Onderzoek zelfmoord
gemakkelijker dan hulp
Radio en televisieprogramma's
Even
puzzelen
Hardnekkig verschijnsel, omdat het léven zo zwaar is
Ongebruikelijk
Neergeschoten
Een winter
vol gevaren
TROUW/KWARTET MAANDAG 3 MAART 1975
BINNENLAND /RADIO-TV 4
SMIDJE VERHOLEN
door Piet Hagen
Studies over zelfmoord wekken de indruk dat we al heel wat van
zelfmoord af weten. Hoe belangrijk al deze gegevens echter ook
zijn, de hulpverlening aan mensen met levensproblemen en de
bestrijding van omstandigheden die tot zelfmoord aanleiding
kunnen geven zijn nog altijd onvoldoende.
Het is ook niet makkelijk om men
sen te helpen die hun leven vol
strekt uitzichtloos vinden. De le:
vensgeschiedenis van mensen dié
zelfmoord (willen) plegen ls vaak
een aaneenschakeling van ellende.
Een man die geregeld belt naar de
telefonische hulpdienst in Den
Haag, die alcoholist ls, die door zijn
vrouw verlaten is en die leeft in
het besef dat hij binnen korte tijd
volledig blind zal zijn. heeft weinig
om zich aan vast te klampen. Een
dertigjarige vrouw die haar puders
niet gekend heeft' en na een moei
lijke jeugd een nog moeilijker hu
welijksleven had (gedwongen hu
welijk, van haar vier kinderen ls
één overleden aan een hartkwaal
en één aan een overdosis zenuwtn-
bletten van haar moeder) kan door
hulp van het Groningse crisiscen
trum van haar eerste zelfmoordpo
ging worden afgehouden, maar een
volgende poging slaagt.
Het verschijnsel zelfmoord en zelf
moordpoging is zo hardnekkig om
dat het leven voor veel mensen erg
zwaar is. Een nog altijd uniek ge
tuigenis van eigen zielenood is
bewaard van ds. Franpois Haver-
schmidt, wiens preken en brieven in
1964 door R. Nleuwenhuys werden
uitgegeven onder de titel 'De domi
nee en zijn worgengel'. In een
preek in het jaar 1885 zegt Ha-
verschmldt (schepper van de ge
dichten van Plet Paaltjes): 'Hij. de
worgengel, verstaat geen scherts.
Wie hem spelend de hand reikt, die
laat hij niet meer los, die sleept hij
mee tegen wil en dank, om in het
eind hem neer te storten in een
eigenwillig graf'. Veel preken van
Haverschmidt hebben de vorm van
een dialoog tussen zijn eigen
zwaarmoedigheid en een bijna
wanhopige hoop op God.
Ds Haverschmidt lijdt onder het
leed van de miljoenen mensen die
sterven van honger, die in onmen
selijke holen hun werk moeten
doen, die opeengehoopt leven in
straten 'waar niets naar vreugde
zweemt'. Het meest lijdt hijechter
onder zijn eigen angst en vrees. Hij
herinnert zijn gemeente aan Job,
die bad dat het graf zich zou ont
sluiten en aan Jeremla die de dag
vervloekte dat zijn moeder hem
baarde. Maar steeds weer weet hij
voldoende moed te verzamelen om.
zoals Paulus zegt, 'om der broede
ren wil in het vlees te blijven'.
Totdat hij in 1894 zich over geeft
aan zijn worgengel en zich ophangt
aan het gordijnkoord van zijn bed-'
stee.
Angst voor omgeving
Niet alleen de hopeloosheid van
levensmoede mensen, ook de angst
voor hun omgeving die bang is zich
ln zulke problemen te verdiepen
Erover praten - en
er iets aan doén
maakt hulpverlening zo moeilijk.
Dr. J. J. van Oenen, hoofd van het
Amsterdamse crisiscentrum, zegt
daarover: 'Het aangrijpende van dit
soort levensproblemen voor de
hulpverlener is, dat hij zijn eigen
problemen en kwetsbaarheid her
kent in de hulpzoekende'.
Daar ligt ook het probleem voor de
huisarts, die in veel gevallen nog
enkele dagen tevoren contact heeft
met iemand die een zelfmoord (po
ging) doet. Er is vaak weinig tijd
om te praten, er bestaat ook veel
onkunde over zelfmoordneigingen,
maar minstens zo erg is de begrij
pelijke afweerhouding van de arts
zelf tegenover zo ernstige proble
men. Mede om zichzelf gerust te
stellen kan hij het probleem af
dempen met pillen. Niet zelden zal
de patiënt zich na zo'n consult nog
meer verlaten voelen dan voorheen.
Zijn eigenlijke problemen zijn niet
aan de orde geweest. Het recept
van de dokter is dan een uitnodi
ging om met de voorgeschreven
medicamenten een zelfmoordpoging
te doen.
Medicament
De in 1970 door de hoogleraren
Speyer en Kruijt gehouden enquête
onder hulsartsen, psychiaters,
psychiatrische ziekenhuizen en ge
zondheidsdiensten wees uit dat van
de zelfmoordenaars een kwart, van
de zelfmoordpogers driekwart zich
bedient van medicamenten. Nu
wordt het wel steeds moeilijker met
medicamenten echt dood te gaan,
maar deze getallen bewijzen wel
het gevaar van een medicamenteu
ze behandeling. Het onderzoek van
Speyer en Kruijt, dat in opdracht
van de geneeskundige inspectie
voor de volksgezondheid Is gehou
den, heeft overigens nog steees niet
tot een eindverslag geleid en het
ziet er naar uit dat dit nog wel een
of twee jaar op op zich kan laten
wachten.
Vooral de hulsarts zou veel beter
getraind moeten worden ln het hel
pen van mensen met levensproble
men. In het Belgisch tijdschrift
voor geneeskunde heeft dr. P. Co-
sijns daarover een uitstekend arti
kel geschreven. Hij ruimt eerst een
aantal misverstanden uit de weg
zoals 'mensen die over zelfmoord
praten zullen het niet doen' of 'wie
zelfmoord pleegt weet echt wel ze
ker dat hij dood wil'. Daarna geeft
hij de huisarts een stel therapeutl-
127: Nu lagen de burgemeester en
Janus Paxse weliswaar op de walle-
kant, maar daarmee waren ze niet
veel geholpen. Dat zag Kobus, kun
dig O.I.B.O.-ist als hij was, ook wel
in. Daarom sprak hij tot de twee
mannen met de ladder de volgende
woorden: 'Vrienden! Na onder le
vensgevaar deze twee drenkelingen
uit het ijskoude water te heben
gehaald, stelde ik vast, dat zij
enigszins bevroren waren en dat zij
dus ohmiddellijk naar de dokter
moeten. Mag ik jullie verzoeken
ook het nodige tot hun redding te
doen en ze op de ladder te leggen?
Draag ze vervolgens naar de dokter
toe en volg mij zonder schromen.
Ik zal zelf voorop gaan'. Och
er is eigenlijk niet veel moed voor
nodig om naar een dokter te gaan,
als de behandeling toch wordt toe
gepast op iemand anders. We zullen
daarom maar niet te veel acht
slaan op de ietwat brallende
woordjes van Kobus Reutelbos en
we verplaatsen ons maar vast naar
het huis van de dokter, waar Kobus
juist heeft aangebeld. De dokter
deed zelf open en vroeg wat er aan
het handje was. Een simpel gebaar
en een enkel woord van de koene
Kobus waren voldoende om de dok
ter te doen begrijpen waarvoor
men hem nodig had. 'Juist..., ik
begrijp het alzei de dokter.
'Een duidelijk geval van bevriezing,
gepaard met semiverdrinking en
vochtige koude. Geen trauma naar
ik hoop. Tremor Spontanea zie ik
ook niet meer. Calor nihiloei,
oei; oei! Snel naar de kliniek met
die lui, want warmtetherapie lijkt
mij hier wel op zijn plaats. Warmte
te is immers tegengesteld aan kou
de, nietwaar? Haha, daar behoeft
men geen medicijnen voor gestu
deerd te heben!' En dat de
dokter een man was, die van rappe
maatregelen hield, moge wel blij
ken uit het feit, dat de twee half
bevroren drenkelingen nog geen
tien tellen later al in de antivries-
stoohihuls lagen. Dit werktuig is
misschien nog niet bij alle medici
bekend, maar wij weten zeker, dat
men er in Rijkhuyzen fantastische
resultaten mee behaald heeft, ook
al is het toestel nog niet voorzien
van de z.g. 'broeder-Blonk-schuif'.
Wij zien wel, dat een handige
verpleegster bezig is de verschillen
de metertjes te controleren en op
de juiste momenten tapt zij het
dooi- en smeltwater af uit de daar
toe bestemde kraan
PELLI, PINGO EN HUN VRIENDEN
WWMÖÖT
SP6CU(,AA5fWN
Tekening van Kathe Kollwitz (1867-1945) zelfmoord.
sche raadgevingen. De belangrijkste
daarvan is: verwijs niet meteen
door naar een gespecialiseerde in
stantie, want de huisarts is altijd
nog degene die het dichtst bij de
mensen staat. De huisarts kan ook
beter de omgeving inschakelen bij
de hulpverlening.
Gesprek
Hetzelfde kap gezegd worden van
andere hulpverleners: maatschap
pelijk werkers en dominees en pas
toors. De verlegenheid met dit pro
bleem kan alleen overwonnen wor
den door erover te praten en er iets
aan te doen. Wat dat betreft is het
boekje van prof. dr. G. Th. Rothui
zen 'Afspraak met de dood' (1972)
een moedige poging geweest ook ln
kerkelijke kring, waar zelfmoord
zoveel eeuwen als een doodzonde is
afgedaan, het gesprek op gang te
krijgen. Rothuizen wil de zelfmoord
niet accepteren als oplossing voor
wanhopige mensen. Maar hij breekt
ook met de gemakkelijke en op erg
gammele bijbelse voorbeelden
(Simson, Saul, Ablmelech en Ju
das) gebaseerde veroordeling zon
der meer, De bijbel spreekt zich,
ook in de genoemde gevallen, niet
rechtstreeks over zelfmoord uit. Het
nee tegen de zelfmoord moet vol
gens Rothuizen vooral voortkomen
uit onze eigen betrokkenheid ('Je
mag ons niet in de steek laten') en
uit. Gods genade die sterker is dan
de dood. Hij zegt er wel bij dat die
genade Gods de mens van voren èn
van achteren (dat ls na zijn daad)
omringt.
Naast deze hulpverlening van huis
arts, maatschappelijk werkers en
pastores zullen echter meer gespe
cialiseerde hulpverleners nodig zijn.
De crisiscentra in Groningen,
Utrecht, Den Haag en Amsterdam:
de opvang van Leger des Heils, JAC
en anderen. In de toekomst zullen
er overal dag en nacht geopende
hulpdiensten moeten komen.
Een van de belangrijkste vormen
van hulpverlening is de telefoni
sche hulpdienst, die nu al in vijf
entwintig plaatsen bestaat en ook
voor mensen buiten die plaatsen
bereikbaar is. Het telefoonnummer
staat voorin de gids: er wordt ge
dacht over één landelijk nummer.
De telefonische hulpdienst in Den
Haag (75 vrijwilligers, 16.000 tele
foontjes per jaar, één of twee, soms
drie zelfmoordproblemen per et
maal) doet vooral twee dingen:
'luisterend helpen' en tegelijk 'mis
standen signaleren'.
Als ook andere mensen de omvang
van het zelfmoord-vraagstuk beter
kenden, zou het aantal luisterende
oren en misstandbestrijders vanzelf
groter worden.
Dit is het laatste van twee artike
len over de zelfmoord. Het eerste
artikel, waarin vooral aandacht be
steed werd aan studies op dit ter
rein, stond in onze krant van zater
dag.
Uiteraard besteedde Brandpunt
zaterdag aandacht aan de dreigende
situatie in de Amsterdamse Nleuw-
marktbuurt. Het was een nogal
ongebruikelijke vertoning, dat de
Groningse wethouder Max van den
Berg in de studio zat om kritiek te
leveren op zijn hoofdstedelijke
collega's. Zonder dat iemand van het
Amsterdamse college aanwezig was
voor tegenvuur. Maar goed, de filo
sofisch ingestelde Groninger sprak
bedachtzaam verstandige taal. Ten
minste. dat zulen de meeste kijkers
hebben gedacht van zijn opmerking,
dat het beter ls een andere weg
te zoeken dan het doordrukken van
een plan met militair machts
vertoon.
Ook het zondagse magazine van
de NOS hield zich bezig met het
verzet van de Nleuwmarkters tegen
de metro-aanleg door hun'buurt.
Hier was te genieten van een
kleurrijk betoog, een sappige
liefdesverklaring jegens zijn ge
boortestad en buurt, zoals alleen
een rasechte Amsterdammer die
kan afsteken. 'We mogen van alles,
eten en drinken en zo, maar
hangen zullen we', klonk het
kernachtig en berustend. Het is te
hopien dat het gezonde verstand
op het nippertje toch nog zal
zegevieren. Aan twee kanten, wel
te verstaan.
Een veel ernstiger brandhaard ligt
ln het oude Palestina, op de weste
lijke Jordaanoever. De islamitische
burgemeester van Hebron vertelde
aan een Brandpunt-team zijn plan,
om dit gebied voor vijf jaar onder
toezicht te stellen van de Arabische
Liga of van de Verenigde Naties.
Daarna zouden de Palestijnen
moeten kunnen uitmaken of zij
zich bij Jardanië dan wel bij de
PLO willen aansluiten.
Na wat schakelen tussen de dwaze
lawine aan schoolboeken, ln
navolging van uitgebreide
krantenartikelen besproken in I op
Zondag, en muziek die niet stuk te
krijgen ls, zoals het duet uit De
Parelvissers, heb ik Op Weg naar de
Hemel gevolgd. Een verhaal van
Roald Dahl over twee bejaarde
echtelieden die elkaar uithollen. De
titel doet veel vermoeden, maar
heeft slechts betrekking op de
triviale ontknoping, namelijk dat
'papa' l'n de lift, of op weg naar
boven het loodje legt. Dat het een
gemenigheidje van de oude dame
was, werd niet duidelijk en dat leek
niet het enige zwevende in dit
werkje.
Tegen de nieuwe vorm van
Openbaar Kunstbezit heb ik al
eerder enige bedenkingen geuit.
De kijker heeft in feite geen enkele
boodschap aan de keuze van een
willekurig kunstenaar in een
bepaald museum. Dat vertelt ons
'vrijwel niets van die kunst zelf,
omdat kunstenaars nu eenmaal geen
uitleggers en kunsthistorici zijn.
Ger van Elk babbelde dan ook een
braaf eind weg.
TON HYDRA
CALABRIA De 42-jarige Petrus
Both, die in Bova Marina (Italië)
een bloemkwekerij heeft, werd za
terdag door twee gemaskerde man
nen neergeschoten. De Nederlander
werd in ernstige toestand in een
ziekenhuis opgenomen.
DEN HAAG In Den Haag heeft de
politie zaterdagmiddag een 12-jarige
automobilist' van de weg gehaald,
die met een 13-jarig vriendje aan
hét toeren was in de auto van zl-jn
vader. De jongen was vlak langs het
hoofdbureau van politie gereden en
surveillerende agenten merkten toen
op dat er 'een verdacht jeugdige be
stuurder in de auto zat'. Mijn vader
weet er van, beweerde de jongen,
maar pa wenste zich niet in te laten
met de vraag of dat zo was en wei
gerde zelfs zijn zoon van het bureau
te komen halen. De jongen werd
tenslotte naar huis gestuurd.
105
'Nu heb ik het gezegd.en moet je
ook de rest weten. Maar het is
gevaarlijk en misschien had je wel
liever dat ik niets had gezegd.
Maar, ik heb geen Woord meer ln
vrijheid en vrede gesproken sinds
hij ls 'weggegaan. Het was maan
den. alsof ik in een grafkelder
was opgesloten. Dat Dev mij mag
vergeven.maar ik kan het niet
helpen.
Zijn vliegtuig is over de Sowjet-
grens neergestort. Een noodlanding
zeiden ze. Zij zeggen dat het vlieg
tuig naar beneden is gekomen, niet
neergeschoten. Een klein, laagvlie
gend, ongewapend vliegtuigje... dat
moet toeval zijn geweest, wat er
ook is gebeurd. Hij was gewond,
maar niet ernstig. Zij stonden ln
contact met Moskou, qn in Moskou
was zijn naam bekend. Zij hadden
wel betere plannen dan Lawrence
Devlin eenvoudig van grensschen-
ding te beschuldigen. En zij werk
ten snel. Na een paar dagen.
hadden zij hem en mij ook'.
'U?'
'Hij ls hun gijzelaar zolang ik ge
hoorzaam', zei Elizabeth met woede
en wanhoop in haar stem. 'Ik heb
de helft van mijn leven doorge
bracht met tégen hen te schrijven
en nu ben ik tenslotte hun slaaf
geworden. Zij hadden berekend dat
ik hun prijs wel zou betalen,.en dat
heb ik tot nu toe ook gedaan. Zij
weten nu dat ik hen onvoorwaarde
lijk zal gehoorzamen als het om
Dev gaat'.
'Maar wat.wét hebt u voor hen
gedaan?' Het ontzettende van die
gevangenschap begon tot Sally door
te dringen. Zij keek met iets van
Catherine Gaskin
ontzag naar Elizabeth en vroeg zich
af hoe die uitgeteerde vrouw dat
kon hebben verdragen.
'Niets. Ik heb alleen gezwegen en
zij hebben mij zijn leven gegeven.
Zijn leven en zijn gezondheid, en
hem de verschrikking van een van
hun zogenaamde spionageprocessen
bespaard. Ik voor mij heb gezwegen
en mij hier op St. Martin terugge
trokken'.
'Maar waarom...?' Sally stond op
en boog dicht naar Elizabeth toe.
'Waarom?'
'Propaganda. Hun beste en goed
koopste wapen. O, nee.zei zè,
Sally's protest afwijzend. 'Het zou
te simpel zijn gewoon maar te zeg
gen dat Devlin naar de Russen was
overgelopen. Dan zouden zij hem
op een persconferentie moeten ver
tonen, en zij weten wel dat hij
nooit een dergelijke verklaring zou
afleggen. En dus moet ik het beves
tigen. over een paar weken zal ik
voor een pers een verklaring afleg
gen en zal het doen voorkomen of
het vrijwillig ls. Ik zal de pers
vertellen dat Devlin in Rusland is
en dat ik naar hem toe ga. Meer
niet, want meer hebben ze niet
nodig'.
Sally staarde haar verward en ge
schokt aan.
'Er zijn meer vrouwen gegaan', ging
Elizabeth verder. 'Ik zal niet de
eerste zijn. Ik kon kiezen en ik
koos om dit voor Dev te doen'.
Haar hand ging verstrooid naar
haar gezicht. 'Eerst wilde ik het
liefst maar dadelijk doodgaan, om
dat ik dan die keus niet behoefde
te maken. Maar als ik stierf, zou ik
niets voor hem winnen. Als ik
doodging voor dit alles was gedaan
zou Dev misschien ook sterven. Ik
wilde, als de beslissing eenmaal
was genomen, dadelijk gaan. Maar
ik leerde wel wie de baas was. Zij
zijn het die de tijd vaststellen.
Maar het is binnenkort'. Haar stem
was zwakker geworden, alsof zij
zich weer terugtrok in haar vage
wereld van pijn en problemen.
Sally wist zich eindelijk uit haar
eigen verdoving los te maken. 'Hoe
weet u dat hij nog leeft.daar
kunt u toch niet zeker van zijn? Zij
hebben hem misschien wel dood
gevonden, en een verhaal verzon
nen In de hoop dat u het zou
geloven. Als u die verklaring een
maal hebt afgelegd, hebben zij ge
wonnen. Dev hebben zij niet no
dig'.
Elizabeth gaf geen antwoord. Zij
keek Sally wezenloos aan, zij wil
de de vraag niet tot haar laten
doordringen, omdat twijfel de hoop
zou vernietigen.
Sally greep Elizabeths arm zo ste
ving beet dat deze het contact met
de ander wel moest voelen. Sally
moest voorkomen dat Elizabeth
zich terugtrok.
'Waarom gelooft u het?'
Radio vandaag
HILVERSUM I
NCRV: 7.00 Nws. 7.02 Het levende
Woord. 7.08 (S) Preludium. 7.30 Nws.
7.41 (S) Hier en nu. 7.55 (S) Aangestipt.
8.45 (S) Allemaal muzikanten. 10.30 Nws.
10.33 Lichte koorzang. 10.50 Schoolradio.
11.00 (S) In 't zilver. 12.00 (S) De
Klllma Hawallans Show. 12.21 Voor boer
en tuinder. 12.26 Med. t.b.v. land- en
tulnb. 12.30 Nws. 12.41 (S) Hier en nu
met aansl.: Makro. 13.00 (S) Metropole
Orkest met solist. 13.25 (S Onder
16.00 (S3) Een mondje Frans. 16.30 (S)
Keerpunt. OVERH.VOORL.: 17.20 Ont
moetingen met Rijksgenoten. TROS:
17.30 Nws. 17.32 Aktua.
PP: 18.19 D.S."70. TROS: 18.30 Nws.
18.41 (S) A la carte. EO: 20.00 Reforma
tie en reveil. 20.15 (S) EO-Metterdaad.
20.30 (S) Lijdensmeditatie. NOS: 21.30
Franse chansons. 21.45 (S) Eurollght.
22.25 Ultz. van de Bond zonder Naam.
22.30 Nws. NCRV: 22.40 (S) Hier en nu.
NOS: 22.50 (S) Hobbyscoop. 23.20 NOS-
Jazz. 23.55-24.00 Nws.
1 HILVERSUM II
VARA: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymn.
7.20 (S) Spitsuur. (8.00 Nws. 8.11 Dingen
v.d. dag) 9.00. (S) Dansorkest met solis
ten. 9.35 Waterst. 9.40 Schoolradio. NOS:
9.50 (S) Muziek uit de Middeleeuwen en
de Renaissance. 10.30 Meer over minder.
(11.00 Nws.). RVU: 11.40 Verdomd, wat
zijn die banken hard. NOS: 12.00 Den
Haag deze week. 12.16 SYMBIOSE. NOS:
12.25 (S) Prom.ork. 13.00 Nws. VARA:
13.11 Dingen v.d. dag. 13.20 Ombudsman.
NOS: 13.30 Vonken onder de as. 13.50
(S) Radlorama. 14.30 (S) Zoeklicht op
Nederland. EO: 16.00 Nws. 16.03 Klank
bord. 16.10 (S) Licht en uitzicht. 16.40
(S) Eigenwijs. 17.00 (S) Na vijven.
OVERH.VOORL. 17.40 De Politie nu. EO:
17.55 Med.
18.00 Nws. 18.11 Klankbord. 18.30
(S) Jeugdtoer. PP: 19.00 D'66. EO: 19.10
Lectuur op tafel. 19.20 (S) WIJ hebben
een woord voor de wereld. 19.45 Bijbel
studie. NCRV: 20.00 Nws. 20.05 (S) Over
denking. 20.15 (S) Alexander Voormolen
80 Jaar. 21.15 (S) Klass. pianomuz. 22.00
(S) Llterama-llve. 23.00 Vrouwen ln de
DDR. 23.20 (S) Radio Kamerork. met
zangsol. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM III
AVRO: 7.02 Drie op Je boterham. (8.03
Radlojourn.) 9.03 (S) Pep-op-drle. 11.03
Radiojourn. 11.06 Etrie draalt op verzoek.
12.03 (S) Drie tussen de middag. 14.03
Radlojourn. 14.06 Pop-kontakt I. 15.03
Pop-Kontakt II. 16.03 De Hitmeesters.
(17.03 Radlojourn.) NOS: 17.55 WK Hoc
key ln Kuala Lumpur.
18.02 Joost mag niet eten.
AVRO: 19.02 Drie lopot achter. VPRO:
20.02 (S) VPRO-maandag. (20.02 (S) Tilt,
21.20 (S) Jazz uit de West. 22.02 (S) Rik
Zaal. 23.02 (S) Wlm Noordhoek. 24.02 (S)
Jan Donkers. NOS: 1.02 Tineke. 4.02 Was
handje. VARA: 6.02-7.00 Alfred Lagar-
de.
Speciaal
0 Ook ouderen met belangstelling
voor schepen en havens zullen het
Interessant vinden dat zes landen
hebben samengewerkt aan een
schooltelevisieprogramma over Eu
ropese havens. De eerste uitzending
belicht de haven van Londen.
Ned. 1, 11.35
0 De KRO zendt de twintig jaar
oude film Het wonderlijke leven
van Willem Parel uit. Vier mede
werkenden behoren niet meer tot
de levenden, t.w. titelrolvertolker
Wim Sonneveld, Peronne Hosang,
Hans Kaart en Thom Keiling.
Ned. 1, 20.35
0 Aktua TV geeft achtergrondin
formatie.
Ned. 2, 22.10
0 Bertold Brechts toneelspel Die
Gewehre der Frau Carrar is door
Egon Monk voor televisie bewerkt.
Duitsl. 2, 21.15
0 De Bayerischer Rundfunk raadt
ouders aan hun nog jonge kinderen
niet te laten kijken naar de harde
Amerikaanse documentaire over de
misdaadbestrijding in de grote stad.
Duitsl. 1, 21.45
0 In het Tros-concert zijn hoogte
punten te beluisteren uit Die
Walkiire, Siegfried Waldleben en
Tannhauser van Richard Wagner.
Hilv. 1, 18.41
0 Victor Nerincq, een van de wei
nige doedelzakbouwers in de Bene
lux, vertelt in Jeugdtoer van de EO
over zijn werk.
Hilv. 2, 18.30
0 De NCRV eert de tachtig jaar
geworden componist Alexander
Voormolen met de uitvoering van
vijf van zijn werken. Dat zijn: Eli-
ne, Concert voor hobo en orkest,
Delft in avondschemering, Herin
neringen aan Holland en de Spie-
gelsuite.
Hilv. 2, 20.15
TV vandaag
NEDERLAND I
NOS NOT
10.45-11.10 Schooltelevisie
11.35-12.00 Schooltelevisie
NEDERLAND I
TELEAC
18.15 Nederlands voor buiten
landse werknemers
les 5 (Herh.)
NOS
18.45 Paulus de
Boskabouter
18.55 Journaal
KRO
19.05 Voor een briefkaart
op de eerste rang
NOS
20.00 Journaal
KRO
20.20 Een mooie toekomst
programma over en met
jonge mensen
20.35 Het wonderlijke leven
van Willem Parel, film
22.05 Rooilijn: Informatie
over e e n onderwerp in
de aktuele sfeer
22.30 SYMBIOSE
NOS
22.35 Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.45 Paulus de
Boskabouter
18.55 Journaal
TROS
19.05 Arpad de zigeuner
19.25 NL-tippers
NOS
20.00 Journaal
TROS
20.21 Ons kent ons, spel-
programma
21.20 De F.B.I., misdaadserie
22,10 Aktua-TV
NOS
22.50 Journaal
Ruimere voorlichting
over milieubelasting
Van een verslaggever
UTRECHT De provincie Utrecht
is van plan de voorlichting over de
z.g. milieubelasting drastisch uit te
breiden, nu er de laatste weken
nogal wat te doen is geweest rond
de kwestie van het grote aantal
weigeraars van deze heffing en de
daarmee samenhangende blokkades
van girorekeningen. Naar schatting
zijn er 30.000 tot 50.000 weigeraars
in de provincie Utrecht.
De uitgebreide voorlichting zal zich
richten op bepaalde groepen (b.v.
vakbonden en huisvrouwenorgani
saties), scholen, er komen televi
siespots binnen de zendtijd van de
centrale overheid en aan openingen
van nieuwe zuiveringsinstallaties
zal meer publiciteit worden gege
ven. Gedeputeerde Staten, die deze
voorstellen volgende week gaan be-
Horizontaal woorden invullen die
verticaal dezelfde betekenis hebben.
1: krijgsgewoel, 2. Noors christen-
prediker, 3. bereide dierenhuid, 4.
plaats in Friesland, 5. rangtelwoord,
6. geneeskrachtige wortel, 7. koop
lust, 8. inhoudsmaat, 9. muggelarve,
10. bestelloon.
Oplossing van vrijdag.
Horizontaal: 1. protektie; 2. roe,
are, rot; 3. os, regie, NI; 4. meel,
spreken, voelen er overigens veel
voor de benaming milieubelasting
te veranderen ln zuiveringsheffing,
die volgens hen positiever over
komt.
Dambord-puzzel
en, dek; 5. enk, snee, de: 6. neet,
st, Let: 7. adres, leng; 8. dal, Epen,
Ne; 9. erlka, etui.
Verticaal: 1. promenade; 2. ros,
ene, dar; 3. oer, eker, li; 4. tael,
steek; 5. erg, Ens, spa; 6. kei, net,
lee; 7. tred, el, ent; 8. ion, eden,
nu; 9. etiket, gei.
