Bestrijding van armoede
is bestrijding van honger
Een stoorzender in
Van Goghmuseum
Invoeren wolf op
Veluwe kan niet
'Natuurlijk maken is en wensdroom'
Van speeldoos tot muziekcomputer
Zesdnags bezoek
Pronk aan Egypte
BESLUIT
OPENBAAR VERVOER
MAANDAG 19 JANUARI 1976
BINNENLAND-BUITENLAND
TROUW/KWARTET
door Nico Kussendrager
Over honger wordt de laatste ja
ren steeds meer gepraat, want de
honger in de wereld wordt steeds
erger. Op het ogenblik lijden vijf
honderd miljoen mensen honger.
Niet de opzienbarende 'Bihar' of
'SaheT honger, maar 'gewoon'
iedere dag een tekort aan voed
sel. Met alle lichamelijke en
geestelijke gevolgen van dien. En
als er niets gebeurt zullen dat er
in 1985 zo'n 750 miljoen zijn. En
op het ogenblik gebeurt er te
weinig.
Ruim een Jaar geleden werd aan het
voedsel zelfs een speciale bijeen
komst gewijd: de wereldvoedsel-
conferentie in Rome. Van de beslis
singen die daar werden genomen is
nog amper iets terecht gekomen.
Dat maakt moedeloos want honger
hoeft niet.
de wolf zal op de Veluwe gevaarlijk worden
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Het 'natuurlijk' maken van de Veluwe is een
wensdroom. Het uitbannen van alle menselijke invloeden om de
Veluwe zich weer te laten ontwikkelen tot het oorspronkelijke
natuurgebied, dat het vroeger was, is onmogelijk. Dit conclu
deert ir. E. Reinders in een artikel in 'Tijdschrift', het maandblad
van de Koninklijke Nederlandsche Heide Maatschappij.
Ir. Reinders, bestuurslid van de
Heide Maatschappij en opperhout
vester van de Koningin, weer
spreekt in zijn betoog de onlangs
door de bioloog drs. H. E. van de
Veen ontwikkelde en in bro
churevorm uitgegeven gedach-
tengang, de Veluwe voor een be
langrijk deel in zijn 'natuurlijke
staat' terug te brengen. In de
brochure, getiteld De Veluwe na
tuurlijk?', bepleit drs. Van de
Veen de menselijke beïnvloeding
van de planten- en dierenwereld
van het gebied op te heffen, wolf
en wisent in te voeren en zodoen
de weer een natuurlijk ecosys
teem tot stand te brengen.
In plaats van de menselijke in
vloed b(j het regelen van de wild
stand, wil Van de Veen de wolf
als belangrijkste jager op het
grofwild ten tonele voeren. Het
herstel van de oorspronkelijke
begroeiing geeft minder proble
men, omdat dit uitsluitend een
kwestie van tijd zou zijn. De bos
bouw, die thans overwegend op de
produktie van hout is gericht, zou
in zijn geheel dienên te verdwij
nen. Dit heeft het voordeel al
dus bioloog Van de Veen dat
deze onrendabele tak van bodem-
produktie vervangen kan worden
door groeiprocessen, die natuurlijk
verlopen en daardoor niets be
hoeven te kosten. Om het volledig
dichtgroeien door bomen te voor
komen, propageert de schrijver de
invoering van de wisent, die een
grote begrazingsdruk zal uit
oefenen.
Twee vragen
Ir. Reinders heeft zich naar aan
leiding van de denkbeelden van
drs. Van de Veen twee vragen
gesteld:
L Is het werkelijk mogelijk de
Veluwe weer 'natuurlijk' te
maken?
2. Willen we werkelijk, dat de
Veluwe 'natuurlijk' wordt?
Op beide vragen geeft hij een ont
kennend antwoord. Een volledige
vervanging van de jager door de
wolf acht hij niet mogelijk. 'Het
Veluwemassief is tengevolge van
vele doorsnijdingen door wegen
en spoorwegen reeds in een te
groot aantal compartimenten ver
deeld. die alle door zware wild-
rasters zouden dienen te worden
omgeven. Maar het valt te vrezen,
dat de wolven, die veelal in
groepsverband jngen, spoedig de
rasters zullen leren gebruiken
zoals jagende honden thans reeds
doen om daar hun prooidieren
tegenaan te jagen', aldus ir. Rein
ders. 'Wanneer ze deze jacht-
methode zouden gaan toepassen,
blijft van een natuurlijke selectie,
waarbij in hoofdzaak jonge en
oude dieren worden weggenomen,
weinig meer over'.
Gevaarlijk
Het grootste bezwaar is volgens
Reinders dat te vrezen valt, dat de
wolf zijn prooidieren niet steeds
binnen de rasters zal kiezen, doch
zich ook zal vergrijpen aan het
vee en de huisdieren daarbuiten.
Het overklimmen van een 1.80 m
hoog raster vormt voor een wolf
geen enkel beletsel, schrijft Rein
ders en bij de uitspraak dat wol
ven onder alle omstandigheden
ongevaarlijk voor de mensen zou
den zijn, plaatst hij een vraag
teken. Geen wolven dus op de
Veluwe als vervanger van de ja
ger en daarmede blijft het men
selijk ingrijpen in de regulatie
van het grofwild bestaan en wordt
een 'natuurlijke' Veluwe tevens
tot een wensdroom teruggebracht.
Op de tweede vraag, of het wel
wenselijk is om de Veluwe 'na
tuurlijk' te maken, anwoord Rein
ders dat dit voor zowel de plan
ten- als dierenwereld een grote
verarming zou betekenen. Tenge
volge van de verminderde grof-
wildstand zouden naar alle waar
schijnlijkheid alle nog aanwezige
heidevelden dichtgroeien met
vliegdennen en berken, terwijl ook
de Amerikaanse vogelkers onge
kende kansen zou krijgen om zich
massaal te vermenigvuldigen. Na
verloop van tijd zullen er in
hoofdzaak min of meer verwante
typen van de betrekkelijk soorten-
arme associaties eiken-berkenbos
of beuken-eikenbos ontstaan, en
zal zich op grote delen van de
Veluwe een landschap gaan vor
men, dat door zijn gelijkvormig
heid en soortenarmoede aanzien
lijk minder fraai en gevarieerd
zal zyn', aldus ir. Reiders. Ook de
vogelstand zal bij een weer 'na
tuurlijk' worden van de Veluwe
verarmen, meent de schrijver.
Evenwicht zoeken
Hij is het wel met drs. Van de
Veen eens dat de Veluwe een nog
volstrekt uniek gebied is, dat op
vele punten afwijkt van de andere
gebieden in ons land, die men in
landschapsparken wil opnemen.
Maar degenen die aan het toe
komstige Veluwse landschapspark
inhouden moeten geven, zullen in
de eerste plaats bedacht moeten
zijn op het scheppen van een aan
vaardbaar evenwicht tussen na
tuurlijke waarden en recreatie.
'We zullen er niet onderuit komen
dat het een gebied is, waar jaar
lijks honderdduizenden landgeno
ten zich ontspannen'. Meer dan
voorheen zal daarbij echter voor
rang moeten worden gegeven aan
de bescherming van de Veluwse
fauna, die de laatste jaren door
een te grote recreatiedruk al te
zeer in verdrukking is gekomen,
betoogt Reinders. Afsluiting voor
auto's van een groot aantal wegen
is een eerste dwingende noodzaak,
terwijl het instellen van meer
rustgebieden voor de dierenwe
reld aanbeveling verdient. 'Wan
neer we dan niet de voorkeur ge
ven aan een 'natuurlijke' Veluwe,
maar aan een Veluwe, die ook in
de toekomst het stempel van de
menselijke werkzaamheid zal blij
ven dragen, dienen we er wel voor
te waken, dat die werkzaamheid
niet vervalt in de grove fouten,
die in het verleden zijn gemaakt.
Het zoveel mogelijk volgen van de
natuurlijke processen, zal daarbij
als richtlijn moeten dienen.' Hij
besluit dat de visie van drs. Van
de Veen overigens een belangrij
ke bijdrage kan vormen in de me
ningsvorming over de toekomstige
status van de Veluwe.
De aarde kan niet genoeg voedsel
meer voortbrengen voor haar steeds
groeiende bevolking wordt wel ge
zegd. Het is niet waar. Er kan ge
noeg voedsel geproduceerd worden
voor alle mensen, of zelfs twee, drie
of meer keren zoveel. Wageningse
studenten hebben uitgezocht dat te
kort aan landbouwgrond niet de wer
kelijke oorzaak van de honger is.
De mogelijkheden die er zijn om
voedsel te verbouwen worden alleen
veel te weinig gebruikt. Uit de Wa
geningse studie blijkt dat in Noord-
Amerika twintig keer zoveel voed
sel geproduceerd kan worden als op
het ogenblik, in West-Europa tien
keer zoveel maar bijvoorbeeld in La-
tijns-Amerika of Afrika honderd
keer en in Azië dertig keer. In de
studie is rekening gehouden met kli
maat en bodem en is uitgegaan van
de best mogelijke verdeling van wa
ter en van een doeltreffende bestrij
ding van ziekten en plagen. Een
veel te optimistische studie dus,
maar zij geeft in ieder geval aan
dat er géén honger is omdat de
'grenzen aan de groei' zijn bereikt.
Wat dan?
Wat is dan de reden dat honderden
miljoenen mensen honger lijden?
Honger is armoede', zegt dr. Adde-
ke Boerma. Hij is onlangs afgetre
den als directeur-generaal van de
voedsel- en landbouworganisatie
(FAO) van de Verenigde Naties. In
een rapport van vóór de wereldvoed-
selconferentie van de FAO staat
eveneens: 'Er zijn vele oorzaken
voor de honger, maar de belangrijk
ste is armoede'. Ook minister Jan
Pronk schrijft het in zijn voorwoord
van Karei Roskams boek Honger:
•"Honger hoeft eigenlijk niet voor
te komen. De wereld kan voldoende
leveren aan iedereen. De oorzaak
van honger is niet zozeer een voed
seltekort honger is allereerst een
gevolg van armoede'.
Mensen die geen of weinig geld heb
ben gaan ook niet of nauwelijks
voedsel kopen. De behoefte aan
voedsel is er wel maar de koop
kracht om het te betalen ontbreekt.
De schuren kunnen vol liggen, ter
wijl de mensen het geld niet hebben
om het voedsel te kopen.
Een beter inkomen voor de arme
landen en voor de armste groepen
in die landen kan leiden tot een gro
tere voedselproduktie. Als er meer
geld is om eten te kopen zal er ook
meer geproduceerd worden. Het
wordt pas aantrekkelijk voor een
boer om te zaaien als hij zeker weet
dat hij later een goede prijs voor
zijn produkt krijgt. Een hogere prijs
voor voedsel kan daarom een drijf
veer zijn voor een hogere produktie.
Dat blijkt ook uit een rapport dat
economen van de Vrije Universiteit
hebben opgesteld onder leiding van
de ontwikkelingseconoom professor
Hans Linnemann. Onder de titel
"Voedsel voor een zich verdubbelende
wereldbevolking' hebben zij een stu-
tie op lange termijn, tot het jaar
2010. 'De landbouwsector zal alleen
dan zijn opbrengst vergroten als het
de moeite waard is', aldus de studie.
Voor een betere en evenwichtiger
voedselprijs die de boeren prikkelt
tot produceren kunnen de arme lan
den niet alleen zorgen. Daarvoor zijn
zij veel te afhankelijk van de we
reldmarkt. Om aan geld te komen
hebben de ontwikkelingslanden door-
door R. N. Degens
AMSTERDAM Wie dezer dagen (tot 25 januari) de werken van
Vincent van Gogh in het naar hem genoemde museum in Amsterdam
wil gaan bekijken, loopt grote kans daarbij gehinderd te worden door
een soort stoorzender die daar doorlopend op vijf verschillende plaat
sen via luidsprekers te horen is.
De bron van alle kwaad staat in de
hal. direct achter de ingang opge
steld. Het meest opvallende onder
deel is een grote muziekcomputer,
met een paneel van ongeveer twee
bij drie meter vol kleurige draden en
contacten dat iets van een schilderij
van Karei Appel heeft. Het paneel
wordt omlijst door stapels verster
kers en bandapparaten die allemaal
nodig zijn om het 'kibemetische pro
ject' getiteld 'Simultan' van de 42
jarige Duitse componist Roland
Kayn over de vijf ruimten op de
eerste en tweede etage te verdelen.
Dat kibemetische project is een on
derdeel van de non-stop-simultaan
manifestaties 'Van speeldoos tot mu
ziekcomputer' die van 16 tot en met
25 januari in het Van Gohgmuseum
plaatsvinden. Roland Kayn met zijn
'Simultan' en nog diverse andere ge
luidsprojecten, neemt er een zodanig
overheersende plaats in, dat de rest
er voor de aardigheid om heen ge
drapeerd lijkt. Zoals de lieve oude
mechanische muziekinstrumenten
die door het Utrechtse museum 'Van
speeldoos tot pierement' zijn afge
staan.
Alles draait om Roland Kayns pro
jecten. met als voornaamste 'Simul
taan', dat al eerder in andere ver
sies elders (in Duitsland) is uitge
voerd, maar waarvoor hier de ideale
ruimte gevonden zou zijn.
Daarvan ging donderdagavond de
'wereldpremière' en die werd om
vijf uur 's middags voorafgegaan
door een ronde-tafel discussie over
o.a. 'Muziek en techniek in onze
tijd'. Een discussie waarin door
hooggeleerde ingewijden flink langs
elkaar heen werd gepraat, en waar
van de verhelderendste momenten
die waren waarop men eerlijk toegaf
elkander niet te begrijpen.
Wat moet dan. denk je, het onvoor
bereide ondeskundige publiek, dat
dezer dagen in het Van Goghmu
seum rondloopt, en daar de ver
vreemdende brom- en loeiklanken
van Simultaan' te verwerken krijgt.
Het kan proberen er iets meer van
te weten te komen door de fraai uit
ziende grafische partituren langs de
wanden in de hal te bekijken; of de
catalogus te raadplegen. Maar dat
blijft proberen, vanwege het vakjar
gon waarvan Kayn zelf, en degenen
die over hem schrijven zich bedie
nen.
Wie belangstelling heeft kan in de
'Workschop' op bepaalde tijden wat
apparatuur spelen. En dan in elk
geval tot de ontdekking komen dat
een blokfluit, een gitaar of een piano
eerder binnen het bereik van de ge
wone liefhebber liggen. Want alleen
uitverkorenen als Kayn. met het
Goethe Institut achter zich kunnen,
zoals hier gebeurde, het Instituut
voor sonologie van de Utrechtse Uni
versiteit. en de 'Studio de recher
ches et de privé-structurations eléc-
troniques auditives' uit Brussel voor
hun liefhebberijen Inschakelen.
gaans veel meer nadruk gelegd op
de verbouw van handelsgewassen dan
op de voedselproduktie. En in de ko
loniale tijd moesten deze landen ge
dwongen overschakelen van voedsel
voor eigen gebruik op cash crops
voor de moederlanden. Daardoor
moeten gebieden die zich vroeger
zelf konden bedruipen of zelfs uit
voeren nu voedsel invoeren. Als de
toestand niet ingrijpend verandert
moeten de ontwikkelingslanden in
1985 85 miljoen ton graan invoeren
tegen zestien miljoen ton in 1972.
De ontwikkelingslanden worden dus
voorlopig steeds afhankelijker van
de wereldmarkt. Daar moet meer
rust en orde komen omdat de we
reldmarktprijs gevolgen heeft voor
de voedselprijs in de ontwikkelings
landen zelf. De produktie wordt er
onzeker door; de boeren weten niet
waar zij aan toe zijn. Daarom moe
ten de rijke landen, vinden Linne
mann en de zijnen, zorgen voor be
tere en evenwichtiger wereldmarkt
prijzen. Als de voedselprijzen te
hoog dreigen te worden moeten de
rijke landen meer produceren. Maar
als de prijzen dalen en de prikkel
voor de boeren om te produceren
minder wordt moeten de rijke lan
den de produktie beperken of min
der uit- en meer invoeren zodat de
prijs op peil blijft.
Stad en land
Hogere prijzen voor voedsel die de
boeren prikkelen meer te produceren
zullen op verzet van de stadsbewo
ners in de ontwikkelingslanden stui
ten. Zij zijn gebaat bij lagere voed
selprijzen, terwijl de boeren hoge
prijzen willen omdat het dan aan
trekkelijker is meer te produceren.
Ook zullen spanningen optreden
waardoor de nadruk meer komt te
liggen op de boeren en de ontwikke
ling van de landbouw dan op de ste
den en ontwikkeling van handel en
industrie.
Voor meer geld om voedsel te kun
nen kopen hebben de arme li
een hoger inkomen nodig. Zij i
betere prijzen voor de produkti
zij aan ons verkopen (koffie,
cacao) maar tot nu toe hebto
rijke landen steeds de boot afg
den. De ontwikkelingslanden 1
nieuwe moed gekregen om
prijzen te eisen sinds de olii
Wat de olielanden kunnen pi
tie terugdraaien en een hoger
vragen kunnen wij ook da
de ontwikkelingslanden. Maa
gaat om een aantal redenen ni<
Eén daarvan is dat de onto
lingslanden steeds afhank
worden van voedsel uit de rij
dustrielanden. "Met het voedse
ben wij een machtig wapen ir
den', heeft de Amerikaanse rr
van landbouw Earl Butz al
En president Gerald Ford vei
de de Sowjet-Unie dat graanle
gen niet gebruikt zullen wore"
de Russen uit Angola te d^
Maar daarmee bracht hij heti
sel wel als wapen in de strip
het is eerder gebruikt.
Volgens de Franse landbouwdar
dige René Dumont heeft de j
ring van de Amerikaanse v<j
leveranties aan Chili de val vay
sident Salvador Allende medé
oorzaakt. En onlangs werden
nen bekend om de Arm-riA/.
hulp voor ontwikkelingslanden
de Verenigde Naties niet ni
pijpen van de Verenigde StateJH
sen terug te draaien. Dat be
dat de VS niets zullen nalatfn
de ontwikkelingslanden aan Kr
binden en hen hun eisen te lat<
tigen. Ook daarom zal een
deling van welvaart tussen no ial
zuid langzamer gaan dan
graag willen, ten koste van d%0,
selproduktie in de arme landen
er
Bij uitgeverij Agathon in Bussum
nen twee boeken over honger en
mee samenhangt: Sahel, door Alb »-
(prijs 13,50) en Honger, door Ka M
kam (prijs eveneens 13,501.
Het paneel van de muziekcomputer, een constructie van Leo Klip
per uit Brussel, het opvallendste voorwerp van de tentoonstelling
'Van speeldoos tot muziekcomputer' in het Van Goghmuseum.
DEN HAAG Minister Pronk is gis
teren vertrokken voor een bezoek van
zes dagen aan Egypte. Hij zal. ver
gezeld van een kleine ambtelijke
missie, onder meer overleg voeren
met Egyptische autoriteiten over de
oestedlng van de hulp die Neder
land in 1976 aan dat land zal ver
strekken.
M.n.ster Pronk, die de reis maakt
op uitnodiging van de Egyptische
regering, zal ;ondag in Cairo een
toespraak houden tijdens een stu
diebijeenkomst over de economi
sche en sociale planning op lange
termijn voor de ontwikkeling in de
Arabische landen. Nederland heeft
vorig jaar Egypte hulp toegezegd
tot een totaal van vijftien miljoen
gulden, waarvan vier miljoen gul
den in de vorm van schenkingen.
Begonnen ls met de opzet en uit
voering van projecten op het ge
bied van onder andere Irrigatie,
wh ii en r moehnudorij
De directeur van Openbare Werken te Alphen aan den Rijn, daartoe
gemachtigd bij besluit van Burgemeester en Wethouders van Al
phen aan den Rijn;
Overwegende dat in verband met een te bouwen rijwieltunnel in de
westelijke oprit naar de Kon. Julianabrug gelegen in de Willem de
Zwijgerlaan de tijdelijke noodzaak is ontstaan tot het nemen van
verkeersmaatregelen als bedoeld in artikel 137 het eerste lid van het
Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens.
A 1 Met ingang van 19 januari 1976 het gedeelte Willem de Zwi]-
gerlaan gelegen tussen de Lijsterlaan en de Ambonstraat te
sluiten voor alle verkeer behalve (brom-)fietsers en voetgan
gers gedurende een periode van plm. 4 dagen en verder voor-
zover dit voor de uitvoering van de werkzaamheden nodig is.
A 2. Direct na beëindiging van het onder A1 vermelde besluit, het
gedeelte Willem de Zwijgerlaan gelegen tussen de Lijsterlaan
en de Ambonstraat te sluiten voor het motorverkeer in de rich
ting Prins Bernhardlaan-Lijsterlaan en het gedeelte Willem de
Zwijgerlaan gelegen tussen de Ambonstraat en de te bouwen
rijwieltunnel te sluiten voor (brom-)fietsers en voetgangers ge
durende een periode van plm. 3 maanden en verder voor zover
dit voor de uitvoering van de werkzaamheden noodzakelijk is.
B. Met ingang van 19 januari 1976 het gedeelte Willem de Zwij
gerlaan gelegen tussen de Ambonstraat en de Prins Bernhard-
laan te sluiten voor alle verkeer (met uitzondering van (brom
fietsers en voetgangers) in de richting van de Ambonstraat ge
durende een periode van plm. 3 maanden en verder voorzover
dit voor de uitvoering van de werkzaamheden noodzakelijk is.
Het motorverkeer met bestemming Ambonstraat en omgeving
dient de route Prins Bernhardlaan-Burgemeester Visserpark-
Ambonstraat te rijden.
Alle overige omleidingsroutes zullen met borden worden aan
gegeven.
De bus Alphen-Leiden (Westnederland, lijn 9), die thans gebruik
maakt van het traject Aarplein-Thorbeckestraat-Lijsterlaan-W. de
Zwijgerlaan-Prins Bernhardlaan v.v. zal vanaf maandag 19 januari
1976 tot nader aankondiging omgeleid worden via de route Aar-
plein-Van Boetzelaerstraat-Pieter Doelmanstraat-Prins Bernhard
laan v.v.
De bushaltes gelegen aan de Lijsterlaan en de Willem de Zwijger
laan komen dan gedurende de omleiding, voor deze buslijn (West
nederland. lijn 9) te vervallen.
De directeur van Openbare Werken,
Ir. C. Hakstege.
nb
ie
zi;
eer
w<
it
k«
sic
te
in
tael
n?
<de
verl
en
rta
dig
imi
ge
N,
r o
agd
tien
htt
lem
i2e:
de
de
du:
iefe
r S;
t u;
ein<
op
Gr<
aeul
e S
zie
dooi
1-
hoo
el te
egel
oi
me<
ttnn
eind
Igma
rian
het
T 00
ta c
üdsr
d
n
nis c
rang
uut
ïdaci
Ier a
ver]
m. i-
1TA-'
1—
