FILMPREMIÈRES VAN DEZE WEEK
Destijds
Nederland
Hollywood uit de tijd
voor de koude oorlog
Day of the Dolphin
een bitter sprookje
naar Qinaak uan hrppii
Nu verzekering tegen
ontzegging rijbewijs
Amerikaan
maakt dè
persfoto
Voor huwelijk
Christina moet
wet gewijzigd
JF F FFFFFFF.FFFFFFFFFFFFa
Een waardevol bezit?
VRIJDAG 7 MAART 1975
BINNENLAND PS11/RH13
Een
Y fotoalbum ran
Bernard F. Filers
1)87819511
met tekst vanVVim Zaal
meer dan 300 unieke opnamen
ran Nedertand in hei begin
van deze eeuw.
S slechts f 1Q50
na 31 maart
f27.50
Een uitgave van Elsevier. Vlij elke boekhandel
Boor Ber Hulsing
p
Reetje Tippel, ingezet in negen-
(n-twintig bioscopen tegelijk,
jal als film ook wel aardig tip-
belen. De taferelen uit haar
jonge jaren van een eeuw ge
leden zijn schilderachtig,
bakkend van oude sfeer, en
hooi om te zien. Keetje en vele
Endere figuren worden best ge
heeld. En de zelfkantervaringen,
Laar zij pittig bovenuit kwam,
bekken telkens weer de nieuws-
Merige aandacht.
lob Houwer, die ook Wat zien Ik?
n Turks Fruit produceerde, heeft
ijk op de publieke belangstelling,
n Paul Verhoeven, de regisseur
■an deze films, weet hoe hij die
ioet aanpakken. Dat zij, samen
iet scenarioschrijver Gerard Soe-
eman de herinneringen van Keetje
ozen lag in de lijn, en het was
een slechte keuze ook.
eetje was eigenlijk Neel Doff die
i 1909 op haar vijftigste, haar
lemoires ging schrijven, in het
rans, en van wie de boeken 'Da-
en van Honger en Ellende' 'Keet-
en 'Keetje Tippel' pas veel later
n jaar of wat geleden) voor een
eel werden vertaald, door Wim
aal. De film vat een jaar of zes
874-1880) van Keetjes leven sa-
en. Ze was met haar ouders van
jt platteland naar de stad. Am-
erdam, gekomen. Ze woonden in
n kelderkrot in een achterbuurt,
ader, koetsier, was vaak zonder
>erk. Oudere zus Mina werd hoer.
eetje hield het niet uit als was-
ouw. Als hulpje in een hoeden-
lak werd zij op een avond door
lar baas verkracht. Ze was Jong
mooi. Als er thuis honger gele-
m werd ging zij de baan op. Aan
lannen de ziekenhuisarts bij-
orbeeld kon zij verdienen,
aar ze verzette zich tegen die
eraederingen. Zij werd schilders-
lodel en vriendinnetje van een
?e bankier Toen die rijk trouw
en haar op straat zette, vond
bij een socialistische betoging,
andere vriend, een rijke idea-
tlsche socialist, die haar tot
tow nam Verder gaat de film
ït veel moeite, en voor veel geld
otaal bijna tweeëneenhalf mil-
en) zijn de 19e-eeuwse toe-
inden verbeeld: zeilschepen, stra-
n met rijtuigen, stegen en s-lop-
n, markten en grachten oranjelol
optochten van de rooien met
rel na (het Palingoproer was in
85).
n de Bont heeft dat alles prach-
I romantisch en toch ook wel
ilist.isch gefotografeerd,
inlque van de Ven is een schat
n een Keetje, knap en levenslus-
los en ondeugend, maar ook
lts en opstandig, want Keetje
egen zij er niet voor goed onder,
nnah de Leeuwe speelt haar haar
"Mina, die, dommer en met min-
karakter, wel geheel verloren
ig. Andrea Domburg Is een hard
worden moeder, Jan Blaaser is de
st wel vrolijke vader. Rutger
mer speelt de jonge, zwierige
loon over the alley
rdige film
iet gebreken
deze tijd van grote problemen
ld de Amsterdamse Nieuwmarkt-
is een film over een afbraak-
irt in principe actueel. Maar
•n over the alley' is meer musi-
meer gewoon een menselijk
haal. dan een geëngageerde film
r problemen rond afbraak. In
e film van scenarioschrijver
Uiam Dumaresq en regisseur Jo-
h Despins (die in 1970 op de
lêmanifestatie 'Duffer' presen
tden) draait alles rond de bewo-
s van één huis in de buurt van
tobello Road (Londen). Naast
huis loopt die alley (steeg) waar,
de maan schijnt, deze ook
fopt wordt bezongen, door twee
iguren: een oudere vrouw die
gt en haar veel jongere manlijke
eldraaier. Het is niet helemaal
delijk wat de beide makers plus
iponist Galt MacDermot ('Hair')
r ogen heeft gestaan. Als musi-
js de ontwikkeling aan het slot
elsje verkracht, oude praktisch
dgetrapt en jongetje met sche-
lasisfraktuur in 't ziekenhuis)
lig verheffend, maar als geënga-
d brok film mis ik de nodige
'tergrond, mis ik ook bijna hele-
&1 de actie van de buurt tegen
afbraak. Toch is het geen onaar-
1 film. Die bewoners van dat
1 op de hoek van de steeg wor-
leuk (pretentieloos) neergezet,
bijrollen worden voortreffelijk
ruikt als verbinding tussen de
tes en wat vóór alles opvalt is de
'lurlijkheid waarmee de songs in
geheel zijn gevoegd. Niet de
&me moeder met plots op de
tergrond een groot strijkersor-
maar moeder die bij het bed-
o opmaken de radio aan heeft
«ch laat verleiden tot een dans-
h het overigens bijna verlaten
Sterdam. Mini-Movles)
Piet Ilein van de Poel
Monique van der Ven, Fons Rademakers en Rutger Hauer in
'Keetje Tippel'.
bankier, met een onbetrouwbare
charme. In de winkels en werk
plaatsen op straat en in de verma
kelijkheden wemelt het van de be
kenden. Er werken zo'n zestig ac
teurs en actrices mee en ze zijn
allen types uit de vorige eeuw ge
worden. Enkele opvallende rollen
zijn van Paul Meyer, Carry Tefsen,
Bep. Dekker, Walter Kous, Mart Ge
vers, Fons Rademakers, Jan Retèl,
Riek Schagen, en Riet Henlus die
als soubrette een lied zingt (van
Alerander Pola en Willem Breu-
ker). De overige muziek van Roger
van Otterloo. is mij niet opgeval
len. De muziek werkte blijkbaar
maar weinig mee aan de stemming
van die tijd. En van het Vrijheids
lied (wijze Marseillaise) kenden de
socialistische' betogers maar vier
regels, die ze telkens maar weer
opnieuw inzetten. Dat opkomende
socialisme, het verzet tegen die
honger, ellende en vernederende
uitbuiting, hangt er nogal losjes
bij. Keetjes persoonlijke ontwikke
ling is trouwens ook niet sterk
opgebouwd. Ze tippelt bij wijze van
spreken zomaar van het ene tafe
reel in het anderë, en daarbij zijn
er die overbodig uitvoerige bijzaken
weergegeven. Omdat er zo'n lekker
stukkie kijkspel in zat. En daar was
het, wél oppervlakkig, voornamelijk
om begonnen. Het lot van Keetje,
en al die paupers en proletariërs in
1880 moest toch maar leuk en ge
zellig blijven, want er is al genoeg
ellende op de wereld en een mens
wil ook wel eens een vermakelijk
bioscoopavondje.
tusch1nski, amsterdam: tiialia,
rotterdam; passage, den haag:
rembrandt. utrecht: palage, gro
ningen: caroi.us, nijmegen: royal,
heerlen; rex. hilversum: palace.
almelo: grand. amersfoort; mi
nerva, apeldoorn; rembrandt,
arnhem; cinema. alkmaar; roxy,
bergen op zoom; casino, breda;
palet, bussum; cinema. deventer;
kunstmin. dordrecht; chicago.
eindhoven; alhambra. enschede:
luxor. haarlem; palace. hengelo;
luxor. s iiertogenbosch; tivoli,
leeuwarden; lido, leiden: mabi.
maastricht; amicitia, sneek: chi
cago, tilburg; city. emmen.
Volgende week zijn drie films aan
de beurt die nooit in Nederland
vertoond zijn omdat zij werden ge
maakt in een donker oorlogsjaar,
1944, toen de Amerikaanse film
hier geheel en al taboe was. Aan
twee ervan: 'Show Business' van
Edward Marin met Eddy Cantor en
'Experiment Perilous' van Jaques
Tourneur zou de bezetter zich geen
zware buil gevallen zijn (alhoewel,
er hebben ongetwijfeld 'niet-Ariërs'
aan meegewerkt) maar 'Days of
Gloryeveneens van Jaques Tour
neur, ls een geheel ander chapiter.
Een ongelimiteerde verhéerlijking
in Amerikaanse stijl van het Russi
sche verzet, waarbij zelfs de poli
tieke commissaris een goedemans-
rol krijgt toebedeeld. Je houdt het
niet voor mogelijk. Een paar jaar
later toen de koude oorlog was
uitgebroken, moesten ze allen sa
men wellicht voor de commissie
van on-Amerikaanse activiteiten
verschijnen. Ja, gezellig. Dat risico
zat erin als je aan zo'n film had
meegewerkt, ook al diende die in
1944 een staatswelgevallig doel: de
versterking van het geloof in de
alliantie. Zowel in 'Experiment
Perilous' (een thriller die speelt in
de Victoriaanse tijd en op dezelfde
golflengte ligt als 'Gaslight' en 'Re
becca') als in 'Days of Glory' vallen
twee dingen op: de primitiviteit en
'het grote beroep dat wordt gedaan
op de verbeeldingskracht van het
publiek. Die twee dingen hangen
samen, ze vloeien uit elkaar voort.
De toeschouwer wordt geacht zozeer
in het gebeuren op te gaan, dat hij
onwaarschijnlijkheden niet op
merkt.
Twee voorbeelden die ons in het
oog springen: in 'Experiment peri
lous', dat omtrent de eeuwwisseling
speelt, is het dagboek van een oude
dame keurig getikt, in 'Days of_
Glory' speelt een scène die minstens'
tien minuten duurt, zich af tegen
een imponerende zwaar betrokken
lucht, waarin al die tijd geen wolk
je verschuift. Veel moeite om studio
werk echt te doen lijken werd er
niet gedaan.
Weldadig is dat veel dingen aan de
verbeelding worden overgelaten en
niet getoond. Tegenwoordig is het
'alles-laten-zien' in de mode en je
krijgt langzamerhand van harte ge
noeg van dat uitmelken tot de laat
ste druppel. Het getuigt misschien
van een grotere minachting voor
tafreeltje dat een herinnering kan
zijn, maar ook een collectieve fan
tasie van de beide meisjes. Die
uitwisselbaarheid wordt naar het
slot opgevoerd. Beiden gaan tegelij
kertijd hun rol (van verpleegster)
spelen im die fantasiewereld in dat
oude verlaten huis. En de zich zelf
steeds herhalende bewoners van
dat thuis merken niets. Er ontstaan
twee los van elkaar staande scènes,
die binpen één decor zich ontrol
len. Het kleine meisje (bijna ver
moord) uit de repeterende scène in
het verlaten huis, wordt ontvoerd
door Celine en Julie. Maar wanneer
ze gedrieëen in een bootje stappen
om er vandoor te gaan, zien ze
plotseling een andere boot, waar de
overige spelers uit het oude huis
roerloos inzittend, voorbij glijdt. Na
deze gebeurtenis zien we Celinet te
rug op een bankje in het park;
Julie komt voorbij en x'erliest iets:
Celine rent haar achterna. Exact
dezelfde scene als aan het begin
van de film, alleen verloor toen
Celine in het voorbijgaan, iets en
rende Julie achter haar aan. Met
andere woorden: terug naar het
begin voor de volgende fantastische
herinneringen of visioenen.
De enorme greep die Jacques Rl-
vette (ondanks het feit dat hij de
belangrijkste beslissingen heeft
overgelaten aan z'n beide hoofdrol
speelsters) wat de vorm betreft
heeft gerealiseerd is zonder meer
formidabel. Hij heeft de meest mal
le fantasieën van die twee volstrekt
geloofwaardig gemaakt. Hij heeft
(■waarschijnlijk in het montagesta
dium) een fascinerend spel over
tijdsgrenzen, dramatische grenzen,
etc, zodanig opgezet, dat je je die
190 minuten (de lengte van deze
film) geen moment verveelt of zelfs
'de draad' kwijt raakt. Het snreekt
voor zichzelf dat Juliet Berto en
Dommique Labourier natuurlijk in
hoge mate hebben bijgedragen tot
dit resultaat.
(Rotterdam, Filmhuis)
Piet Hein van de Poel
Terwijl Film International ons, met het nodige en noodzakelijke
gedruis, het nieuwe filmen onder de neus duwt, duikt het Film
museum rustig verder in de historie. Dat is goed zo, want de
geschiedenis hoort erbij. 'In het heden ligt 't verleden, in het nu
wat worden zal', zoals de oude bard het zo treffend uitdeukt.
het publiek dan de zwaar opgelegde
melodramatiek in het verleden.
Trouwens, van die melodramatiek
kunnen we ook nu nog wel het
een en ander. Het is curieus twee
beroemde sterren te zien, respectie
velijk in hun glorietijd en in het
begin van hun carrière. Hedy La-
marr speelt, fraai opgetuigd, de
hoofdrol van getourmenteerd luxe
vrouwtje in 'Experiment perilous'
en in 'Days of Glory' debuteert
Gregory Peck. Hij is daarin de bij
kans onwezenlijk mooie leider van
een Russische partisanengroep die
in brandende liefde ontsteekt voor
een krompratende danseres.
Redenen genoeg dus om naar het
Filmmuseum te gaan.
W. Wielek-Berg
Amsterdam-Filmmuseum- 11, 12 én
13 maart.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Het parlement
zal bijzondere haast moeten
maken met wijziging van het
burgerlijk wetboek om het
huwelijk van prinses Christina
in ons land mogelijk te ma
ken.
Volgens de huidige wet kun
nen Nederlanders die in het
buitenland wonen niet in ons
landen trouwen. Het burger
lijk wetboek bepaalt namelijk
dat voor een huwelijk aangif
te. moet wordien gedaan in de
woonplaats 'van een van de
partijen. Zowel prinses Chris
tina als haar verloofde wonen
in New York. Al eerder waren
hierover moeilijkheden ont-
staan,' reden waarom het ka
binet reeds in oktober verle
den jaar besloot tot wijziging
van deze bepaling. Minister
Van Agt heeft het wetsvoor
stel ingediend om het voor in
het buitenland wonende Ne
derlanders mogelijk te maken
aangifte in de gemeente Den
Haag te doen. Het huwelijk
wordt dan tevens afgekondigd
in de plaats, waar het wordt
voltrokken.
Dolfijnen lenen zich voor veel dingen, in het bijzonder voor het
stimuleren van de fantasie.'Daaruit kan een aardige kindertele
visieserie voortkomen, zoals 'Flipper', maar ook een bittere science
fictionfilm, zoals 'The day of the dolphin'.
Dr. Jake Terrell is op een streng
bewaakt eiiand bezig met taalex
perimenten op dolfijnen. Hij leert
ze spreken en het in gevangenschap
geboren mannetje Alpha blijkt een
een bijzonder begaafde leerling.
Niet alleen beheerst hij de mensen
taal. Hij brengt die verworvenheid
ook over op zijn wijfje, Beta en hij
leert zelfs menselijk denken. Eon
van de dingen die hem worden
bijgebracht is 'mens-is-goed', doch
helaas helaas, dat blijkt een leugen.
De stichting die Terrell's werk fi
nanciert is geheel en al niet wat zij
voorgeeft te zijn, zij wil de dolfij
nen gebruiken om vijandelijke
schepen te vernietigen en zoal
meer. Alpha en Beta worden ont
voerd, door hun super-intelligentie
brengen ze er het leven af, maar
hun 'pa' moet hen wegsturen en
bezweren de mensentaal te vergeten.
De film eindigt met Alpha's jam
merlijke kreet 'Pa. pa', doch pa
wendt zich krampachtig af en doet
alsof hij het niet hoort.
Het ls een boeiende film en ook
een ontroerende film, waarmee re
gisseur Mike Nichols bewijst dat hij
een vaardig vakman is, want 'Day
of the Dolphin' valt bulten zijn
genre. Er schuilt een kern van
waarheid in dat gemanipuleer met
dolfijnen, telkens duiken geruchten
op dat het leger ze wil gebruiken
voor oorlögsdoeleifiden, maar het is
jammer dat het scenario te verward
is om daaraan enig geloof te wek
ken. Op het laatst ontaardt het in
het gewone spionage-spelletje,
waarbij niemand meer weet wie
wie en wat wat is en de logica
zwaar geweld wordt aangedaan.
Maar ja. dat een dolfijn zo perfect
het mensen-denken zou leren is
natuurlijk ook onwaarschijnlijk. Zo
blijft het een droevig sprookje,
waaraan George C. Scott in de
hoofdrol (die man kan in zijn vak
niets fout doen, ook al zou hij het
willen) een bedrieglijke schijn van
realiteit verleent. W. W. B.
Amsterdam. Alhambra I. a.l.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM De 'persfoto van
het jaar' is gemaakt door de Ame
rikaanse fotojournalist Ovie Car
ter van het blad Chicago Tribune.
Zijn inzending (foto rechts)
noemde hij 'Suffer little children
Mattheus 19:14' (in de nieuwste
uitgave van het Nederlands Bij
belgenootschap: 'Laat die kinde
ren toch bij mij komen. Houdt ze
niet tegen, want voor mensen als
zij is het hemelse koninkrijk,')
Carter nam deze foto tijdens een
tocht door de droge gebieden van
Afrika, Ethiopië en India. Een serie
over hetzelfde onderwerp won de
tweede prijs in de categorie
beeldverhalen. Ovie Carter ont
vangt voor zijn inzending 5000
gulden, een oorkonde en het
'Gouden Oog.'
De identiteit van de winnaar van
World Press Photo 1974 is nog
steeds onbekend. Hij fotografeer
de 'De laatste dag van Allende'
Door bemiddeling van de Hoofd
redacteur van de New York Times
werd de foto ingezonden en ont
ving de maker daarna de prijs.
In de categorie 'Onverwachte ge
beurtenissen' ging de eerste prijs
naar de Fransman Henri Bureau
(foto boven). Hij was in april
1974 in Lissabon waar de arresta
tie van een lid van de PlDE voor
zijn lens plaatsvond. De Ameri
kaan David Nance wist de span
ning waaronder Nixon verkeerde
in de dagen dat de Watergate-
affaire volop speelde op de gevoe
lige plaat vast te leggen. Hij won
daarmee de eerste prijs in de ca
tegorie 'portretten' (foto onder).
Eén Nederlander
De enige Nederlander die in de
prijzen viel was Gerard Klijn. In
de categorie 'fotoseries' behaalde
hij een derde plaats met zijn in
zending 'Herstel van de democra
tie in Griekenland.'
Ter gelegenheid van het 700-jarig
bestaan van de hoofdstad heeft de
stichting World Press Photo dit
jaar een aparte competitie uitge
schreven met als thema 'Amster-
'Celine en Julie
gaan varen' is
^////////////////////A erg onderhoudend
\W^F ^F^F ^F ^F ^F ^F ^F ^F ^F ^F ^F ^F ^F ^F ^F ^F ^F^F Uit interviews met Jacques Rivette
bateau' zich geheel heeft overgele-,
Romantiek en oppervlakkigheid rsiSSSZ
a BBH Berto en Dorhinique Labourier. Er
%\F JL n ry. j0mki Ia a a I zou driftig op los gefantaseerd en
F\ F\ TT I F\ I inilQl nOllMtll geïmproviseerd zijn. Desondanks
I I I 1 I 1 J 1 J rr I jLJj m. a. I I W a. m. a. I maakt 'Celine en Julie gaan varen'
I ^F ^F F mF ^F ^F ^f -^f m van een bijzonder knap
F gestructureerde film, waarin veel
zaken van de eerste tot de laatste
I fj IJ I III IJ O I 1f C<j| I I U I \F %*fl dane uitspraken blijkt wel dat het
W verhaal niet logisch geconstrueerd
is. Integendeel Celine en Julie blij -
j I I B ken steeds weer uitwisselbaar. Ze
I I H I IF i WjF verbreken eikaars banden met het
111 111! I ff™ Pm I m i|™ ra 1 i lil I sociale bestaan (verloof de-werk), ze
IJ |J7| 1f V I i V I I spelen om beurten dezelfde rol in
a~ een zich steeds herhalend tafreeltje
in een oud en veraten huis. Een
dam, beeld van een stad'. De
fotografen Cor Jaring met de
'kleurenfotoserie 'Hier leeft de ha
ven' en Bart Nieuwenhuijs met
een foto-impressie over de door de
sloop bedreigde Nieuwmarkt deel-
deelden de eerste plaats.
Aan de competitie om de persfoto
van het jaar deden 648 fotografen
uit 41 landen mee. Er werden in
totaal 3300 foto's ingezonden.
De tentoonstellingenreeks in bin
nen- en buitenland begint 16
april in het Vincent van Goghmu-
seum, waar een selectie van onge
veer 300 foto's te zien zal zijn.
Minister-president Den Uyl opent
de tentoonstelling.
Tevens reikt hij de prijzen uit aan
de maker van de persfoto van het
jaar. Op 17 april wordt dezelfde
tentoonstelling in de Rotterdamse
Doelen geopend.
AMSTERDAM De Britse verzekeringsmaatschappij Motorists
Security Association (MSA) heeft sinds kort ook op de Neder
landse markt een speciale verzekering ingevoerd voor automobi
listen en motorrijders, aan wie door de rechter voor kortere of
langere tijd de rijbevoegdheid is ontzegd.
men getoond met het initiatief van
de in Rotterdam gevestigde Neder
landse afdeling. Een woordvoerder
van de ANWB: 'als wij achter het
'glaasje op, laat je rijden' staan, is
het moeilijk ook in te stemmen
met dit initiatief. Het zou de auto
mobilisten alleen maar stimuleren
het minder nauw te nemen met dat
borreltje voor het rijden. Het is ook
om die reden ddat onze zusterclub
zich eveneens heeft gedistancieerd
van de MSA.'
Wanner zij hun rijbewijs kwijtra
ken (en dat overkomt jaarlijks zo'n
25.000 weggebruikers, óf door
drankgebruik of door andere grove
overtredingen) kunnen zij op kos
ten van de vereniging (tot een
maximum van 15.000 gulden) een
particulier chauffeur nemen of zich
op andere manier laten vervoeren.
De premie daarvoor bedraagt 160
gulden per jaar. Uitgekeerd wordt
ook wanneer men zelf bij een on
geluk gewond ra^kt en niet meer In
staat is zijn auto te besturen.
Voorwaarde om tot de vereniging te
worden toegelaten ls, dat men ten
minste 25 jaar oud is. en dat de
laatste drie jaar het rijbewijs niet
is ingetrokken. Is eenmaal een uit
kering gedaan, dan wordt het lid
maatschap automatisch opgezegd
pas drie jaar later kan men weer
lid worden.
Tot nu toe was het in Nederland
onmogelijk zich te verzekeren tegen
de gevolgen van ontzegging van de
rijbevoegdheid. Sterker zelfs: wie
eenmaal zijn rijbewijs kwijt is ge
weest, loopt de kans zich nietmeer
te kunnen herverzekeren. De mees
te maatschappijen beoordelen dit
van geval tot geval. Er is maar één
maatschappij (terminus in Den
Haag), die dit wél doet, ongeacht de
ernst van de gepleegde overtreding,
maar daarvoor wordt wel een aan
zienlijk hogere premie gevraagd.
Niet ingenomen
Zowel de ANWB als de KNAC heb
ben zich Intussen weinig ingeno-
ADVERTENTIE)
