Geestelijk verzorger van Drie
van Breda pleit voor gratie
r
Vandaag
Gemengde huwelijken
aderlating voor
protestants België
China verwijt Rusland
<c
Hervormde artsen
naar Afrika
Drs. J. de Rek
(66) overleden
Morgenlandzending
in onzekerheid
over zendelingen
VOORBIJGANGER
VRIJDAG 23 JANUARI 1976
KERK-BINNENLAND
TROUW/KWARTtü
Martelaarschap te veel eer voor misdadigers
Een paar honderd kilometer Westfalen in ligt een koket stadje dat er dertig jaar geleden nog niet was.
Het heet Espelkamp en de man dit geldt als een van de stichters woont er in een eenvoudige flat. Het is
praeses Ernst Wilm. Hij heeft een kleurrijke loopbaan achter de rug: als jong dominee in conflict met
de nazi-overheid, lid van de Bekennende Kirche, gevangene in Dachau, oostfrontstrijder in een zelf
moordcommando, krijgsgevangene van de Russen, leider van de evangelische kerk in Westfalen, helper
van vluchtelingen en nu geestelijk verzorger van de nog overgebleven Duitse oorlogsmisdadigers in bui
tenlandse gevangenissen.
Dat laatste betekent in de praktik
dat praeses Wilm zich bezighoudt met
het wel en wee van de in het Ita-
iaanse Gaeta zittende Herbert Kapp-
ler en met de 'Drie van Breda': Fer
dinand Hugo aus der Fünten (66),
Franz Fischer (74) en Joseph Johann
Kotalla (67 jaar oud). Met de andere
twee gevangenen, die nopens zijn
kerkelijke opdracht onder Wilms zor
gen vallen, Rudolf Hess in Berlyn-
Spandau en Erich Koch in een Pool
se gevangenis, kan de geestelijke
geen contact krijgen.
Discreet
Praeses Wilm vindt dat de Drie uit
de koepel in Breda behoren te wor
den ontslagen. Sinds de Duitse do
minee in 1970 met de zorg voor de
Drie werd belast, heeft hij zonder
moe te worden zijn best gedaan om
de Drie op discrete manier los te
krijgen. Eerst door middel van brie
ven en bezoeken aan politieke en
kerkelijke autoriteiten. In voorjaar
1972 leken deze effect te hebben. Pre
mier Biesheuvel en minister Van
Agt van justitie hadden de gratiëring
al helemaal in kannen en kruiken.
De Hoge Raad had ja gezegd. De
koningin kwam volgens sommigen
vervroegd uit Canada, waar zij op
bezoek was, over om haar handteke
ning te zetten. In Bredase winkels
werden de koffers gekocht. Het spaar
geld van de Drie werd van de bank
gehaald. Mevrouw Fischer kreeg van
de politie advies om met haar man
kamermeerderheid lieten het argu
ment van professor Bastiaanse zwaar
der wegen, dan het door ieder wel
aanvaarde punt van de noodzaak de
Drie 'uit te stoten'. Professor Bas
tiaanse meende dat deze uitstoting
leed zou toevoegen aan het toch al
zware lijden van de slachtoffers van
het nazi-dom. De vrijlating werd
hierdoor een politieke kwestie, iets
zeer ongebruikelijks in ons vader
landse recht. Minister Van Agt ge
bruikte in dit verband het woord
'uitstoting'.
eerst een tijdje op een geheime plaats
te gaan wonen in verband met de G66n r63Ctl6
belangstelling van de pers. En toen
kwam professor Bastiaanse, de man
die zich het lot van de lijders aan
het concentratiekamp-syndroom heeft
aangetrokken. Er volgde een hoorzit
ting in de Tweede Kamer en het
parlement verbood aan het kabinet
de Drie zonder zijn voorkennis het
land uit te zetten.
Het PvdA-kamerlid Voogd en een
UIT
VAN LEZERS
Vakantie
Trouw ls een kritische krant. Dit
wordt vaak gezegd en terecht. Wan
neer het niet waar zou zijn, zou ik
geen abonnee zijn. Tenminste wan
neer er een kritisch alternatief zou
zijn en dat valt te betwijfelen.
De enkele keer dat de kritisch be
schouwende formulewordt nagela
ten. valt dit onmiddellijk op. Dat
was het geval in de bijlage Zomer
vakantie '76 (16 jan.». Alleen het
honingzoete en zorgeloze waarin
reisbureaus en caravanverkopers
ons willen doen geloven werd gepre
senteerd. De saus naar het recept
van ANWB en Consumentenbond,
welke aan dit menu was toege
voegd. kon dit niet goedmaken.
Want de kritische opstelling van
Trouw gaat toch heel wat verder
dan consumentenmobilisatie op het
prijzen- en kwaliteitsfront alleen. Zij
moet ons ook in de vakantie helpen
om iets waar te maken van een meer
verantwoorde nieuwe levensstijl.
Waar bleven krantekopjes als:
'Man, ga fietsen en spaar energie";
'Help als toerist geen tiran in het
zadel zitten' en "Kom eens tot Jezelf
in een klooster Er zijn nogal wat
alternatieve vormen van met vakan
tiegaan denkbaar. Vormen waarbij
mens en medemens wat meer tot hun
recht komen. Onze krant zou er niet
alleen over kunnen schrijven. Soms
zou Trouw ze nog moeten organise
ren ook.
Spijkenisse M. de Jonge
Normstudent
Het belangrijkste bezwaar tegen
A. D. de Groot (Trouw van 16 ja
nuari) is mJ. het scheiden van niet
te scheiden zaken. Namelijk in uren
waarin de student wèl, en die waar
in hij niet studeert/zich ontwikkelt.
De Groot beweert: mijn normstu
dent studeert 1700 uur per Jaar. Er
zijn echter bronnen die de studie
scheiding anders interpreteren en
tot minder of meer uur komen. De
conclusie is dan: de student werkt
minder dan de gemiddelde werkne-
FAMILIEBERICHTEN
kunnen van maandag tot en
met vrijdag telefonisch tot
16.30 uur opgegeven worden
op nummer 020-913456: en van
16.30-20 00 uur op nummer
020-220383. Dit laatste num
mer geldt ook voor ZONDAG
AVOND en dan van 18 00-20 00
uur.
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Direktie - commerciële
afdelingen -
administratie:
Wibautstraat 131,
tel 020-913456,
Postbus 859.
Redaktle:
Nieuwe Zljds Voorburg
wal 280, Amsterdam.
Tel. 020-220383.
Postbus 859.
ROTTERDAM/DORDRECHT:
We8tblaak 9! Rotterdam.
Tel 010-115588.
Postbus 948.
DEN HAAG'LEIDEN:
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445.
Postbus 101.
ZWOLLE'GRONINGEN:
Melkmarkt 56. Zwolle.
Tel 05200-17030.
Postbus 3.
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
de schrijver vermeld.
mer, minder dan een gymnasiast in
de eindexamenklas. Daarmee wordt
van de student een onjuist en onge
nuanceerd beeld gegeven. Wat weet
De Groot van de tijdspassering van
de student af. Laat men eerst on
derzoeksgegevens verzamelen. Nu
de kans op studieduurverkorting
groot is. betekent dat voor sommi
gen harder werken (lijkt me juist),
sommigen te hard (onjuist) en weer
anderen dat zij hun nevenwerkzaam
heden moeten opgeven (buurthuis,
hulpdiensten enz. i lijkt me ook
onjuist.
Wil men het universitaire onderwijs
stroomlijnen (het is te duur) dan
zijn er m.i. sympathiekere manie
ren: goedkopere academici of een
toelatingsexamen.
Amsterdam P. Haagsma
Inflatie
Met genoegen las ik in Uw krant
de commentaar over inflatie. Einde
lijk wordt er eens vastgesteld, dat
er slachtoffers zijn onder de oude
ren. Is het niet mogelijk eens duide
lijk aan de kaak te stellen, dat in
flatie diefstal is. en wel van de te
genwoordige generatie op de oude
re. Ouderen hebben hun AOW, pen
sioen. enz. met harde guldens ver
diend en krijgen er thans zachte
voor terug. Vroeger noemde men dit
"snoeien" van de munt. thans heet
dit Inflatie, maar het blijft beide
diefstal. In alle eisen en onderhan
delingen van de vakbonden wordt dit
nooit naar voren gebracht: ook de
regering spreekt hier niet over.
Automatismen zijn slechts gedeelte
lijk ingebouwd, maar wie daar ge
heel of gedeeltelijk buiten valt,
wordt zonder meer bestolen. De die
pere oorzaak van de inflatie is psy
chologisch. namelijk het te sterke
verlangen naar een steeds grotere
welvaart. Men wil steeds meer heb
ben. maar dit gaat ten koste van de
ouderen. Bovenstaande is uit den
aard der zaak globaal. De regelma
tige verhoging van de AOW en som
mige welvaartsvaste pensioenen leg
gen een pleister op de wonde: maar
meer dan een pleister is het ook
niet.
Rozendaal P. van het Kaar
Onderdrukking
Het presidium van de opperste Sow-
Jet van de Sowjet-Unie heeft bij de
wet bepaald dat de staat gerechtigd
is een kerkgebouw voor eigen ge
bruik of voor sociale doeleinden te
vorderen. Verder kunnen, ook vol-
eens deze wet, ouders uit de ouder
lijke macht worden ontzet, wanneer
ze hun kinderen vanuit godsdienstige
overtuiging opvoeden. De kinderen
komen dan in een kindertehuis, om
te worden ongevoed 'in de geest van
het communisme'
Van het communisme valt weinig
goeds te verwachten. Honelijk is. of
wordt dit ieder duidelijk! Immers,
door dit totalitaire systeem worden
Om de zaak opnieuw in beweging
te krygen hervatte praeses Wilm zijn
correspondentie en zijn bezoeken. De
kerkelijke relaties, die de oud-praeses
hier heeft, lieten de geestelijke we
ten dat de kerken niets konden doen.
Wel benaderden de kerken de poli
tieke partijen. Slechts twee reageer
den. Premier Den Uyl antwoordde
niet op een brief. Pas na vijf maan
den kreeg de Duitse geestelijke een
antwoord van minister Van Agt. Dat
was opnieuw negatief. De Duitser be
sloot toen zijn discrete methode los
te laten. Hij zegt hiervan: 'Ik dacht:
zo gaat het niet langer. Mijn kerke
lijke vrienden zeggen mij dat een
Duitse stem ten gunste van de Drie
niet goed valt in Holland. Maar wie
zal het dan voor deze mannen op
nemen? Ik ben de enige. Van mij kan
niemand zeggen dat ik de misdaden
van de Drie kleiner voorstel dan ze
zijn. Niemand kan mij van nazi-sym
pathie verdenken. Integendeel. Ik
heb steeds geweigerd in het open
baar op te treden bij avonden van
'Heimkehrer'. die in het publiek de
terugkeer van de Drie eisten. Ik
denk soms ernstig over een honger
staking in de Bredase gevangenis'.
Praeses Wilm denkt dat het voor
lijders aan het concentratiekamp-
syndroom ook beter zou zijn als de
Drie naar Duitsland gezonden zou
den worden. Zolang zij in Nederland
zyn, is het niet te voorkomen dat de
discussie telkens weer oplaait. Iedere
keer is dat dan weer uiterst pijnlijk
voor de lijders aan het KZ-syndroom.
De Drie zijn volgens de Duitse do
minee geen onschuldige martelaren.
Kotalla was een harde kerel, iemand
die graag sloeg, Aus der Fünten en
Fischer waren omhoog gevallen po-
litie-ambtenaartjes, die kil en met
ijzeren discipline de joden naar Wes-
terbork zonden, in de mening daar
mee hun plicht jegens het vaderland
te vervullen. Maar praeses Wilm
vindt wel dat de Nederlandse crimi
noloog professor Nagel gelijk heeft,
dat ons land tegen de verkeerde bo
men blaft, als het deze drie mannen
vasthoudt. Hun vroegere chefs, voor
zover zij nog in leven zijn, lopen
allen alweer jarenlang vrij rond.
Onmenselijk
Praeses Wilm: Levenslange gevange
nisstraf zonder uitzicht op vrijlating
past een beschaafd land niet. Zeker
Nederland niet, dat een naam te ver
liezen heeft op het gebied van de
milde behandeling van gestraften.
Zo'n straf is onmenselijk en barbaars.
En waarom zou men bij het toepas
sen van de straf verschil maken tus
sen oorlogsmisdaden en andere mis
daden. Een andere misdadiger zou
ook reeds op vrije voeten zyn.
En als de Drie nu eens geen Duitsers
maar Nederlanders waren geweest,
ook dan zouden zij vast al uit de
gevangenis zyn. Dat riekt naar dis
criminatie. Mr. Nouwen, de advocaat
van Kotalla heeft dat bij het ge
rechtshof in Den Haag gezegd. Hij
kreeg daar geen begrip voor.
Praeses Wilm is een moedige man. Al
voor de oorlog was hij in de belijden
de kerk. Hij protesteerde tegen de
zogenaamde euthanasie van geestes
zieken. In januari 1942 werd hij ge
arresteerd. Na vele weken kwam hij
in Dachau terecht, waar hij samen
was met mannen als Overduin. In
het laatste oorlogsjaar stuurde
Himmler de dwarse theoloog naar
het oostfront om voor het vaderland
te sterven. Hij werd echter tijdig door
de Russen bevryd, die hem in de
herfst van 1945 naar huis stuurden.
Ook in bet naoorlogse Duitsland
toonde Wilm zijn moed. Toen de ge
allieerden een munitiedepot van de
SS wilden opblazen, vonden zij de
weerbarstige dominee op hun pad.
Wilm wilde van het barakkenkamp
een vluchtelingenkamp maken en hij
wist zijn wil door te zetten. Nu nog
herinneren de straatnamen in Es
pelkamp aan Danzig, Breslau en an
dere steden uit het vroegere Duitse
oosten en het plaatselijke cafe heet
Pommerschen Hof. Het is gevestigd
in een van de laatste barakken die
nog intact zijn. De overige zijn door
het Duitse Wirtschaftswunder ver
vangen door van die akelige moderne
bouwwerkjes, die ooit nog wel eens
klassiek zullen worden.
Helden ontvangst
Wilm heeft nooit de kant gekozen van
de zwijgende meerderheid. Als voor
zitter van de evangelische kerk in
Westfalen opende hy, zodra dat na
de oorlog weer kon, het contact met
het buitenland en hij reisde naar Po
len en Tsjechoslowakije, toen dat
nog gold als verraad. Samen met an
dere Europese kerkleiders richtte hij
de conferentie van Europese ker
ken op. In het eigen land maakte
de Westfaalse predikant duidelijk dat
hij aanhanger was van Willy Brandt
en hij kwam uit voor zijn mening dat
een fatsoenlijk christenmens best
SPD kan kiezen.
Nadat Wilm in 1969 de leiding van
zijn kerk overdroeg belastte deze
hem met de zorg voor de meest ver
achtelijke van Duitslands zonen: de
nog zittende oorlogsmisdadigers.
In Nederland vreest men dat de Drie
een heldenontvangst te wachten staat
als zij worden losgelaten.
Dat is onzin. Wat denkt men toch
in Holland van ons? In geen geval
zullen zij als helden worden ontvan
gen. Maar wanneer Nederland de
Drie nog veel langer vasthoudt, dan
wordt de kans wel groter dat zij als
martelaren zullen worden gezien.
Hoe eerder Nederland de Drie vrij
laat hoe kleiner de kans dat hun
vrijlating opschudding verwekt. Het
martelaarschap zou te veel eer voor
de Drie zijn.
Maar men denkt wel eens dat ze een
royaal pensioen kunnen krijgen.
Daar hebben ze geen recht op, omdat
ze geen militairen waren. Een vrouw
als mevrouw Kotella werkt in een
wasserij. Ze zorgt voor haar bejaarde
vader en als haar man thuis zou ko
men, weet ze nauwelijks hoe ze de
touwtjes aan elkaar kan knopen. De
oorlogsmisdadigers hebben niet eens
recht op hun AOW als ze ouder dan
65 jaar zijn. Ze kunnen alleen een
beroep doen op de bijstand.
Hoe Is de gezondheidstoestand van
de Drie?
Aus der Funten is twee jaar geleden
wegens longkanker geopereerd.
Fischer is een oude man, maar nog
vry fit. Kotalla heeft een hersen-
Praeses Ernst Wilm
bloeding gehad en is aan een kant
verlamd. Hij spreekt nauwelijks meer
verstanbaar.
Heeft u een vertrouwensrelatie met
de mannen?
Ik sta niet op voet van jij en jouw
met de Drie. Ik ben hun geestelijke
verzorger. Ik bezoek hen vier maal
per jaar. Dan trek ik anderhalf uur
per man uit. Ik spreek met hen. We
lezen uit de bijbel en we bidden
samen. Kotalla is wel eens opstan
dig. Op een keer vond ik de sfeer
niet zodanig dat we samen konden
bidden. De keer daarna zei Kotalla
dat hij dat vervelend had gevonden.
Hoe staan de Drie zelf tegenover hun
verleden?
Ik ken ze nu ruim vijf jaar. En ik
kan u verzekeren dat ze alle drie
berouw hebben van hun daden. Van
de familie kan dat niet steeds gezegd
worden. Maar de Drie hebben op
recht spyt, voozover ik dat kan
zien. Kotalla kan zich niet zo goed
uitdrukken.
Vindt u dat Duitsers het recht heb
ben om vrijheid voor de oorlogsmis
dadigers te vragen?
In Nederland wordt wel eens verge
ten dat er ook Duitsers zijn geweest,
die onder de nazi's hebben geleden.
In de concentratiekampen zaten niet
alleen Nederlanders. De nazi's heb-
BRÜSSEL Er moet in België een aanzienlijk betere samenwer
king tussen de kerken komen ten aanzien van de zorg voor de ge
mengd gehuwden. Tot deze conclusie komt een rapport over de ge
mengde huwelijken in België in de periode 1970 tot 1974.
met de
Het rapport is opgesteld door kanun
nik Houssiau, voorzitter van de
roomse commissie voor de oecumene,
drs. H. Eikelboom, gereformeerd
evangelisatiepredikant te Brussel, en
de heer Van Bergen.
Voor de toch al niet grote protes
tantse kerken in België betekenen de
gemengde huwelijken een flinke
aderlating, aldus het rapport Zy
vinden, dat de roomse kerk een an
dere houding moet aannemen, waar
uit zou blijken, dat het haar ernst is
met de oecumene. Het komt nog heel
dikwijls voor, dat bij het sluiten van
een gemengd huwelijk de pastoor
door dit totalitaire svsteem worden 111 1
de grondrechten voor individu en ee- TV"* AnT1 IZOY* U hD7AO U 011
zin. nu op een officiële manier, ge- lllt/t/I Ut/ZiUCiV C/Il
verdrukten' en^onder- 'gOClSClienStig bijgelOOf'
schonden.
Voor de christen ls er de opdracht
tot gebed voor
drukkers.
En voor iedereen is er de mogelijk
heid tot protest I
Schrijf daarom, als individu, of als
(plaatselijke) kerkgemeenschap,
school, beweging of organisatie, naar
de Russische ambassade. A. Blcker-
weg 2. te 's-Gravenhage. uw protest.
Hattem H. Ondental, predikant
Kerkbalans
Met de strekking van het artikel
van de heer A. J. Klei "Een aanplak
biljet en een tekening' (Trouw/
Kwartet 19 januari 1976) kan ik
het helemaal eens zijn.
Tot nog toe vind ik het afschuwe
lijk. dat er via grote reclame-cam
pagnes gebedeld moet worden om
geld voor de eredienst. Zou een ge-
beds-campagne niet beter zijn?
Trouwens, als er gedrongen wordt
'of liever gedwongen) geldelijke
bijdragen te geven, rust daar ze
gen op? Waar blijft onze eigen ver
antwoordelijkheid voor het rent
meesterschap?
Rekken Mej. J. van Bensem
TOKIO (AP) Volgens China speelt zich in de Sowjet-Unie thans
een opleving af van 'godsdienstig bijgeloof' onder jeugdige personen,
arbeiders, intellectuelen ep militairen en wel nadat in dat land 'het
kapitalisme was hersteld'.
worpen in de afgrond van lijden en
kwelling en worden zij blootgesteld
aan de meedogenloze onderdruk
king en uitbuiting door de bureau
cratische monopolie-kapitalisten.
Die grimmige realiteit heeft ertoe
geleid dat een aantal dier mensen
zich tot de kerk heeft gewend om
geestelijke steun en troost.'
'Een andere reden voor de godsdien
stige opleving is.' zo ging Nieuw-
China verder, 'dat de revisionisti
sche afvallige Sowjet-Kliek de
godsdienst gebruikt als een instru
ment om zijn reactionaire beleid te
handhaven en op te voeren. Terwijl
die kliek de tegenstand van het volk
met fascistisch geweld bestrijdt
wekt hij de godsdienst tot leven om
de opstandige geest van het Sow-
Jet-volk mee in slaap te sussen.'
In een uitzending van het persbu
reau Nieuw-China werd dinsdag
gezegd dat zestig percent van de
kinderen in de Sowjet-Unie worden
gedoopt en dat er meer en meer Jon
ge mensen in de kerk trouwen.
'Het aantal gelovigen onder de jon
geren in de Sowjet-Unie is belang
rijk toegenomen.' aldus de uitzen
ding. 'Vroeger zag men in de ker
ken voornamelijk oude vrouwen
maar nu vaak mensen van twintig
dertig jaar oud die de grote ker
ken van Moskou op zondag bezoe
ken.'
Wat is de reden van deze godsdien
stige herleving in de Sowjet-Unie?
"Onder de nieuwe tsaren.' aldus
Nieuw-China, 'worden de massa's
der werkende mensen opnieuw ge
niet eens contact opneemt
dominee van de andere kerk.
Het rapport pleit voor de totstand
koming van richtlijnen voor een
goede pastoraal onder gemengd ge
huwden. Daarbij gaat het niet aller
eerst om het oplossen van leerstel
lige problemen, maar om een goede
pastorale zorg en een goede integra
tie van de gemengd gehuwden in de
kerken.
Er zou een speciale katechese moe
ten komen voor hen, die een gemengd
huwelyk aangaan. Betrek in de op
stelling van zo'n katechese dan ook
mensen, die zelf gemengd gehuwd
zijn, zo vraagt het rapport.
OEGSTGEEST Drie artsen-echt
paren zijn deze dagen in hervormde
zendingsdlenst naar Afrika vertrok
ken. Dokter en mevrouw Soete-
kouw-Meijer, verbonden aan de
classis Delft, zijn naar Nigeria ge
gaan, waar het ziekenhuis in Uburu
hun werkbestemming is. Het echt
paar Soetekouw is gereformeerd.
Eerder deze maand vertrokken dok
ter en mevrouw Peerenboom-van
Rijssel, verbonden aan de classis
Gouda, naar het ziekenhuis van Bo-
naberi. Douala, van de evangelische
kerk in Kameroen. Dit ziekenhuis
begon twee jaar geleden met twee
Nederlandse artsen. Nu werken er,
samen met een staf van ruim hon
derd Kameroense verpleegsters en
verplegers, vijf artsen, twee uit het
land zelf. een Fransman en twee
Nederlanders.
Midden vorige maand gingen dok
ter en mevrouw C. van Gulik in her
vormde zendingsdienst naar het zie
kenhuis Eja Memorial in Itigidi, Ni
geria, ter opvolging van dokter Toor-
man, die repatrieerde. De hervorm
de zending werkt sinds 1962 mee aan
dit protestantse ziekenhuis, waarvan
de leiding sedert 1970 berust bij
een Nigeriaans artsen-echtpaar.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Op 66-jarige
leeftijd is te Amsterdam overleden
de historicus drs. J. de Rek. vooral
bekend door zijn grote vaderlandse
geschiedenis (met name het eerste
deel 'Van Hunebed tot Hanzestad'
is vele malen herdrukt). De crema
tie heeft gisteren in alle stilte
plaats gehad.
De heer De Rek begon zijn loop
baan als onderwijzer te Ouderkerk
aan de IJssel. Daarna was hij hoofd
van de christelijke lagere (basis)
school te Lunteren. In die tijd be
gon hij te publiceren, hij leverde
voor het onderwijsblad 'Onze vaca
tures' bijdragen 'van de Woud
schoolmeester'. Hij behaalde in die
jaren ook zijn middelbare akte ge
schiedenis en deed nadien doctoraal
examen aan de Universiteit van
Amsterdam. In Amsterdam is hij
leraar geweest aan de christelijke
hbs in Oost en later tot aan zijn pen
sionering aan het hervormd lycenm.
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT De Morgenlandzen
ding verkeert nog in onzekerheid
over het lot van de twee Nederland
se zendelingen, Catrien Groenenboom
en. Nans Groeneveld, die In Libanon
werken.
Het laatste wat men van hen verno
men heeft, staat in een brief, die
eerder deze week in Nederland aan
kwam en op 8 januari vanuit Syrië
was verzonden. Volgens deze brief
was alles nog goed.
De beide dames zijn sinds jaren ac
tief in gemeentewerk en kinderclubs
in christelijke dorpen in het midden
van het land, op de Békaahoogvlak-
te. tussen de gebergten Libanon en
Anti-Libanon.
ee
ben niet alleen veel buitenlandse jo
den vermoord, maar ook Duitse jo
den. Dat waren onze landgenoten. En
heeft Nederland soms niet zijn colla
borateurs gehad? Nederlandse land
verraders, voorzover zij niet geëxe
cuteerd werden, zijn ze allang vrij.
Dat Nederland de Drie nog vasthoudt,
zegt u eens, zit daar geen haat en
wraak achter?
Zou het toch niet beter zijn als u de
Drie er geestelijk op zou voorberei
den dat zij tot hun dood in Breda
zullen blijven?
Waarom zou ik hun de hoop op ont
slag ontnemen? Ik heb immers zelf
nog hoop?
Wat betekent de zaak van de Drie
voor uw persoonlijk leven?
Mijn vrouw zegt dat myn hele le
ven veranderd is sinds de zorg voor
de oorlogsmisdadigers mij is toever
trouwd. Zij zegt wel eens dat het me
te veel aangrijpt. Ze zyn eigenlijk
nooit uit mijn gedachten. Ik bid elke
dag voor hen. En ik lees en overdenk
vaak die bijbelgedeelten, waar be
vrijding voor de gevangenen wordt
beloofd. Die beloofde verlossing is
er niet alleen voor de onschuldige
gevangenen, maar vooral voor de
gevangenen, die nog schuldig zyn
ook.
Maar een man als u, met zo'n staat
van dienst, kan zijn laatste levens
jaren toch wijden aan een zaak die
dat meer waard is?
Ik heb me steeds ingezet voor de ge
rechtigheid en de verzoening. Die
verzoening is er gekomen in de ver
houding tussen de volken in Europa.
We bezoeken elkaar weer. De drijven
meer handel dan tevoren. Maar de
verzoening is met compleet, als Ne
derland zich blijft vastklampen aan
deze rest uit ons donkere verleden.
HET BLOTE MOETEN
Het wordt steeds duidelijker
het blote moeten van radio en
visie voor velen de grote vak j
gaat worden. Nou kijk, er if
aantal zendgemachtigden en
een hoeveelheid zendtijd eqen
laatste moet door die gemachl
gevuld worden. Ze zijn nu Ar
groot aantal jaren bezig daar iig<
kaar te beconcurreren, allerlei ie
gramma's van elkaar na te ra z
elkaar ideeën af te zien of du
luisteren. Het is in te zien d|de
een einde komt aan dit soort [va:
tiviteit. Bepaalde gemachl t,
vallen nu al duidelijk doofcet
mand. proberen niets meer enlij]
ven gewoon een gezellige avoi las
wat daarvoor moet doorgaan, me
moet. De tijd moet gevuld. Eé« ru
de mogelijkheden is het intertegi
Men sprak vroeger van persmu
ten als jongens die hondsbi :ië
zich overal en nergens ophi ie
om nieuws te garen, maar zij (An
den met straatlengten vers
door de interviewers. Wat «g
mannen en vrouwen soms aam
slachtoffers durven vragen en!Wi
ven vragen grenst aan het orfed
felijke en nadert in ieder gev ël(
grenzen van het toelaatbarwicf
gaat alles eraan. Men vraagljes
zolang totdat iemand b.v
heeft dat het kabinet wel sp
voor een ander zal moeten
maken. Is dat eenmaal g<
wordt het honderdvoudig
en binnen een dag gaat ji
alleman ervan uit. Op grond
van? Gunt men dit kabin»
eventueel op komst zijnde
mische opleving niet? Mochl
alleen de recessie, de ol'
enkele kapingen verwerken?
het 't blote moeten van de
en wat daarachter schuilt
onverantwoorde wijze ingirlj]
het gebeuren?
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Alblasserdam: J.
land te Middelhamis; te Erm^
H. D. Louwerse te Sneek.
Bedankt voor Nunspeet: E
Meijndert te Lunteren. j-v
Afscheid op 25 jan. van Kat^X
d. Rijn: M. Heijmans wegens
ritaat; van Den Haag: H. M. J
Duyne wegens emeritaat; vairn
me'rik: dr~ C. A. Tukker, bé
Noordhorn. (HE
Intrede te Wissenkerke: J. L. |BiJ
temaker uit Tjerkwerd. p js
Bevestigd te Zeist (pred. bunfi
werk: staflid secr. v. d. hervr
voor het jeugdwerk): J. A. Hrd
uit Roden. f Ol
EV. LUTH. KERK
Emeritaat: J. H. Smit
kunst te Amsterdam.
J de
](W
pnd
GEREF. KERKEN
Beroepen te Barendrecht (zi
huispred. te Rotterdam) P. F
raars te Helpman.
Benoemd tot alg. dir. v. d. ch
academie te Kampen: S. W. J.[;
man te Woudenberg.
Afscheid van Maasland: C.
ber. te Den Haag-Loosduinen. 1
Intrede te Bleiswij k: J. van (5'
turn uit Nunspeet; te West*
Zevenaar: kand. A. C. Grant^
Amstelveen.
CHR. GEREF. KERKEN
Intrede op 28 jan. te 's-GraveJ.
de: H. de Graaf uit Maarsst
Lelystad (i.s.m. geref. kerkenjg
b.v.) A. Broersma uit Goes.
GEREF. KERKEN (VRIJG., b.'
Aangenomen naar Eek en
b.v. L'AbriB. Wielenga te
nesse (herst.). 1
NED. PROT. BOND j
Aangenomen naar Baarn, mqje
A. Schipper, doopsgez. pred. ti_
in
Duvalier
President Jean-Claude Duval
Haiti heeft een brief ontvangi
dr. A. H. van den Heuvel, de
taris-generaal van de Neder
hervormde kerk. Van den
vraagt de president, het ree
juridische bijstand te waarl
van de Haitiaan Alex Pierre
Na het behalen van het
economie aan het katholiek
tuut voor hogere handels
schappen te Brussel keerde Li
6 november van het vorig jaT
rug naar Haiti. Bij aankon^
het vliegveld van Port au
werd hij zonder opgaaf van r€
gearresteerd. Tot nu toe zijn
van arrestatie en verblijfplaa
Louis nog steeds onbekend.
