Restauratie van kasteel
Ammersoyen is voltooid
Lentekriebels
Sneeuwberichten
Commentaar
geduiir(l)
5 inge duur (2)
ïidelijk Afrika (1)
Juidelijk Afrika (2)
familieband met 'n 'vreemde'
uitmolling
toegegeven
Vijf eeuwen voorwerpen uit gracht opgediept
cdè
dat Rhodesië niet vrij zal worden
zonder bloedbad; een somber vooruit
zicht waarin Kaoenda deze week is
bijgevallen door Sean Macbride, de
commissaris van de Verenigde Naties
voor Namibië.
Tot nu tce probeerde Kaoenda, samen
met Vorster, Smith onder druk te
zetten om te komen tot een vreedza
me oplossing voor Rhodesië, iets wat
hem door velen in eigen land en
elders in Afrika kwalijk is genomen.
Die politiek is, gezien de uitlatingen
van Nkomo, zonder uitzicht gebleken.
Het is de vraag wat de eigengereide
Smith nu nog kan bewegen, net als
Vorster, water in de wijn te doen.
Hopelijk kan sterkere druk van Zuid-
Afrika, maar ook van de westerse
landen de Rhodesische eerste minister
tot concessies aanzetten, hoewel de
kansen gezien de ervaringen
daarvoor niet hoog moeten worden
aangeslagen.
De politiek van de westerse landen
tegenover de ontwikkelingen in Zuide
lijk Afrika is tot nu toe niet vrij van
opportunisme. Een nieuwe aanwijzing
daarvoor is de plotselinge erkenning
door Frankrijk van de MPLA-regering
in Angola, nadat Frankrijk eerst
steeds MPLA's concurrent, FNLA-
UNITA had gesteund. Een dergelijk
beleid zal eerst moeten worden veran
derd, wil men komen tot een politiek
Van onze weerkundige medewerker
Het weer van gistermiddag verdien
de van ons een negen of in elk
gevail een dikke acht. Mensen die ik
in één van de mooiste natuurgebie
den van Nederland tegenkwam,
spraken hardop van lente. Gelet op
de temperatuurcl j Iers van het zuid
en en westen leek het daar dan ook
op: Eindhoven voorop met veertien
graden Celsius. Maastricht, Rotter
dam twaalf graden Celsius en ook
Eelde kwam nu tot negen graden
Celsius. Ten Post haalde toch nog
weer niet de zeven graden (6.6),
maar in die omgeving was het tot
en met woensdag niet warmer dan
één graad boven nul. Op een ijs
baan in Ten Boer (Gr.) werd gis
termiddag zowaar nog ge
schaatst Over schaatsen gespro
ken het is niet te hopen dat er
eind volgende wee ook nog echt
sprake van een februari warmtegolf
zal zijn met het oog op de wereld
kampioenschappen in Heerenveen.
Wij hebben ons laten vertellen dat
Je al bij temperaturen van acht a
tien graden geen goed ijs meer
kunt maken. En om dit 'warme'
stukje af te maken nog even het
landelijk februari warmte-record
die werkelijk kan bijdragen aan een
oplossing in Rhodesië, zonder te ont
aarden in neo-kolonialisme.
dit staat op naam van Winterswijk
met 20.3 graden Celsius op 26 fe
bruari 1900. Dat is hoger dan het
record voor de eerste maartdecade
te weten twintig graden op de tien
de maart 1880 te Utrecht.
Het weer blijft de komende dagen
droog met zonnige perioden en on
geveer dezelfde temperatuur. Overal
in de lage landen, op de Britse
eilanden, Ln Duitsland en in zuid-
Scandlnavië lopen de barometers ge
leidelijk omhoog en dat is vertrou
wenwekkend.
Enkele wetenswaardigheden. Door
satellieten wordt de sterkste stra
ling (terugkaatsing zonlicht van de
aarde) geregistreerd boven het Ka
naal in noord-oost-Siberië. De stel-
lieten registreren warme lucht bo
ven het Poolgebied. Tijdens de
zware storm van 2 en 3 januari zijn
in een bos bij Gainsborough (Eng)
tienduizenden bomen, hoogte negen
tot twaalf meter, als lucifershoutjes
omgeblazen. Men denkt drie jaar
nodig te hebben om de bomen op
te ruimen en dertig jaar om het
bos (oppervlakte veertig bij vijftig
kilometer) weer in de oude staat
terug te krijgen. Tijdens het zwaar
ste en uitgebreidste onweer van
1975 op de Britse eilanden (8 au
gustus) werden in Bexhill (Suxxex)
veertig bliksems per minuut boven
zee gezien, op het eiland Wight 45
In de bergen van midden-Europa is
nu al in een week geen sneeuw
gevallen. Bovendien zijn de tempe
raturen er relatief hoog bij een
h
overmaat aan zon. Toch is de voor
raad poedersneeuw ln de middelste
en hogere lagen nog allerminst uit
geput. In de lagere bergstreken
krijgt men echter wel meer en
meer te maken met verharde
sneeuw en papsneeuw. In de Beier
se Alpen en Oostenrijk zijn afda
lingen tot ln de dalen niet overal
meer mogelijk.
AG 20 FEBRUAR11976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 5
onder redactie van loes smH
nu werkelijk waar dat ons
isch toekomstbeeld zo somber
de secretaris-generaal van het
van economische zaken,
dr. F. W. Rutten schetst? Het
veel meer dat hij bevestigt wat
eerder door anderen denk
:ld aan d epresident van De
rlandsche Bank is gezegd,
slaagt er nu in zijn betoog 'hard'
met cijfermateriaal. Zijn
moet daarom de meeste indruk
en op hen, die tot nu toe er maar
ds op bleven vertrouwen dat de
lie' lomie op een goede dag wel weer
gaan opleven en dat ons een
i ende, langdurige bloeiperiode te
bten staat
komt ons voor dat de kern van
betoog van prof. Rutten ligt in
conclusie dat de bedrijfsrende-
1 ten veel te laag zijn. En zo lang
ieïfin geen gunstige verbeteringen
verwachten, zal het aantal
ijfssluitingen, werktijdverkortingen
blijven aanhouden,
eer: in wezen geen opzienbarend
iws, maar wel interessant en nog
r verheugend dat de hoogste be-
lambtenaar van minister Lubbers
f* visie in Nederland in het open-
r ter berde kan brengen.
er een blijvende wending ten
Ie komen in de economische situa-
ran ons land, dan zal de regering
voorrang nieuwe plannen moeten
irikkelen om de investeringen te
uleren, stelt Rutten.
zal daar zeker gelijk in hebben,
ig is alleen: zullen die investe-
ook werkelijk nieuwe arbeids-
opleveren? Het komt ons
—jf dat prof. Rutten op dit punt wel
meer het achterste van zijn tong
mogen laten zien.
kunnen nu wel hard gaan roepen
nieuwe investeringen, die meer
P ltsen aan het werk zullen helpen,
f "^r die investeringen zullen toch
flerend moeten zijn. Anders wor-
I we vroeg of laat gestraft met te
kostprijzen en dan worden we
andere landen met goedkopere
icten uit de markt geprijsd.
«lijft in het algemeen gespro-
per bedrijfstak kan dat wisselen
|geen andere mogelijkheid dan te
len naar meer veriaginig van de
Irijfslasten. Zou het kabinet tot dit
pht komen (en dat is te hopen) dan
de conclusie voor de hand, dat de
■heid bepaalde belastingen verlaagt
le druk van de sociale premies, die
floor de bedrijven moeten worden
«bracht, verder verlicht.
betekent dat de overheid zelf op
der royale voet moet gaan leven.
dat? Met Rutten geloven wij
r niet zo dadelijk in. Dat zal een
es van zeer lange duur zijn.
dreiging van een openlijke oorlog
uidelijk Afrika wordt groter. Van
ehillende kanten is de vrees uitge-
bken dat de troepen van de
LA, gesteund door Cubaanse mili-
e en Russische adviseurs, zullen
rstoten aangestoken door het
;es in Angola. De landen die in
geval het eerst op de lijst staan,
Rhodesië en Namibië Zuidwest-
ika). In Rhodesië regeert nog
ds de blanke minderheidsregering
Ian Smith, terwijl Namibië onder
uur staat van Zuid-Afrika; tegen
wil van de Verenigde Naties in
rigens.
ziet er wel naar uit dat de
dafrikaanse eerste minister John
ster eieren voor zijn geld begint te
en. zijn troepen zijn grotendeels
Angola teruggetrokken en de rege-
in Pretoria zou zelfs bereid zijn
MPLA-bewind in Angola te er-
nen.
heeft mogelijk moed geput uit de
daringen van de MPLA dat Zuid-
ika daardoor haar belangen in An-
kan beschermen en uit de verze-
rtfing van president Neto dat zijn
ering niet van plan is enige leiden-
rol te spelen in Namibië,
c zijn er aanwijzingen dat Vorster
eid is tot concessies inzake Nami-
Hij heeft gezegd dat Zuid-Afrika
- langer in Namibië zal blijven dan
noodzakelijk is en dat zou dan
tot het 'volk van Zuidwest-Afrika'
over zijn toekomst beslist
dergelijke verklaring hoet voor
rster niet zo vreemd te zijn. Hij
et tot een oplossing voor Namibië
1 Hen, wollen de ontwikkelingen in
I gebied niet een voortdurende be-
0, iging blijven vormen voor zuid-
ika's eigen veiligheid. Dat dwingt
■ster tot het bedrijven van een
listische politiek en dat gaat hem
«rgaans goed af.
I laatste kan niet gezegd worden
it i de Rhodesische eerste minister
W» Smith. Ook nu hem het vuur wel
r na aan de schenen ligt weigert
tot een akkoord te komen met de
irte meerderheid in zijn land. De
aJnatigde zwarte leider uit Rhodesië,
hua Nkomo, heeft de presidenten
een aantal Afrikaanse landen te
ien gegeven geen hoop meer te
Cbben op een overeenkomst met
$ïh.
mededeling zou de Zambiaanse
vi cdikant Kenneth Kaoenda tot de
tnbere voorspelling hebben gebracht
De Overijsselse gemeente Weerse-
lo bestaat uit vijf kerkdorpen en
is qua oppervlakte de op vier na
grootste gemeente van het land.
Dat betekent natuurlijk niet dat
ook het inwonertal op vier na het
grootste zou zijn, maar wel dat de
ongeveer negenduizend inwoners
vaak een eind bij elkaar vandaan
wonen. Dat zal geen bezwaar zijn
als je jong bent en goed ter been,
als je alles per fiets of auto kunt
doen, maar als je dat allemaal
wegens je leeftijd niet kunt, kun
je je wel eens erg alleen gaan voe
len. Achthonderd bejaarden wo
nen er in Weerselo, uiteraard niet
auemaai eenzaam en ook niet
allemaal alleenwonend. Er is een
bejaardentehuis, er staan wat be
jaardenwoningen, en een vrij groot
aantal ouderen woont nog by kin
deren op de boerderij in.
Toch zitten daar veel oudere men
sen tussen die best eens graag wat
(meer) contact met anderen bui-
I ten hun deur willen, ontdekten de
teaen van ae vrouwenjeaeraue
i?i Weerselo. En zij legden of
beter: zijn daar nog druk mee be
zig die contacten. Ze benaderen
de aangesloten vrouwenorganisa
ties met de vraag of ze er mis
schien voor voelden mee te doen
met het adopteieprogramma'eens
per week of vaker, of minder,
als het maar regelmatig gebeurt
een bepaalde bejpaarde opzoe
ken, met hem of haar gaan wan-
aeien, winKeien, KojjieannKen,
hem of haar eens in contact bren
gen met de kinderen, misschien
eens laten oppassen, kortom: hen
te betrekken bij het leven van
alledag, min of meer een familie
band scheppen.
nu voeit met teaere oejaarae
voor zo'n contact en daarom ging
de voorzitster van de fed. mevr.
Schelberg, eerst eens voorzichtig
hier en daar informeren, want nie
mand moet gedwongen worden,
vindt ze. 'Bejaarden moeten al zo
veel: gymnastieKen, wanaeien,
naar sociëteiten. Ik geloof wel dat
we dat moeten stimuleren, maar
als zo iemand die z'n hele leven
geploeterd heeft, nou zegt: ik zit
hier lekker voor het raam, ik hoef
niet zo nodig, dan is dat zijn vol
ste recht'. Het moeilijkst vindt ze
nog om uit te zoeken wie met wie
zaï omgaan: klik net niet, aan
loopt het contact voor beide par
tijen op een teleurstelling uit.
Soms wordt de direcrice van het
tehuis of maatschappelijk werk in
geschakeld. En als het om bejaar
den gaat die nog op de boerderij
wonen, de kinderen, want ook die
thuiswonenden zitten vaak erg al
leen. In het tehuis of het huisje
zit vader of moeder alleen, om
dat kinderen en kleinkinderen ge
woonlijk allemaal tegelijk op zon
dag komen, maar ook op de boer
derij ziet de bejaarde geen ande
ren dan de eigen familie en een
enkele leverancier.
Tussen de dertig en vijftig vrou
wen hebben zich inmiddels aange
meld. Zij zijn al aan de slag ge
gaan, ieder met een vervangster
voor het geval ze eens niet zou
den kunnen. Ook nog lang niet al
le bejaarden hebben behoefte aan
een 'vreemde', maar dat zal kei
veranderen als het pas begonnen
project goea araait, noopt me
vrouw Schelberg. Ze hoopt nog
meer: dat ook de tieners mee zul
len doen, die zich nu nog vaak
afzetten tegen de bejaarden. Eén
ding is zeker: wie er aan begint,
moet ook volhouden. Dat is een
voorwaarde die aan alle deelne
mers gesteld is.
Om één dier één kilo vlees te laten produceren, is er zeven kilo graan
nodig. Een verlies dus van zes kilo voedsel, zeggen de tegenstanders
van vlees, terwijl zoveel mensen in de Derde Wereld van honger
omkomen. Vandaar dat op het plaatje een varken en een hongerige
Oosterling touwtrekken om een zak graan. Het is een deel van een
illustratie uit 'Minder vlees mevrouw?', een door De Horstink (met de
nationale commissie voorlichting en bewustwording ontwikkelings
samenwerking) uitgegeven documentatiemap over vleesconsumptie en
de wereldvoedselsituatie. Het werkstuk staat vol artikelen en beschou
wingen over de noodzaak van beperking van de vleesconsumptie en
over voedingsmiddelen die vlees kunnen vervangen, maar ook worden
de argumenten tégen minder of geen vleesgebruik behandeld. Er
staan een paar recepten voor vleesloze maaltijden in en wie dan na
124 pagina's leesvoer nog niet genoeg weet, kan de rest zelf opzoeken
aan de hand van de toegevoegde lange literatuurlijst. 'Minder vlees
mevrouw?' kost 12,90 en is te bestellen bij De Horstink. Kon. Wllhel-
minalaan 17 in Amersfoort.
Verschillende keren is het weg
dek van een van de hoofdwegen
door Ouwehands dierenpark ge
repareerd, voordat men er ach
ter de oorzaak van het aldoor
weerkerende euvel kwam. Op de
scheiding van asfalt en klinkers
ontstond steeds weer een uithol
ling overdwars. Eerst dachten ze
in het dierenpark dat dat wel zou
komen door het gewicht van de
zwaar beladen vrachtwagens, die
dagelijks via deze weg de res
taurants bevoorraden. Maar toen
er na de zoveelste reparatie
wéér een kuil in het wegdek zat
stelden ze letterlijk een wat die-
pergaander onderzoek in. De
uitholling bleek toen een uitmol
ling overdwars te zijn, veroor
zaakt door ijverige mollen, die
precies die plek hadden uitge
zocht om een mollengang van
(volgens het dierenpark) abnor
male grootte en lengte aan te
leggen.
Een Limburgse fabrieksdirecteur
moet ƒ450 boete betalen, omdat
hij voor de derde keer betrapt
werd toen hij veel te hard over
de weg scheurde. Zijn snelheid
was dan ook niet zo'n beetje bo
ven het toegestane aantal kilo
meters: hij reed 145 kilometer,
bijna anderhalf keer zoveel als
hij op die weg mocht. Ontken
nen hielp niet en dat deed de man
dan ook niet. Hij was betrapt
door de radarapparatuur van de
politie, waarvan, weet De Lim
burger, de onderdelen door zijn
eigen fabriek werden geleverd.
De directeur gaf voor de kan
tonrechter dan ook direct toe
dat hij zo hard gereden moest
hebben, 'want onze apparaten
werken erg nauwkeurig'.
'Je weet toch dat je op die plek geen dutje kunt doen.'
door Jac. Lelsz
AMERZODEN Kasteel Am
mersoyen. Zó stelt men zich een
kasteel voor. Een echt en een
hecht kasteel. Geen lustslot met
allerlei tierlantijnen, geen ro
mantisch buiten met allerlei
fratsen. Indrukwekkend tekent
het silhout van kasteel Ammer
soyen zich tegen de hemel af.
Zeven jaar is er aan gerestau
reerd. Oorspronkelijkheid siert
het blazoen. Vandaag vrijdag
wordt het door prins Claus ge
opend.
Kasteel Ammersoyen te Ammerzoden in de Bommeler waard, nu weer een pronkstuk van de Stichting Vrienden
der Geldersche Kasteelen.
Kasteel Ammersoyen ligt aan de rand
van het dorp Ammerzoden. In de
Bommelerwaard. Op een punt waar
je bijna zou vergeten dat het nog al
tijd Gelderland is en waar Brabant,
Zuid-Holland en Utrecht al te ruiken
zijn. Ammersoyen is van de Stichting
Vrienden der Geldersche Kasteelen,
dat twintig kastelen rijk is en daar
mee de grootste particuliere kastelen-
bezitter op het vasteland van noord
west-Europa is. Met het Muiderslot
behoort het tot het best bewaarde
kasteeltype, dat hier kort voor 1300
waarschijnlijk vanuit Frankrijk is ge
ïntroduceerd. Een vierkant, ommuurd
plein met tegen de achterzijde het
voornaamste woongebouw, haaks
daarop twee zijvleugels en een ver
bindend poortgedeelte aan de voor
zijde en voorts vier ronde hoektorens.
Ammersoyen is een zeldzaam voor
beeld van een volgens één plan ge
bouwd kasteel."
In 1957 kwam Ammersoyen in han
den van de Vrienden der Gelder
sche Kasteelen. De indrukwekkende
contouren deden heel wat verwach
ten, maar het interieur viel aanvan
kelijk bitter tegen. Bij een inspectie
zag men niet veel meer dan witte
wanden en toevoegingen, die het
oude muurwerk aan het oog onttrok
ken. Architect H. Korswagen uit
Driebergen werd belast met de lei
ding van de restauratie, die is uitge
voerd door het aannemersbedrijf
Woudenberg uit Ameide. Na het
overlijden van de heer Korswagen in
1969 werden de werkzaamheden in
dezelfde trant onder leiding van zijn
collega D. Wijma uit Velp voortgezet.
Verrassingen
Toen men goed en wel op gang was
met het afbikken van de witte wan
den en het verwijderen van de toe
voegingen kwamen de verrassingen.
De achtervleugel, het voornaamste
woongebouw, bleek van onder tot bo
ven middeleeuws muurwerk te ver
tonen. Ook de onderbouw van de zij
vleugels en de poort stamden nog ge
heel uit de oorspronkelijke bouwtijd.
De authenticiteit nam nog toe: er
kwamen vijf muurtrappen tevoor
schijn, waarvan men het bestaan
hoogstens had vermoed, en ver
der schouwen, lampnissen, waterput
ten, 'gemakken' enz.
De achtervleugel is teruggebracht
in de staat vóór de brand van 1590.
Een aantal indrukwekkende zalen is
het resultaat, en met schouwen zoals
men die in Nederland nergens meer
vindt. Zijvleugels en poort zijn her
steld met eerbiediging van verbou
wingen, die in de 17de en de 18de
eeuw hebben plaats gehad. Bij het
uitgraven van de gracht viel men ook
van de ene in de andere verbazing.
Blijkbaar is de gracht in het ver
leden nooit goed schoongemaakt. Er
werd een museum aan voorwerpen,
die meer dan vijf eeuwen omspannen,
uit opgediept. Praktisch alles wat tus
sen 1380 en 1900 er in werd gegooid,
kon geborgen worden.
Op de bovenverdieping is er een mu
seum van ingericht, dat in zijn soort
uniek is en in zijn omvang waar
schijnlijk enig in de wereld. Alles
heeft betrekking op Ammersoyen.
Hierdoor kan men zich een interes
sant beeld vormen van het leven op
een kasteel. Het meeste, dat naar bo
ven kwam, is beschadigd. Veel voor
werpen zijn al gerestaureerd. Er blijft
echter nog veel te doen. Honderden
scherven moeten nog aan elkaar ge
lijmd worden. Op de zolder ligt nog
honderd strekkende meter aan vond
sten op selectie te wachten.
Zeldzaam
In elf vitrines zijn de meest opvallen
de vondsten uitgestald. Daarbij zijn
enkele stukken van grote zeldzaam
heid, zoals een bronzen schenkkan
van omstreeks 1400, die volgens des
kundigen de enige in Nederland is,
waarvan men de vindplaats kent.
Verder een 16de eeuwse kaarsenbak,
fragmenten van in het Duitse Sieg-
burg vervaardigde drinkbekers met
het jaartal 1581 en het wapen van de
Van Arkels, een vierkante wijnfles
uit de 17de eeuw, enige zilveren zak-
necessaires uit de 16de eeuw, nest
kastjes van aardewerk uit de Gouden
Eeuw, een koperen stijgbeugel van
omstreeks 1500 enz. De voorwerpen
zijn rubrieksgewijs opgesteld, naar
het gebruik dat er van werd ge
maakt. Enkele rubrieken zijn: voed-
seil bereiden, eten, drinken, roken,
paardrijden, strijden, en zorg voor
het uiterlijk.
Kasteel Ammersoyen fungeert ge
deeltelijk als gemeentehuis van Am
merzoden. Van 1 juni tot 1 septem
ber is het kasteel dagelijks te be
zichtigen; in de andere maanden al
leen op zondag. De kelder van het
kasteel is ingericht als taveerne ten
gerieve van de bezoekers. Er zijn
buiten de zomermaanden ook ruimten
beschikbaar voor het houden van
vergaderingen, diners en recepties.
Het vinden van passende bestem
mingen voor de kastelen (want wie
kan er nog één bewonen?) is een
van de grootste zorgen van de Vrien
den der Geldersche Kasteelen, naast
uiteraard de perikelen van de restau
ratie en van het onderhoud.
Het kasteel werd rond het jaar 1384
gebouwd. Kort daarop kwam het in
bezit van de Gelderse hertog Willem
I. Tegen 1500 ging het door vererving
over naar een tak van het bekende
geslacht Van Arkel. In 1513 werd het
kasteel belegerd door troepen van
landvoogdes Margaretha van Savoye
in de strijd tussen de Habsburgers en
hertog Karei van Gelre, waarbij
waarschijnlijk schade is aangericht.
De schade was echter veel groter
toen er in 1590 brand uitbrak, waar
bij slotheer Joris van Arkel zo zwaar
werd gewond dat hij enkele dagen
later overleed.
Liefde
Naderhand is daaromheen een legen
de ontstaan. Een dochter van de kas
teelheer was verliefd geworden op
een jongeman, die men als partij niet
acceptabel vond. Zoals te doen ge
bruikelijk in die tijd moest het meis
je naar een klooster. Op de avond,
die er aan voorafging, was er een
groot feest als afscheid van het we
reldlijk leven. Bij die gelegenheid
brak er brand uit. De dader zou de
ongewenste schoonzoon geweest zijn,
die men met zijn beminde te paard
moet hebben zien vluchten.
Algeheel herstel van het kasteel vond
in 1650 plaats. Daarna is er weinig
meer veranderd. Nieuwe eigenaren
uit Zuid-Nederland verbleven niet
permanent op het kasteel. Zo ont
snapte het aan de 18de eeuwse mo-
derniseringsdrang. Na 1800 werd het
Clarissenklooster. Het kasteel bleef
vrijwel onaangetast. Kort voor 1900
werden de grachten gedempt en
voorts is toen aan het complex een
grote kapel toegevoegd. De kapel is
bij de nu afgesloten restauratie afge
broken en de grachten zijn weer uit
gegraven. In 1945, toen het dorp
Ammerzoden door beschietingen over
de Maas heen vrijwel te gronde ging,
kreeg de bevolking in het kasteel een
veilig onderdak. De metersdikke
muren bleken tegen het granaatvuur
bestand.
Een der zalen van het gerestaureerde kasteel.
rustig weer
