Pop op
de plaat
Kroket zonder vlees uit soja-eiwit
ia Boudier-Bakker-museum in Vianen
Lynyrd
Skynyrd:
geen flauwekul
Plantaardig produkt kan goede vervanging zijn
ns Edinga: 'Zij zong graag liedjes van Koos Speenhof
Meer variatie in
voeding mogelijk
[CADENA
sigaren
BINNENLAND 17
rinnr Willem-Jan Martin
In een meer algemene
beschouwing over het bepaald
weelderige muziekleven van de
zuidelijke Amerikaanse staten
Alabama en Georgia hebben we
het al eens eerder gehad over
Lynyrd Skynyrd. Een formatie
bestiande uit zeven stuks potige
knapen, nooit te beroerd om een
stevig partijtje te matten of zich
eens flink te laten vollopen,
maar bovenal in staat tot een
uitergt swingende portie muziek
op basis van de in
bovengenoemde contreien ruim
voorhanden zijnde
oorspronkelijke elementen:
blues, country en alles
daartussenin.
Nuthin' Fancy (MCA Records
MAPS 7884) is van dit groepje
alweer het derde werkstuk,
nadat eerder een gelijknamige
debuut-elpee en de schijf
Second Helping het licht zagen.
Met name deze laatste plaat
demonstreerde treffend, waartoe
Lynyrd Skynyrd in staat was:
weggestuurd op een betonnen
schema van een vettig
doorpokende ritmesectie
bouwden de drie leadgitaristen
aan een serie uitgekiende
patronen, zonder elkaar ook
maar een moment in de weg te
lopen, maar'élkaar daarentegen
juist prima aanvullend, terwijl
er bovendien voldoende ruimte
bleef voor de potente vokalén
van zanger Ronnie vaü Zant.
Wat een genadeloze
krachtmuziek.
Zo'n plaat is Nuthin' Fancy
helaas niet geworden. Hoewel er
op dit werkstuk, zoals de titel al
aangeeft 'niks geen flauwekul' te
vinden is. musiceren de zeven
toch op een aanmerkelijk
bedaarder peil dan op Second
Helping het geval was, terwijl
bovendien ook de composities
over het geheel genomen niet
dat flitsende hebben, elke song
Iret bijvoorbeeld moet afleggen
tegen Sweet Home Alabama.
Lynyrd Skynyrds grandioze
uithaal aan het adres van Neil
Young en een typerend
nummertje voor het kaliber van
Second Helping.
Niettemin staat Nuthin' Fancy
nog altijd borg voor een
handzame portie luistergenot.
Dat geldt met name kant-twee.
waarop we na de swingende
opening On The Hunt (let op de
zuigende Gibson van Gary
Rossington) belanden in
country-blues-achtige sferen
met een Allman Bros.- (Am I
Losing) respectievelijk Ry
Cooder-verwante aanpak.(Made
I The Shade). Alleen jammer
van de wat lompe afsluiter.
Na meer dan een jaar stilte
vervolgens de met spanning
verbeide nieuwe van Stealers
Wheel. Right Or Wrong (A M
Records AMLH 68293). Spanning
vanwege het feit, dat de heren
Egan en Rafferty tot en met
hun voorlaatste elpee Ferguslie
Park steeds bewezen'hadden te
beschikken over een fraaie
vokale en instrumentale aanpak
en een beslist uniek
songschrijverspennetje. Het is
dan ook droevig te moeten
constateren, dat op Right Or
Wrong aan beide pijlers van het
Wheel-bouwsel zo het een en
ander mankeert. Deels, dat moet
gezegd, min of meer buiten de
verantwoordelijkheid van de
tandem: in de figuur van
'producer' Mentor Williams
troffen zij niet bepaald een
persoon adequaat aan hun
muziek, doch een wat
grofbesnaard type zonder veel
gevoel voor verhoudingen. Zo 1
worden de gevoeliger momenten
al te obligaat aangezet met
triangels en strijkerspartijen,
terwijl In de sector Rock-and-
roll Egan en Rafferty door de te
lompe orchestratie naar een
niveau geblazen worden, waar
hun betrekkelijk iele stemgeluid
het feitelijk moet laten afweten.
Anderzijds deelt het duo willens
en wetens in de malaise in die
zin. dat met uitzondering van
enkele teksten hun composities
als totaal niet de vertrouwde
scherpte bereiken, maar eerder
en teleurstellend neigen naar
een irritant wordende
monotonie. Eigenlijk springt
alleen het openingsnummer
Benediction er echt uit.
Wat droefgestemd beginnen we
zo aan de traditionele categorie
Restanten. Daarin figureren dit
keer een zeer opgeruimde Doug
Kershaw (Alive Pickin'), de
Neder-jazzrockformatie Scope
(Scope II), het duo Seals
Crofts (I'll Play For You), de op
zijn tweede produktie toch
ietwat teleurstellende
'newcomer' Orleans (Let There
Be Music) en de heer Randy
Edelman met een zorgvuldig
gecultiveerd soort entertainment
(Prime Cuts). Zoek maar uit.
(ADVERTENTIE)
/KWARTET ZATERDAG 12 APRIL 1975
oor Huib Goudriaan
UIVEN Veredelde chemici laten ze me proeven: Napolitaanse pizza's
n Hollandse kroketten, geheel zonder vlees maar mèt soja-eiwit. Ze sma-
en uitstekend, evenals de Hamburger en de fricandel (deze met dertig
rocent meer eiwit en twaalf procent minder vet dan de gewone vlees-fri-
indel), die deels uit vlees en deels uit soja-eiwit zijn samengesteld. De
«passing van soja zonder de in Europa niet bijster gewaardeerde soja-
naak noemt ir. A. Francke van het Unilever-research-laboratorium in
uiven bij Arnhem, 'een van de meest in het oog springende ontwikkelin-
»n binnen de voedingsmiddelenindustrie van de laatste vijfentwintig jaar'.
het laboratorium wordt sinds
71 onderzocht hoe plantaardig
pit, met name uit de sojaboon,
een aantrekkelijke manier in
ze maaltijd kan worden ver-
>rkt. Gold van oudsher ten on-
chte dat dierlijk eiwit meer
ogwaardig voedsel was, dan
intaardig eiwit, naarmate de
lesprijs steeg, kwam er in de
ren zestig bij de Amerikaanse
idingsmiddelenindustrie meer
eresse voor het plantaardig ei-
t, Begin 1968 was ook in Neder-
ïd een nieuw soja-eiwit-produkt
koop. De naam was TVP (tex-
ed vegetable protein) dat be-
md uit blokjes, iii allerlei scho-
s te verwerken, en dat al gauw
mstvlees' werd genoemd. Na-
ivankelijk vooral door vegeta-
rs 'en op dieet staande mensen
thousiast te zijn verwelkomd,
cte de max-kt in elkaar. De be-
egelijke benaming 'kunstvlees'
de nog steeds aanwezige sojar
aak deden de belangstelling
rk tanen.
Francke: 'Wij kwamen in die
i tot de conclusie, dat hier een
rkterrein voor ons lag. We von-
het van universeel belang te
derzoeken of, tegen de achter-
ind van de stijgende vleesprijs,
or toepassing van plantaardig
rit een grotere verscheidenheid
onze produkten kon worden
ngebracht. Het doel van ons
lerzoek in Duiven was een we-
ilijke verbetering van de smaak
de geur van het soja-eiwit en
bekijken van de mogelijkhe4-.
Vraag aan Ir. Francke: waarom
juist zoveel aandacht voor het be
standdeel eiwit uit de sojaboon?
'Eiwit dient hoofdzakelijk om het
eiwit in ons eigen lichaam op te
bouwen; voor deze opbouw heb
ben we acht van de in verschil
lende eiwitten aanwezige bouw
stoffen (aminozuren) altijd nodig.
Teneinde die acht in voldoende
hoeveelheden binnen te krijgen is
een gevarieerde eiwitvoeding
noodzakelijk, want genoemde acht
bouwstoffen vinden we niet iri
alle dierlijke en plantaardige ei
witten. De laatste jai-en realiseren
we ons dat grondstoffen niet van
zelfsprekend aanwezig zijn en dat
we ze dus zo doeltreffend moge
lijk moeten benutten. Soja kun je
ook wel aan het dier voeren, die
het dan omzet in vlees, maar dan
gaat een deel verloren. Overigens
moeten we dit uitgangspunt niet
zwart-wit benaderen, want voor
gras geldt dit 'verloren gaan' niet
omdat de mens geen gras eet. In
het geval van soja dat de mens
wel kan eten is de omweg via
veevoeder echter minder efficiënt.
Voor het gebruik van plantaardige
eiwitten voor onze voeding hante
ren we de volgende maatstaven:
niet te duur, beschikbaarheid van
de bron, eiwitgehalte (als er te
-weinig .eiwit in zit, wordt het
duur) en de kwaliteit van het
eiwit (de acht essentiële bouw
stoffen moeten in voldoende mate
aanwezig zijn). Soja voldoet aan
deze maatstaven.'
Hoe wordt soja bewerkt om eiwit
te verkrijgen?
'Nadat de sojabonen tot vlokken
zijn geplet, wordt hieruit met
hekaan de olie verwijderd. Deze
ontvette vlokken worden weer
verwerkt tot gries of "meel. Uit het
meel worden óf niet-eiwitstoffen
weggewassen of het eiwit zelf af
gezonderd. De nu ontstane eiwit-
halffabrikaten kunnen tot stan
gen worden verwerkt, waarvan
brokjes of draden worden ge
maakt, die op de vezels- van vlees
lijken. Tijdens de behandelingen
worden ook de ongewenste geuren
en smaken verwijderd en uit voe-
dings-oogpunt ongewenste stof
fen. Het spreekt vanzelf dat we
een 'milde' technologie toepassen,
zodat de voedingswaai'de van het
eiwit onaangetast blijft.'
Kan het eten va^ voedsel, dat
dusdanig vaak "qhemiscb is
bewerkt, op lange termijn geen
gevaarlijke uitwerking hebben op
het menselijk lichaam?
'De sojaboon is al vierduizend
jaar onderdeel van het menu in
Azië.'De bewerking geschiedt op
grond van onze huidige chemisch-
analytische kennis, waarbij alleen
die procédés worden toegepast
Proeven in het laboratorium van Duiven: geen vlees, maar
smaak uitstekend
waarvan we zeker zijn dat ze geen
schadelijke uitwerking hebben.
Uit proeven waarbij dieren soja
meel eten, hebben we al jaren
geen enkel negatief effect kunnen
constateren. Dat eik gevaar abso
luut is uitgesloten kunnen we we
tenschappelijk bezien natuurlijk
nooit zeggen, maar ook het sinds
1971 uitgevoerde schoollunch-pro-
gramma in de Verenigde Staten
toont geen negatieve verschijnse
len. Hierbij eten 25< miljoen kin
deren een lunch, die voor dertig
procent uit soja-eiwit en voor ze
ventig procent uit vlees mag be
staan. Plantaardig eiwit werd hier
toegepast om de kosten te druk
ken, terwijl de voedingswaarde
onaangetast bleef.'
Op welke manieren kan soja-eiwit
worden gebruikt?
'Soja-elweit kan dienen ter ver
vanging van dierlijk vet, bij voor
beeld voor diëetpatiënten en ve
getariërs; voor de speciale behoef-
ten^ van bejaarden en baby's,
waarbij vet en koolhydraten of
tarwe-eitwit kunnen worden ver
vangen Soja-eiwit kan ook een
voedingstechnische functie heb
ben: bij toevoeging aan een ge
haktbal wordt het krimpen tegen
gegaan en het verbetert de op-
klopbaarheid van sausen. In Is
raël, bij voorbeeld, bevat liet
brood acht procent soja om de
voedingswaarde te vergroten.'
Ir. Francke zet uiteen dat de wij
ze, waarop Unilever de toepassing
van sojaeiwit ziet. niet mag wór
den verward met het vroegere
Amerikaanse' produkt TVP of
'kunstvlees'. In de eerste plaats
ziet het bedrijf in soja-eiwit geen
vervanging van vlees, maar -een
geheel nieuw pródukt met de mo
gelijkheid van verschillende toe
passingen (de so ja-kroket is de
eerste op de markt gekomen
vorm, met andere als de pizza en
Hamburger worden proeven geno
men). 'Het doel is de variatie van
voedingsmogelijkheden te vergro
ten, waarbij de klant zelf kan
beslissen wat hem het beste
smaakt. We willen bij voorbeeld
geen vervanging van de vleeskro
ket of een kunstrookworst maken.
We bieden eén geheel nieuw pro
dukt aan, zoals vroeger de cola
een nieuw produkt was. Voor de
ontwikkelingslanden zie ik met
deze technologie mogelijkheden
om inheemse produkten voor de
voeding te benutten. Zo bewerken
de Philippijnen reeds coprameel,
dat daar in voldoende mate aan
wezig is.'
Wat is het oordèel van het Voor
lichtingsbureau voor de Voeding
in Den Haag?
'Dit is volwaardige voeding. De
eiwitwaarde is te vergelijken met
die van vlees: het is bij voorbeeld
een oplossing voor vegetariërs.
Het heeft ook ons uitstekend ge
smaakt.'
FRED LAMMERS
SCHT Op het graf van de schrijfster Ina Boudier-Bakker op
en Rust' in Bilthoven worden nog regelmatig bloemen gelegd,
eblijken van anonieme bewonderaars die bewijzen dat de vrouw,
en reeks van jaren tot onze meest geliefde schrijfsters behoorde,
is vergeten. Hoewel haar generatie vrijwel is uitgestorven, staat
loudier-Bakker nog volop in de belangstelling.
geboortedag
niet vergeten
er vaak getuige van dat
mevrouw Boudier zelf
aan de afwas ging ln de
huiskamer. Ze legde dan
een zeiltje op tafel en
ging aan de slag. om de
bordjes in een koperen
bakje met een penseel-
achtig kwastje te reini
gen. Zij en haar man
dronken vijftig jaar lang
uit dezelfde koffiekopjes,
wel een bewijs hoe zuinig
de Boudiers met hun
spullen, hun dierbare
boeltje zoals ze het
noemden, omsprongen'.
Bandopnamen
In het museum in Vianen
zullen veel van die zaken
een definitieve bestem
ming krijgen. Hans Edin
ga heeft zijn souvenirs
aan Ida Boudier-Bakker
al gedeeltelijk afgestaan
en zal de rest bij testa
ment vermaken aan het
museum, paar behoren
dan ook de bandopnamen
bij die hij heeft van de
schrijfster. Ze werden op
genomen toen zij. diep in
de tachtig, een van zijn
gedichten, dat op haar
Vianense tijd betrekking
heeft, voordroeg en zich
zelf aan de piano begelei
dend 'Knab' lein sah ein
Röslein stehn' zong. 'Me
vrouw Boudier had een
heel mooie stem. Als jong
meisje had zij jarenlang
zangles. Als alt had zij
zeker iets kunnen berei
ken, maar zij beschouwde
dat zingen uitsluitend als
een hobby. Ze hield niet
alleen van klassieke
werkjes, maar ook van
liedjes van Koos Speen
hof. Daar was ze dol op,
vooral om die liedjes met;
een echt Amsterdams ac
cent ten gehore te brenr
gen*.
Bescheiden
Zou Ina Boudier-Bakker
het zelf hebben gewaar-
Hans Edinga
ruim 900 brieven van Ina Boudier
deerd dat een museum
aandacht zou scjienken
aan haar persoon eh haar
spullen ging exposeren?
'Ze heeft er stellig nooit
aan gedacht. Daar was ze
veel te bescheiden voor.
Maar ze zou het vast wel
leuk hebben gevonden,
vooral omdat op die
manier zoveel van haar
bezittingen bij elkaar
blijven. Dat dit museum
juist in Vianen komt zou
ook haar instemming
hebben gehad. Toen zij
in Vianen woonde snakte
ze er naar weg te komen.
Later dacht zij er heel
anders over. 'Vianen zie
ik als onze zomertuin'.
kon zij wel zeggen. Ze
wildé er niet meer van
weten dat haar jaren in
Vianen eigenlijk heel
moeilijk waren. Ze is er
na haar vertrek niet
meer geweest. Ik heb
haar er later nog eens
naar toe willen rijden,
maar haar reactie was
dat ze Vianen in haar
herinnering wilde bewa
ren zoals het was'.
Honderdste
april is het precies
rd jaar geleden dat
t Amsterdam werd
;H. In Vianen, het
waar zij van 1917
22 woonde en werk-'
rdt die dag een ex-
over haar geo-
die gedurende en-
dagen te zien zal
i de Burgerzaal van
stadhuis. Die ten-
elling loopt vooruit
i permanente expó-
die in 1976 in Via-
legint, als het oude
ntoor als stedelijk
m in gebruik wordt
len.
vertrekken op de
'erdieping van dit
r zullen worden in-
^.als Ina Boudier
Mcabinet. Het zijn
trekken, waarin de
ster heeft gewoond
laar man directeur
iet postkantoor in
was. Haar werk-
zitkamer en huis-
zullen zoveel mo-
worden gerecon.-
rd en worden inge-
met meubilair dat
ns stond. Dat is
eenvoudige opgave,
na het overlijden
levrouw Boudier op
e Kerstdag 1966
bezittingen her en
Ijn verspreid. Een
leel is zelfs geveild,
't niet de bedoeling
n de schrijfster,
ikheden met haar
lent waren er de
k van dat veel za-
iet terecht zijn ge-
I op de plaatsen die
had bestemd.
;elukkig niet het
t haar literaire
!iap, die werd
iwd aan de heer
nga in Utrecht,
mevrouw Bou-
dertig jaar be
is.
oette haar voor
als jongen van
jaar. Ik zat
de HBS en had
bewondering voor
[werk. Via een moe
een klasgenoot,
j mevrouw Boudier
kende, werd ik op
een dag uitgenodigd een
kopje thee 'bij haar te
komen drinken. Zij ont
ving mij in haar woning
aan de Oudegracht 333 in
Utrecht, waar zij jaren
heeft gewoond tot aan
haar overlijden. Ik weet
nog goed hoe ik op die
septemberdag in 1935
mijn exemplaar van haar
boek 'De straat' meenam
en haar vroeg er haar
handtekening in te zet
ten. Ik verwachtte niet
anders dan dat het bij
één bezoekje zou blijven,
maar mevrouw Boudier
vroeg mij nog eens terug
te komen. Dat was wel
uitzonderlijk, ze was geen
mefis om snel van stapel
te lopen. Het klikte met
een tussen ons, hoewel
ze wat leeftijd betreft
mijn grootmoeder had
kunnen zijn'. vertelt
Hans Edinga.
'Literair opgevoed'
Sindsdien kreeg hij re
gelmatig uitnodigingen
eens langs te komen en
er ontstond ook een in
tensieve correspondentie,
die in de loop der jaren
uitgroeide tot ruim ne
genhonderd brieven. 'We
spraken en schreven over
alles wat we lazen. Me
vrouw Boudier, die mij
literair heeft opgevoed
vond dat ik dezelfde
•smaak had wat boeken
betreft. Dat gaf een
band. Naar ik later heb
begrepen speelde ook
mee dat mevrouw Bou
dier zich tot mij voelde
aangetrokken uit een
soort moederinstinct. Zij
had zelf geen kinderen
en heeft het daar erg
moeilijk mee gehad. Ze
schreef er eens over: 'Wij
hebben geen kinderen
gehad, maar mijn man
en ik hebben ons daarbij
neergelegd in een steeds
gelukkiger samenleven'.
Mevrouw Boudier kon
komisch met kinderen
omgaan. Ze was trouwens
toch een heel vrolijk Ie
mand. Je kon vreselijk
met haar lachen. Zij was
in werkelijkheid veel
geestiger dan uit haar
boeken blijkt. De meeste
mensen hebben een veel
te zoetsappige indruk van
haar. Zij was heel pittig,
in elk opzicht buitenge
woon boeiend, ook in
haar dagelijks gedrag. Ze
kon niet tegen dom ge
dweep en haatte het in
teressant doen. Ze was
een vrouw met een sterk
karakter, met een gevoe
ligheid die iets eigenzin
nigs had!
Verwend
Zelf zei ze wel tegen me:
'Ik ben altijd verwend ge
weest, eerst door mijn
vader en later door mijn
man.' Dat heefteenstem
pel op haar gedrukt,' al
dus Hans Edinga, die^na
een theologische studie
jarenlang werkzaam was
bij de NCRV en de afde
ling vertalingen van de
NOS en tegenwoordig
freelance vertaalt en bo
vendien schrijft en dicht.
Hij werd steeds meer een
klankbord voor Ina Bou
dier, vooral na het over
lijden van haar man in
1952, vlak voor haar gou
den bruiloft. 'Zij las mij
nieuwe werkstukken voor
en vroeg wat .ik ervan
vond. Ik was het ook die
titels voor haar nieuwe
boeken moest bedenken.
Daaraan had zij gruwelij
ke hekel. Overigens kon
zij er niet goed tegen dat
je aanmerkingen maakte
op haar werk. Ik hoor
haar nog zeggen, als ik
haar onderbrak met een
opmerking: 'Wat kan
niet?' Het eind van de
discussie die dan ont
stond was in de regel dat
mevrouw Boudier diep
nddacht, een beetje
grimmig snoof en stelde:
'Goed, ik zal het verande
ren.' Maar leuk vond ze
het niet'.
Veel bewaard
Ina Boudier was een
vrouw die ontzettend
hechtte aan herinnerin
gen. Daarover vertelt
Hans Edinga: 'Ze was erg
Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Ina Boudier-
Bakker verschijnt er postuum een bijzonder boek van haar. Onder het
motto 'Met de tanden op elkaar'1 komt haar oorlogsdagboek uit. In
zeventien schriften noteerde mevrouw Boudier van mei 1940 tot
september 1945 haar belevenissen. Hans Edinga trof deze schriften
in haar nalatenschap ,aan en bewerkte ze. 'Eén schrift is verloren
gegaan, dat waarin de periode 30 april tot 18 november 1943 wordt
beschreven. Waar dat is gebleven heb ik niet kunnen nagaan. Daar
Ina JBoudier de gewoonte had haar paperassen op de meest vreemde
plaatsen te verbergen, tot in koffiepotjes toe, heb ik me er bij neer
moeten leggen dat dat schrift niet meer boven water komt. Ik heb
die periode nu overbrugd door passages uit brieven uit die tijd aan
te halen,' aldus de heer Edinga.
'De stijl van het dagboek doet denken aan 'De klop op de deur'. Het
is bijzonder fel geschreven en juist omdat het zo authentiek is, aan
grijpend,' meent Hans Edinga.
tijd boodschappen
schreef (zij waakte er
voor dat de laatste noti
ties die* haar moeder er
op maakte niet werden
uitgewist). haarlokken
van overledenen en heel
luguber het glazen kunst
oog van haar grootmoe
der. dat ook in Vianen
te kijk zal worden ge
legd.
Mevrouw Boudier was,
dat kan ik rustig zeggen,
sentimenteel. Zo had ze
porceleinen bordjes van
haar grootouders, die ze
elke dag gebruikte. Ze
was er echter zo zuinig
op, dat het personeel ze
niet mocht afwassen. Dat
durfde ze anderen niet
toe te vertrouwen. Als ik
in de oorlog bij de Bou
diers ging lunchen was ik
bewaarderig. Na haar
overlijden kwamen er.
hutkoffers vol met brie
ven en knipsels tevoor
schijn. Ze had talrijke
fotoalbums, van die echte
ouderwetse met fluweel
bekleed en met koperen
sloten, waarin ze familie
foto's had geplakt, prent
jes door haar man ge
maakt, maar vooral foto's
van haar ouders en
grootouders. Aan zaken
die haarzelf betroffen
was zij veel minder ge
hecht. Er is in dat op
zicht door haar veel weg
gegooid dat beter be
waard had kunnen blijven
Voor haar dierbaren had
zij een geweldige devotie.
Van hen bewaarde zij
van alles: het leitje
waarop haar moeder al-
Ina Boudier Bakker
fSk
CADENA 't edele vakwerk I
