it's time for
Delftse Poort verdween
in dijk
ifcailuM
aan Bergse Plas
lllsillalll
the groovy (M,
fbrtheyoungand
beautiful people ^4
Oorlogsgeweld overleefd maar toch gesloopt
Nieuwe boeken
Nieuwe boeken
DINSDAG 23 DECEMBER 197STROUW/KWARTI
door Hans Ledeboer
ROTTERDAM De laatste der
Rotterdamse stadspoorten, de
Delftse Poort, is niet, zoals viel
op te maken uit het antwoord
van B. en W. van 27 mei 1970 op
vragen van het raadslid Van
Leeuwen, tijdens bombardement
en brand van mei 1940 vernie
tigd. Wat die Delftse Poort ruim
dertig jaar geleden overkwam,
zou in deze tijd aanleiding geven
tot een regelrecht schandaal.
Sterker: het had niet kunnen ge
beuren.
Zoals wij op 6 december schreven is
er vóór de oorlog heel wat over te
doen geweest, omdat de Delfts Poort
een obstakel scheen voor alle plan
nen ter1 verkeersverbetering op het
Hofplein. Aan dat obstakel heeft
Rotterdam toen niet minder dan
vierentwintig Hofplein-plannen te
danken gehad. Begrijpelijk dat velen
er definitief af wilden. En toen in
mei 1940 de binnenstad in puin ging
en men direct daarna een basisplan
ontwierp voor een nieuwe binnen
stad, was er het gevoelen dat in dat
nieuwe, strakke, grootschalige cen
trum geen plaats meer kon zijn voor
een moeilijk te herbouwen poort uit
de tweede helft van de achttiende
eeuw, volgens sommigen een van de
lelijkste architectuurperioden in de
historie.
Verbouwing v
In het begin van de jaren dertig
werd de poort eerst naar de bebou-/
wing toe verrold dr M. D. Ozinga
geeft in het Oudheidkundig Jaarboek
van 1939 geen preriese datum, maar
het was kort na 1931. De poort werd
in 1938 geheel afgebroken om een
meter of twintig oostwaarts, aan de
Galerij precies op de kop van de
Delftsevaart, weer te worden opge
bouwd. Die verplaatsing was nodig
omdat aan het Haagseveer, waartoe
de Delftse Poort toegang verleende,
het nieuwe politiebureau kwam te
staan.
Steen voor steen werd de poort ge
demonteerd, alle onderdelenwerden
netjes gemerkt en eind 1939 begon
men met de herbouw op de nieuwe
plaats. Toen in 'mei 1940 Rotterdam
werd gebombardeerd, was men zover
gevorderd, dat de benedenverdieping
met de poort gereed waren. De stuk
'Dromen van goud' door Heinz G.
Konsalik. De Boekerij Baarn, 186
blz. Prijs 15,90.
De dromen van goud komen wel de
gelijk uit. Maar de verwezenlijking
gaat met de nodige moeite gepaard.
Geen nood, Konsalik verwerkt ook
hier uiterst vaardig alle ingrediënten
die bij het ophalen van een gezon
ken schat mede boven water ko
men: de geheimzinnige kaart, mooie
vrouwen, echte piraten, hongerige
haaien en bovendien de eeuwige
dorst naar veel geld gepaard gaande
met jaloezie, egoisme en moord
zucht. Spanning te over, met de mo
dernste apparatuur en meest vak
kundige mankracht keren miljoenen
van de zeebodem weer, die in het
jaar 1540 met een Spaans karveel
daar terecht kwamen.
G. L.
T)e kroon van de porselein-boom'.
De Boekerij Baarn. 408 blz. Prijs
24,90.
De geestdrift waarmede wij de eer
ste roman over de Friese familie
Tacoma van Oenstra lazen (Het
bloeien van de porseleinboom) is
sterk aangewakkerd bij het doorne
men van het vervolg. Niet dikwijls
lag een te bespreken boek zolang te
wachten om in een kort stukje tot
een beoordeling te kunnen komen.
Elke regel op de vele bladzijden van
dit forse werkstuk is lezenswaard,
vooral dat gedeelte waar ons kolo
niale Indië aan bod komt. Wij zijn
een veelzijdig auteur dankbaar voor
twee meesterwerken,
G. L.
De wereld van antiek (oorspr. titel
'Antiques'). Diverse auteurs. Uitg.
Helmond te Helmond. 143 blz.
ƒ19,90 (na 31.12 24,50).
A. van Oirschot, 'Antiek in woord
en beeld'. Uitg. Helmond te Hel
mond. 384 blz. 55,
Antiekgids Nederland 1976. Uitg. De
Tijdstroom, Lochem. 418 blz. 8,50.
R. N. D.
Joost Roelofsz en Th. Sontrop. Het
alfabet. Amsterdam, De Harmonie,
1975. 56 blz. gebonden 22,50.
Joost Roelofsz heeft in zijn teke
ningen het alfabet verbeeldt: bij de
B beer, bord, boom, bank, bellebla-
zen, behang, bloemmotief in één sa
menhangend verband bij de D deur,
drol, doos etc. Het idee om in een
tekening zoveel mogelijk elementen
bijeen te brengen die met dezelfde
letter beginnen levert in zijn geval
veel verrassends op. Zo wordt met
een naaimachine een neushoornvel
genaaid door iemand met vuurrode
nagels. Zo likken ijsberen ijs bij een
ijscokarretje met een ijscoverkoper
met een ijsmuts op. Alles erg ver
nuftig, leuk en schitterend getekend
in zachte tinten, zoals alleen hij dat
kan.
Th. Sontrop heeft bij dit verbeelde
alfabet kwatrijnen vervaardigd. Ik
zeg expres vervaardigd omdat bij
ken zandsteen van de bovenverdie
ping lagen opgeslagen op een terrein
naasfde poort.
Hout en gaas
Ing. A. C.' Vreugdenhil van de Rot
terdamse dienst van gemeentewer
ken: 'Voor zover mij bekend stond
er een hoge afrastering van hout en
gaas omheen, net als om de ruïne
van de Laurenskerk'. De bom, die in
de noora-oosthoek van het nieuwe
politiebureau viel en een groot stuk
van dit gebouw samen met de ge
deeltelijk herbouwde Poort in puin
had moeten gooien, is niet ontploft.
Politiebureau en Delftse Poort over
leefden beschadigd door bom
scherven het bombardement en de
brand. De heer A. K. Moerman te
Gouda stelde ons een foto van de
Poort na dat bombardement ter be
schikking, vermoedelijk uit het eind
van 1940: het puin van de wegge
bombardeerde stad is grotendeels
geruimd, op de achtergrond rijdt de
tram alweer. Duidelijk is te zien dat
de beschadigingen niet zo ernstig
waren-;- ze waren zeker niet onher
stelbaar.,
'Opbouw'
Interessant is op de foto het houten
bord: 'Opbouw Delftsche Poort. Van
Vliet en Van Dulst's Bouwbedrijf'.
Dat bord is in tweeën gezaagd om
de poort af te sluiten; men had in af
wachting van betere tijden het werk
gestaakt. Het bord toont geen spo
ren van vuur. Ook lantarenpalen en
ijzeren hekwerk, zijn onbeschadigd,
de toen gloednieuwe kademuur van
de Galerij aan dè kop van de Delftse
Vaart toont geen schrammetje.
Maar de stadsbestuurders dachten
niet meer aan herbouw. Uit de opge
slagen zandsteenstapel werden enige
stukken beeldhouwwerk uitgezocht,
enkele kwamen in de tuin achter de
aula van het Museum Boymans-Van
Beuningen terecht en een aantal
rest kreeg een 'puinbestemming'.
resht kreeg een 'puinbestemming'.
De heer P. G. Post van der Burg uit
Hillégersberg schreef onS: 'Voor zo
ver ik mij kan herinneren lagen er
op een stuk land aan de Ringdijk
langs de Bergse Achterpias naar
Schiebroek grote brokstukken
steen,waarvan werd gezegd dat zij
afkomstig Waren 'van de Delftse
Poort'."
De heer C. Tiels, wetenschappelijk
medewerker van het Rotterdams
Historisch Museum: 'Dat klopt. In
derdaad zijn de stenen van de Delft
se Poort gebruikt als versterking van
de Ringdijk in verband met het toe
nemende zware verkeer'.
Niet alle stenen van de Delftse Poort
zijn in de Ringdijk in Schiebroek te
rechtgekomen. Dr. D. Burger uit
Zeist, die tot 1958 in Rotterdam heeft
gewoond, bezocht indertijd, de restau
ratiewerkzaamheden van de Grote
Kerk in Alkmaar. Zijn hem toen
rondleidende gastheer vèrtelde, zoals
dr. Burger ons schreef: dat de
stenen die daar buiten lagen afkom
stig waren van de Delftse Poort in
Rotterdam. Hij verzocht mij dat in
Rotterdam niet aan de grote klok te
hangen
En dr. Burger beschreef ons ook een
gesprek, dat hij kort na de oorlog
had met de directeur van het Rotter
damse museum Bóymans-van Beu
ningen. Deze had de overtuiging dat
Wederopbouw van de Delftse Poort
heel goed mogelijk zou zijn geweest
en hij was er bijzonder kwaad over
dat dit niet is gebeurd.
Op 30 mei 1941 begon, aldus-het
'Rotterdams Jaarboekje van 1942' de
firma Joh. Lekker kerker met de
sloop van de Poort.
Of de stukken zandsteen uit het ta-
K lud van de Ringdijk nog zijn op te
halen? De heer Tiels: 'Beschadigde
zandsteen is uitermate kwetsbaar.
Wat blijft daarvan in veenwater
over? Er is met de brokken niet
zachtzinnig omgegaan, de boel is ge
stort, zonder meer. Bovéndien waren
er beschadigingen door het bombar
dement'.
Sloopwoede
hem het vernuft meestal ten nadele
vah de poëzie werkt. Sontrop is een
dichter die expres zo highbrow mo
gelijk wil zijn. Dat maakt zijn ver
zen vooral aardig voor de puzzelaar,
die de menigvuldige toespelingen
thuis wil brengen. Een enkele keer
komt Sontrop ook wel tot prachtige
poëzie zoals: 'Ach, zo klein al op weg
naar wat lokt en niet kan; naar
wat is, niettemin, en glanzend ver
kankert.' Een voorbeeld van een in
zijn geheel wel geslaagd en flink
ingewikkeld vers'is de bovenge
noemde IJ:
'LJverig scheppend bedient hij zijn
beren. Gelikt tot vorm vervormen
zij wat smelt zoals een oog smult
als het denkt te leren. Dichten
condensare heeft Uncle Ezz ver
teld?' Het is een spel, dit tekenen
en dichten, en dat heeft beslist een
curieus (en, ten overvloede, prachtig
uitgegeven) boekje opgeleverd.
Steeds meer boeken
over antiek
Het lijkt wel of er over antiek in
een beetje populaire trant niets
nieuws meer valt te schrijven; maar
het aantal boeken en boekjes over
dit onderwerp' groeit toch nog
steeds. Dat zou je weer kunnen con
cluderen uit twee pas verscheneri uit
gaven van uitgeverij Helmond: 'De
wereld van antiek' en 'Antiek in
woord en beeld'.
Dat laatste is een soort 'ompibus' die
de uitgever samenstelde uit eerder
verschenen boekjes van A. van Oir
schot. Deze omnibus, die niet als zo
danig wordt gepresenteerd, bevat de
zelfde illustraties, vrijwel dezelfde
teksten en grotendeels dezelfde on
juistheden. Nieuw erin zijn een aan
tal fraaie gekleurde illustraties en
als kijkboek is het dan ook niet on
aardig, ook al zijn de zwart-wit
plaatjes merendeels niet best van
kwaliteit. 'De wereld van antiek'
(oorspronkelijke teltel 'Antiques')
bevat bijdragen van diverse mede
werkers over meubelen, klokken, ju
welen, keramieken enz., maar bij
voorbeeld niet over tin, koper, ijzer
en tapijten. De titel suggereert dan
ook meer dan geboden wordt. Er
zijn fraaie illustraties en er is een
informatieve tekst. Voorzover die
begrijpelijk is. Want de vertaling,
uit het Engels, is soms bar en boos.
Bijvoorbeeld: T)raai het aan de zij
kant naar beneden', waarmee waar
schijnlijk bedoeld is dat je iets op
z'n kop moet zetten, om het van on
deren te kunnen -bekijken (turn 'it
upside down). En een 'smartelijke
afwerking' (van een meubelstuk) is
een doordenkertje, waar je mis
schien goed uitkomt als je aan het
Engelse 'smart' (voor netjes of keu
rig) denkt. Maar soms zijn hele zin
nen, ondanks doordenken, onbegrij
pelijk.
Een nuttig, want informatief boekje'
is de 'Antiekgids Nederland 1976'.
Per stad gerubriceerd zijn zo goed
als alle handelaren in antiek erin
vermeld. Bij een volgende editie
zou een index per handelaar op naam
toegevoegd kunnen worden. Een gro
te hoeveelheid geïllustreerde adver
tenties maakt er een fleurig geheel
van.
veilige methode gevonden om zand
steen te verwerken. Die is duur en
wordt nog maar zelden gevolgd.
De heer Tiels: 'Herbouw van de
Delftse Poort met nieuwe materialen
is zonder meer mogelijk. Alle uit
1766-1768 daterende bestekken zijn
in het gemeente-archief aanwezig en
er is daar ook een aantal schetsen en
technische tekeningen. In de tuin
van het Museum Boymans-Van Beu
ningen liggen acht of negen frag
menten vdn de versiering. Wat er
ontbreekt kan worden bijgemaakt,
maar of toepassing van kalksteen
daarbij en bij de gehele herbouw
mogelijk is, karf ik niet beoordelen.
Voor zover mij bekend blijven er
kleurverschillen. Maar misschien is
er kalksteen in de juiste kleur te
krijgen'.
Een mogelijk goede plaats voor
eventuele herbouw zou zijn de hoek
van het Haagseveer en het Pompen-
burg in het plantsoen dat het par
keerterrein van het politiebureau
afsluit, zodanig dat het trottoir door
De even voor de oorlog gedeeltelijk herbouwde Delftse Poort, zoals hij er in de winter van 1940 2j
bij stond, geschonden maar nog goed te herstellen. Bij de poort lagen de blokken van de bovenveia
ping opgeslagen.
de poort wordt geleid. Dat is juist
aan de andere kaht van de straat dan
waar de poort in 1939-1940 werd op
gebouwd en vrijwel op de plaats
waar hij oorspronkelijk heeft ge
staan. Er is hier een bocht uit de
Delftse Vaart weggehaald. De heer
Moerman schrijft daarover: 'Later is
er van de Delftse Vaart nog een flink
stuk gedempt; Na de oorlog is aan
het_ eind van de Delftse Vaai
doopsgezinde kerk gebouwd.' 0 n
of vlak .naast de kerk liggen de
damenten voor de herbouw
1939-1940.
Ing. Vreugdenhil, die met veel (be
roeps) belangstelling de herbouw van
de Laurenskerfy heeft gevolgd en
veel over Rotterdamse historische
gebouwen heeft gepubliceerd: 'We
kunnen zeggen, dat de Delftse Poort
is ondergaan in de sloopwoede van
de dagen in en kort na de oorlog'.
De heer Moerman in zijn brief: 'La
ten we maar niet teveel denken aan
alle 'restaurabele' monumenten, die
in 1949 omver zijn gehaald'.
De heer Vreugdenhil: 'Er zijn in en
vlak na de oorlog heel wat dingen
van historische waarde gesloopt,' die
best nog zouden zijn te herstellen'.
Over de toepassing van zandsteen
meende het raadslid W. Baggerman,
toen wij het 'antwoord van B. en W.
uit 1970 met hem bespraken, dat de
herbouw van dè Laurenskerk het
laatste werk was, waarbij steenhou-
werswerk in zandsteen mocht wor
den uitgevoerd.
De heer, Vreugdenhil: 'Zandsteen is
voor de Laurenskerk nooit gebruikt.
De al aangeschafte blokken zand
steen zijn verkocht, bij de herbouw
van dé kerk is Franse kalksteen toe
gepast'. Overigens is er nu wél een
Fenand v. d. Oever: Brood uit water
Uitgave: Callenbach-Nijkerk. Prijs
15,90
Arend-Michiel van Roon, zoon en
kleinzoon van een schipper op een
haringschuit, is de hoofdfiguur in
deze roman, die Vlaardingen en de
Noordzee tot decor heeft. Het speelt
in de tijd, dat de opdringende
mechanisatie, hoewel moeizaam, een
einde maakt aan de schuiten met
zeil. Arend-Michiel is een stugge
doorzetter, die de traditionele gang
van zaken afwijst.
De schrijver heeft de haringvisserij,
zoals die in de vorige eeuw in ons
land werd beoefend, levendig en met
zorg beschreven. Hij heeft sterke
karakters neergezet, de mens in z'n
voorspoed en rampspoed en wat
de vissersgezinnen betreft, hun ge
bondenheid aan de godsdienst: Een
verdienste is dat- de romantiek van
het beroep met mondjesmaat is ver
tegenwoordigd, maar dat alle aan
dacht is gewijd aan het eerlijke
handwerk en het denken en doen
van hen die uitvoeren en hoopten
met volle lading thuis te komen.
Fenand van den Oever heeft een
sympathiek boek geschreven, dat
ook folkloristische trekjes bevat.
Een verklarende woordlij st voor
zover vaktaal niet te vermijden was
completeert de uitgave, waar
voor Anton Pieck illustraties heeft
geleverd. Rfs
Vietnam, zijn verdragen vodjes pa
pier?
Door prof. dr. B. Delfgaauw. Een
analyse van de akkoorden van Ge-
nève en Parijs over Vietnam. Met
daarbij een poging aan te geven in
hoeverre de betrokken partijen zich
aan deze akkoorden hebben gehou
den. Uitg. Het wereldvenster, Baarn.
128 blz. 8,90. De opbrengst van het
boek wordt overgemaakt aan het
Medisch Comité Nederland-Vietnam
te Amsterdam.
Mijn dertigjarige oorlog, door Hiroo
Onoda. Het relaas van tweede luite
nant Onoda van de Japanse strijd
krachten, die dertig jaar doorbracht
ih de Filippijnse oerwouden in de
overtuiging dat de Tweede Wereld
oorlog nog niet afgelopen was. Hij
werd in de lente van 1974 'gevon
den'. Uitg. Contact Amsterdam. 200
blz. 24.
DÜSSELDORF (DPA) De verdedi
gers van het Oostdultse spionne -
nechtpaair Christel en Gürnter Guil-
Jaume hebben maandag beroep
aangetekend tegen het vonnis van
een rechtbank in Düsseldorf.
Günter Guillaume, voormalig advi
seur van ex-bondskanselier Willy
Brandt, is een week geleden voor
landverraad tot 13 jaar gevangenis
veroordeeld. Zijn vrouw kreeg 8
jaar. De rechtbank van Düsseldorf
deelde maandag mee-, dat het opper
ste gerechtshof in Karlsruhe moet
beslissen of .het beroep ontvanke
lijk is.
C&oi Li toch \tooïde£L(je\
