hek namelijk nog steeds
een antwoord geven op diens
vraag welke maatregelen de
regering overweegt om aan
die omkooppraktijken een
einde te maken.
Behalve de strafbaarheid van
omkoping is er nog een ander
middel om dit soort dubieuze
praktijken tegen te gaan. na
melijk het niet meer aftrek
baar stellen van steekpennin
gen voor de belasting. Zoals
bekend kunnen steekpennin
gen nu wel afgetrokken wor
den. de belastingdienst oor
deelt niet over goed en
kwaad. Premier Den Uyl zelf
heeft onlangs in KRO's
Brandpunt verklaard dat de
regering ook bekijkt of in de
belastingwetgeving geen mo
gelijkheden zitten de om
kooppraktijken te bestrijden.
Resultaten op dit punt zijn
echter, volgens betrouwbare
kringen in Den Haag. voorlo
pig niet te verwachten. Daar
voor is dit vraagstuk veel te
complex.
Van der Hek stelde zijn vra
gen naar aanleiding van de
dertig miljoen gulden aan
steekpenningen die
Werkspoor in 1953 aan Argen
tinië betaalde. Den Uyl moet
ook nog de vraag beantwoor
den of zich nog meer van dit
soort gevallen hebben voorge
daan. In regeringskring voelt
men er echter weinig voor een
diepgaand onderzoek in te
stellen. Het zou. wordt ge
zegd. zeer tijdrovend en moei
lijk zijn zo'n onderzoek op te
zetten zolang duidelijke aan
knopingspunten ontbreken.
Nederlandse wet
Over de Nederlandse wetge
ving tegen omkoping het vol
gende: Omkoping is in Neder
land strafbaar op grond van
het wetboek van strafrecht.
Deze wet maakt verschil tus
sen omkoping bij ambtena
ren en bij niet-ambtenaren.
Het eerste vindt de wet erger
dan het tweede.
Een ambtenaar die zich laat
omkopen, riskeert een gevan
genisstraf van vier Jaar (art.
363). Het strafbare feit is het
aannemen van een gift of be
lofte met de bedoeling dat de
ambtenaar in zijn werk iets
doet of nalaat in strijd met
zijn plicht. Het maakt geen
verschil of de ambtenaar de
verlangde daad al heeft ver
richt of niet. Zelfs al is de
ambtenaar helemaal niet van
plan de wens van de omkoper
te vervullen, dan nog is hij
strafbaar als hij een gift of
belofte aanvaard van een ge
ver die veronderstelt daarmee
de ambtenaar te hebben om
gekocht.
Maximaal twee jaar of zes
honderd gulden boete ris
keert degene die een ambte
naar een gift of belofte doet
met de bedoeling dat deze in
zijn werk iets zal doen of nala
ten in strijd met zijn plicht
(artikel 177) Dezelfde straf
staat op het doen van een gift
of belofte nadat de ambte
naar de wens van de omkoper
heeft vervuld.
Niet-ambtenaren
Omkoping van niet-
ambtenaren is pas strafbaar
sinds november 1967. Dat is
geregeld in artikel 328 ter. Dit
artikel stelt een maximale
straf van twee jaar of hon
derdduizend gulden boete in
het vooruitzicht voor de
werknemer of lasthebber die
naar aanleiding van hetgeen
hij in zijn werk doet of nalaat,
ofwel zal doen of nalaten, een
gift of belofte aanneemt, en
dit „in strijd met de goede
trouw verzwijgt tegenover
zijn werkgever of lastgever".
Dezelfde straf bedreigt dege
ne die een werknemer of
lasthebber iets geeft of be
looft voor het doen of nalaten
van iets tijdens het v/erk. we
tend dat de ontvangende
werknemer of lasthebber de
zaak verzwijgt tegenover zijn
baas. Een werknemer die zich
laat „omkopen" maar hiervan
zijn baas op de hoogte stelt, is
dus niet strafbaar De omko
per die veronderstelde dat de
betrokken werknemér de
zaak zou verzwijgen, blijft
echter ook dan strafbaar
In Nederland komen slechts
heel zelden ambtenaren we
gens omkoping voor de rech
ter. De Nederlandse ambte
naar heeft wat dat betreft een
goede naam. (Hoewel oud
minister Stikker onlangs voor
de televisie onthulde dat hij
als zakenman in het be
drijfsleven. na zijn minis-
terstijd, meerdere keren was
benaderd door ambtenaren
die lieten weten zich wel te
willen laten omkopen).
Bewijs moeilijk
Overigens is omkoping vaak
makkelijk verborgen te hou
den, zodat er geen bewijs voor
valt te leveren. Dat geldt bij
voorbeeld voor een directeur
van een stedelijke plantsoe
nendienst die een tuindersbe-
drijf contracteert voor de ge
meente. en in ruil daarvoor de
tuin van zijn nieuwe huis gra
tis zou laten inrichten Of de
ambtenaar die een bouwpro
ject van de overheid gunt aan
een bepaalde aannemer, die
in ruil daarvoor voor de
ambtenaar tegen verlaagde
prijs een huis zou verbouwen
1. (010) 134980. Amilcrdam,.(020) 248565. Eindhoven. (040) 445875. Zwolle. (05200) 37833.
