Fassbinder treurt om de machtelozen Afschuwelijke muziek lolplezierig theater I Een hele avond muziek van Richard Strauss FILMPREMIÈRES VAN DEZE WEEK Theaterjaarboek met veel informatie Cineast Herman van der Horst overleden Personalia Ilowns zorgen voor lolplezierig theater Sevolking groter oor migratie, en liet door geboorte chade van storm wellicht even groot Is in '72 en '73 Faustrecht der Freiheit Wildwechsel Schilderijen en liefdesbrieven van Picasso Filmbeeldjes j* Prolongaties en reprises JDAG 9 JANUARI 1976 BINNENLAND FILM, KUNST TROUW/KWARTET 9 m oor R. N. Degens ■RECHT Cliff Creggo, de jonge componist-dirigent die sinds en- ie jaren de leiding heeft bij het ASKO-Ensemble, doet met dit uit denten samengestelde orkest (in diverse grotere en kleinere bezet en) dingen die je dwingen er met spanning naar te luisteren. ongeveer 1960 voornamelijk op com poneren toelegt. t wanneer het, zoals woensdag end in de Utrechtse Geertekerk, it om afschuwelijke muziek als roorbeeld 'Anaktoria' van Iannis nakis, én van de vijf werken van e Griekse componist die samen t 'Déserts' van Edgard Varèse het I gramma vormen waarmee ASKO korte toernee in ons land maakt, t afschuwelijk doel ik in dit ge- o.a. op de oorpijnigende geluiden i langs elkaar schrijnende kwart- ien in lang aangehouden fortissi- ■stoten. Het zijn enkele van de uitgekiende oorfolteringen in dit van deze oud-architekt; die als lanig voor het eerst de algemene idacht trok met zijn Philips-pavil- n op de Expo in Brussel 1958 aarvoor Varèse de binnen ten ge- e gebrachte elektronische muziek nponeerde) maar die zcih sinds Nuttig ten van de twee clowns die het loo I Colombaioni vormen dat inaf 10 januari weer in Carré ^treedt. AMSTERDAM In september vo- aar was het Italiaanse clowns- 'I Colombaioni' even in ons land. ver de voorstelling die ze toen ga- in schreven wij enthousiast. Het eken artiesten die hun vak tot in perfectie beheersen, alles prec- es raak op de seconde af doen en ich de indruk maken dat ze losweg Bar spelen wat ze invalt. Ze zorg- tn toen voor een avond dolplezierig eater en het was jammer dat ze aar zo kort bleven, komen ze terug in Amsterdam n zaterdag 10 tot en met zondag januari. Zij geven in Theater Car- elke avond een voorstelling en eden bovendien op zondag- en oensdagmiddagen met een speciaal ingepast kinderprogramma op. an een verslaggever EN HAAG De Nederlandse be- >lking (etod december 13.7 mal iën mensen) is vorig jaar voor het :rst sdnds er stabitstieken bij ge- ouden worden (de tijd van Na po on) toegenomen door migratie en iet door geboorte. Dat heeft het entraai bureau voor de statistiek wekend. geboorteoverschot (verschil geboorten en overlijden) as 64.000. Het verschil tussen de mtallen mensen die ons land ver eten en er zich vestigden was 1000. Zij waren afkomstig uit: Su- name (35.000) uit landen rond de fiddellandee Zee (18.000), geregu- wde gastarbeiders (02.000) en uit e Nederlandse Antillen (2000). In 974 was het overschot 33.000. et aantal levend geboren kinde in per duizend inwoners neemt nds een reeks van Jaren geleide- ik af Werden er in 1963 nog ij na 21 kinderen per duizend in- oners geboren, in 1975 waren dat nog maar dertien. In 1975 wer en ook minder huwelijken geslo- 'N HAAG De sterke Indruk staat dat de schade bij de zware orm van het afgelopen weekeinde, sschien wel net zo groot zal zijn bij de stormrampen van novem- 1972 en april 1973. Volgens het eau voorlichting schadeverzeke- fr.-'sbedrijf bestaat er nog geen deiijk inzicht in de schadebedra- per geval, hoewel de indruk a it dat de gemiddelde bedragen Mins gunstig afsteken bij de ra npen van '72 en '73. De schade 'a. deze rampen tezamen bedroeg n vierhonderd miljoen gulden. 'P bet ogenblik is er nog geen ebt In de totale schade van de torm van enkele dagen geleden En daarbij veelal van bepaalde wis kundige wetten uitgaat. 'Als de luis teraar er niets van begrijpt is het al lereerst nuttig hem erop te wijzen dat hij onkundig is. Want de wetten doe ik toepas zijn universeel en ze vormen de schatkamers van de mensheid, de ware schatkamers van het menselijk denken.' Dat is een van decitaten uit de talloze geschriften van Xenakis in het goed gedocumen teerde programmaboekje bij deze ASKO-concerten. Erg boeiend en in teressant allemaal, maar je zit er als toehoorder maar mee. Het klopt alle maal op papier wel mooi, evenals de architectuurprojecten van Xenakis, met verwijzing waarnaar Maarten Kloos in genoemd programmaboekje overigens wel constateert dat nie mand het hoeft te betreuren dat hij zich nu helemaal op muziek is gaan concentreren. Cliff Crego, dirigent van het ASKO-ensemble. dooi, voor deze muziek hielden. Zij doen trouwens, hoe je ook over het uitgevoerde denkt, voortreffelijk werk als propagandisten voor en be geleiders van het hedendaagse com poneren. Waarbij ze zelfs kinderen van zo'n jaar of negen betrekken; in dit programma die vierde klas van de Nicolaas Maesschool in Amster dam, die als koor meewerkte in 'Pol- la ta Dina' van Xenakis. De repertoirelijst van hedendaagse muziek van ASKO (dat tien jaar ge leden onder Jan Vriend zijn belang rijke werk begon) is zeer indruk wekkend en bestaat bijna helemaal uit premières. Alle reden om ook nu te gaan luisteren naar ASKO dat dit programma op 11 januari (20.30 uur) in het HOT in Den Haag speelt, en verder op 17 en 18 januari om 20.15 uur in de Waalse Kerk en Paradiso in Amsterdam. Dan is de achterstand ingelopen die ontstaan is toen er een hechtere ba sis voor deze uitgave werd gezocht, die twintig jaar lang een privé-on- derneming van de schrijfster en dra maturge Luisa Treves geweest is, en nu wordt verzorgd door de stichting Doneto, samen met de NOS en de uitgeverij Elsevier. De oprichtster zit in de redactieraad, de eindredactie wordt de laatste jaren gedaan door Gene Ruys, verbonden aan de docu mentatie afdeling van het Toneel museum. Het Jaarboek is een kostbare bron van informatie voor ieder die zich met het toneel bezig houdt, uit lief hebberij dan wel beroepshalve. Van alles wat er in een seizoen op de Ne derlandse planken aan toneel, opera, ballet, cabaret, musical gebeurd is, en om alle Nederlandse dramapro- door Piet Visser AMSTERDAM En dan was daar midden in dit langdurige en af en toe ook langdradige abbon- nementsconcert woensdag en don derdag avond een stuk van twin tig minuten: het Concert voor Hobo en klein orkest, dat Strauss schreef toen hij 82 jaar was. Een wel doorwrocht stuk pure muzi kaliteit, bijzonder goed geschreven voor het instrument, bescheiden van dynamiek; een nobel stuk kamermu ziek voor een grote ruimte en daar om net nog passend in onze Grote Zaal. Een muziek zonder bij-gedachten, manjifiek geblazen door Werner Herbers, lid van ons Concertgebouw orkest. Hy kreeg en nam er de kans om de mogelijkheden van zijn instrument in alle schoonheid uit te buiten. Dirigent Ferdinand Leitner hield de begeleiding juist op de pret tige afstand tussen de solist en het perfect spelend begeleidingsensem ble. Vooraf ging de meer dan een half uur durende Suite uit 'Der Bürger als Edelmann', volgens de tekst van Molière, maar zonder tekst en zonder acteurs, zodat de bedoelde muzikale geestigheden volkomen de mist in gingen en er slechts fragmentarisch iets van knap vakmanschap van de componist te waarderen viel. Het slot van het concert bracht het symfo nisch gedicht over de uitspraken van Zarathustra, waardoor ook al by het ontbreken van enig tekstueel ver band, ondanks de overige thematiek en de vioolsolo van Theo Olof, de muziek op de achtergrond bleef. En toch spat deze partituur her en der vonken, mede door de uitmuntende beheersing van Leitner, die zich heel de avond als een uiterst bekwaam dirigent heeft doen kennen. Drs. G. van Eek is per 15 februari aangesteld als adviseur voor zaken die de Nederlandse Staatscourant aangaan. Daarnaast zal hij worden belast met de externe nieuwsgaring voor de leiding van het ministerie van binnenlandse zaken. Drs. Van Eek zal zijn functie van chef-voor lichting van binnenlandse zaken neerleggen. door W. Wielek-Berg door André Rutten AMSTERDAM Het drie en twintigste nummer van het 'Nederland- Overgave se Theater- en Televisie Jaarboek' is verschenen. Het bevat de zake- lijke informatie over alle theaterproducties, zowel op de planken als Dat laatste is voor mij dan nog de J M j i j u ,tnnA t n/ vraag. Maar buiten kijf vind ik dat voor de t v->in Nederland gemaakt in het seizoen 1973/1974. In april/ Crego en zyn ensemble woensdag- mei hoopt men het jaarboek oyer het seizoen 1974/1975 gereed te avond met enorme overgave en grote hebben, in het najaar het seizoen 1975/1976. concentratie het best denkbare plei- Twee films van de zeer belangrijke Duitse regisseur Rainer Werner Fassbinder worden kort na elkaar in Nederland vertoond dat geeft reden tot tevredenheid. Ook al wordt de profeet van het nieuwe Duitse filmen in eigen land niet geëerd (nog steeds reageren grote bladen als 'Der Spiegel' met enige schamperheid op zijn werk en dat van zijn collega's), in het buitenland is zijn waarde door de critici al jarenlang gesignaleerd en het wordt tijd dat een groter publiek de kans krijgt met hem kennis te maken. Zo elitair is hij toch waarlijk niet ook zij die niet geoefend zijn in het ontdekken van dubbele bodems kunnen door hem geboeid en ontroerd worden. ducties voor de t.v., zijn er de feite lijke gegevens in verzameld, vele bo vendien begeleid door foto's. Overzicht Het seizoenoverzicht is ditmaal ge schreven door de ervaren criticus Jan Willem Hofstra, die de nieuwe ontwikkelingen in het theater be schrijft en de zich wijzigende relaties tussen toneel en publiek. Van de ver schillende gezelschappen noemt hij de gegeven voorstellingen, maar hij zegt weinig over hun soms beslissen de lotgevallen. Hij signaleert wel het einde van 'The Family' van Lodewijk de Boer, maar laat b.v. bij Bob de Lange's 'Podium' onvermeld, dat het na een seizoen geliquideerd moest worden. Dat de vormingsafdeling van het Groot Limburgs Toneel GLTwee actief was en 'De stomme van Portici' speelde blijft onvermeld, over de moeilijkheden in en rond dat gezelschap wordt niets gezegd, bij Proloog wordt geschreven over een 'landelijke rel met en over enige subsidiënten, waarna de minister in grijpen moest', wat ook weinig feite lijks bevat. Er had iets meer aan ge schiedschrijving gedaan kunnen wor den, maar dat is van het begin af aan niet de sterkste kant van het jaarboek geweest. De beschouwingen, die door verschil lende auteurs aan het t.v.-drama zijn gewijd, worden behalve in het Ne derlands ook in het Engels afgedrukt. Fassbinder maakt het zichzelf niet gemakkelijk, ook al ischijnt hij films te werpen als een konijn jongen. Hij is negen-en-twintig en heeft er tot dusver een-en-twintig gemaakt, waaronder een achtdelige televisie serie. En dan spreken we nog niet eens over zijn werk als toneelregis seur en acteur. Een van zijn ken merken is, dat hij gevaarlijk balan ceert tussen twee polen: naturalisme en o verstilering. Hy is geen politiek, wel een sociaal filmer: de holheid en hypocrisie van de welvaartsstaat weet hij doorgaans overtuigend te ontmaskeren, ook al is de kern van zijn films altijd het 'menselijk tekort', meestal de onmo gelijkheid om een ideale liefde in de realiteit te beleven. De hoofdpersoon in zyn 'Faustrecht der Freiheit' (door hemzelf gespeeld) heet Franz Biberkopf en het is niet voor het eerst dat hij zich associeert met de proletarische hoofdpersoon uit Döblin's roman uit de jaren twintig 'Berlin Alexanderolatz'. Het verhaal is, zoals zo dikwijls bij Fass binder, zowel melodramatisch als banaal. Een jongeman, die als 'spre kend hoofd' op de kermis werkt wordt, nadat hij een groot bedrag in de toto heeft gewonnen, door z(jn nieuwe, beschaafde vrienden die zo goed weten welke wijn bij welk ge recht past tot op het bot uitgebeend. Het gebeurt als vanzelfsprekend, van het een komt het ander en als je denkt: dit kan niet dan kan het voelen. tOCh. mrsu_. De geschiedenis zou overgenomen kunnen zyn uit een van de dames blaadjes, die bij tabakshandelaars zo gretig worden gekocht, ware het niet dat het happy end ontbreekt: Fass binder laat zijn Franz zelfmoord plegen. En er is nog iets: hij plaatst zijn film in een bizar en afschrik wekkend milieu van homosexuelen, die hun slachtoffer inspinnen in het net van hun venijnigheid en kwasi- verfyning tot hij niet meer weet hoe hem het hoofd staat, laat staan het hart. Bijzonder knap gedaan is dat weer, die hachelijke vermenging van eenvoud en hysterische decadentie. Maar niet alleen knap: weer weet Fassbinder ondanks (of mede dank zy) de onwerkelijke, vreemd-gearti culeerde dialogen, waarin een ho nend spel wordt gespeeld met (bio- scoop)cliché's, diep mededogen te wekken met zijn machteloze held, die zijn wrok niet kan omzetten in reinigende haat, omdat hem de gave van het woord is onthouden. Geheel en al gespeend van de gave van het woord zyn de mensen in 'Wildwechsel', een vroegere film van Fassbinder (1973) waarin hy zich baseert op een toneelstuk van Franz Xaver Kroetz. Overigens heeft de auteur hem een proces aangedaan, omdat het milieu geheel vertekend zou zijn en hij heeft dat proces ook gewonnen, zodat er enkele scènes aan de film ontbreken. Dat is jam mer, want het komt de samenhang niet ten goede en het lijkt me ook onnodig, want Fassbinder is er wel Rainer Werner Fassbinder als Freiheit'. degelijk in geslaagd Kroetz' bedoe lingen over te brengen. Dat hij zich tot diens werk voelde aangetrokken is begrijpelijk, want Kroetz is een super-naturalist, hij houdt zich bezig met mensen die zich niet kunnen uiten en daardoor de indruk wekken niet te kunnen 'Wildwechsel' is een kroniek van ar me luiden, niet arm aan goederen (ze hebben een televisie en een was machine aan de strijd om het dage lijks brood ontwrongen), maar arm aan taal. Een veertienjarig meisje valt in een verhouding met een ne gentienjarige jongen, de ouders dwarsbomen haar, de jongen komt in de gevangenis omdat hij een min derjarige heeft verleid, het meisje wordt zwanger, samen vermoorden ze de vader die hen in de weg staat, de misdaad wordt ontdekt en het kind dood geboren. Ze zochten liefde en ontworstelden zich daardoor aan de platgeslagen miezerigheden om hen heen, maar tenslotte worden ook zy door de cli- ché's bedwongen. Aan het eind zegt hoofdrolspeler in 'Faustrecht der het meisje: 'Het was geen echte lief de, het was lichamelijk.' 'Wildwechsel' mag dan Fassbinder's beste film niet zijn, hij hoort toch nog altijd thuis in een zeer hoge klasse van de filmkunst. Trouwens hij maakt twee drie films per jaar. Waarom zouden dat allemaal meesterwerken moeten zyn? Faustrecht der Freiheit. Binnenkort in Cinetol, Amsterdam, 18 jr. Wildwechsel: The Movies, Amster dam, nachtvoorst. 9, 10 en 11 jan. en Kijkhuis Den Haag, de gehele week beh. 12 jan. 18 jr. AMSTERDAM De cineast Herman van der Horst is donderdag na een kortstondige ziekte op 65-jarige leeftijd in het Elisabeth- gasthuis in Haarlem overleden. Zijn films waren over de gehele we reld bekend en werden met hoge onderscheidingen bekroond. Zijn lange film Faja Lobbi won in 1960 de Gouden Beer op de Berlinale. In ons land kreeg hij tot tweemaal toe de staatsprijs voor filmkunst. Herman van der Horst werd in 1910 in Kinderdijk geboren. In zyn jeugd onderscheidde hy zich al door nauw keurige waarneming van vogels in de vrije natuur. Het lag dan ook he lemaal in zijn lijn dat hij na zijn op leiding aan de Handelsschool met biologische studie begon, waarbij hij zich in het bijzonder toelegde op het maken van natuuropnamen. Vanuit de fotografie begon hy zich met het filmen vertrouwd te maken. Zijn eerste complete film had als ti tel 'Metamorfose'. Direct na de oor log werd deze in bijna alle Neder landse bioscopen vertoond. Daarna volgde [Ontluisterd land' die op'het filmfestival in Locarno werd be kroond. Nieuwe vormen In de daarop volgende films kwam steeds meer het streven naar een nieuwe, eigen uitdrukkingsvorm naar voren, die vooral werd gevonden in dynamische montage en functioneel gebruik van geluid. Bekende voor beelden hiervan zijn 'Het schot is te boord', 'Houwen zo', 'Vieren maar', 'Prijs de zee', 'Pan', 'Amsterdam' en 'Toccata'. Bijna op alle gerenomeerde festivals van documentaire films werd zyn werk onderscheiden. Zo ontving hij de gouden palm van Can nes, maar ook in Edingburgh, New York, Durbin, Bombay, Montevideo, Locarno, Straatsburg, Wenen en niet te vergeten Oberhausen, werden films van hem bekroond. Wegens zijn belangrijke creatieve bijdrage aan de ontwikkeling van de Nederlandse film werd hij in 1957 benoemd tot Ridder in de orde van Oranje Nas sau. De laatste jaren werd hij helemaal in beslag genomen door de voorberei dingen van een grote documentaire die waarschijnlijk 'Musica humana' zou gaan heten. Het had de bekro ning moeten worden van zijn car rière. Voor dit omvangrijke filmpro ject stelden verschillende fondsen aanzienlijke middelen ter beschik- AMSTERDAM Vanaf 23 januari tot 18 maart wordt in Amsterdam een grote verkooptentoonstelling gehouden van ongeveer 200 werken van Picasso. Het zijn originelen uit de periode 1937 tot 1946. De expo sitie, die tevens de officiële opening van Galerie Kamp aan het Rokin 154 betekent, omvat olieverfschilderijen, gouaches, tekeningen, collages, knip sels, litho's, sculptures, speelgoed en liefdesbrieven. Het huiselijk leven van Picasso tijdens de tweede we reldoorlog vormt gedeeltelijk het onderwerp van de tentoonstelling; er Is bijvoorbeeld speelgoed dat hy voor zijn dochterjte Maia maakte. De openingstijden zijn van dinsdag tot en met zaterdag van 10.30 tot 17.30 uur. De tentoonstelling ls samengesteld uit het bezit van Marie Thérèse Waltter, de collecties van diverse Britse verzamelaars en van de kunsthandelaar Jan Krugler uit Ge- nève. Zij, die Jean-Luc Godard trouw zijn gebleven in zijn moeilijke tijd na 1968, toen in zijn films de hande ling steeds meer terugtrad ten gun ste van de politieke reflectie en hij, om met Truffaut te spreken, niet meer zyn gevoelens maar zyn ge dachten verfilmde, kunnen deze week terecht in diverse filmhulzen: Filmhuls Delft, Filmhuis 't Hoogt te Utrecht, Filmhuis Uilenstede te Amstelveen, Zienema Oktopus en Paradiso te Amsterdam. Daar wor den vertoond: "Le petit Soldat', 'One plus one', 'Voices', Tout va blen', 'One P.M.', *Vent d'Est', 'La Chlnol- se', 'Wladlmlr et Rosae', *Le Gay Savolr', 'Pravda' en "Letter to Jane'. Bij een film als Went d'Est' uit 1969 by voorbeeld dient wel te worden aangetekend, dat Godard's oproep tot terreur als wapen ln de klasse- strijd en tot links sectarisme ter- wille van de zuiverheid ln de leer, gezien in het licht van meer of min der recente gebeurtenissen, niet profetisch doch naïef aandoet. De films zyn in willekeurige volgorde genoemd, wie nadere byzonderbe- den wenst moet zich wenden tot de hierboven genoemde filmhuizen. Nestor Joris Ivens (die man bUjft gelukkig altyd bezig) meldt, dat hy er dank zy het conserverlngs- werk van het Nederlands Filmmu seum in ls geslaagd, na de dood van Franco ln Parijs een Franse versie te maken van zyn 'Spanish Earth', die ln 1937 met John Vernhout en Ernest Hemmingway aan het front van Madrid werd opgenomen. De film loopt nu al enige weken met veel succes in Parijse bioscopen. Sunset Boulevard. Klassieke Holly- wood-fllm van Billy Wilder uit 1951. De gehele week ln Calypso- Club, Amsterdam. Limelight. Film uit 1952 van Char les Chaplin met Charlie Chaplin en Buster Keaton. De gehele week in De Ultkyk, Amsterdam. La Dolce Vita. De film die Federi- co Fellinl ln 1962 beroemd maakte by een groot publiek. De gehele week ln Kriterion, Amsterdam. Jaws. Spannende, uitstekend ge maakte griezelfilm over een men- senetende haal van Steven Spielberg. De gehele week in Rembrandtpl. th., Bellevue Cinerama en Cinema International, Amsterdam; Royal, Heerlen; Asta en Apollo I, Den Haag; Cinerama en Calypso 3, Rot terdam; Catherijne, Utrecht; Came ra, Groningen; Metropole, Eindho- in Parijs waar zijn film 'Pan' met een grand-prix werd onder- Luxór^Den Bosch;' Eur°' On"!!!™', scheiden. Hilversum; Cinema 1, Amersfoort; Alhambra, Enschede; Grand, Breda; king, o.a. het produktiefonds voor Ne- Herman van der Horst zal maandag Harmonie, Tilburg; Rex, Alkmaar; derlandse cultuur en het Prins Bern- in Beverwijk in het familiegraf wor- Delfia, Delft; Luxor, Arnhem; Cen- hardfonds. den bijgezet. t.nim, Nymegen. I v- CC Herman van der Horst tijdens het internationale festival in 1970 Lily aim e-mol. Sympathieke Fran se comedle van Maurice Dugowson. De gehele week in The Movies, Amsterdam. Les Enfants du Paradis. Romanti sche 'evergreen' van Marcel Camé. 9 Jan. De Zwaan, De Ryp. Brother can you spare a dime. Bril jante collage van de Amerikaanse crisisjaren in film en werkeiykheld van Philippe Mora. 9 en 11 Jan. ln Filmhuis Alkmaar; 14 Jan. Troll, Hoorn; 15 jan. De Bakkery, Castri- cum. Le Voyage d'Amelle. Verrassende Franse comedle van Daniel DuvaL 10 Jan. Filmhuis Arnhem. Jeder für sich and Gott gegen alle. Strenge film van Werner Herzog over de legendarische vondeling Kaspar Hauser. 9 en 10 Jan. Film huis Eindhoven. Alle Turken heten All. Ontroerende film van R. W. Fassbinder over een ongewone liefde die door de omge ving onmogeiyk wordt gemaakt. 13 Jan. S.W.B.W., Eindhoven.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1976 | | pagina 9