koeriers
Marechaussee-museum
in het Koninklijk
weeshuis van Buren
f
EUROPA'S PARADIJZEN
Stop met
woningwetbouw
bedreigt
werkgelegenheid
-BRINKMAN It
Koningin Wilhelmina dankte 'Klompenwacht'
Stalgeur uit
een spuitbus
Brabant blij
onveiligste
in het verke«
'Betere bewaking^
nodig kwaliteit
gezondheidszorg'
NU NOG 3 DAGEN!
Adverteren doet verkopen
TROUW/KWARTET MAANDAG 21 APRIL 1975
door Fred Lammers
BUREN Het oude stadje Buren heeft er een attractie bijgekregen, die de nauwe banden van
onze Gelderse gemeente met het Huis van Oranje onderstreept. Koningin Juliana heeft er toe
stemming voor gegeven dat het voormalig weeshuis, dat in 1613 werd gesticht door Maria van
Nassau, de oudste dochter van Willem van Oranje en Anna van Buren, voortaan als museum zal
gaan functioneren voor de Koninklijke Marechaussee, het wapen dat als voornaamste taak heeft
het beschermen van de leden van het Oranjehuis.
Bij de Koninklijke Marechaussee
was men al jaren op zoek naar
een geschikt onderkomen. In het
begin van de jaren dertig werden
al stappen ondernomen om zaken
die betrekking hebben op de his
torie van ons wapen bijeen te
brengen. Het was de in 1953 over
leden kolonel M. C. van Houren
die er het initiatief toe nam. Hij
is de man geweest die de mu
seumplannen jarenlang heeft ge
stimuleerd en eigenlijk doet hij dat
nog. omdat hij ons behalve tal
van interessante zaken uit zijn
privé verzameling ook een flinke
som geld heeft nagelaten', zegt
kolonel A. J. Weekenstroo, die
onlangs is benoemd tot conserva
tor van het museum.
De eerste oproep te komen tot het
bijeenbrengen van een geschied
kundige verzameling over de ma
rechaussee haalde weinig uit. Na
dat in 1936 in een zaaltje van de
Van Haeftenkazerne in Apeldoorn
een bescheiden permanente expo
sitie was ingericht, die overigens
niet voor publiek toegankelijk
was. nam de belangstelling toe.
"Van een eigen museum durfden
we jarenlang niet te dromen. In
de oorlog viel de verzameling ge
heel uiteen. Belangrijke stukken
werden bij particulieren onderge
bracht. de rest verhuisde naar de
zolders van de kazerne. Het heeft
me achteraf nog verwonderd dat
wat daar werd verstopt de oorlog
zo betrekkelijk goed heeft door
staan. Er waren wel onderdelen
verdwenen en het vijf jaar op een
zolder In kisten en dozen staan
was ook niet zonder gevolgen ge
bleven. maar er was na de oorlog
toch nog heel wat dat de moeite
waard was', aldus de heer Wee
kenstroo.
De verzameling verhuisde naar
het Legermuseum in Leiden. De
heer van Houten was daar inmid
dels directeur geworden en ruim
de een vertrek in voor zijn oude
wapen. Maar op een zeker ogenblik
kreeg men daar zo met ruimtege
brek te kampen dat het kiezen of
delen was: of alles móest naar
het depot van het Legermuseum
of de verzameling moest naar een
andere plaats verhuizen. Er werd
gekozen voor het laatste.
Na lang zoeken werd een nieuw
onderdak gevonden in de konink
lijke stallen te Den Haag en
later op de zolder van de mare
chausseebrigade aan de Rotter
damse Westersingel. Daar kon
men evenmin blijven omdat de
museumcollectie langzamerhand
zo gewichtig werd dat men door
de vloer dreigde te zakken. Nadat
nieuwbouwplannen in Apeldoorn
op niets waren uitgelopen bood
koninging Juliana de helpende
hand. door het gebouw waarvan
zij nog steeds regentes is, aan te
bieden.
Vrijwilligers
Daarmee zijn de problemen nog
niet allemaal uit de weg geruimd.
Het oude weeshuis mag dan wat
de buitenkant betreft dankzij de
zorg van het Rijk het bekijken
waard zijn. van binnen is het erg
verwaarloosd. Sinds enige tijd is
de marechaussee nu met vereende
krachten "pezig daarin verandering
aan te brengen, 's Avonds en in
de weekeinden werkt een groep
vrijwilligers, bestaande uit hoge
officieren en gewone manschap
pen. aangevuld met belangstellen
de burgers uit Buren, onder wie
ook twee wijkverpleegsters, met
grote voortvarendheid aan de in
richting van het museum.
'We krijgen er geen subsidie voor.
We bekostigen alles uit vrijwillige
bijdragen en de baten die wij
ontvangen van de bezoekers die
wij sinds kort in het museumge
deelte dat nu klaar is toelaten',
vertelt de heer Weekenstroo. Het
komt er in de praktijk op neer
dat de begane grond nu als mu
seum in gebruik is.
Heel veel 'over de historie van het
wapen der koninklijke mare
chaussee. dat op 26 oktober 1814
door de toenmalige prins van
Oranje werd gesticht, is er te
zien. Zo ligt er de stichtingsacte,
waarop de latere koning Willem
de Eerste eigenhandig het woord
gendarmerie heeft veranderd in
marechaussee. Marechaussee is
het oude Franse woord, dat tij
dens de Franse revolutie werd
vervangen door de benaming gen
darmerie. omdat marechaussee te
veel verbonden was met het ko
ningshuis. Grappig en tevens een
illustratie van het feit dat het een
gevoelig punt was, is dat men in
de zuidelijke Nederlanden meteen
na de onafhankelijkheidsverkla
ring van België het woord mare
chaussee weer door gendarmerie
verving.
Politietaak
In Nederland had de marechaus
see lange tijd vooral een politie
taak. In het eerste reglement
staat allemaal heel mooi omschre
ven. De marechaussee moest
oogstbedervers en struikrovers
'vatten'. Hetzelfde gold voor 'alle
personen, bij welke bebloede wa
penen. van wat aard ook worden
gevonden, welk eene begane mis
Hoewel de officiële opening nog wel een paar jaar op zich zal laten wachten is het door koningin
Juliana beschikbaar gestelde weeshuis in Buren thans gedeeltelijk voor het publiek geopend als
museum. Vanaf 1 mei kan men er van dinsdag tot en met vrijdag van tien tot twaalf en van
twee tot vier uur terecht, op zaterdagen en zon- en feestdagen van half twee tot vijf uur. Het
laatste geldt nu al.
daad doen vermoeden. Ook was
het zaak degenen aan te houden
'die andere in de uitoefening van
derzelver godsdienst zoude storen'.
Incidenteel mocht de marechaus
see in actie komen om de vorst te
bewaken. Zo liet de prins van
Oranje zich tijdens de Tiendaagse
Veldtocht in 1831 beschermen
door een detachement van de ma
rechaussee.
Klompenwacht
De koninklijke paleizen werden
door gewone militairen bewaakt,
net zo als het uitkwam. Op paleis
Het Loo zorgden de tuinmannen
voor de bewaking. Als ze aan de
beurt waren op wacht te gaan
trokken ze snel een ander pakje
aan en dan was de zaak voor
elkaar. Koningin Wilhelmina
kreeg in 1909 genoeg van de
'klompenwacht', zoals deze hele
maal niet voor dat doel opgeleide
personeelsleden, die inderdaad als
ze op wacht stonden hun klompen
aanhielden, spottend werden ge
noemd. Op 10 juni 1909. toen
prinses Juliana voor het eerst op
Het Loo arriveerde, stond er een
wacht van marechaussees aange
treden. In de meidagen van 1940
namen bijna vierhonderd man
van de eerste divisie de wijk naar
Engeland. Zestig van hen werden
belast met de bewaking van de
koningin en prins Bemhard, een-
klein detachement werd naar Ca
nada gestuurd om prinses Juliana
en haar kinderen te beschermen.
Na de oorlog werd de bewaking
van de koninklijke familie de
voornaamste bezigheid van de
3700 marechaussees die Nederland
nu telt.
Diorama's
Wat deze militairen in het verle
den en het heden verder zoal
bezig hield en houdt wordt in
Buren eveneens op aantrekkelijke
wijze duidelijk gemaakt, in de
vorm van oude prenten, vele fo
to's maar vooral met levensechte
diorama's, waarin de hand van de
heer J. Duyvetter, die daarmee in
het Openluchtmuseum in Arnhem
grote bekendheid heeft gekregen,
goed herkenbaar is. Er is een
kroegje anno 1900 nagebowd,
waarin te zien is dat marechaus
sees het met de controle op het
naleven van de sluitingstijden
druk hadden.
Boeiend is ook de paardestal,
waaraan de stalgeur niet ont
breekt. Hoe dat wordt bereikt is
een verhaal op zich'. Er kwam
onlangs een bezoeker die er een
opmerking over maakte dat je
niets rook in die stal. Ik reageer
de met te zeggen dat ik er toch
moeilijk paardevijgen in kon de
poneren. Maar de bezoeker wist er
wel iets op. Hij stuurde mij kort
na zijn bezoek een spuitbus,
waarin een chemisch bereidde
stallucht zit. Die haal ik nu regel
matig voor de dag', vertelt kolonel
Weekenstroo.
Een gedeelte van het gebouw is
weer ingericht als weeshuis. De
regentenkamer behoort daartoe.
Ook zijn er enkele diorama's te
bewonderen die hoogtepunten uit
de. historie van de Oranjes weer
geven, speciaal in verband met
Buren. Een van deze diorama's
toont koningin Juliana behangen
met haar lievelingsjuwelen, de
zgn. Anna Paulowna-set, als laat
ste regentes van het weeshuis.
TILBURG Noord-Brabant
zijn verkeer nog altijd de or
ste provincie. Van 1971 tot
1974 vormde het 'aantal bij
vallen dodelijk getroffen
fers circa 18 procent van ds
heel Nederland. Toch is oo
dezelfde gunstige ombuiging
sinds 1960 steeds opgaande
zien.
Het Tweede-Kamerlid ir. P.
Co melissen, verkeersdesk
van de KVP-fractie, schrij
voornamelijk toe aan het
heidsbeleid en aan allerlei m
teitsbeïnvloedende acties,
niet aan de oliecrisis, die, na J
beweerd wordt, tot gevolg he
had dat het totale door het
nenautopark afgelegde kilom#"
gedaald. Daar is volgens he
de heer Cornelissen verricht 1
derzoek, waarvan hij de resi j
vrijdag in Tilburg toelichtte
sprake van. Er is in 1974 juis
procent ofwel 2.950.000.000
ter meer gereden dan in
ombuiging van de curve bli
het feit dat in 1960 1926 mei
de weg het leven verloren,
topjaar 1972 3.092 en vori|
2.504 Ook het aantal gei
neemt af. In 1960 waren er
net topjaar was 1971 met 72
vorig jaar waren er 66.280..
1960 zijn er 39.574 mensen
leven gekomen, van wie sin<
15.244.
De heer Cornelissen wil een 1
verdere scheiding van de ve j
sorten. Het onderzoek he.,
'derde notitie over de verk 1
veiligheid in Noord-Brabant
verd, die aan de minister
het provinciaal bestuur zal
aangeboden, met het verzo
wetenschappelijk onderzoek
ten instellen naar de oorzak
het feit dat Brabant wel
trend meegaat, maar
blijft.
Van een verslaggever
UTRECHT De regionale
ties van de volksgezondheid
beter in staat moeten word:
steld, hun functie van kwaii
waking 'ogen en oren') te
len. De regionale inspecteu
actiever, sneller, meer bemicL
meer kwaliteitsbewakend, m j
specterend kunnen optrede,
waartoe zijn ene lichaam i>
in staat stelt.
Drs. M. A. M. Eisen, plaats! f
gend directeur-generaal van j
gezondheid, zei dit gisteren
inleiding 'Gezondheldszorj
overheidsprobleem', in het
van de ziekenhuisbeurs Med
G. J. van Erk
tandarts
Oegstgeest
dinsdag
22 april geen praktijk.
Voor spoedgevallen
telefoon 52694.
Donderdag 24 april a.s. tot 's avonds 9 uur DEMONSTRATIE
WANT DAN IS HIJ ER
PIANO
HANDEl-
opgericht 1870
PRINS HENDRIKPLEIN 8 TELEFOON 070-325888
personeel gevraagd
Gevr. MEDEWERKSTER
voor halve dagen, 18-30
jaar. Voor onze corres
pondentieafdeling. Als je
een Mavodiploma, type
vaardigheid en enige di
ploma's handelscorres
pondentie moderne talen
hebt is dit leuk en afwis
selend werk. Enige erva
ring op dit gebied strekt
tot aanbeveling. Tel. 071-
46646.
HL2
woonruimte aangeboden
Zoekt u naar kamers of
etages en div. andere
woonruimten of kantoor
ruimten. kom dan naar
het kamer- en etagebe-
middelingsbedrijf 'CEN
TRUM' B.V. op woensdag,
donderdag en zaterdag a.d.
van Baerlestr. 24, Den
Haag. tel. 070-654778.
Steeds van 11.00-18.00
uur. HL5
woonruimte gevraagd
Uw flatwoningen, villa's
en bungalows, kantoor
ruimten en etages wor
den snel verhuurd of ver
kocht door kamer- en
etagebemiddeltngsbedrljf
'CENTRUM' B.V., op
woensdag, donderdag en
zaterdag a.d. van Baerle-
straat 24, Den Haag, telef.
070-654778. Steeds van
11.00-18.00 uur. HL6
onderhoud en reparatie
Bankstellen met 5 J. ga
rantie op het binnen
werk, normale prijs
1350.- voor 1 695.-. Ver
der talloze mogelijkheden
tegen de scherpste prij
zen b.v. zeer fraai hoek-
bankstel in ribkord
795,-.
LUNSTROO-MEUBELEN
B.V., Industriegebouw,
Oostzeedijk 234, R'dam,
010-129038. Hoefweg 129.
Bleiswijk 01892-5188 di
t.e.m. za. 10-17 uur. Vrij
dag tot 21 uur.
HL 12
IJSKASTPLAATJES slij
pen wij op ZATERDAG
terwijl u wacht. Glas
industrie J. J. Poppink jr.
Rotterdamseweg 60-68,
Delft. HL12
Vrijblijvend prijsopgave,
behang-, wit- en schilder
werk. Gedurende de win
termaanden 20 pet. kor
ting. Gebr. Heystek, L. v.
Meerdervoort 392, Den
Haag. tel. 336502.
WASSERIJ 'OZON' voor
uw was. chemische reini
ging, partijen jassen, over
hemden, overalls, kleding-
reparatie, stoppage. suède-
reiniging enz. Vraagt in
lichtingen. Tel. 22675.
HL9
meubilair en huisraad
TE KOOP diepvrieskisten
met 5 jaar garantie. 10
tot 30 pet. korting. In
houd: 200 1. 550,- 300 1
700,- 420 1. 825,- 60U
1. 1025.- Prijzen incl 16
pet. BTW. Uit voorraad le
verbaar. Inhoud verze
kerd. Inl. Weber Koel
techniek. Hoofdstraf
110, Leiderdorp. Tel. 071 -
31726.
HL12
Ook zaterdags van 9.30 tot
12.30 uur zijn wij geopend
voor het afhalen van gra
tis glasmonsters (of spoed
bestellingen). Glasindu
strie J. J. Poppink jr. Rot
terdamseweg 60-68, Delft.
HL12
auto's en autobenodigdheden
□ATSUIM DEALER
AUTOBEDRIJF BROERTJES
SASSENHEIM 02522-12921
lessen en klubs
BEVOEGDE DOCENTEN
V.W.O. - HAVO - MAVO
Huiswerkopleiding, bijles
sen, privé-opleidingen. In
elk stadsdeel en rand
gemeenten. Comb, van
Leraren MO. Telef. 070 -
23.17.17. HL25
huwelijk en kennismaking, korrespondentie
Jong beschaafd gezin in
het Westland, vader 34
en twee kleuters, waar
van moeder is overleden
zoekt contact met jonge
vrouw met of zonder kin
deren teneinde gezamen
lijk een clompleet en
harmonieus gezin te vor
men. Br. o. no. 2646 bur.
v. d. blad.
HL29
LAAT NU UW GRASMA
CHINE SLIJPEN EN NA
ZIEN. Korte levertijd. Kip
pengaas, harm, gaas, afr.-
palen en alles voor uw
tuin en gazon. W. P. Hart-
rijk, Nwe Beestenmarkt
7-11, Leiden. Telef. 26627.
HL31
Het nieuwe, fascinerende boek over
onze nabije natuur
Eugen Schuhmacher
De laatste sporen - de laatste kansen
Boeiende tekst - zeldzame foto's
De vermaarde zoöloog en filmer van in het
wild levende dieren - Eugen Schuhmacher -
verhaalt in dit boek op boeiende wijze wat hij
te zien kreeg in gebieden waar nog allerlei
zeldzame «keren te vinden zijn. Fascinerende
vaak zeldzame foto's illustreren welke
prachtige natuurparadijzen ons omringen,
maar tegelijkertijd ook hoe de mens bezig is
deze wérkelijke rijkdom te vernietigen.
Laatste appèl aan onze "beschaving"
Het is eigenlijk een wonder dat deze
dierenparadijzen nog bestaan. Steeds meer
diersoorten sterven onnodig uit Een apart
hoofdstuk is gewijd aan de ecologische crisis
met haar rampzalige gevolgen voor de
planten- en dierenwereld. Een uitvoerige en
interessante beschrijving van alle afgebeelde
dieren besluit dit prachtboek voor de
natuurliefhebber.
320 bladzijden groot formaat *121 kleurenfoto's 49 zwart/wit
foto's linnen prachtband prijs f 75.-
Met medewerking van het WERELD NATUUR FONDS
Verkrijgbaar bij uw boekhandelaar
VAAZOMER KEUNING - WAGENINGEN
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllUIIIIIIIIIIIIII
door Jac. Lelsz
APELDOORN Het besluit van B. en W. in Apeldoorn
woningwetbouw-stop af te kondigen voor De Maten, vrijt
enige wijk in deze gemeente waar nog huizen worden gebo
in de bouwwereld en ook in andere kringen als een bom i j
gen. Het lid van de Eerste Kamer, drs. D. Eisma (D'66), heef
minister Gruijters vragen gesteld over deze kwestie, waar
alleen zwaarwegende financiële factoren in het geding zijn j
waaraan ook consequenties voor de huisvesting en de werkj
legenheid verbonden zijn.
Het gemeentebestuur van Apel
doorn. dat een tekort van zes ton
gevolg van een te lage grond
prijs onverantwoord acht, heeft
gesproken van 'een noodgreep in
een dwangpositie'. Minister Gruij-
ter bij wie al op 14 november '74
een onderhoud is aangevraagd om
uit de moeilijkheden te komen, vol
hardt tot nu toe met in alle talen
te zwijgen.
Volgens wethouder H. F. G. Porrin-
ga (ruimtelijke ordening, openbare
werken, volkshuisvesting enz.) gaat
het in De Maten zelfs om een
tekort voor de gemeente van enkele
miljoenen wat de grondexploitatie
betreft. Deze situatie, heeft overi
gens niet uitsluitend te maken met
de te lage grondprijzen. Zij houdt
ook verband met het feit dat men
niet kon komen tot een meer ren
dabele bebouwingsdichtheid. Wet
houder R. Krol van financiën
heeft erop gewezen dat Apeldoorn
niets anders vraagt dan de moge
lijkheid om zo te bouwen, dat an
dere noodzakelijke algemene voor
zieningen niet in gevaar komen.
In eerste instantie gaat het in
Apeldoorn om twee complexen wo
ningwethuizen. resp. 100 en 109
stuks. Ze zouden gebouwd worden
door Bouw- en Aannemingsmaat
schappij Brand NV te Apeldoorn. De
activiteiten van dit bouwbedrijf
zijn vrijwel geheel op De Maten
georiënteerd. De ministeriële ver
gunning hiervoor kwam 20 maart
binnen. In november '74 was de
voorlopige grondprijs 10.900 gulden.
Bij na-calculatie kwam de prijs op
13.340 gulden. De minister ging
echter uit van tienduizend gulden.
Van gemeentezijde wil men de zaak
in Den Haag dóórspreken om tot
aanvaardbare grondprijzen te ko
men, maar in afwachting daarvan
is een interim-regeling voorgesteld.
Het voor Apeldoorn nadelige prijs
verschil gaat te zwaar wegen
omdat het niet alleen om de 209
woningen gaat, waarvan de bouw
op korte termijn zou beginnen. Er
r nog voor enige grotere en kleine
re complexen woningwet financiële
steun aangevragd. Wat gevolgen van
d» bouwstop betreft, deze leidt er-
toe dat twee bouwstromen
men zo'n achthonderd
komen stil te liggen. In tot
het om 520.000 manuren.
Volgens de directeur van
westelijk arbeidsbureau U
doorn, de heer J. Zonderv
het er in zijn rayon som 8
Door de ontwikkelingen
Maten worden 250 bouwval]
hun werkgelegenheid t
Hierbij komt nog eens dat
het provinciehuis in Arnh 8
paraaf je voor enkele Ape
bouwplannen steeds meei{
hangen. Vier bouwbedrijvei
totaal ruim 380 man lijkf
door gedupeerd te worden.
Drie maanden stilstand
vierhonderd woningen mini
komt niet alleen bij de
hard aan. maar het werkt
bij vele andere bedrijven,
met de woninginrichter,
huisvesting is het ook een
handicap. Apeldoorn telt
zend woningzoekenden.
vijfhonderd bejaarden. O o
verwacht dat het uitstel
bouw tot hogere huren za
Tenslotte wordt verwacht
in de premiesector moeil:
zullen rijzen, wanneer ovei
ploitatie-opzetten van
geen snelle overeenstemmii
Het gaat hier intussen niet
specifieke Apeldoornse pi
tiek. Zij speelt in een aants
re gemeenten, onder meer o,
hem, Utrecht en Gouda. M
het veelal niet van elkaar,
verwachting is dat er nu
meer coördinatie komt in h
de aandacht brengen van d<
verheid van het probleem
grondprijzen. Volgens mr.
Westerdaal. hoofd van de
volkshuisvesting en woontu
deling te Apeldoorn, is de
van de grondprijzen in een
versnelling terecht gekomei
ook gelet op de ontwikkel
de rentevoet en dergelij.
'bruine boekje' dat in De
nog altijd wordt gehantee j
de bepalingen van de gront;
is dringend aan herziening
