Praktische regels voor
erfelijkheidsonderzoek
Engels kinderboek
met getaande glorie
nog aantrekkelijk
Amerikanen willen risico's verre houden
Nieuwe boeken
Onderwijs
en opvoeding
E
VRIJDAG 2 JANUARI 1976
TROUW/KWARTET P 8 - RH 11
Amerikaanse biologen hebben deze maand een gedetailleerde lijst opgesteld van experimenten die niet
of alleen onder bijzondere voorzorgsmaatregelen mogen worden uitgevoerd. Daarmee lijkt een ontwik
keling voorlopig afgesloten die anderhalf jaar geleden begon met de oproep van professor Paul Berg
en enkele collega's, de bedoelde proeven allemaal op te schorten totdat meer inzicht zou bestaan in de
risico's ervan.
Het ging om knutselpartijen met
erfelijke eigenschappen, die dankzij
nieuwe technieken van het ene soort
organisme naar het andere kunnen
worden overgebracht. Berg had zich
afgevraagd wat er kon gebeuren als
hij, om maar het meest sprekende
voorbeeld te nemen, stukjes erfelijk
materiaal van een kankerverwek
kend virus zou inbouwen in de bac
terie E. coli. Hij kon zichzelf er
niet van overtuigen dat hij daar
mee geen besmettelijke verspreider
van kanker zou kunnen hebben ge
maakt.
En daarom trok Berg in het open
baar aan de noodrem, een histori
sche gebeurtenis in de geschiedenis
der wetenschappen. Nog nooit had
den wetenschapsmensen een beroep
op hun collega's gedaan, bepaalde
dingen niet uit te zoeken. Het was
des te opmerkelijker omdat dit
soort proeven, niet alleen voor het
fundamenteel kankeronderzoek,
maar op een veel breder medisch-
biologisch terrein, belangrijke re
sultaten beloofde.
Zowel aan die noodrempactie als
aan de daarop volgende discussie,
hebben wij herhaaldelijk aandacht
besteed. Er is nu in La Jolla, Cali-
fornië, een gedetailleerd systeem
van richtlijnen voor dit soort proe
ven opgesteld. De meest riskante
blijven daarin vooralsnog onvoor
waardelijk afgewezen, voor andere
zijn, al naar het risico, veiligheids
maatregelen van verschillende
zwaarte opgesteld. (Een voorlopige
samenvatting wordt gegeven in Na
ture, vol. 258, pag. 561-564.)
Advies
De formele betekenis van die regels
is nog niet groot. Zij vormen een
aanbeveling van een commissie aan
de directeur van het Amerikaanse
Nationale gezondheidsinstituut NIH.
Maar gegeven de omstandigheid dat
die directeur het advies wel zal
overnemen, heeft het een niet gerin
ge betekenis. Het NIH kan in Ne
derlandse verhoudingen ongeveer
beschreven worden als een optelsom
van de Gezondheidsorganisatie TNO
en de ZWO-stichting voor medisch-
wetenschappelijk onderzoek FUN-
GO. Erg veel Amerikaans onderzoek
wordt geheel of gedeeltelijk door
het NIH gefinancierd, en de richtlij
nen zullen onderdeel uitmaken van
voor de hand dat het Amerikaanse
document ook internationaal toon
aangevend zal worden, zeker nu het
na veel heen-en-weer-gepraat aan de
behoedzame kant is gehouden.
De Amerikanen hebben vier syste
men van materiële beveiliging voor
proeven vastgelegd, opklimmend
van code PI (werken met de voor
zorgen die je normaal in een labora
torium met bacteriën in acht neemt)
tot P4 (werken in een ruimte waar
het uitsluitend van buiten naar bin
nen kan tochten en niet omgekeerd,
afgesloten door luchtsluizen, met
douches bij elke uitgang, enzovoort).
Besmetting
Bovendien hebben zij drie trappen
van biologische beveiliging vastge
steld, die betrekking hebben op het
besmettingsgevaar van de bacteriën
of virussen waarmee gewerkt wordt.
Op niveau EK1 w.ordt gewerkt met
een vorm van E. coli die toch al niet
razend besmettelijk is. EK2 biedt
aanzienlijk meer zekerheid. Dan
wordt gewerkt met een bacterie
stam waarvan aannemelijk is ge
maakt dat hij zich buiten het labo
ratorium helemaal niet kan hand
haven, en dus ook niet in het darm
kanaal van mensen en dieren, waar
zijn neefjes die dat wel kunnen, en
vaste onschuldige gasten zijn. Op
niveau EK3 moet die eigenschap bo
vendien in praktijkproeven afdoende
zijn bewezen.
Voor 24 klassen van experimenten
zijn in La Jolla de combinaties van
materiële en biologische beveiliging
aangegeven die erbij moeten worden
gehandhaafd. Twee andere groepen,
waarbij met eigenschappen van zeer
gevaarlijke ziekteverwekkers zou
worden geknutseld, blijven nog
steeds verboden.
fllauiislll
Onderwijsverslag 1974, uitgave van
de Staatsuitgeverij, Den Haag. In
dit jaarverslag van de minister van
onderwijs staan o.a. beschouwingen
van de inspectie over de motivatie
van mavo-leerlingen. Ook de verhou
ding kleuter-/basisschool komt aan
de orde.
Geweld Voor de hoogste klassen
v.w.o.-havo stelde Keesing (Ruys-
daelstraat 71, Amsterdam) een spe
ciaal nummer van het onderwijsblad
Reflector samen. Daarin behandelen
de socioloog Rodenburg van het in
stituut voor vredesvraagstukken, pa
cifist dr. J. J. Buskes, de radicaal
Boudewijn Chorus, justitie-voorlich-
ter Van Leeuwen en David Sultan
(voorlichter van de Israëlische am
bassade) het onderwerp geweld.
Werkende Jongeren Het ministe
rie vaiij onderwijs geeft een nieuw
tijdschrift uit: Pavoon. Het blad gaat
helemaal over het onderwijs aan
werkende jongeren (streekscholen,
vormingsinstituten, participatieon-
derwijs, enz.). Het is kosteloos ver
krijgbaar via de voorlichtingsdienst,
Nieuwe Uitleg 1, Den Haag.
In de klas Boom, Meppel, gaf een
vertaling uit van de opstellen-bundel
van George Isaac Brown en anderen
onder de titel 'Leven in de klas'.
Over onderwijs waarbij ook emotio
nele en affectieve functies aan bod
komen. Prijs: 24,50.
Ledo 'Leren door te doen' is de
titel van een boekje van de Staats
uitgeverij, geschreven door Chris
Bartels, handelend over een Gro
nings onderzoek op het gebied van
leerplannen voor sociale wereld
oriëntatie. Prijs 18,50.
Histokrant Op 28 november j.L
stond er in deze krant een artikel
over het zich vernieuwende geschie
denisonderwijs. Uitgeverij Kluwer
stuurde ons een dik pak 'Histokran-
ten' toe, waarin onderwerpen uit de
geschiedenis behandeld worden in de
vorm van krante-artikelen. Hoewel
je je kunt afvragen of de actualiteit
van de geschiedenis zo letterlijk moet
worden opgevat, is de Histokrant
toch een aardige poging om de ge
schiedenis dichterbij te brengen.
Men kan de Histokrant rechtstreeks
bij de uitgever (Industrieweg 1, Cu-
lemborg) bestellen.
Samenwerkingsschool De studie
commissie Doelstelling Algemene
School bestaat uit mensen van het
openbaar onderwijs, het humanis
tisch verbond en een aantal christe
nen. De commissie heeft bij Wolters-
Noordhoff (prijs ƒ4,60) een brochu
re uitgegeven waarin de gedachten
uit deze kring over de samenwer
kingsschool (waarin openbaar, p.c.
en r.k. onderwijs samen gaan) op
een rijtje worden gezet.
'Pak Jack Barron', door Norman
Spinrad. Uitg. Bruna (science ficti-
commissie verder dat er één experi
ment met voorbijgaan van deze
spelregels zou moeten worden uit
gevoerd maar dan ook onder de
meest strikt beheerste omstandig
heden die bij de huidige stand der
techniek ter beschikking s'aan. De
hele discussie is namelijk in zover
re theoretisch dat de gevaren ge
lukkig in de praktijk nog steeds
niet zijn aangetoond. Een eenvoudi
ge darmbacterie waar je na wat
knutselwerk tyfus, kanker of wat
dan ook van zou kunnen krijgen, is
gewoon nog nooit vertoond.
Vraag
De onbeantwoorde vraag is, of de
vreemde, ingebouwde erfelijke
eigenschappen in de praktijk tot
uitdrukking zouden komen, en of de
gastheer van zo'n 'verknutselde' bac
terie daar iets van zou merken.
Daarom zou één keer een levensvat
bare stam van E. coli een stuk van
een muize-kankervirus ingebouwd
moeten krijgen. Met de zo bewerk
te bacteriën zouden jonge muizen
besmet moeten worden, waarna men
zou kunnen bekijken of in hun bloed
daarna antistoffen tegen het kan
kervirus kunnen worden aangetoond.
Zouden die gevonden worden, dan
zouden we voorgoed en heel zeker
weten dat de veronderstelde geva
ren niet uit de lucht gegrepen wa
ren. En de veiligheidsmaatregelen
zouden des te ernstiger genomen
worden.
Er zit wel een psychologisch gevaar
aan zo'n experiment, noteert de
correspondent van Nature terecht.
Zou die proef geruststellend uitval
len, dan zou de geruststelling ge
makkelijk te groot kunnen lijken.
Terwijl alleen bewezen zou zijn dat
in dat éne geval het denkbare risi
co niet tot feitelijk onheil leidde.
Tn dat zou nog niets zeggen over
alle andere denkbare gevallen, die
volgens de richtlijnen van La Jolla
ook dan nog vermeden behoren te
worden.
Illustratie uit 'De geheime tuin'.
De wapensmokkelaar' door Eric
Ambler. Uitg. Bruna te Utrecht. 224
blz. Prijs 7.50.
Bruna. die zijn 'klassieke' misdaad
verhalen im een nieuw en niet
eens duurder jasje heeft gesto
ken, grijpt terug naar de grand-
old-master van het splonage-ver-
haal: Eric Ambler. 'De wapensmok
kelaar' dateert uit '59 en werd des
tijds in Engeland tot de beste cri
me story van het jaar uitgeroepen.
In Nederland verscheen het onder
de titel: 'Wapens uit de rimboe'.
Het boek, dat in Oost-Azië speelt, is
geschreven volgens het traditionele
recept van Ambler: een Amerikaan
raakt min of meer toevallig verwik
keld in een smokkel-af faire en hij
zit al snel tot over zijn oren in de
Intriges. De beschrijving van ie
mand die moeizaam uit een doolhof
probeert te komen, is een kolfje
naar Ambler's hand. Verder ver
schenen bij Bruna in de serie cri
me classics: 'De wraak van de
magiër' van W. Somerset Maugham
(264 blz. 7.50); een occulte thril
ler uit 1908 en 'De zaak Rosalie
Drummond' van Raymond Postgate
uit 1940. (221 blz. 7.50). Postgate.
die meende dat 'iedere maatschap
pij de misdrijven krijgt die zij ver
dien', omdat zij ze zelf verwekt',
geeft in dit boek een knappe be
schrijving van de twaalf jury-le
den, die over Rosalie Drummond
moeten oordelen. De ontrafeling
van de leugens en bedrog binnen
en buiten de rechtszaal is nogal
ironisch.
Tenslotte noemen we 'Het huis met
de pijl' van A. E. W. Mason (286
blz. 8.50) uit 1924. Dit boek
met inspecteur Hanaud van de Su-
reté als hoofdpersoon is nu al
vijftig jaar lang een IJzersterk suc
ces. Dertig herdrukken hebben het
niet kapot kunnen krijgen.
E.
De uitgeverij Kosmos brengt een vertaling van het beroemde (in
1911 geschreven) Engelse kinderboek 'De geheime tuin' van Frances
H. Burnet. Het is het verhaal van Mary Lennox en Colin Craven,
nicht en neef uit een rijke familie, wier lot op tienjarige leeftijd
door dramatische omstandigheden wordt samengesmeed.
Mary komt uit India. Ze is verwend
en verwaarloosd. Verwaarloosd door
ouders die geen tijd voor haar had
den, en verwend door baboe's die het
kind in elke gril tegemoetkwamen.
Mary's ouders sterven aan de cho
lera. Het kind gaat naar Engeland
terug en wordt opgenomen in het
landhuis van haar excentrieke oom
Archibald Craven, die met een zus
ter van Mary's moeder getrouwd is
geweest. Maar die tante van Mary
is al tien jaar dood. Zij stierf bij de
geboorte van haar zoon Colin. Ar
chibald Craven deed hetzelfde wat
de ouders van Mary deden. Hij ver
waarloosde de jongen en liet hem
over aan dienstpersoneel. Colin
groeit net als Mary op als een tyran
voor 'zijn' personeel en als een zwak
ke, sukkelende, verwende jongen. Als
Mary op het landgoed 'Lijsterveld'
verschijnt, gaan beide kinderen een
nieuwe weg. Ze groeien in enkele
maanden uit tot normale mensen. Bij
dit proces spelen een ommuurde, al
tien jaar afgesloten tuin, de vriend
schap met kinderen uit een straat
arm landarbeidersgezin en de vriend
schap met planten en dieren een gro
te rol. Archibald Craven heeft de
tuin afgesloten toen zijn vrouw
stierf. Niemand mocht er meer in,
maar Mary zoekt en vindt de toe
gang, en deelt Colin in haar geheim.
Voor de Engelse Jeugd moet dit
boek destijds een gebeurtenis zijn
geweest. Dat is nog wel na te voe
len; de jeugd van nu zal het boek
trouwens ook waarderen, maar er
niet meer aan verslingerd raken.
Daarvoor zijn de toestanden te
vreemd en te romantisch. De feoda
le arbeidsverhoudingen, de koloniale
nabloei van het Britse rijk, de twee
deling van de wereld in christenen
en heidenen, en de sentimentele, reli
gieuze (af en toe onfrisse) verering
voor natuur en natuurkracht, dat
zijn ingrediënten die er niet meer zo
vlot ingaan.
Voor oudere lezers heeft het boek
iets aantrekkelijks, omdat er vol
doende ouderwetse idealen in her
kend kunnen worden.
Het boek is een lekkere pil: 192
grote pagina's. Het bevat tien kos
telijke, grote tekeningen, en de prijs
is ongeveer elf cent per pagina.
Liedjes
De befaamde Stratenmaker-op-zee
show van de VARA, die mijn kin
deren met graagte bekeken (en die
ik zelf ook niet versmaadde) heeft
een kleine afschaduwing op de boe
kenmarkt gekregen.
De uitgever Kosmos bundelde enke
le van de (soms) provocerende,
maar altijd muzikaal aantrekkelij
ke liedjes.
De teksten zijn van Willem Wil
mink, de muziek is van Harry Ban-
nink en het boekje is geïllustreerd
door Sjef Nix. Van enkele liedjes is
ook de muziek opgenomen.
Voor liefhebbers van uitdagende
kinderliedjes een fijn boekje. Zeven
tien versjes, vijf daarvan met mu
ziek.
Naproevertjes van de tv-show.
Besproken boeken:
Frances H. Burnett: De geheime
tuin' (The secret garden). Vert.
Ruth Wolf. Uitg. Kosmos, A'dam.
Leeftijd 10-13 jr. Omvang 192 pag.
Prijs 20,90
"Berichten voor bezorgde kinderen.'
Uitg. Kosmos, A'dam. Prijs 7,90
de subsidievoorwaarden. En het ligt Met algemene stemmen vond de
on) te Utrecht, 303 blz. Prijs 6.50.
De gewelven van Yoh-vombis, door
Clark Asthon Smith. Uitg. Bruna te
Utrecht, 302 Prijs ƒ7.50.
Mag ik de wals, roman van Zelda
Fitzgerald. Uitg. Contact, Amster
dam. 237 blz. 24.90.
Bij uitgeverij Scheltens en Giltay,
Den Haag, verschenen de volgende
boeken: in de serie 'Dwarsliggers'
Het klinkt soms wel aardig, door S.
Carmiggelt (64 blz ƒ5.75). Ach
ter het woord ligt de chaos (71 blz
5.75) Tref woorden door J.
Daisne (62 blz 5.75), De wijze
gaat liefst onopgemerkt voorbij,
door W. Elsschot (63 blz 5.75)
Flitsen in de duisternis, verzamelde
aforismen van J. de Valckenaere
(171 blz ƒ15.50); in de humor-
reeks: In het spionnetje door L.
Verbeeck (115 blz ƒ8.90); Noti
ties voor iemand, door J. Ghysen
(126 blz ƒ8.90); De carrousel
staat stil, door J. Ghysen (111 blz
8.90), Bij leven en welzijn,
door J. Ghysen (126 blz ƒ8.90).
Twee historische romans van A.
Boni: De langste droom over Ca-
tharina de Medici (287 blz
24.90) en Robespierre (276 blz
ƒ24.90). Drie romans van A. Berk
hof: Patricia (spelens in het Bos
ton van 1775) 242 blz ƒ22.75);
Veel geluk professor! 10e druk (207
blz 12.50) en Rotsen in de
storm (216 blz 22.75). Leef wijs
eet wijs, door N. Thonnat. Meegaan
met zijn tijd in de voeding. Inge
leid en gewerkt door T. Salomon-
son. Het recht van de sterkste ro
man van C. Buysse. 5e druk (180 C.
Buysse. 5e druk (180 blz 11.90).
Het groot jaargetijdenboek bevat
366 gedichten samengesteld door A.
van Wilderode (498 blz ƒ35).
Goeroe stripboekje van P. Abel.
Uitg. Teleboek, Amsterdam. 159 blz.
ƒ5.90.
Eelktronisch rekenen, door dr. H.
Athen en J. Bruhn. Uitg. Kluwer,
Deventer. 112 blz. 9.75.
Wat er allemaal speelt, structuur en
dynamiek van groepen en organisa
ties, door dr. E. Berne. Uitg. Bak
ker. Den Haag. 238 blz 28.50.
De roep van de uil. roman van M.
Craven. Uitg. Strengholt, Naarden.
166 blz. ƒ24.50.
Bij uitgeverij Fontein ln de Bilt
verschenen twee delen van Boek
voor ouders. Deel II gaat over het
kind van 01 jaar en deel II over
het kind van 12 jaar. De schrij
ver is U. Diekmeyer. (138 blz en
160 blz prijs per deel 17.50).
Waar blijft de olie, Mozes? nieuwe
actuele satiren van E. Kishon. Uitg.
Fontein. 162 blz ƒ17.50. Van
dezelfde uitgeverij verschenen
Toegangen tot het astrale, door J.
H. Brennan. 120 blz. 14.90 en
Inzicht in Kunnen we werkelijk in
contact komen met overledenen.
Het boek is tot stand gekomen
onder redactie van N. v.d. Eeren-
beemt en S. Vinkeoog met mede
werking van N. Noordzij. 158 blz
ƒ15.
Geschiedenis van de letterkunde
der Nederlanden, deel 6 handelt
over de letterkunde in de achttien
de eeuw in noord en zuid. Auteurs:
H. J. Vieu-Kuik en prof. dr. J.
Smeyers. Uitg. Standaard. Antwer
pen, Amsterdam. 60 blz 85.
RoxyDual heefteen
beduidend lager "teer-
en nicotinegehalte.
Bovendien is't een
uitstekende filtersigaret.
Roxy Dual een goed
voornemenivoor1976.
INFORMATIEVE ETIKETTERING
MINDER SRPPEN. MWOERTEER" EN NICOTINE
iNEDSRLANC
