Onthullingen in Amerika
prikkelen vraag naar
parlementaire enquête
dichtbij
Kamer bespreekt collectief ontslag
en kinderbijslag voor zelfstandigen
■)ïïinBntaar
fiquête 1
iquête 2
iqiête 3
h
het weer
Kou blijft
weerrapporten
Enquête 4
Sneeuwberichten
Schurftige schapen
geschiedenis van het 'gemak'
televisiekerk
mis
^AG 17 FEBRUARI 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 5
_Tweede-vamerlid Terlouw van
11 heeft varige week de gedachte
;rd vin een parlementaire
ite na ales wat zich in het begin
jarei zestig heeft afgespeeld
jt gebiéi van de wapenaankopen
ons laad.
iggestè heeft niet zoveel aan
gekregen, omdat de door de
ingestelde commissie-Donner-
ip-Peichar meer belangstelling
d.jtoen iet ernaar uitzag dat die
lissie veel sneller zou kunnen
leken dan de Tweede Kamer,
al het besluit een dergelijke
ia te stellen, zal heel wat
in de aarde hebben. Een derge-
^•Ifoorsel van één of meer Kamer-
|.jj moet de hele weg van de schrif-
voorbereiding gaan. Er zou een
tig verslag moeten worden ge-
van alle op- en aanmerkingen
0Ibe Kamerleden en de voorstellers
en al die opmerkingen nog eens
_J:telijk moeten beantwoorden, al-
is de Kamer kan beslissen of eer
lijke enquête er komt, ja of nee
loeilijke weg om te gaan dus en
is het wijs van de regerhg
de veel snellere methode aan
'njonderzoekcommissie te kiezen.
W(n: het werk van een dergeljke
^zoekcommissie sluit een pfrle-
enquête allerminst uit. Een
itecommissie uit het parienent
togelijk heel wat dieper ei op
►reder terrein graven dm de
tommissie.
ir dat het verstandig :al zijn
Kamer de tij<J, die decommis-
►nner haar laat, goed gebruikt
een dergelijke partementaire
ête voor te bereiden, vant er is
(vat te zeggen om op <e suggestie
Terlouw in te gaan.
-irecht van enquête is de Tweede
ierste Kamer seder 1848 bij de
I iiwet toegekend. Overmatig ge-
t van dit recht kar de Kamer niet
•Jeteii worden. Selert 1850 (het
£3 waarin het groidwettelijk recht
éen wet nader verd uitgewerkt)
Ier maar negen enquête's gehou-
de laatste kee tussen 1948 en
over alles w'i zich had afge-
tussen 194Qen 1945, toen er
parlement mer kon functione-
recht van equête is naar het
■^d van de 9de eeuwse staats-
tgeleerde J. 1 Buys 'een geduchte
vai het parlement. Het
in et geval de door het
tent uit zii midden aangewezen
itecommisse, heeft het recht ge-
op te repen en onder ede te
Daarbij zijn die getuigen niet
verplich om te komen, maar
om alle ragen te beantwoorden
een paar uitzonderingen met het
jop beroes- of ambsgeheim daar-
de Karer een enquête instelt,
zij zicizelf een bevoegdheid, die
in on land alleen maar aan de
toe:omt. De Kamer kan in
conclsies over de enquête oor-
en lïspraken doen over bepaal-
leligen (af het nalaten daar
uit en de vraag naar schuld of
jties varaan verbinden, zoals de
(ter, tag de Kamer evenwel niet
latste dat oordelen over
lid af onschuld maakt heel wat
pereden nogal kopschuw tegen-
f let middel van de enquête. Van-
t ook dat er sedert 1850 slechts
enquêtes zijn geweest en niet
dan acht voorstellen in deze
die nooit een Kamermeerderheid
en kunnen krijgen.
Tweede Kamer immers is een
ek orgaan en een voorstel om
mquête in te stellen, kan daarom
gemakkelijk een politieke bijbe-
ng hebben. Uit vrees voor politie
lij bedoelingen verwierp bijvoor
een Kamermeerderheid in 1910
'oorstel van de toenmalige socia-
leider Troelstra een parlementai-
iquête in te stellen naar de
er waarop (en de redenen waar-
Abraham Kuyper tijdens diens
m >terschap koninklijke onderschei-
s pn had uitgedeeld. Misschien
iven sommige politici ook nu weer
n»t voorstel van Terlouw een poli-
II bijsmaak. Het zou immers heel
tkkelijk vertaald kunnen worden
n6en poging achteraf nog de staf te
ei en over het kabinet-De Quay, dat
it e jaren zestig het bewind voerde
ins o.a. de Starfighter bracht. Dat
echter een vrij zinloos werk zijn.
cxfcom is het zaak dat een voorstel
K en enquête te houden, goed gefor-
serd wordt. Er moet een veel
er onderzoek ingesteld worden
ili alleen maar naar de vraag hoe de
8 men en vrouwen, die toen dicht bij
a" vuur zaten, zich plachten te war-
-1 en wat men wist over het gedrag
b anderen.
veel eerder moet de bedoeling
g het hele mechanisme vail besluit-
iTroing over zulke belangrijke zaken
ji wapenaankopen boven tafel te krij-
Het is een ewone, dagelijkss
j. k van tamelijk nieuwsgierig te zijn
j]W zulk soort dingen; niet om wraak
o runnen nemen op mensen of instel
den, maar om te leren voo r de
komst.
door Ferry Mingelen
DEN HAAG Menig Kamerlid zal met enige jaloezie het onderzoek hebben gevolgd van de Ameri
kaanse senaatscommissie naar de verkooppraktijken van multi-nationals. De onthullingen van de
commissie Church leveren een staaltje parlementaire controle op van de bovenste plank, waaraan
het laatste onderzoek, van de Tweede Kamer naar het gedrag van de olieconcerns ten tijde van de
oliecrisis, in de verste verte niet kan tippen.
Het Amerikaanse voorbeeld heeft
politiek Den Haag wat onrustig ge
maakt en de behoefte groeit om in
Nederland zelf de zaken ook eens
serieus aan te pakken. Gezien de
vragen die de Amerikaanse onthul
lingen ook over de praktijken in
Nederland hebben opgeworpen, is
het niet verwonderlijk dat de in
stelling van een parlementaire
enquête nu wordt overwogen. Frac
tieleider Terlouw van D'66 heeft
zijn collega's daartoe een voorstel
gedaan. Daarover zal, naar ver
wachting, pas beslfst worden nadat
de door de regering ingestelde spe
ciale onderzoekscommissie naar de
rol van prins Bernhard in het om
koopschandaal, zijn werk heefit
beëindigd.
Niet niks
Zo'n parlementaire enquête is niet
niks. De speciale commissie van
onderzoek uit de Kamer die de
enquête moet verrichten krijgt gro
te bevoegdheden. Getuigen worden
onder ede verhoord en zijn ver
plicht te verschijnen. Zij kunnen
gedwongen worden bepaalde docu
menten te verschaffen. Deze be
voegdheden hebben overigens ook
hun beperking. Ministers zijn niet
verplichft voor de commissie te ver-
JAN TERLOUW
schijnen. Zij behoeven bepaalde in
formaties ook niet te geven als zij
dat strijdig achten met het belang
van de staat. Ook ambtenaren mo
gen om deze reden informatie ach
terhouden, zij het dat zij dan wel
door hun minister gedekt moeten
worden.
Anderzijds zijn voor de laatste
enquête over de jaren 40-45 de
bevoegdheden uitgebreid. De com
missie mag nu ook de gang van
zaken in de ministerraad onderzoe
ken en heeft recht op een uittrek
sel van de stukken van de minis
terraad. De commissie mag ook me
dewerkers en deskundigen van bui
ten de Kamer aantrekken. Sinds
1848, toen de Tweede Kamer dit
recht kreeg zijn er slechts negen
enquêtes gehouden. Die gingen on
der meer over nu weinig indruk
wekkende onderwerpen als de ac
cijns op zout (1851) en de besmet
telijke longziekte onder het rund
vee (1875-1876). Maar ook over de
kinderarbeid in de fabrieken (1886)
en tevens de laatste tot nu toe, het
beleid van de Nederlandse regering
in de jaren 1940-1945. Dat onder
zoek duurde negen jaar, ruim 1200
mensen werden verhoord en de
verslagen tellen duizenden pagina's.
Acht maal verzette de meerderheid
van de Kamer zich tegen zo'n on
derzoek zoals in 1855 over het mis
bruik van sterke drank en in 1865
over het Limburgse brlefschandaal.
Het ging daarbij om een brief van
de minister van financiën Betz
waaruit bleek dat deze niet ongene
gen was af te zien van de verho
ging van de grondbelasting in Lim
burg als de verkiezingen ten gunste
van het tweede kabinet Thorbecke
zouden uitvallen. Betz trad af en de
Kamermeerderheid zag geen reden
meer voor het door de AR voorge
stelde onderzoek.
Paar pogingen
Vanuit de linkse fracties is de laat
ste jaren nog enkele malen een
enquête gesuggereerd, over het
Nieuw Guineabeledd van minister
Luns en over de werking van het
militair industriële complex. Walllt-
mans (PPR) kwam verleden jaar
met dit laatste voorstel naar aan
leiding van de gang van zaken
rond de koop van de F16 straalja
ger en de onthullingen, toen al,
over de omkoperijen van het
Northrop-vliegtuigconcern en de
omkoop pogingen van Dassault.
Waltmans zou met nadere voorstel
len komen, maar daarover is niets
meer vernomen. Het kabinet deed
wel Iets. Om de teleurstelling in
linkse kring over de ontwapenings
nota wat te verzachten, kondigde
minister Van der Stoel in die nota
een onderzoek naar het militair in
dustriële complex aan. Daarmee
zijn tot nu toe echter weinig vor
deringen gemaakt.
De Tweede Kamer heeft, na het
voorbereidende werk van de Ameri
kaanse senaatscommissie, nu de
kans de zaak zelf weer in handen
te nemen. Of de meerderheid daar
voor voelt, moet afgewacht worden.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG De Tweede Kamer
houdt zich deze week voornamelijk
bezig met sociaal-economische on
derwerpen. Op de agenda staan on
der meer een wetsontwerp dat re
gels stelt voor collectief ontslag, de
kinderbijslag voor kleine zelfstan
digen en de vrijwillige ouderdoms-
verzekering.
Minister Boersma (sociale zaken)
wil met zijn wetsontwerp over het
collectieve ontslag bereiken dat
werkgevers die twintig of meer
werknemers gaan ontslaan dit ruim
van te voren melden bij het ar
beidsbureau. Vroegtijdige melding
van ontslagen kan de overheid de
gelegenheid geven hulp aan het be
drijf te overwegen om werkloosheid
tegen te gaan. Voorts worden de
Werknemers vertegenwoordigers in
staat gesteld zich over het ontslag
te beraden.
De verbetering van de kinderbijsla
gregeling voor zelfstandigen zal in
de Kamer geen tegenstand ontmoe
ten. Zelfstandigen krijgen normaal
pas kinderbijslag vanaf het derde
kind, met uitzondering van de zelf
standigen met een zeer laag inko
men. Zij krijgen ook bijslag voor
de eerste twee kinderen. Bedoeling
is de grens van het inkomen waar
onder zelfstandigen ook bijslag
voor de eerste twee kinderen krij
gen te verhogen.
Meer verdeeld is de Kamer over de
vrijwillige ouderdomsverzekering.
Het gaat om een rijksregeling uit
1919 die mensen in staat stelt zich
door een verzekering bij het rijk
van extra-inkomsten boven op hun
pensioen te voorzien. De laatste
jaren is echter veel kritiek op deze
regeling ontstaan. Zij zou, vooral
voor jongeren veel duurder zijn
dan particuliere verzekeringen. De
vraag ie de Kamer moet beant
woorden is of men de vrijwillige
ouderdomsverzekering wil afschaf
fen, dan wel zodanig verbeteren dat
hij kan concurreren met particulie
re verzekeringen.
Vandaag handelt de Kamer voorts
de ota 'groepsgrootte in het on
derwijs' af, donderdag komt een
aantal mondelinge vragen aan de
orde over onder meer ontwikke
lingssamenwerking, de snorfiets en
de afgifte van rijbewijzen.
MINISTER BOERMA
Op z'm minst tot donderdag zitten
we nog wel aan het koude weer
vast. De luchtdrukverdeling ver
toont namelijk weinig verandering
en het bescheiden koutransport uit
Oosteuropa vindt voortgang. Dit
wordt allemaal geregeld door een
hogedrukgebied van 1038 minibar
boven Zuid-Zweden en een depres
sie met regen en onweer boven
Italië. Het is een tamelijk karakte
ristieke winterse drukverdeling die
nu ook weer niet inhoudt dat de
temperatuurcurve steil omlaag gaat.
In Duitsland en Polen vroor het tot
nu toe overwegend licht en alleen
ln de wat hoger gelegen delen
kwam een lagere temperatuur voor
zoals min zeven op het vliegveld
Hof in Beleren. Ook de Moscovie-
ten hebben het relatief niet koud.
Wat zegt hen nu min 11 graden
terwijl ze ieder deze winter een
recordkou van min 39 graden om
de oren hebben gehad? Tussen
twee haakjes; de barometers in
Midden-Rusland spelen nog steeds
hoog spel met 1046 millibar.
Nu het weer vriest, in het noord
oosten werd er gisteren op vrij veel
plaatsen geschaatst op ijsbanen,
zullen er zeer weer mensen zijn
die zelf willen bepalen hoe koud
het in hun tuintje is. Ze moeten
Weerrapporten van gisteravond 7 unr,
maximum-temperaturen en neerslag van
7-19 uur.
De Kamer zal daarbij ook verstandig
doen de verwachtingen ook de
eigen - niet al te hoog te stellen.
Het onderzoek strekt zich uit naar het
begin van de jaren zestig en vijftien
jaar is een lange tijd; zeker gemeten
met de maatstaf van het geheugen en
de grote meerderheid der mensheid.
Eén van de belangrijkste overwegin
gen van de enquêtecommissie om er
in 1958 verder mee op te houden, was
de toen al in de praktijk gebleken
moeilijkheid met het geheugen van
zeer veel ondervraagden en toen stond
men nog dichter bij de te onderzoeken
periode dan vijftien jaar.
Wat vooral op het ogenblik de Ka
merleden moet motiveren is' het ver
langen om het eigen karakter en de
eigen verantwoordelijkheid van de
volksvertegenwoordiging te onderstre
pen om het 'geduchte' wapen van de
enquête opnieuw te scherpen en de
bereidheid om eventueel een les uit
het verleden te leren en op het heden
toe te passen.
daarbij bedenken dat een thermo
meter, open en bloot en niet tegen
straling afgeschermd opgesteld, niet
het juiste antwoord geeft. De ware
temperatuur is, vooropgesteld dat
de thermometer geen instrumentale
gebreken heeft, doorgaans lager
dan de werkelijkheid. Wie de juiste
temperatuur van de lucht wil bepa
len, dient zijn thermometer in een
kooitje met dubbele jaloezieën te
plaatsen en dan liefst nog een In
strument te gebruiken dat geijkt is
door het KNMI. Een horizontaal op
te stellen maximumithermometer
kost geijkt circa vijftig gulden, een
minimumthermometer is iets goed
koper, een vertikale stations-ther
mometer ligt rond de veertig gul
den.
Kwik heeft de beste eigenschappen
voor het meten van de tempera
tuur, maarhet bevriest bij -39
graden. Daarentegen kunnen alcohol
en tolupl doorgaan tot -90 paden
Celsius alvorens te verstijven. De
laatsten hebben beiden echter het
nadeel dat zij slechte watergelei
ders zijn en de glaswand sterk be
vochtigen. Ook kan de vloeistofko
lom gemakkelijk breken. Door
voorzichtig slingeren kan dit euvel
worden verholpen. Een officiële
thermometerhut Is zeer duur, circa
1200 gulden, maar wie zelf kan
knutselen kan er zelf een fabrice
ren die aanzienlijk goedkoper is.
Het blijft de komende dagen gega
randeerd gunstig voor de Euro-win
tersport. Nieuwe sneeuwval is niet
te verwachten, uiteraard wel ln d+
Appenijnen waar een depressie
werkzaam is. Zelfs het hooggeberg
te is boven 1700 meter geabonneerd
op zonneschijn en dat geldit dan
weer voor de Alpen. In de dalen
hangt echter mist of lage bewol
king (Hochnebel). Afdalingen zijn
tot dichtbij of in die dalen mogelijk
in de meeste gevallen.
Van een verslaggever
AMSTERDAM Vanuit Engeland
mogen voorlopig geen schapen in
Nederland worden ingevoerd. Dat
hangt samen met het feit dat in En
geland op grote schaal schurft bij
schapen voorkomt, en dat is een las
tige, moeilijk te behandelen, of
schoon niet gevaarlijke ziekte.
Het invoerverbod is afkomstig van
de Benelux werkgroep voor veteri
naire vraagstukken. De Britten kun
nen wel ontheffingen krijgen, maar
dan moet uit een verklaring van de
Britse veterinaire dienst blijken dat
de dieren gezond zijn en niet tegen
schurft zijn behandeld.
Amsterdam
De BUt
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Luchth. R'dam
Twente
Vlisslngen
Zuid Limburg
Aberdeen
Athene
Barcelona
Berlijn
Bordeaux
Brussel
Frankfort
Genève
Helsinki
Innsbruck
Kopenhagen
Lissabon
Locarno
Londen
Luxemburg
Madrid
Malaga
Majorca
Munchen
Nice
Oslo
Parijs
Rome
Spilt
Stockholm
Wenen
Zurich
Casa Blanca
Las Palmas
New York
Tel Aviv
Tunis
geh. bew.
geh. bew.
geh. bew.
geh. bew.
zw. bew.
geb, bew.
geh. bew.
geh. bew,
geh. bew.
geh. bew.
geh. bew.
onbew.
onbew.
geh. bew.
geh. bew,
geh. bew.
geh. bew.
geh. bew.
geh. bew.
zw. bew.
onbew.
motregen
zw. bew,
geh. bew.
zw. bew.
onbew.
geh. bew.
onbew.
geh. bew.
onbew.
mist
geh. bew.
regen
geh. bew.
licht bew.
motregen
geh. bew.
half bew.
zw. bew,
licht bew.
onbew.
zw. bew.
<1Hlfülh SNEEUW
OPKLARINGEN
MIST
REGEN
HAGEl
IS ■AX.TENP.
10 WIN. TEMP.
WINDRICHTING
veel bewolking 7?'
o
HOOG WATER voor woensdag 18 februari
Vlissingen 3.34-15.56. Haringvlletslulzen
3.67-16.12. Rotterdam 5.37-18.14. Schevenln-
gen 450-1703. IJmuiden 5.27-17.40 Den Hel
der 1001-22.07. Harlingen 12.19-0.00. Delfzijl
1.26-14.04.
onder redocf ie van loessmit
Per jaar produceert een mens ge
middeld 545 liter urine en 55 kilo
min of meer vaste uitwerpselen.
Dit lijkt een onsmakelijk praatje
te worden, dus we zeggen er gelijk
maar bij dat al dat menselijk af
val ons verder niet interesseert.
Wel wat de mens er in de loop der
eeuwen mee gedaan heeft, want
dat ook die rommel ergens in
moest was al gauw duidelijk. En
zo bedacht men voor dit doel pot
ten, bakken, emmers, afvalwa-
gens, huisjes, hokjes, stoeltjes en
wat al niet meer, soms zelfs te
mooi om voor dit doel gebruikt te
worden. Een hele serie daarvan is
brandschoon natuurlijk te
zien in het Nederlands Open
luchtmuseum in Arnhem, dat er
onlangs een collectie privaatton-
nen, een kruiwagen voor het
transport van de tonnen en een
houten opslagplaats voor de in
houd, van het Friese IJlst bij
kreeg. In het tijdschrift B en M
(bijdragen en mededelingen), een
uitgave van de vereniging Vrien
den van het Nederlands Open
luchtmuseum, wordt naar aanlei
ding van die schenking de histo
rie van privaten, stilletjes en krul
len uitvoerig uit de doeken gedaan.
Al in paleizen op Kreta en elders
in de oude wereld, hebben arche
ologen ontdekt, waren latrines
aanwezig en zelfs vonden ze hier
en daar sporen van riolerings- en
spoelsysternen. B en M-redacteur
B. Wanders haalt in dit verband
2 Koningen 10 vers 27 aan, waar
ook al verwezen wordt naar plaat
sen waar de koning zich terugtrok,
'maar door de uiteenlopende ver
talingen kunnen wij ons van deze
retirades geen juist beeld vormen'.
Ook vindt hij het best mogelijk,
dat duistere hoekjes en diepe kas
ten in middeleeuwse gebouwen
die nu als schuilplaats, bidkapel
of mediteercel getoond worden,
oorspronkelijk 'meer de ontlasting
van het lichaam dan van de ziel
hebben gediend'.
De mensen in het westen hebben
zich erg lang moeten behelpen,
of met helemaal niets, óf met heel
primitieve afvalbakken, öf met
een luttel aantal openbare meer
mansprivaten voor duizenden
mensen. Nederland was bepaald
geen voortrekker op sanitair ge
bied: 'In de achttiende eeuw
kwam het nog wel voor dat zelfs
goed geklede burgers van beider
lei kunne op straat hun behoefte
deden, zonder zich in het minst
gegeneerd te tonen. Nog in het
begin van de negentiende eeuw
waren in Amsterdam stille hoeken
en stoepen van afgelegen pakhui
zen bezaaid met mensendrek. In
andere grote steden, zoals Edin
burgh en Lissabon, kon men tegen
betaling op straat gebruik maken
Niet alle gelovigen zitten, te
springen om t.v. in de kerk.
Maar in Stadskanaal heeft de
vrijgemaakte predikant moeten
leren onder de dienst af en toe
goed ln de camera te kijken, op
dat al zijn toehoorders zich bij
de dienst betrokken voelen. De
(vrijgemaakte) gereformeerde
kerk beschikt daar over een vol
ledige zend- en ontvangstappara-
tuur, die elke zondag gebruikt
wordt. De gemeente telt 650 le
den, die onmogelijk allemaal te
gelijk in het kerkzaaltje kun
nen. Vandaar, lezen we in de Phi
lips Koerier, dat de commissie
van beheer naar de techniek
greep. De aanvankelijk gevon
den oplossing om de grote toe
loop van gemeenteleden in vier
in plaats van twee zondagse
diensten op te vangen, voldeed
niet best; allereerst was dat wel
een erg zware belasting van de
dominee, maar ook dreigde het
onderlinge contact tussen de
kerkgangers verloren te gaan.
En zo kwam er een (hand-)ca
mera op het balkon van de kerk-
zaal, die de diensten nu van a tot
z ln zwart-wit in een bijzaaltje
uitzendt. Er is een roulatiesys
teem ingesteld, zodat niet altijd
dezelfden in het bijzaaltje zitten.
De mensen in de kerkzaal komen
niet in beeld, wel af en toe de or
ganist en het psalmbord, maar
de meeste tijd de dominee. De
commissie van beheer denkt nu
ook al aan een videorecorder om
de diensten bij de zieken thuis
zichtbaar te maken. Dat wil al
lemaal niet zeggen dat ze hun
televisie nooit meer kwijt willen.
Als het er op aankomt, willen ze
toch wel het liefst een nieuwe,
grotere kerk bouwen.
van draagbare gemakken, die door
hun uitbaters luid werden aan
bevolen'.
Sinds de zestiende eeuw komen in
boedelbeschrijvingen steeds meer
meubelstukken voor als 'stilletjes,
chaises percées, kakzetels, kamer
gemakken of hoe men ze maar
noemen wilde'. Die vond men ver
re te verkiezen boven de tochtige
privaten, maar ze waren nog ge
reserveerd voor de betere standen,
die ze in slaap- en eetkamer neer
zetten. Lodewijk de Veertiende
had er in Versailles wel 264 staan,
ingenieus vermomd (één leek
sprekend op vier lijvige boeken
met de titel 'Voyage aux Pays
Bas') of met dure stoffen bekleed.
Het legen van potten en privaten
eeuwenlang in grachten en
sloten geloosd en, voor zover met
vloeibare inhoudeenvoudig bui
ten het raam omgekeerd lever
de een flink aantal beroepen op.
In Edinburgh huurden de rijken
een jongen, die op straat voorop
liep en omhoogkijkend voor nade
rend onheil waarschuwde. Op
haaldiensten van volle privaat-
tonnen (m Amsterdam de 'bol-
dootwagens' geheten) verkochten
de inhoud als mest aan boeren en
tuinders. In kleinere plaatsen
zorgde een particulier voor ver
voer en verkoop: 'Meestal kondig
de hij van tevoren zijn komst aan
en vervulde hij zijn taak in de
nachtelijke uren. Een paar stui
vers en een borrel op de bril, en
men kon de volgende morgen van
een schone plee verzekerd zijn'.
De Britten construeerden als eer
sten een watercloset. Al in 1596
was er eentje, maar veel animo
was er niet. De volgende was voor
Queen Anne, en toen was het al
begin achttiende eeuw. Pas na
1775 volgden allerlei typen water
closetten elkaar snel op. Het tijd
perk van de stortbak was aange
broken, maar het heeft tot de 2e
helft van onze eeuw geduurd voor
het overgrote deel van Nederland
over dit sanitair kon beschikken.
En nu blijkt dat water te kostbaar
wordt om in zulke grote hoeveel
heden voor elk wissewasje door te
spoelen, moet de verbeterde zes
liter-stortbak de gebruikelijke tien
literbak alweer vervangen.
Een van de kamergemakken uit
de collectie van het Openlucht
museum in Arnhem. Wie zo'n
stoel ln de kamer had staan kon
er rustig in gezelschap gebruik
van maken. Voor zo'n kleinig
heid hoefde je dan de kamer niet
uit. Deze heeft een deurtje opzij
eii een jaloeziesluiting op de zit
ting, die je eenvoudig over het
deksel naar voren rolde.
Met zjjn 'voorspelling' dat de
stad Adelaide in het noorden van
Australië door een aardbeving en
een verschrikkelijke springvloed
totaal van de kaart zou verdwij
nen, Joeg de zich ziener noemen
de huisschilder John Nash heel
wat mensen de stulpen op het lijf.
Tientallen gezinnen verkochten
alles wat ze bezaten en trokken
zo ver mogelijk uit de buurt
weg. Nash deed hetzelfde en
reisde naar het zuiden van het
land, waar hij zich in Warwick
vestigde, volgens zijn diepe in
zichten de veiligste stad van heel
Australië. Daar bleek hoe falie
kant hij er met zijn profetieën
naast heeft gezeten: terwijl in
Adelaide alles bij het oude ls ge
bleven, heeft Warwick met een
enorme wateroverlast te kam
pen. Het heeft er deze eeuw nog
niet zo lang en zo hard gestort
regend als de afgelopen week en
alles staat er nu een flink stuk
onder water, ook het nieuwe on
derkomen van Nash.
'Auga weg
