Net van tussenpersonen
moest geld „doorsluizen"
CHFCKIIST
voor de kostenbewuste manager.
Steeds meer niet-agrarü
volgen landbouwonderi
RANK XEROX
Rank Xerox zorgt voor de ideeën en de machines.
De Lockheed-affaire en prins Bernhard (3)
Eeuwfeest gevierd in Wageningen
Drie jongens uit
Zuidwolde bij
ongeluk omgekomen
Justitie weigert
Koerd asiel
Daktent
DINSDAG 9 MAART 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARmAC
door Huib Goudriaan
AMSTERDAM Enkele sleutelfiguren uit een netwerk van vertegenwoordigers en „relaties",
waarmee de Lockheed-fabrieken de Starfighter aan de (juiste) man probeerde te brengen, zijn op de
voorgrond gekomen. Zij waren volgens de verklaringen voor de Amerikaanse senaatscommissie de
tussenpersonen, die het geld moesten „doorsluizen" naar prins Bernhard op een manier, die nooit te
achterhalen zou zijn.
Dit is het derde artikel van een
serie, waarin een overzicht
wordt gegeven van de ontwikke
lingen om de Lockheed-affaire.
Het eerste en het tweede ver
schenen vrijdag 5 en zaterdag 6
maart.
Van onze onderwijsredactie
WAGENINGEN Sinds 1960 is het aantal studerenden
landbouwhogeschool in Wageningen verviervoudigd. Aan
hogere agrarische bedrijfsscholen werd het aantal student
keer zo groot. Aan de vijftig middelbare agrarische
verdubbelde het aantal leerlingen.
Deze cijfers noemde gisteren ir. P. dere middelen uit het scala
van der Schans, directeur van het
landbouwonderwijs bij het ministe
rie van landbouw in een herdenkings
rede. die hij in Wageningen uitsprak
ter gelegenheid van het honderd- PostZGfiTGl
jarig bestaan van het landbouwon-
zorg voor planten en 'dien
plaats moeten geven als uit
punt voor het onderwijs.
Het is mogelijk, dat dit systeem van
„doorgeefstations" tenslotte zo on
doorzichtig werd (voor de Lockheed-
directie in Amerika» dat de 1.1 mil
joen dollar nimmer zijn bestemming
bereikte en in het netwerk „bleef
hangen De volgende namen worden
genoemd: Fred C. Meuser. voormalig
Lockheed-verkoopdirecteur voor Eu
ropa en Afrika en vreind van de prins.
Ed Fife, Lockheed-
vertegenwoordiger in Parijs en later
in Londen, oud-kolonel Edwinston
Robbins, Lockheed-agent, Roger B.
Smith, Lockheed-onderdirecteur.
Cook. Lockheed-administrateur en
de Zwitserse advocaat dr Hubert
Weisbrod. met wie de Nederlandse
commissie van drie vorige week een
gesprek had.
Dr Weisbrod (71), die van 1958 tot
1962 als advocaat voor Lockheed
werkte, zou volgens ex-vice-president
A C. Kotchian van de vliegtuigfa
briek. een miljoen dollar (3.5 miljoen
gulden) aan de prins hebben doorge
speeld. De advocaat begon in 1934
een eigen praktijk, die hij nog heeft
en bekleedt ongeveer twintig advi
seurschappen voor verschillende be
drijven. ..Wiesbrood", zoals de Zwit
sers zeggen, raakte bevriend met
Meuser tijdens zijn rechtenstudie in
de jaren dertig in Zürich.
Fred Meuser ontkent dat Weisbrod
ooit als tussenpersoon voor de steek
penningen zou zijn opgetreden, maar
bevestigt dat Weisbrod advocaat was
voor Lockheed, dat hij goede advie
zen van hem ontving en dat hij be
vriend met hem is.
Weisbrod doet bij het bekend worden
van de affaire aanvankelijk alsof zijn
neus bloedt: „Ik heb nooit voor
Lockheed gewerkt." Later, in de we
ken die volgen, begint hij zich vaag te
herinneren weieens iets voor
Lockheed te hebben gedaan. Maar
hij heeft niets te verbergen en in de
jaren 1958 tot 1961 alleen „zekere
geldbedragen voor Lockheed naar
een bank gebracht."
Deze cheques van Lockheed waren
voorzien van de notitie, dat
Lockheed de bank instructies zou
geven over de eindbestemming van
de cheques. Weisbrod kende deze
eindbestemming niet. maar is er ze
ker van dat het niet naar prins
Bernhard is gegaan. Op de vraag
naar wie dan wel antwoordt hij:
„Daar hebt u niets mee te maken."
Akten verbrand
Waarom heeft de vliegtuigfabriek, als
het allemaal zo onschuldig was. de
bedragen niet via eigen rekeningen
rechtstreeks overgemaakt aan de
personen, voor wie het bestemd was?
Weisbrod: ..Waarschijnlijk uit belas
tingtechnische overwegingen. Ik kan
me trouwens niet zoveel herinneren,
want het is al zolang geleden. Boven
dien worden na tien jaar de akten
verbrand; ik kan het dus niet meer
nazien."
Korte tijd na deze uitspraak brengt
Het Vrije Volk aan het licht dat
Weisbrod in 1973 nog betalings
opdrachten kreeg van Lockheed ten
bedrage van telkens 2500 dollar per
maand. De krant drukt een cheque af
waaruit dit blijkt. De cheque is geda
teerd op 28 september 1973,
opdrachtgever is Lockheed Aircraft
International met als ondertekening
Meuser, terwijl de betaling loopt via
Van een verslaggever
AVEREEST Drie jongens zijn om-
gexomen bij een ongeluk in Balkbrug
(gemeente Avereest». De auto waarin
zij zaten reed in een bocht rechtdoor
en kwam daarna klem te zitten onder
een geparkeerde vrachtauto. De
slachtoffers zijn de negentienjarige
Klaas Eulen. de zeventienjarige Roe
lof Stille en de negentienjarige Eg-
bert Gruppen. allen uit Zuidwolde.
AMSTERDAM Het ministerie van
justitie heeft negatief gereageerd op
een verzoek van een 27-jarige Koer
disch verzetsstrijder, die in ons land
politiek asiel had gevraagd. Voor zo
ver dat gisteravond kon worden be
oordeeld zou hij vanmorgen op een
vliegtuig naar Damascus worden ge
zet om aan 8yrië te worden uitgele
verd.
De betrokken Koerd heeft in Neder
land de begeleiding van de PPR in
Amsterdam en de Internationale so
ciety Kurdistan, waarvan het hoofd
kwartier in Amsterdam is gevestigd,
tegelijk met de weigering hem asiel
te verlenen is ieder mogelijk verzoek
voor een verblijfsvergunning, dat hij
zou kunnen Indienen, bij voorbaat
door het ministerie van de hand ge
wezen. zo zei gisteravond de Interna
tional society Kurdistan. Aangezien
werd medegedeeld, dat hij vanmor
gen naar 8yriè zou worden ge
transporteerd. werd de mogelijkheid
afgesneden om alsnog tegen het mi
nisterie een kort geding aan te span
nen De Koerd werd gisteravond
vastgehouden op een politiebureau
in Haarlem.
de Schweizerische Kreditanstalt.
Hoe reageert Weisbrod hierop? Hij
zegt: ..Dat ik niet meer als advocaat
voor Lockheed werk. sluit niet uit dat
ik nog iets doe voor klanten van
Lockheed. Dat geld was trouwens
niet voor mij, maar voor mijn vriend
Meuser. Op Meusers verzoek stort
Lockheed het op mijn rekening en ik
zorg er dan weer voor, dat Meuser het
krijgt." Een nogal omslachtige gang
van zaken.
Brief
Er is ook een brief, die aantoont dat
de als geniaal en geslepen getypeer
de advocaat Weisbrod van 1958 tot
1962 niet 'alleen maar zekere bedra
gen voor Lockheed naar de bank
heeft gebracht.' Deze brief, geda
teerd op 10 augustus 1974, werd be
kend door het onderzoek dat de
Amerikaanse senaatscommissie
voor multinationals vorig jaar zomer
instelde naar de verkooppraktijken
van de Northrop-vliegtuigfabrieken.
Hierin schrijft Fred Meuser aan Tho
mas W Jones, president-directeur
van Northrop, die eveneens bevriend
zou zijn met prins Bernhard. dat
Weisbrod bijzonder goed werk ('en
kele discrete bijdragen') heeft ver
richt voor een versterking van de
positie van Northrop in Europa.
Meuser vestigt ook de aandacht van
Jones op het verdienstelijke werk
van Weisbrod bij de verkoop van de
Starfighter F-104 in 1961 en 1962. Hij
schrijft:
„Veel van de successen, die ik
voor Lockheed kon boeken met
de verkoop van commerciële
en militaire vliegtuigen en in
het bijzonder de unieke en zeer
winstgevende export van de F-
104 Starfighter was in geen ge
ring deel te danken aan zijn
adviezen en de manier, waarop
hij achter de schermen aan de
touwtjes trok. Hubert trad bij
na nooit in de openbaarheid
voor Lockheed. Bijna al zijn
constructieve werk deed hij
zeer discreet indirect."
Deze brief spreekt voor zichzelf:
Weisbrod had een sleutelpositie bij
de verkoop van vliegtuigen zowel
voor Lockheed als voor Northrop. Bo
vendien blijkt duidelijk uit het on
derzoek van de Amerikaanse se
naatscommissie van vorig Jaar zo
mer. dat Weisbrod van 1968 tot 1973
vertegenwoordiger van Northrop was
en voor dit werk in totaal 750.000
dollar (ruim tweeëneenhalf miljoen
gulden) ontving.
Controle
Volgens Ernst Hauser, de handelaar
in vliegtuigonderdelen en informant
van inlichtingendiensten, die met
zijn verklaring de steekpenningen
affaire aan het licht bracht, had
Lockheed personen aangesteld, die
controleerden of het geld zijn be
stemming bereikte. Ook in enkele
besloten hoorzittingen van de se
naatscommissie vorige week is geble
ken. dat Lockheed steekproeven nam
of het geld wel werd uitbetaald.
De senaatscommissie probeert nu de
Europese boekhouding van
Lockheed, waaruit veel duidelijk kan
worden, door te lichten. Volgens Hau
ser was met de controle onder meer
een zekere Cook belast, die tevens de
betalingen aan Meuser en Weisbrod
moest boeken. Cook zou vorige week
door de senaatscommissie zijn ge
hoord. maar het is niet bekend, wat
hij heeft verteld.
We weten ook niet wat Weisbrod, de
vooraanstaande Zwitserse jurist, ex-
voorzitter van de Automobil Club der
Schweiz. afdeling Zürich. bekend
amateur fotograaf en voormalig
sportvlieger, vorige week heeft ver
teld aan de Nederlandse commissie
van drie. Heeft Weisbrod de commis
sie. die hij „gaarne bereid was te
ontvangen." aan nuttige informatie
geholpen? Het valt te betwijfelen. De
Zwitserse strafwet (en dat geldt ook
voor Meuser. met wie de commissie
eveneens een gesprek had) verbiedt
immers het prijsgeven van be
drijfsgeheimen zonder toestemming
van de opdrachtgever, in dit geval
Lockheed.
Bovendien is Weisbrod gebonden aan
zijn beroepsgeheim als advocaat. Het
ligt trouwens voor de hand. dat hij
mocht Kotchian gelijk hebben met
zijn verklaring dat hij tussenpersoon
was voor het doorgeven van de steek
penningen alle sporen heeft uitge
wist.
Ingewijden kennen overigens
minstens twintig manieren om in
Zwitserland geld over te maken, zon
der dat daar ooit een haan naar
kraait.
Naar Parijs
persbericht beschikt de instelling in
de Verenigde Staten, die toezicht
houdt op het beurswezen, de ..Securi
ties and Exchange Commission",
over documenten waaruit blijkt dat
de honderdduizend dollar groten
deels in maandelijkse bedragen van
vierduizend gulden werd gestort op
een bankrekening in Parijs.
Tussenstations in deze betalingen
waren aldus de verklaringen het
Parijse advocatenkantoor Coudert
Frères en de toen in Parijs wonende
Lockheed-agenten Ed Fife en oud
kolonel Edwinston Robbins.
De Amerikaanse senaatscommissie
heeft al gesproken met Ed Fife. Vol
gens Hauser moesten Fife en Rob
bins het geld doorgeven aan de prins.
In een gesprek met de GPD-
correspondent in Washington, mr. H.
L. Leffelaar, vertelde Hauser dat
Robbins „een gepensioneerd kolonel
van de Amerikaanse luchtmacht is.
een zeer effectieve schurk met een
grote krulsnor, die zich voordoet als
iemand uit hogere kringen en die
nogal eens golf speelde met de prins."
De oud-kolonel, die nu in de Verenig
de Staten woont staat uiteraard op
het lijstje van personen, die moeten
worden gehoord door de senaatscom
missie. Robbins zou immers ook in
contact hebben gestaan met advo
caat Weisbrod en Fred Meuser. Maar
Robbins is, met een vrachtschip, op
wereldreis.
VOLGENDE KEER:
Aankoopbeleid
Voor vakantiegangers die niet van een
hotel gebruik kunnen of willen maken
verscheen op de Camping- en Cara-
Vanbeurs in Hamburg deze „auto-
camp". De tent die op het dak van
iedere auto geplaatst kan worden is
2.10 meter lang en 1.50 meter breed en
biedt plaats aan drie personen.
DEN HAAG De bodemdaling in
het Groninger aardgasgebied als ge
volg van het onttrekken van aardgas
zal volgens de nieuwe inzichten van
de NAM (Nederlandse Aardolie
Maatschappij) waarschijnlijk erg
meevallen. In 1971 werd nog voor
speld dat de maximale verzakking
zou oplopen tot ongeveer een meter
in het jaar 2050.
derwijs in Nederland.
Eerder had ir. Van der Schahns de
„voorzichtige conclusie" getrokken,
dat in verhouding tot de maatschap
pelijke behoeften er niet te veel
landbouwkundigen worden opgeleid.
In de samenleving zal immers een
relatief grote behoefte bestaan aan
mensen, die geschoold zijn in het
beïnvloeden van milieufactoren.
De directeur van het landbouwonder
wijs zei, dat drastische beperking van
het aantal studenten aan de hogere
agrarische scholen zal indruisen te
gen het beleid, dat wordt uiteengezet
in de „Nota hoger onderwijs in de
toekomst". Nu steeds meer niet-
agrarische jongeren het landbouwon
derwijs volgen, kan steeds minder
het land- en tuinbouwbedrijf worden
gebruikt als aanknopingspunt voor
de bezieling van de leerlingen. Naast
processen die zich op het agrarisch
bedrijf afspelen, zal men daarom an-
Minister Van der Stee van laniu!
nam gistermorgen de r
exemplaren in ontvangst van
merpostzegel, die mede is gewi T0
het eeuwfeest van het landbc srl
derwijs. De zegel, waarop een
geslagen boek is afgebeeld bov^n
ploegvoren en waarop korena (r
zien zijn, is van 6 april af vo df
publiek verkrijgbaar.
Minister Van der Stee kreeg evi
een bibliografisch vademecun d.
geboden over het landbouwi
wijs in Nederland uit 1918.
Verder werd het woord gevoer^trh
mr. M. D. van Wolferen, secr
generaal van het ministerie
derwijs. Een andere sprek«j«it
Alexander Pola als „Dr.
Causa".
Het eeuwfeest werd opgeluistei
een expositie over het landboi D
derwijs en een aan landbou id
postzegels gewijde tentoonst
Er leidt ook nog een spoor naar Pa
rijs. Volgens Kotchian werd in 1972
nog eens honderdduizend dollar naar
prins Bernhard „gesluisd". Kotchian
en Hauser vertellen beiden, dat deze
honderdduizend dollar niet in Zwiter-
serland. maar in Parijs werd uitbe
taald. Als tussenpersoon voor deze
betalingen wordt Roger B. Smith ge
noemd, onderdirecteur van
Lockheed, die zich na zijn pensione
ring in Parijs vestigde.
In dit geval zou Smith de functie van
controleur hebben vervuld en er op
hebben toegezien, dat het geld op de
bestemming kwam. die de prins zou
hebben opgegeven. Volgens een
Hipe:
Heeft mijn bedrijf ooit wel
eens beseft dat de porti-kosten
vel eens niet alleen van de PTT
-ouden kunnen afhangen? j~~j
Is liet wel eens tot mijn mede
werkers doorgedrongen dat de
achterkant van het papier ook
betaald moet worden?
Zou het geen kostbare ruimte
besparen wanneer allerhande
taten en rapporten op hanteer
baar formaat werden opgeruimd
Heb ik wel 's v<xir laten
ekenen wat het me zou besparen
als ik mijn eigen drukwerk
binnenshuis kan uitvoeren? j~j
Beseft mijn bedrijf wel hoe-
eel een eigen goed opgeleide
nan ons bespaart door een
"nachinestoring te voorkomen of
zelf te verhelpen?
Staan we er ooit bij stil dat
vij binnen ons eigen bedrijf onze
eigen standaardformulieren
kunnen laten maken
Is het nou echt nodig dat
Pieterse al z n alpinistenervaring
nodig heeft om door die stapel
papier te komen
Wat kost het eigenlijk om
"emand 352 rapporten te laten
vergaren die toch al met z n ge
dachten bij Ajax-Feijenoord zit.'
Worden mijn afdrukken
niet al te duur als mijn sekretaresse
er iedere keer weer drie trappen
op en af voor moet?
Is die tweede karbondoor
slag wel met goed fatsoen te ver
sturen?
Staan we er ooit wel eens bij
stil dat met een goede technische
serv/ce de produktiviteit van her
kopieerapparaat optimaal kan
worden? j~j
Wat kost het ons in arbeids-
ijd. het overtikken van pagina's
omdat er een wijziging moet
'orden aangebracht?
N/oet een memo werkelijk
ien keer gekopieerd worden of
ku-tien we met drie rondstuur-
memo's volstaan?
Wordt het geen ja ibocl om
al die dokumenten op 24 ver
schillende formaten in een archief
te proppen die opgezet is op A-4
ormaat?
Wat kost het me om me dooi
Rank Xerox het verschil te laten
i itleggen tussen huren en kopen?
Vragen die u veel
extra kosten kunnen besparen.
Rank Xerox gaat daar diep op in
Analyseert uw repro-behoefte
eerst vix>r er geplaatst wordt.
Efficiency en produktiviteit zijn
onze criteria. De meest geavan
ceerde toepassingen, machines
en een nimmer aflatende service
zijn ons gereedschap.
In veel gevallen blijkt hijvoor
beeld het Xerox 4500 systeem
een kostenbesparende oplossing
te zijn. Rapporten maakt u twee
keer zo snel en half zo dik. want
met de Xerox4500 kopieert u
dubbelzijdig en vergaart u gelijk
tijdig moeiteloos op elk soort
papier. Dankzij de op de zijkant
geplaatste glasplaat wordt het
dupliceren uit ingebonden werk
uiterst eenvoudig En dat allemaal
op 2m2.Zo spaart u arbeidstijd,
portikosten en ruimte uit.
Of nu juist het Xerox 4500
systeem binnen uw organisatie
het meest kostenbesparende
alternatief van Rank Xerox is
blijft een open vraag.
Rank Xerox vindt dat de
juiste machine altijd op de juiste
plaats tnoet staan. En dat vinden
we eerst met u uit. Zodat u altijd
op een advies kunt rekenen da"
gesneden is op uw specifieke be
hoefte. Eerst de ideeën, dan de
machine.
't Betaalt zichzelf. U vindt ons i r
Amsterdam. Maassluis
straat 2. tel.020-172966
Eindhoven. Kerkstraat 40-42.
tel.040-23143.
Zwolle. BlijmarktS.
tel.05200-19838
Rotterdam. Vlaardingweg 90,
tel.010-375155
