'Politiek op de school'
ter discussie gesteld
Lockheed
Geen wezenlijke
veranderingen
Drs. Gilhuis: samen naar de bijbel luisteren
Woonprojecten voor
gehandicapten met
steun van CRM
het weer
Slap wintertje
Sneeuwberichten
copper, books en verse witlof
het leidseplein in oude glorie
joffer
liederenroof
4 ZATERDAG 7 FEBRUARI 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
5
door prof. dr. H. J. van Zuthem
Een reactie op de plannen van het
kabinet met de ondernemingsraad
kan alleen maar een voorlopige
rijn. Allerlei bijzonderheden moe
ten nog worden uitgewerkt
Uit hetgeen nu bekend is gemaakt
komen naar mijn inzicht geen we
zenlijke veranderingen naar voren.
Immers voor de belangrijkste strijd
punten op het gebied van de be-
drijfsdemocratisering wordt geen
oplossing aangeboden.
Die strijdpunten zijn:
a) krijgen de werknemers mede be-
slssingsrecht op het terrein van het
economische beleid (investeringen,
aard van de productie en dergelij
ke);
b) op welke manier gaan de werk
nemers mee beslissen? Gaat het
langs de weg van deelname aan de
macht, d.w.z. gaan de werknemers
in de raden en besturen van het be
drijf zitten en dus mede verant
woordelijkheid dragen of gaat het
langs de weg van controle op de
macht, dat wil zeggen: krijgen de
werknemers de mogelijkheid zich
te verzetten tegen de beslissingen
van de directie?
Voor zover wij nu kunnen overzien,
veranderen de voorstellen van het
kabinet vrijwel niets aan die strijd
punten. Immers: economisch me
debeslissingsrecht komt er niet. Wel
worden de bestaande medebeslis
singsrechten op sociaal terrein uit
gebreid. Er zijn onderwerpen die nu
volgens de huidige wet op de onder
nemingsraden onder artikel 26
thuishoren (de onderwerpen betrek
king hebbend op sociaal beleid,
waarover de directeur de mening
van de ondernemingsraad moet ho
ren), die nu verhuizen naar artikel
27 (waar de onderwerpen worden
opgesomd waarvoor de bedrijfslei
ding de instemming van de onder
nemingsraad moet hebben). Dïf is
natuurlijk wel belangrijk, maar geen
wezenlijke verandering in de situa
tie van de bedrijfsdemocratie.
In West-Duitsland waar de werkne
mers op sociaal terrein meer me
dezeggenschap hebben dan in ons
land, is nog altijd een hevige strijd
gaande om de economische mede
zeggenschap.
Volgens de voorstellen krijgen de
werknemers adviesrecht met be
trekking tot investeringen en de be
noeming van de directie. Ook dit is
wd belangrijk, maar geen wezen
lijke verandering omdat hier sprake
b van een nadere uitwerking van
bestaande rechten.
Twee gedachten
Wat betreft het tweede strijdpunt
moeten we uitgaan van het feit dat
wij in ons land allang op twee ge
dachten hinken. Bepaalde aspecten
van onze wetgeving wijzen op deel
name aan de macht. Een voorbeeld
hiervan is de visie op de onderne
mingsraad als bedrijfsorgaan, waar
in naast werknemersbelangen ook
bedrijfsbelangen aan de orde moe
ten komen. Aan de andere kant
doen we ook aan controle op de
macht. Het bestaande medebeslis
singsrecht van de ondernemings
raad op sociaal terrein is een soort
veto-recht Ook het enquete-recht
is een vorm van controle op de
macht van de directeur.
Welnu: de voorstellen van het ka
binet geven ook blijk van dit hinken
op twee gedachten. Wat dezer da
gen door de minister-president een
miraculeuze oplossing is genoemd,
blijkt bij nader inzien toch niet zo'n
ingrijpende Verandering in te hou
den. Immers: de directeur gaat wel
weg uit de ondernemingsraad, maar
de ondernemingsraad blijft een be
drijfsorgaan. Het vertrek van de di
recteur ondergraaft het idee van
samen verantwoordelijk zijn en dus
samen beslissen. Maar aan de ande
re kant moeten de bedrijfsbelangen
ook in ogenschouw worden geno
men, en wordt de directeur betrok
ken bij het uiteindelijke advies van
de ondernemingsraad.
Het punt van het uiteindelijke ad
vies heeft de gemoederen in het
kabinet blijkbaar lang bezig gehou
den. Een ondernemingsraad zonder
directeur kan in de voorstellen van
het kabinet zelfstandig adviezen op
stellen, maar volgens de laatste be
richten krijgen deze adviezen pas
rechtskracht in het overleg met de
directeur in de zogenaamde over
legvergadering. In feite verandert er
dan niet veel. Ook nu kunnen de
gekozen leden in een aparte verga
dering adviezen opstellen en stand
punten innemen. Ook nu worden
die adviezen in de officiële vergade
ring van de ondernemingsraad met
de directeur besproken.
Tweeslachtig
Hieruit blijkt wel dat het kabinet
helemaal op de lijn van de bestaan
de tweeslachtigheid is blijven zit
ten. Een beetje meer deelname aan
de macht langs de weg van wat ex
tra advies-bevoegdheden, maar de
ze adviezen krijgen pas rechtskracht
in het gemeenschappelijke overleg.
Ook een beetje meer controle op
de macht langs de weg van veto
rechten op sociaal gebied en langs
de weg van het beroepsrecht
Het is uiteraard nog te vroeg voor
een afgerond oordeel. Wij moeten
het wetsvoorstel afwachten. Ik vol
sta daarom meteen aantal voorlopi
ge kanttekeningen.
In de eerste plaats is het jammer
dat het kabinet met een plan voor
de ondernemingsraden komt zon
der het vraagstuk van de democrati
sering in zijn geheel aan de orde te
stellen. Het kabinet wekt de indruk
de invloed van werknemers te wil
len vergroten, los van de positie van
de raad van-commissarissen; ook los
van de positie van de overheid en
de vakbonden.
In onze gecompliceerde samenle
ving hangen invloedsrelaties echter
zo sterk samen, dat een geïsoleerde
oplossing voor de ondernemings
raden weinig zin heeft. Het was
daarom misschien toch beter ge
weest als de regering voor de bestu
dering van deze hele problematiek
een staatscommissie had ingesteld
een suggestie, die al eerder is
gedaan in Trouw van 10 december
1975.
Geen duidelijkheid
In de tweede plaats heeft het kabi
net met zijn voorstellen niet bijge
dragen tot de zozeer gewenste dui-
ring. De verschillen van inzicht bin-
delijkheid rondom de democratise-
nen de vakbeweging komen door
deze voorstellen niet dichter bij een
oplossing. De verwarring over rech
ten en plichten van werknemers zal
naar mijn inzicht toenemen.
In de derde plaats dragen de voor
stellen weinig bij tot een bedrijfs
structuur waarin de werknemers
werkelijk medeverantwoordelijk zul
len zijn voor het bedrijfsbeleid. Zij
kunnen voortaan iets beter sputte
ren, maar zij gaan het beleid niet
werkelijk meedragen. Naar mijn in
zicht is dit niet bevorderlijk voor de
humanisering van het bedrijf waar
in naast rechten ook de plichten
duidelijk tot uiting komen.
Tenslotte moet worden opgemerkt
dat naar alle waarschijnlijkheid dit
kabinet in zijn huidige zittingspe
riode niet met een echte hervor
ming van het bedrijf zal komen.
Dit is teleurstellend. We mogen ons
door de crisissfeer rondom het ka
binet niet laten verleiden tot de
conclusie dat er nu wezenlijke ver
anderingen voor de deur staan.
De regeringspartijen die blijkbaar
achter de schermen de laatste da
gen zo'n grote invloed hebben ge
had op de voorstellen van het kabi
net, hebben een kans gemist. De
politieke berg beeft een klein demo
cratisch muisje gebaard. De echte
strijd om de medezeggenschap moet
nog komen.
door Piet Hagen
UTRECHT Politiek is een onderwerp waar de school niet meer
omheen kan. Maar als de school de politiek aan de orde stelt, ligt de
verdeeldheid op de loer. In het openbaar onderwijs kan de altijd
smeulende tegenstelling tussen liberalen en socialisten bij het minste
of geringste incident oplaaien. In het christelijk onderwijs is de poli
tieke verdeeldheid onder leraren en ouders niet minder.
Het is daarom een moedige daad
van de Unie 'School en evangelie'
de kwestie van politiek op school
ter discussie te stellen. Dat gebeurt
vandaag op de werkvergadering
van de Unie in Utrecht. Inzet van
het debat is het vandaag versche
nen Cahier 'Een gids, twee wegen'
(Uitgave Kok, Kampen).
Het nieuwe Cahier wordt ingeleid
door Unie-voorzitter T. M. Gilhuis.
Zijn uitgangspunt is <iat de chris
telijke school mede verantwoorde
lijk is voor de maatschappelijke
vorming van de leerling. Onderwer
pen als oorlog en vrede, armoede en
rijkdom, recht en onrecht, zwart
heid en apartheid kunnen op een
christelijke school niet onbesproken
blijven. Maar, waarschuwt drs. Gil
huis, als je deze politieke vragen
aan de orde stelt, haal je je ook
veel narigheid op de hals. Want ook
op christelijke scholen kom je diep
gaande politieke meningsverschil
len tegen.
Toch mag de angst voor politieke
discussie ons niet verleiden tot op
lossingen die beogen zowel de kool
als de geit te sparen. Als leerlingen
voor Vietnam willen collecteren kun
je niet twee collectebussen in de hal
zetten, één voor Noord-Vietnam en
één voor Zuid-Vietnam. 'Dat kan
gewoonweg niet de illustratie zijn
die de school met de Bijbel te geven
heeft van haar identiteit inzake de
door haar gegeven politieke en
maatschappelijke vorming op
grondslag van het Evangelie.'
Gilhuis zoekt de oplossing in een an
dere richting. Hij meent dat links
en rechts (of hoe je zulke tegenstel
lingen ook wil aanduiden) eerst be
reid moeten zijn naar elkaar te luis
teren. Vandaar ook dit Cahier,
waarin uitgesproken vertegenwoor
digers van zeer uiteenlopende rich
tingen aan het woord komen. Ver
volgens moeten de politiek verdeel
de voorstanders van het christelijk
onderwijs de moed opbrengen samen
opnieuw de Bijbel te lezen. Per slot
van rekening vinden zij daarin niet
alleen hun opdracht tot christelijke
opvoeding, maar ook tot politiek
handelen. Op grond van hernieuwde
bijbelstudie moet men het eens kun
nen worden over de uitgangspunten
van de politieke vorming op school,
meent Gilhuis.
Ik denk dat je op deze manier op de
meeste christelijke scholen een heel
eind komt. Het christelijk onder
wijs heeft al heel wat jaren erva
ring met samenwerking tussen men
sen van uiteenlopende kerkelijke of
politieke richting. Dat kan ook
makkelijker dan elders, omdat de
christelijke school geen kerk of po
litieke partij is. Zolang ouders en
leraren de tegenstellingen niet op de
spits drijven, moet een goede samen
leving binnen één school mogelijk
zijn. Het kan in een opvoedingssi
tuatie zelfs heel goed zijn, dat kin
deren kennis maken met een zekere
verscheidenheid van opvattingen.
Bijna even diametraal botsen de op
vattingen van prof. J. de Graaf en
prof. dr. A. Troost. Twee christelij
ke hoogleraren in de ethiek, maar
als je hun verhalen leest moet je
wel concluderen tot het bestaan van
twee ethieken. Prof. De Graaf is
pacifist en voorstander van een dia
loog met de communisten. Prof.
Troost wil versterking van de con
ventionele bewapening van de NA
VO. Zolang God nog aan de kant
van het westen staat (in die termen
schrijft prof. Troost), is er nog
hoop dat we het rode gevaar kun
nen keren.
Wanneer de tegenstellingen binnen
christelijke scholen overal zo scherp
zouden liggen als in dit Cahier, zou
den de vonken er af vliegen. Door
gaans zullen de standpunten echter
minder ver uit elkaar liggen. Dan
moet het mogelijk zijn binnen de
school het gesprek op gang te hou
den.
Hoopvol
Drs. T. M. Gilhuis, voorzitter van
de Unie School en Evangelie.
poging gedaan aan te geven waar
de grens van het streven naar een
heid ongeveer ligt. Het is bekend,
schrijft dr. J. J. Buskes, dat vader
en zoon De Gaay Fortman het poli
tiek niet helemaal eens zijn. Beiden
zijn gereformeerd, maar politiek
doen ze een verschillende keus, De
Gaay senior voor de ARP en De
Gaay junior voor de PPR. Toch
'kunnen zij vanuit hun gemeen
schappelijk geloof zich samen blij
ven bezinnen op de vraag welke
vormgeving aan de bijbelse notie
van sociale gerechtigheid het meest
gewenst is'. Maar er zijn grenzen.
Voor Buskes loopt die grens kenne
lijk dwars door dit Cahier heen. Als
prof. Siertsema de apartheidspoli
tiek van Zuid-Afrika verdedigt als
een redelijke modus vivendi voor een
land waar zwart én blank cultureel
zozeer verschillen, stelt Buskes daar
tegenover dat de apartheid een 'God-
on terend' systeem is. Bij zo ingrij
pende meningsverschillen wil Bus
kes niet meer van geloofseenheid
spreken.
Het Cahier bevat ook voorbeelden
die weer hoopvol stemmen. Zowel
prof. Velema als dr. Koetsier beroe
pen zich op het maatschappij-kri
tisch getuigenis van de oud-testa-
mentische profeten. Velema legt
misschien iets meer nadruk op het
verband tussen maatschappelijke
hervorming en persoonlijke beke
ring, maar Koetsier zal daar op
zichzelf geen moeite mee hebben.
Politiek lopen de opvattingen van
Velema en Koetsier wel uiteen.
Maar hun verhalen bevatten vol
doende aanknopingspunten voor een
zinnig gesprek.
De samenwerking tussen politiek
verdeelde christenen zal in het on
derwijs misschien toch iets minder
moeilijk blijken dan sommigen vre
zen. De opvoedingssituatie brengt
een zeker relativisme met zich mee
niet ten aanzien van de christelijke
overtuiging als zodanig, maar wel
ten aanzien van de consequenties die
ieder christen voor zichzelf daaraan
verbindt. Een leraar kan wel voor
zijn eigen confessionele of politieke
keus uitkomen, maar hij zal daarbij
rekening moeten houden met de di
versiteit van meningen bij leerlin
gen en ouders. Maatschappelijke
vorming betekent niet dat je leer
lingen vormt naar je eigen beeld. De
in het Unie-cahier opgenomen les
voorbeelden over het vredesvraag
stuk, de apartheid en de ontwikke
lingslanden laten zien dat je door het
geven van brede informatie ook po
litiek omstreden onderwerpen best
op school kunt behandelen.
Scheiding der geesten
Toch leidt de kerkelijke en politieke
verdeeldheid soms ook in het onder
wijs tot scheiding der geesten. De
laatste jaren zien we dat weer meer
gebeuren. De oprichting van een
hervormde bondsacademie naast
(of tegenover) de sociale academie
De Horst en de gereformeerde (vrij
gemaakt en synodaal) naast (of te
genover) De Nijenburg zijn spre
kende voorbeelden. Ook in het voort
gezet en lager onderwijs groeit het
aantal scholen van onvervalst gere
formeerde snit. De oprichters van
dit soort scholen willen kennelijk
geen eenheid tot elke prijs. Waar
men confessioneel en politiek (dat
gaat wonderwel samen) zo radicaal
van mening verschilt, is een schijn-
eenheid ook niet bevredigend.
Een tweede kanttekening is te ma
ken over de keus van auteurs die in
dit Cahier van de Unie aan het
woord komen. Voor de duidelijk
heid is het natuurlijk aardig prof.
Rothuizen (gereformeerd) tegen
over prof. Velema (christelijk gere
formeerd), prof. Siertsema (voor
apartheid) tegenover dr. Buskes
(tegen), en prof. Troost (pas op voor
het rode gevaar) tegenover de paci
fist prof. De Graaf te zetten. Maar
of je door de tegenstellingen zo ex
treem te etaleren je lezers opvoedt
tot eensgezindheid is voor ons de
vraag.
Tenminste één der auteurs heeft
Vervolg van pagina 1.
De regering wil aan de hand van
de op te vragen teksten nagaan of
in de commissie de naam van een
'hoge Nederlandse functionaris' is
genoemd. Als dat het geval is, aldus
Den Uyl. 'is er alle aanleiding voor
een onderzoek door het openbaar
ministerie'. Desgevraagd zei de pre
mier dat mogelijk de desbetreffen
de artikelen van het wetboek van
strafvordering van toepassing zul
len zijn, als blijkt dat met de
functionaris prins Bernhard is be
doeld.
Overigens legde de premier er de
nadruk op dat voor iedereen geldt
dat goede trouw moet worden ver
ondersteld en kwade trouw bewezen
moet worden. Na de beschuldigin
gen van Hauser was van regerings
wege ook geen verklaring uitgege
ven, omdat het volgens Den Uyl
dwaas zou zijn te verlangen dat
bewezen zou worden dat prins
Bernhard zich niet aan strafbare
feiten heeft schuldig gemaakt. "De
bewijslast'.zei hij. 'moet je niet om
keren'. Volgens Den Uyl zullen wel
nieuwe feiten 'mogelijk aanleiding
geven tot nieuw onderzoek'.
Lockheed-topman Kotchian vertel
de gisteren dat de eerste betaling
aan de Nederlandse 'functionaris'
vla een tussenpersoon heeft plaats
gehad in 1961 of 1962. H4J zei dat
eerst een miljoen dollar en daarna
nog eens 100.000 dollar is betaald.
Volgens Kotchian hebben de beta
lingen ertoe bijgedragen dat Lock
heed in Nederland zijn F 104 "Star-
fighter' jachtbommenwerper en het
onderzeeboot-bestrijdingsvlieg-
tuig P2V kon afzetten.
Cadeau
Aanvankelijk, aldus Kotchian, had
de Europese vertegenwoordiger van
Lockheed. Fred Hauser. het moe
derbedrijf verzocht de 'functionaris'
een Lockheed Jetstar cadeau te
doen. Dit toestel zou dan tevens
'vliegende reclame' voor Lockheed
zijn. Later wa6 besloten tot beta
ling van een som geld. Na enig
aandringen van de voorzitter van
de subcommissie, senator Frank
Church, zed Kotchian dat het geld
contant was betaald.
Op de vraag van Church of hij de
uitgekeerde dollars als 'steekpen
ningen' beschouwde, antwoordde
Kotchian altijd begrepen te hebben
dat er bij steekpenningen sprake ls
van een tegenprestatie en dat hij
deze betaling liever wilde beschou
wen als een schenking, maar dat
hij over de benaming van de uitke
ring niet met de voorzitter wilde
twisten.
Na de beschuldigingen van Ernst
Hauser in december ontkende prins
Bernhard bij monde van een
woordvoerder dat hij ooit door
Lockheed is betaald. Hauser gaf toe
dat hiij zijn informatie slechts van
horen zeggen had. Premier Den Uyl
wees er gisteravond op dat die uit
latingen van Hauser later 'zeer ge
relativeerd' zijn en 'geen enkele
bewijsbare beschuldiging' inhielden.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Met financiële steun
van CRM zal in Groningen, Delft
en Enschede drie jaar lang bekeken
kunnen worden in hoeverre licha
melijk gehandicapten zelfstandig
kunnen wonen. Minister Van Doorn
van CRM heeft besloten huisves
tingsprojecten voor gehandicapten
in deze plaatsen aan te wijzen.
Na drie jaar ervaring met 'aange
past wonen' kan dan bezien worden
of er een duidelijker overheidsbe
leid voor deze woonvorm mogelijk
Is. en of er een betere wijze van
financiering op dit gebied moet ko
men. Voorlopig kan nu in de woon
kosten van de drie proefprojecten
bijstand worden verleend. Door
gaans gebeurt dit pas wanneer an
dere financiële voorzieningen geen
if onvoldoende uitkomst bieden.
Van onze weerkundige medewerker
■Ls het ijs er eenmaal Inzit, moet
te winter eigenlijk doorzetten. Niet
Uleeo voor versteviging van de Elf
Bteden-route, maar ook met het
fog op de ijsbetrouwbaarheid van
*3erlel andere, kleine tochten. He-
Las blijft er wat dit betreft nog
•el wat te wensen over. Vooral in
l*t zuiden en midden blijft de
•inter aan de slappe kant; in het
Noordoosten en op Schiemonn Ikoog
«n Ameland vriest het wel het hele
«maaJ rond. De luchtdruk in Rus-
■*od en zuid-Scandinavië. als ook
Polen en Duitsland, is gisteren
lestadig gestegen.
Vrijdagmiddag lag er een klein
tentrum van 1.030 millibar bij het
Wt de laatste oorlog bekende Vèlie-
o Loeki ten zuiden van Leningrad
si ten noordwesten van Smolens
een vrijwel permanent centrum
T»n 1.031millibar bij Nesbyen
(zuid-NoorwegenMaar... en daar
komt het weer, het geval zakt over
de Oostzee en Rusland te veel naar
het zuiden weg. Het maakt dan
weinig uit. of de hogedrukspil bo
ven zuid-Noorwegen op zijn plaats
blijft: de winden aan de grond en
dn de hoogte zijn of worden toch
zuidoost. Boven Berlijn (7.000 me
ter) was de luchtbeweging gisteren
wel oost tot noordoost geworden.
Zoals we gisteren al betoogden,
krijgen «we vanuit het zuidoosten
eerder zachtere dan koudere lucht.
Om 1 uur 's middags kwam in
Noord-Duitsland nergens meer
vorst voor dan 1 tot 3 graden
en ook Polen grossierde er aller
minst ln met circa 2 graden Cel
slus. Pas in de randsteden wezen de
thermometers —11 tot —15, verder
naar het oosten —16 tot —22 en in
Noord-Rusland 25 tot 30 gra
den, met absoluut dieptepunt van
40 graden Celsius (dauwpunt
43) ln Trojko Petsjerkojé. Moer-
mans meldde —28. Moskou —20 en
daar was het in de nacht ervóór
39 graden geweest: de laagste Janu
ari-tempera tuur van deze eeuw!
Plaats daar dan eens tegenover de
20 graden Celsius van wiest-Slci-
lië.
Momenteel stroomt de drogere
lucht uit zuid-Polen via Duitsland
naar ons toe en daardoor lijkt lich
te vorst tussen 1 en 5 graden
ln het weekeinde mogelijk, vooral
ln gebieden waar nog flink wat
sneeuw ligt. Zoals gezegd, blijft het
voor het overige een slap gedoe
met de winter met overdag veelal
lichte dood.
Veel regen tapte gisteren Bordeaux
af met 24 mm in zes uur. Een
monsterachtig-diepe depressie van
circa 945 millibar ligt midden op de
oceaan, vlak ten zuiden van weer-
schip Charlie. Het Britse 'geselec
teerde' schip 'Manchester Courage'
aan de zuidzijde meldde gemiddeld
11 Beaufort (orkaan) uit westelijke
richting. Verder was er vrij veel
onweer langs het koufront met ma
tige tot zware luchtwoelingen aan
de voorzijde van het warmtefront in
het zeegebied ten westen van Ier
land, in de bovenlucht. De depres
sie koerst naar het noordoosten,
maar zal vermoedelijk door zwaar
lijvigheid niet flink meer vooruit
komen.
Weinig of geen verandering ln de
sneeuwtoestand ln de Europese ber
gen. Daarom een temperatuurover-
zicht van een niveau van 1.500
meter: Ardennen +6, Zuiddultse
bergen +3, oost-Frankrijk +8 tot
7. Schotse Hooglanden 0 tot 3,
Italiaanse Dolomieten +0, Apenij-
nen +0 tot +3. Op dreiduizend
meter hoogte ls de temperatuur in
de Duitse en Oostenrijkse bergen
—3 tot —4, in België —itt. in oost-
Frankrijk 6. de Italiaanse Dolo
mieten en Apenijnen 6 tot 8,
Schotse Hooglanden 6Vi tot 9
graden Celsius.
IIOOG WATER voor zondag 8 februari
Vltssingen 6.49 - 19 24; Harlngvlietsluizen
6.54 - 19.23; Rotterdam 8.36 21.17; Sche-
venlngen 7.49 - 20.15; IJmulden 8.38 - 21.04:
Den Helder 1.35 - 0.00; Harlingen 2.05 -
14.24; Delfzijl 4.13 - 16.43.
HOOG WATER voor maandag 9 februari
vcnlngen 8.43 - 21.18; IJmuiden 9.32 - 22.07;
Den Helder 0.01 - 12.22: Harlingen 2.40 -
15.10; Delfzijl 4.57 - 17.32.
m aaLTc».
WINDMICHTINO
onder redactie van loessmit
Je kijkt wel even gek op als je in
een advertentie van een Ameri
kaanse klokken- en horlogewin
kel tussen alle in het Engels ge
stelde regels als 'we have a beauti
ful collection of imported clocks'
ineens dit ene zinnetje leest: 'Zo
als het Zaanse klokje thuis tikt,
tikt het nergens'. Of tussen de
'bicentennial spoons and racks' en
de 'copper and pewter1 van een
luarenhuis: 'verse witlof van no
vember tot april'. Een heel won
derlijke opsomming van artikelen
geeft een advertentie van een an
dere grote zaak. Die levert 'Dutch
cheeses, such as Gouda, mild, me
dium or aged, books, records,
calendars', maar ook 'Hollandse
keukenstroop, speculaaspoppen,
suikergoed enz. enz., te veel om op
te noemen'.
Nu dat zijn advertenties van on
dernemers in Grand Rapids, de
'Hollandse' stad in de Amerikaan
se staat Michigan. Daar wonen zo
veel Nederlandse emigranten, dat
ze er het kantoor van hun eigen
Nederlandse immigrantenvereni
ging geopend hebben, de Dutch
Immigrant Society, kortweg DIS
genoemd. Deze DIS, een vereni
ging op christelijke grondslag, is
al in 1950 opgericht door een
groepje ex-Nederlanders, die
nauw b\j hun oude vaderland be
trokken wilden blijven. Intussen is
de DIS een grote vereniging ge
worden, waarvan meer dan veer
tienduizend gezinnen in de V.S.
lid zijn.
Vooropgegaan door hun voorzitter,
oud-Boskooper Bill Turkenburg,
en secretaris Jan Witte, vroeger
politieman in Drimmelen, organi
seert de vereniging allerlei Ne
derlandse activiteiten in Amerika:
Nederlandstalige programma's op
radio en t.v., filmavonden en
kerkdiensten in de moedertaal,
concerten door Nederlandse musi
ci zo traden er organisten van
grote faam op) en uitwisseling
van Nederlandse en Amerikaanse
koren. En als er een grote actie in
Nederland wordt gevoerd Ge
ven voor Leven bijvoorbeeld
doen de Nederlandse Amerikanen
daar ook aan mee.
Vanuit ons land worden de Ne
derlandse kunstenaars voor Ame
rikaanse concerten geselecteerd,
de Amerikaanse concerten in Ne
derland georganiseerd. wordt
(mee-)gewerkt aan het opzetten
van Hollandse tentoonstellingen
in de V.S. en wordt er alles aan
gedaan om het contact tussen
emigranten en hun families te on
derhouden. Dat doet de in 1965
opgerichte Nederlandse afdeling
van de DIS, waarvan de heer W.
van der Panne voorzitter is. Zo'n
3700 gezinnen in ons land, uiter
aard veelal familie van emigran
ten, zijn daar lid van.
Naturlijk lezen al die Ameri
kaanse en Nederlandse leden hun
eigen (kwartaal-) blad. Normaal
gesproken zouden er twee •edities
moeten zijn, een in 't Engels en
een in 't Nederlands. Maar dat
doen ze bij de DIS eenvoudiger:
vrijwel alles wordt in twee talen
naast elkaar afgedrukt, zodat
iedereen aan zijn trekken komt.
Vandaar ook de vaak tweetalige
teksten in de genoemde adverten
ties.
Wie ook lid wil worden (een tien
tje per jaar inclusief het blad) of
meer over DIS wil weten, kan zich
wenden tot de secretaris, de heer
P. Ploeger, Van Duvenvoordelaan
88 in Voorburg, tel. 070-837283.
Amsterdam zag er in de jaren twintig wel een tikje anders alt dan nu.
Niet alleen de nieuwe buitenwijken, die toen nog polders waren, maar
ook de oude stad. Het Leidscheplein (toen nog met ch) bijvoorbeeld
lijkt op het eerste gezicht niet veel veranderd: Stadsschouwburg. Ame-
ricain, het Huis van Bewaring aan het Kleine-Gartmanplantsoen, ze
stonden er allemaal al. maar van een City-theater was nog geen sprake;
dat kwam pas een jaar of tien later. Op de achtergrond ligt nog de
groene rotonde van het Leidsebosje met de Koepelkerk, waar nu alles
strak en nogal g/auw is. Dit is allemaal te zien op een van de negen
luchtfoto's van het Amsterdam uit die Jaren verschenen bij uit
geverij Sleding die samen in een mapje voor 3.95 te koop zijn bij
Vlaanderen Oldenzeel Zn. in Amsterdam, tel. 020-940845, evenals de
eerste serie, ook met foto's van ood Amsterdam, maar dan vanaf de
grond genomen. Wie per giro wil bestellen moet 1,25 extra voor
porto en verpakking storten op gemeentegiro V7 9151, Amsterdam, met
vermelding 'A'dam Jaren 20 II' (luchtfoto's) of I.
Niet altijd is de Witte Joffer
die als de Witte Dame figureert
op het vorige week beschreven
begrotings-ganzenbordspel van
het Limburgse Grubbenvorst
een legendarisch wezentje ge
weest. Dankzij de burgemeester
van Grubbenvorst weten wij nu,
dal ze eens de schone dochter
was van de plaatselijke veerman
die tegelijk in dienst stond van
de heer van kasteel Gribben. Op
een avond zette deze Annemarie
de zoon van ridder Adelbert over
de Maas. De jonker was sinds
hij zijn lafhartig vermoorde va
der bloedig gewroken had, voort
vluchtig en vond onderdak ln het
weermanshuls, waar hij al spoe
dig het oog op de joffer liet val
len. Annemarie, niet ongevoelig
voor zijn attenties, had echter al
beloofd te wachten op een ver
liefde seizoenarbeider die met
haar wilde trouwen, maar dat
vertelde ze natuurlijk niet. Toen
jonker en joffer eens nogal ver
trouwelijk op de rand van een
put zaten, verscheen plotseling
de van woede briesende seizoen
arbeider. De Witte Joffer, sidde
rend voor diens toorn, beschul
digde uit angst de Jonker van
alles en nog wat en wierp zich in
de armen van haar echte aan
staande. die deze ledematen eerst
even gebruikte om de Jonker
met een geweldige klap ln de
put te slaan, waar hij Jammer
lijk omkwam. Maar niet voordat
hij Annemarie uit het diepst van
zijn gemoed en de put had toe
gewenst dat ze nimmer meer
rust zou vinden. En zo is het ge
gaan. Een enkeling meent haar
nog wel eens op de ruïnes te heb
ben zien rondwaren, toeristen wil
len er graag griezelen en de Grub-
benvorster jeugd heeft er wel
eens bij volle maan vergeefs op
haar zitten wachten, maar nie
mand is bang van de ongelukki
ge. Sommigen zijn er zelfs van
overtuigd dat het de witte zwa
nen bij de ruïne moeten zijn ge
weest. die in de schemering mo
del hebben gestaan voor de ver
meende spookachtige verschij
ning van de Witte Joffer.
Eén dag nadat hij van een par
keerplaats langs de autosnelweg
Darmstadt-Frankfort gestolen
was, is de vrachtauto vol kerke
lijke liederenbundels in het noor
den van Beieren teruggevonden.
Alle tienduizend zangbundels
waarde ongeveer veertigduizend
gulden lagen er nog in. Wel
licht waren de daders, van wie
geen spoor te vinden is. hevig te
leurgesteld in de bult of mis
schien heeft de geestelijke In
houd van de vrachtwagen hen
wel tot Inkeer gebracht.
'Hou op met klagen. Je krijgt toch fooi ook?'
