bnomische systeem
a maatschappelijke
(wikkeling niet aan'
Nederland tegen boycot
Vietnam en Cambodja
'Voor vrijheid en
onafhankelijkheid
moet je véchten'
Een goede bank
voor mensen die graag een
financiële reserve hébben.
ler systeem voor
jemen ambtenaren
fient overweging
Krantendirecties hebben
weinig vertrouwen in
Van Doorns mediabeleid
_Jalberstadt bepleit grotere overheidstaak
Geen protest uit Den Haag
Prof. Wertheim op symposium in Leiden:
Junckers
deens,
parket
bnflict Glastra van Loon-Van Agt
Vrijwilligers moeten weg t
A'gemene Bank Nederland
Demonstratie voor
behoud GLtwee
Vier arrestaties
in moordzaak Ede
[WARTET VRIJDAG 23 MEI 1975
BINNENLAND
der
^ciaal-economische redactie
Prof. drs- V. Halberstadt meent dat het huidige economische systeem in Nederland
culiere ondernemingsgewijde produktie de op ons afstormende maatschappelijke ont-
i niet meer aankan. De overheid zal volgens hem meer dan voorheen een leidinggevende
conomie moeten krijgen.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Minister Van der Stoel vindt de economische boycot van de Verenigde Staten tegen
Vietnam en Cambodja bepaald geen bijdrage tot het normaliseren van de betrekkingen met Indo-
China. Hij is niet overmatig gelukkig met dit plan.
Ivoor de produktie, de
ïeid, de inkomensver-
prijspeil zijn zo
itsluitend een zorgvul-
planeconomie soe-
len', aldus prof. Hal
le jaarvergadering van
Maatschappij voor
Handel, die gisteren
werd gehouden. En-
i congresgangers
ns Claus discussi-
over het thema 'Onder
inder druk',
itadt bepleitte een eco-
•de, die werkt op de
idicatieve planning'. Dit
de overheid meer dan
'ijzingen en richtlijnen
in dat ondernemersbe-
>oraf moeten kunnen
itst op hun maatschap-
'Daarbij is niet de
(et ambtelijk apparaat
slagvaardig genoeg is
id, maar het feit dat
.atschappelijke belan-
spel staan dan alleen
van de individuele in-
aldus prof. Halberstadt,
J superwinsten van de
dat ook een door de
introleerd bedrijf doel-
werken'. Ook moet er
een vorm van plan
studie worden geno-
lij moet overigens op
arden worden gelet:
itaan van de huidige
individuele vrijheid en
in de internationale
omgeving.
.nuit gaan dat langs de
ilijkheid en geleidelijk
en in de ecomonische
worden aangebracht
inste naar elkaar
;ren, aldus de Leidse
:ij noemde het noodza-
artoe alle betrokkenen
ondernemers en werk-
'verkrampte stellingen'
jij ten.
oorzitter W. Kok be
gingen in het economi-
n via de weg van de
ï:pid. Hoewel hij eenzij -
;de dictaten door de
werknemerscollectieven
it zich volgens hem wel
celing te voltrekken van
iegendom naar de
ndom. 'Dat wil zeggen
'vin die de beschikkings-
de produktiemiddelen
^voor hun beleid verant-
uilen moeten afleggen',
ter Kok.
1de dat allerlei vormen
van modern management, zoals
meer sociaal gericht leiderschap,
werkoverleg, taakverruiming, ver-
rijging en roulatie op zichzelf ge
nomen doorgaans onvoldoende bij
dragen aan de vergroting van de
medezeggenschap.
Een meer sociaal gerichte bedrijfs
voering mag volstrekt niet gebruikt
worden als instrument om de werk
nemers af te houden van hun stre
ven naar meer medezeggenschap op
alle niveaus', aldus de NW-voorzit-
ter. Er zijn volgens hem geen argu
menten te bedenken waarom de
ene mens het recht zou hebben
zonder hantering van democrati
sche normen de situatie waarin an
deren moeten leven en werken een
zijdig te bepalen.
Het NW meent dat het doel van de
ondernemingsraad de belangenbe
hartiging van de werknemers is.
'En ook al is de onderneming dan
een samenerkingsverband, dat be
tekent niet dat de belangen van
alle betrokken groeperingen auto
matisch samenvallen. Die belangen
kunnen uiteenlopen en aan elkaar
tegenstrijdig zijn', aldus de heer
Kok, die hieraan toevoegde dat de
ondernemingsraad, om deze reden
alleen dient te zijn samengesteld
uit gekozen vertegenwoordigers. De
ondernemingsleiding behoeft daar
in niet langer, vertegenwoordigd te
zijn'.
Ernstige bezwaren opperde hij
tenslotte tegen het toekennen van
ingrijpende bevoegdheden aan de
werknemers op het bedrijfs-econo-
mische vlak zonder dat tegelijk de
totale maatschappelijke orde zoda
nig wordt herzien dat overheid en
werknemers een wezenlijke invloed
kunnen uitoefenen op het econo
misch gebeuren boven het niveau
van de afzonderlijke onderneming.
'Verregaande medezeggenschap op
het sociale vlak is niet mogelijk
zonder gelijktijdig grotere invloed
op het economisch beleid', aldus de
heer Kok.
De twee inleiders uit de onderne
merswereld. de heren Bloembergen
en Stikker bleken de conclusies van
de heren Halberstadt en Kok aller
minst te delen. Bijkens vragen 'uit
de zaal' stonden ze daarin niet
alleen.
Mr. E. Bloembergen, voorzitter van
de raad van bestuur van de VNU,
verweet de heer Kok het star berij
den van stokpaardjes omdat hij
had gezegd dat er maatschappelijke
controle op het ondernemersbeleid
moet komen, omdat bij de onder
nemer de eisen van het rendement
te zeer voorop staan. 'Bij het stre-
de bezetting zijn de mo-
ilijke kanten hiervan ge
weten: de niet wezen-
catische instelling van
secretarissen-generaal
departementen. Ministers
entsleden zouden alleen
in voor zand in de mooie
machine. Wanneer de
aan, maar de topambte-
ren zitten, is te verwach-
Jet meeste bij het oude
|l eval is er sinds het kabi-
AfUyl niets wezenlijks op
Het vertrek van
aren onder secretaris-ge-
j A. Mulder in het recente
hebben Mulders positie
iet verzwakt. Zijn ambi-
ok niet gering: hij heeft
Bflterschap voor DS'70 ge
en hij heeft het, naar
al bijna in kannen en
ehad om de procureur
lij de Hoge Raad, Lange-
i te volgen, waar echter
ogste direct betrokkenen
gt een stokje voor hebben
steken.
1 ct dat nu tussen staatsse-
lastra van Loon en mi
jl Agt is uitgebroken over
van het ministerie, dat
van Mulder, is typerend
■Nederlandse situatie. De
'0< rges die nieuwe ministers
"lebben tot beleidsombui
den niet in de laatste
oorzaakt door de ambte-
laflop een aantal ministeries,
:tafconservatisme niet vreemd
iin
een goede gedachte om
te denken over verande-
d ie zin, dat ministers hun
anten meenemen en op
jri latsen van de door hen
departementen neerzet-
t de vierde macht, zoals
lenarenapparaat wel wordt
inderdaad dienstbaar is
Wanprodukt
Vooralsnog moet Je zeggen dat de
massale gratieverlening zo'n wetge
vend wanprodukt is ten gevolge
van een volstrekt falend beleid op
het ministerie, dat daar best wel
eens de consequenties voor verant
woordelijke ambtenaren uit mogen
worden getrokken. Van Agt die
er een fijne neus voor schijnt te
hebben op de verkeerde momenten
zijn been stijf te houden deed er
beter aan de zakelijke kritiek op
zijn waarde te schatten en eens
als Vredeling in te zien dat hoge
ambtenaren natuurlijk óók politiek
bedrijven en geen juffershondjes
zijn die zich niet zouden kunnen
verdedigen.
Inmiddels moet ook het parlement
waken. Wat het al eens bij minister
Vorrink heeft gedaan: ondersteu
nende moties aannemen die haar
positie ten opzichte van haar me
deministers (lees: ten opzichte van
haar topambtenaren) moest ver
sterken, is in de onderhavige kwes
tie meer dan ooit nodig.
Wanneer het conflict hoog oploopt
(ministerscrisis?) laat het zien hoe
groot de feitelijke macht van het
ambtenarenapparaat is. Als de stof
wolken van deze strijd zijn opge
trokken kan het parlement zich
eindelijk ook weer bepalen tot de
kwestie die wezenlijk op het spel
staat: het gevangeniswezen.
ven naar meer winst wordt onvol
doende rekening gehouden met
maatschappelijke behoeften zoals
volledige werkgelegenheid, regiona
le ontwikkeling en milieu', aldus de
heer Kok.
•Ondernemingen, zei mr. Bloember
gen, hebben een redelijk rende
ment nodig en dat is ook maat
schappelijk gezien noodzakelijk.
Tegen de achtergrond van de te
genwoordige ontwikkeling van het
rendement zijn deze beschuldigin
gen grotesk'. Volgens de beer
Bloembergen maakt de NW-voor-
zitter zich schuldig aan dagdrome
rij als .hij. iets verwacht van uit
breiding van de overheidsinvloed.
'Daarvoor heeft de overheid te veel
gebreken. Zij kan niet eens zichzelf
behoorlijk organiseren'.
Dhr. Halberstadt
Ook ir. A. Stikker, president-direc
teur van Rijn-Schelde-Verolme be
toogde dat de ondernemer de nodi
ge vrijheid moet hebben, omdat hij
snelle besluiten moet kunnen ne
men. 'Het blijkt in toenemende
mate onmogelijk te zijn om als
ondernemer te voldoen aan alle
wensen en eisen die de buitenwe
reld en de binnenwereld stellen',
zei hij. Ook vertolkte hij de vrees
van veel ondernemers' dat de vak
beweging bij elke zet op het
schaakbord een vooropgezet doel
voor ogen heeft: staatssocialisme of
arbeiderszelfbestuur. 'Opzichzelf is
arbeiderszelfbestuur niet onaan
vaardbaar, maar dan moet het een
gevolg zijn van een gezamenlijk
optrekken', aldus de heer Stikker.
In deze diplomatieke taal gaf de
minister van buitenlandse zaken
zijn oordeel over de Amerikaanse
handelsbelemmeringen, toen het
Kamerlid Relus ter Beek (PvdA)
hem hiernaar mondeling vroeg. Dit
is toch wel in internationaal ver
band heel duidelijke taal, merkte
de minister op, toen hem om een
nóg harder oordeel werd gevraagd.
Over het 'waarom' van deze nieuwe
Amerikaanse boycot kon de heer
Van der Stoel niet veel zeggen. Hij
vermoedde, dat een zekere wrevel
van de Verenigde Staten na de
terugtrekking uit Vietnam een fac
tor is geweest.
Een juist beleid van de Verenigde
Staten zou zijn zo snel mogelijk
met Vietnam en Cambodja volledi
ge betrekkingen aan te gaan om zo
te kunnen samenwerken aan de
opbouw van de landen. Dat is ook
volgens de Parijse Akoorden. Maar
hieraan niet gebonden, omdat die
akkoorden toch al geschonden wa
ren.
Niet meedoen
Nederland is in ieder geval niet
van plan mee te doen aan de boy
cot, verzekerde de minister. Den
Haag is trouwens ook niet over dit
voornemen benaderd.
Minister Van der Stoel was niet
bereid bij de regering van de Vere
nigde Staten tegen de boycot te
protesteren, omdat ze in strijd is
met de Parijse akkoorden. De Ame
rikaanse regering zal toch wel ver
nemen, veronderstelde de minister,
wat hier is gezegd.
Bewapening1
Tijdens het vragenuurtje in de
Tweede Kamer maakte minister
Van der Stoel verder duidelijk, dat
er geen enkel verband bestaat tus
sen de onderhandelingen van Oost
en West over een wederzijdse ver
mindering van de strijdkrachten en
de vervanging van de Starfighter.
De heer Waltmans van de PPR had
gevraagd de beslissing over de ver
vanging uit te stellen in afwach
ting van het resultaat van de be
sprekingen in Wenen.
De Weense onderhandelingen, aldus
de minister, hebben alleen betrek
king op het verminderen van het
personeel en niet op het materieel.
De bewindsman ontkende, dat de
vervanging van de vliegtuigen geen
stimulans is voor de bewapenings
race, gezien vooral, voegde hij er
aan toe. alles wat in het Sow jet-
blok is gebeurd.
de Verenigde Staten voelen zich
(Advertentie)
Van een onzer verslaggevers
LEIDEN 'Vrijheid die je cadeau krijgt is meestal geen echte vrij
heid. Landen die echt vrij en onafhankelijk willen zijn, zullen er
voor moeten vechten. Dat was vierhonderd jaar geleden zo toen
Nederland zijn vrijheid bevocht op Spanje, en dat is nog zo wan
neer Vietnam na een dertig-jarige oorlog eindelijk bevrijd is'. Dit
zei prof. dr. W. F- Wertheim gisteren op het symposium over (on
afhankelijkheid en (de) kolonisatie, dat gisteren gehouden werd ter
ere van de vierhonderdste verjaardag van de Leidse universiteit,
die in 1575 gesticht werd als symbool van de vrijheid.
BEUKEN. EIKEN, ESSEN, SYLVAKET
20 SOORTEN EN PATRONEN
Map met volledige informaties bij de
Importeur JUNCKERS NEDERLAND B.V.,
Antwoordnr. 712, Zoeterwoude
(Rijndijk) 2406. onder vermelding van
letter K6. Telefonisch mag ook:
071 - 3 34 45 (Codan-Groep)
juridische medewerker, mr. N. D. Jörg
Jederland sprake van twee lood-om-oud-ijzer-theorieën.
is de bekendste en doet bij sommige confessionele poli-
izers opgeld: regeren samen met de PvdA of de VVD
s3fen noemenswaard verschil. De tweede theorie wordt in
e13n geboren, maar past heel goed op een al lang bekend
•lel: dat het voor het beleid van een bepaald ministerie
aakt welke minister komt en welke gaat: de machtigste
lijven zitten, namelijk de topambtenaren.
en flexibel reageert op de andere
wind die gaat waaien op een depar
tement wanneer de politieke ver
houdingen zijn gewijzigd. Bij voor
baat kun je zeggen dat er ook
nadelen aan zitten: de mogelijk
heid van opportunistische maatre
gelen ten behoeve van de gunst
van de kiezer neemt wellicht toe.
Maar er is van vele landen om ons
heen wel wat te leren, als erop
gestudeerd wordt.
Volgens Wertheim blijken onafhan
kelijkheid en vrijheid meestal loze
woorden, wanneer ze zonder strijd
verkregen worden. Dat hebben de
Amerikaanse negers gemerkt na de
burgeroorlog en dat 'is ook de erva
ring geweest van veel volken in de
koloniale wereld, die na de onaf
hankelijkheid economisch nog even
afhankelijk van het Westen waren
als daarvoor.
Het verschil tussen echte en onech
te vrijheid kwam steeds weer terug
in de discussie. Bas de Gaay Fort
man, fractieleider van de PPR in
de Tweede Kamer, zei dat economi
sche onafhankelijkheid van een
land voorwaarde is voor economi
sche ontwikkeling. Alle buitenland
se investeringen en hulpverlening
moeten beoordeeld worden vanuit
de eis dat ze de onafhankelijkheid
bevorderen. Als de westerse techno
logie en de internationale onderne
mingen de vrije hand krijgen zal
de produktie in het ontwikkelings
land misschien stijgen, maar deze
produktie zal vooral ten goede ko
men aan de rijksten in de arme
landen.
De Gaay Fortman prees het Neder
lands ontwikkelingsbeleid, omdat
dit inderdaad uit is op vergroting
van de zelfstandigheid van het hulp-
ontvangende land. Als voorbeeld
van grote economische zelfstandig
heid noemde hij met name China.
Dit land heeft bewust elke afhan
kelijkheid van het buitenland van
de hand gewezen. China is er op
die manier in geslaagd ledereen
werk en eten te geven. De westerse
technologie wordt alleen gebruikt
als dit past in het eigen ontwikke
lingsmodel.
psychisch leed en zien zijn door
een weinig verdraagzame houding
van de buitenwereld wordt onder
houden, maar dat het opmerkelijk
is. dat het isoleren als daad, zowel
in de binnen- als in de buitenwe
reld wordt bedreven. Met andere
woordendat de mens zich niet
alleen l&frt isoleren maar ook zich
zelf isoleert, en dan komt men uit
bij termen als vrijheid en bevrij
ding.
Prof. dr. M. C. Colenbrander hield
een korte inleiding over 'bevrijding
van ziekte als schuld', waarin hij
opmerkte dat nog geruime tijd na
de middeleeuwen de overtuiging
heerste dat ziekte een straf van
God o fbeproeving betekende. Me
vrouw dr. A. M. Leyendijk-Elshout
gaf een historisch overzicht en
prof. dr. J. Spierdijk sprak over
'bevrijding als pijn'.
DEN HAAG Twee Nederlandse
ontwikkeldngssamenwerkers moeten
op korte termijn Bangladesj verla
ten. Het zijn Arnold Holleman (44)
en Hans de Gier (23) die beiden
vanaf april 1973 in Bangladesj wer
ken. De heer Holleman was team
leider en Hans de Gier verzorgde
het onderhoud van medische appa
ratuur.
Waarom zij het land moeten verla
ten is nog niet bekend. In Bangla
desj werkt nu alleen nog de assis
tent teamleider mejuffrouw Van
Oven voor de stichting Nederlandse
ontwikkelingssamenwerkers.
'Grove miskenning van eeuw uitgeversfunctie'
Van een verslaggever
AMSTERDAM In de algemene vergadering van de vereniging de
Nederlandse Dagbladpers (NDP) heeft mr. C. J. Houwert, voorzit
ter van de vereniging, gezegd, weinig vertrouwen te hebben in de
wijze, waarop minister van Doorn door middel van de nota over
het mediabeleid denkt in te grijpen in de dagbladpers. 'De minister
geeft -n de nota een nogal ongenuanceerde visie op de pers., boven
dien is de conceptie van de nota onaanvaardbaar' zei de heer Hou
wert ondermeer.
De rol die de overheid in een de
mocratie speelt ten opzichte van de
pers is van kenmerkende betekenis.
Die rol zal nooit het verzwakken
van de economische bestaansmoge
lijkheden voor de dagbladen mogen
zijn, evenmin het volledig afhanke
lijk maken van de bladen van de
overheid, aldus de heer Houwert.
Wie door het fraaie omhulsel van
de formuleringen van de nota
heenkijkt, krijgt een beeld van een
bedenkelijke benadering van het
begrip persvrijheid.
Als sprekende voorbeelden noemde
mr. Houwert, dat zowel voor nood
lijdende als voor nieuwe kranten
steunverlening bepleit wordt, ter
wijl de minister niet vasthoudt aan
een van tevoren vastgestelde maat
staf. Voor die steunverlening wordt
negentig miljoen gulden uitge
trokken zonder motivering
van de hoogte van dat bedrag.
Verder noemde hij als voor
beeld, dat het bedrijfsfonds voor de
pers alleen een adviserende rol
wordt toegedacht die niet bindend
is voor de minister, dat er geen
norm is voor de samenstelling van
het bedrijfsfonds en dat de minis
ter niet de noodzaak ziet van een
wettelijke basis voor het beleid van
de overheid ten aanzien van de
pers.
Voorts noemde mr. C. J. Houwert
de nota een grove miskenning van
honderd jaar uitgeversfunctie. 'Van
Doorn schildert de ondernemings
gewijze produktie van dagbladen
uitsluitend als een kwaad, maar de
nota rept er met bijna geen woord
over, dat het staatsmonopolie op de
etherreclame de dagbladen in blij
vende grote moeilijkheden heeft
gebracht.
Prijsbeleid
(Advertentie)
China
De China-kenner prof. dr. K.
Zürcher en de politicoloog prof. dr.
H. Daalder lieten zich wel kritisch
uit over de vrijheid die in een land
als China bestaat. Volgens prof.
Daalder moeten we in het westen
voorzichtig zijn de democratische
vrijheden, waaraan wij zelf gehecht
zijn. voor andere landen van min
der belang te achten. De vrijheden
van vandaag moet Je niet te gauw
inruilen voor de maatschappij van
morgen vond hij.
Zürcher meende dat in China erg
weinig individuele vrijheid bestaat.
Maar daar staat wel tegenover dat
in nauwe aansluiting bij de traditie
van het oude China veel nadruk
gelegd wordt op de sociale gebor
genheid. Ook kleine groepen heb
ben volgens hem binnen bepaalde
grenze neen grote mate van econo
mische onafhankelijkheid, zodat zij
zelf kunnen bepalen hoe zij hun
leven inrichten.
Psychiatrie
Op een eveneens gisteren ter gele
genheid van het vierde eeuwfeest
van de Leidse universiteit gehouden
symposium zei de hoogleraar
psychiatrie dr. J. Bastiaans dat de
geestesgestoorde eigenlijk tot ver in
onze moderne tijd de laatste ge
weest is die voor volwaardig a-socia
le voorzieningen in aanmerking
kwam. 'Ten opzichte van hen', al
dus prof. Bastiaans, 'is de tolerantie
van de maatschappij geringer dan
tegenover andere zieken en nog
dagelijks strijden wij tegen de
vooroordelen en discriminerende
benaderingswijze ten opzichte van
de psychiatrische patiënt.'
Prof. Bastiaans merkte op dat veel
Oftewel het ABN Plan-Krediet
U krijgt bij wijze van spreken een ABN-portemonnee.
Samen met u bepalen we de inhoud daarvan.
U kunt dat geld (of een gedeelte daarvan) gebruiken
waar en wanneer u maar wilt
Zolang u niets gebruikt hoeft u ook niets te betalen.
Dus u hebt doorlopend geld achter de hand,
zonder dat het u iets kost Een prettig idee.
Mr. Houwert zei, dat in verband
met die moeilijkheden enkele be
langrijke maatregelen die in het
verleden genomen zijn, zoals het
btw-nultarlef voor abonnementen
en een soepel prijsbeleid van eco
nomische zaken moeten blijven
doorgaan. 'Door dergelijke maatre
gelen hebben de meeste dagladon-
dernemingen gedurende de ongun
stige afgelopen periode hun econo
mische basis kunnen herstellen van
de STER-ingreep. Die beleidslijn
zal doorgetrokken moeten worden',
aldus mr. Houwert. Via een wette
lijk gefundeerde, van de regering
onafhankelijke stichting voor de
pers kan er in bijzondere gevallen
individueel gerichte overheidshulp
gegeven worden, tenminste als
daarmee weer uitzicht geboden kan
worden op herstel van een gezonde
bedrijfsvoering.
Tenslotte zei de heer Houwert te
verwachten, dat de betrokken vak
organisaties medewerking zullen
geven aan het streven van de NDP
tot het scheppen van betere om
standigheden voor onze bedrijfstak.
'De Nederlandse vereniging van
journalisten lijkt echter door een
te weinig op de werkelijkheid ge
richt beleid, de structurele verbete
ring steeds meer te gaan tegenwer
ken.'
MAASTRICHT Op zaterdag 31
mei zal in Maastricht een demon
stratie en manifestatie worden ge
houden voor het behoud van het
vormingstoneel G. L. Twee, een on
derdeel van de Belgisch-Nederland
se toneelgroep Groot Limburgs To
neel. De medewerkers van GL-Twee
eisen dat minister Van Doorn alles
in het werk zal stellen om het
voortbestaan van de vormingsgroep
te garanderen. Verder eist het vor
mingstoneel dat de provincie Lim
burg het recht op toneel voor ar
beiders, werkende jongeren en
scholieren erkent en subsidie geeft
aan GLTwee.
Van een verslaggever
DORDRECHT Vier nieuwe arres
taties zijn verricht in verband met
het onderzoek naar de moord op de
expediteur G. Bouw (40) uit Nlj-
kerk, die werd doodgeschoten toen
hij een van zijn eigen vrachtwa
gens achtervolgde, nadat deze was
gestolen. In totaal zijn nu al zeven
mensen in arrest.
In dit stadium wil de politie, in het
belang van het onderzoek, geen na
dere mededelingen doen.
De nieuwe arrestanten zijn de 29-
jarige P.W.B. en de 27-jarige W.C.
van K, beiden met hun echtgeno
tes. Ze zijn aangehouden door het
recherchebijstandsteam, in samen
werking met rijks- en gemeentepo
litie. De verdachten zijn afkomstig
uit Dordrecht, en overgebracht
naar Ede.
De vier worden ervan verdacht be
trokken te zijn bij de diefstal van
vrachtauto's.
