Doopsgezinden staan
voor jaar van herdenken
Discussie over
herdoop van predikant
'lisMil
Uit de kerkbladen
Vandaag
'Broederlijke vereniging'
<fón bjortttïtcüe ttcwenmge
fcucrijöe/öjeötcnte
cnttngljc öesièloctöCtot/ft
Jicfw met ooeH öc gauen öca
«éecf7o/biet)andë&aö gcfon
ör roojt/alicu geloomgm tot
tfctdjyctt noofi/ rn uoiflfan» Jotm.te.c
ötctjj tn alle tyocfticyt/tot af
öcn cpitöc.Jimê. £>y met allé
lirfjeljijetc^oöe/ctt htnöew
beo ltdjts/tuelchc ouetaloct*
fïtopt wn/gcitjtk fp ua
oufeii fêaö oet«?ömem 590/
macc fp tigaüm ?mt eenmoe
oelic tn cenê «éoö/cn Ida# on y
fet allet,<éenaöc ett ojicöc in*
bet Ijcfti fymetv aüen.?tmê.
Jt 9 Itcue
Bestuur DS'70
bewondert
Van Veenendaal
Dr. J. C. Hooykaas
overleden
Water begint
weer te zakken
Trouw
K wartet
Berkhof als
exponent van
deze tijd
„Argenta" Super Lux:
de lamp met 30%
meer licht op tafel
Nieuwe boeken
TROUW/KWARTET MAANDAG 23 DECEMBER 1974
KERK /BINNENLAND
ÏC
T2/K2"
door dr. S. L. Verheus
De doopsgezinden staan voor een jaar van herdenken en gedenken: in 1975 'bestaan' de doopsgezin
den 450 jaar. Dit zal onderwerp zijn van bijeenkomsten in Zwitserland deze zomer, maar ook in de
Nederlandse broederschap hoopt men door publicaties en discussiekringen het verleden tot een bron
van inspiratie voor het heden te laten worden.
Wat dat betreft mag het een goede
zaak genoemd worden dat onlangs
een Doopsgezinde Historische Kring
werd opgericht, die uitgaven van
geschriften over geloof en geschie
denis van het doperdom wil uitge
ven, voorts bijeenkomsten belegt
en samenwerking zoekt met reeds
bestaande verenigingen in het bui
tenland. Tot vreugde van de initia
tiefnemers groeit de Kring snel en
een eerste wens: publikatie van
historische documenten, ging in
vervulling: als 'Doperse Stemmen 1'
verscheen 'Broederlijke Vereniging',
een nieuwe vertaling van de zgn.
Schlelthelmer Belijdenis, een aan
tal artikelen, waarop de in 1527 te
Schlaten am Randen bijeen geko
men dopers elkaar vonden.
Het waren zeven punten, waarover
men het eens was geworden: doop,
ban, breking van het brood, afzon
dering van de gruwelen (bedoeld is
wereldse afgoderij), de herders in
de gemeente, en de kwesties van
zwaard en eed. Men neemt alge
meen aan dat de tekst, zoals die
ons is overgeleverd, van de hand is
van Michaël Sattler (1490-1527). De
tekst werd voor het eerst in onze
taal uitgegeven in 1560, in 1909
door prof. dr. S. Cramer in de
Bibliotheca Reformatoria Neerlan
dica herdrukt en is nu opnieuw
vertaald door ds. H W. Meihuizen,
lector aan de doopsgezinde kweek
school, naar de ook pas uitgekomen
bronnen-uitgave van Heinold Fast,
een omvangrijk werk over de do
pers in Oost-Zwitserland (Zürioh
1973). Doperse Stemmen 1 bevat
bovendien een inleiding op de
tekst, eveneens van Ds. Meihuizen
en 2 aansluitende artikelen: 'De
Broederlijke Vereniging, een voor
lopig consolidatiepunt der broeder
schap', door prf. dr. mr. J. A. oos-
terbaan en een naar het heden
verwijzende beschouwing van prof.
dr. H. B. Kossen 'Zeven overwegin
gen bij de zeven artikelen van de
Broederlijke Vereniging'.
Betekenis
De betekenis van deze uitgave ligt
enerzijds in de mogelijkheid om
kennis te nemen van een aantal
standpunten betreffende het karak
ter van een christelijke gemeente,
die in een bepaald opzicht mer
kwaardig actueel blijken te zijn (de
verhouding kerk en staat, de ver
nieuwde. sobere levenswijze, de
noodzaak van een zekere tucht),
anderzijds is het boekje mede door
de er aan toegevoegde artikelen
uitgangspunt voor een niet alléén
historische kwestie, waarvoor de
tekst van het boekje ons stelt: ging
het vóór alles om een duidelijk
belijden tegenover de buitenwacht
óf was het bedoeld als een confes
sioneel sluiten van eigen gelederen
en gericht tegen (een nog niet
geheel opgehelderd aantal broe
ders), die er minder strakke leven
spraktijk op nahielden. De discussie
onder de deskundigen is daarover
nog niet geheel rond, maar dit
maakt de lezing er niet minder
boeiend om.
Kenmerkend
Voor de nog altijd zeer velen, die
nog maar heel weinig van de
doopsgezinden afweten (bij herha
ling verwisselt men vooral in verta
lingen doopsgezinden en baptisten)
kan dit boekje een handzame inlei
ding zijn om iets te gaan begrijpen
van dat 'eigene' dat vele dopers zo
dierbaar is. Wij laten enkele ken
merkende passages volgen:
De doop moet gegeven worden aan
al diegenen, aan wie de boete en
verandering des levens is onder-
wexen en die waarachtig geloven,
dat hun zonden door Christus zijn
weggenomen, aan al diegenen, die
in de opstanding van Christus wil
len andelen.Over de breking des
broods zijn wij het eens geworden
en hebben aldus bepaald: allen die
één brood willen breken ter ge
dachtenis van het verbroken li
chaam van Christus en allen, die
van één drank willen drinken ter
gedachtenis van het vergoten bloed
van Christus, moeten tevoren vere
nigd zijn In één lichaam van Chris
tus, dat is in de gemeente Gods,
waarvan Christus het Hoofd is en
wel door de doop.
Het ambt van de herders in de
gemeente bestaat uit: lezen en
aansporen, onderwijzen, vermanen,
straffen of bannen in de gemeente,
alle zusters en broeders goed voor
gaan in het gebed, in de breking
des broods en acht geven op alle
dingen van het lichaam van Chris
tus, zodat dat gebouwd en verbe
terd wordt, de naam Gods door ons
geprezen en geëerd en de lateraar de
mond gesnoerd wordt.
Ten aanzien van het zwaard stelt
het geschrift zich op het standpunt
dat dit enerzijds alleen een over
heidszaak is, maar dat een Christen
hier zich zeker van zwaardmacht
heeft te onthouden.
Niet eenvoudig
Uit de toegevoegde artikelen blijkt
dat de interpretatie van deze 'belij
denis' mede van betekenis is voor
het accent dat men legt op de
gemeente in verhouding tot het in
dividuele geloof. Daarover is zowel
in binnen- als buitenland het laat
ste woord nog niet gevallen. Uit
het opstel van prof. Kossen blijkt
wel dat een sprong naar de theolo-
gie-van-nu nog niet zo eenvoudig
is. Wie op zoek is naar een 'open
gemeentemodel' kan zich wel af
vragen of d£t het nu was wat daar
in Schlaten am Randen aan de
orde was. Verantwoorde bezinning
op het verleden èn een discussie
tan ftucn 4rticuicn.
over wat wij er in het heden mee
doen moeten lijkt ons een zinvolle
zaak.
'Broederlijke Vereniging' (50 blz) is
te bestellen bij de Doopsgezinde
Historische Kring 5,- Wie zich
voor het nieuwe jaar nog opgeeft
als lid van die kring 15,- per
jaar) krijgt het boekje gratis thuis.
Adres: Singel 454 Amsterdam-C. Op
de groeiende belangstelling voor
het anabaptisme als onderdeel van
de kerkgeschiedenis hopen wij bin
nenkort terug te komen.
Dr. S. L. Verheus, doopsgezind the
oloog, is als kerkhistoricus verbon
den aan de Universiteits-Biblio
theek van Amsterdam.
UIT
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
de schrijver vermeld.
VAN LEZERS
Onderwijs
Als gepensioneerde ben ik het vol
ledig eens met dr. Crijns als hij
zegt (Tr.-Kw. 18 december)'Het
enige bezwaar tegen een regeling
van geleidelijke pensionering in het
onderwijs op grond van persoonlij
ke omstandigheden is eigenlijk de
vervélende naam: invaliditeitspen
sioen'. Ik zou als naam willen voor
stellen 'omschakelingsregeling'.
Mensen die hiervan gebruik willen
maken, béhoeven zich nog niet in
valide te gevoelen, integendeel, zij
kunnen, zij het op beperkter schaal,
nog een heel nuttige functie in de
school vervullen als zij bijvoorbeeld
10 a 15 lesuren per week geven.
Zelf werk ik nu nog 20 lesuren per
week, hoewel ik 65 jaar ben en dus
volledig gepensioneerd.
Er zijn vrijwel geen tijdelijke lera
ren te vinden voor bepaalde vak
ken. Voor de leerlingen en ook voor
mijzelf is het fijn, dat ik 20 lesuren
helpen kan. De naam 'omschake
lingsregeling' geeft mijns inziens
duidelijk de doelstelling aan, nl. de
geleidelijke omschakeling naar een
rustiger werkperiode. Nu de gezond
heid van veel bejaarden tegenwoor-
Visser-Neerlandia
prijzen toegekend
DEN HAAG Het hoofdbestuur
van het Algemeen Nederlands Ver
bond (ANV) heeft de Visser-Neer-
landiaprijzen 1974 voor toneel- en
hoorspelen toegekend. De uitreiking
zal in 1975 geschieden.
Prijzen voor toneelspelen zijn toe
gekend aan: Per Justesen te Am
sterdam, voor 'De lamp hangt
scheef', R. B. Barkman te Amster
dam voor 'De anatomische les', Mi
chel Desmyter.te Lier (België) voor
'En dzt we toffe jongens zijn' en
Lucienne Stassaert te Antwerpen
voor 'Best mogelijk'.
Prijzen voor hoorspelen gaan naar:
Rudolf Bruyn te Heemstede, 'Mister
international', Willem Capteyn te
Amsterdam, voor 'Gebroken dienct',
Johan Breedveld te Amsterdam
voor 'De man met de snor', Mark
Insingèl te Nukerke België), voor
'Een kring' en Toos Staalman te
Hilversum voor 'De sleutel'.
dig aanmerkelijk beter is dan vroe
ger, zou het voor velen psychisch
beter zijn als zij op beperkter
schaal door zouden mogen gaan
met hun werk.
Rhenen
H. Moret
Van een verslaggever
AMSTERDAM Het hoofdbestuur
van DS '70 bewondert de moed van
mevrouw Van Veenendaal de prak
tijken van de toneelgroep Proloog
aan de kaak te stellen, zonder ge
bruik te maken van de mogelijk
heid zich binnen de parlementaire
onschendbaarheid te blijven bewe
gen.
Dit is meegedeeld in een communi
qué, waarin het hoofdbestuur van
DS '70 zich stelt achter het streven
van het Tweede-Kamerlid de to
neelgroep, door haar een 'rode
mantelorganisatie' genoemd, te
ontmaskeren. Naar het hoofdbestuur
meent, is alleen de daartoe gekozen
procedure niet bevredigend. Vol
gens de verklaring heeft DS '70
ernstige bezwaren tegen vorming
van een politlek-indoctrinair ka
rakter. Het hoofdbestuur van de
partij wil dat de subsidie van gezel
schappen die vormingstoneel bren
gen. apart wordt bezien.
DEN HAAG Op 61-jarige leeftijd
is onverwacht overleden dr. J. C.
Hooykaas, hervormd emeritus-pre
dikant en een kleurrijke persoon
lijkheid aan de rechterflank van de
gereformeerde gezindte.
Dr. Hooykaas studeerde te Leiden
en werd in 1936 predikant. Hij
stond in Dussen, Benschop en Ar-
nemuiden. In 1949 werd hem onge
vraagd emeritaat verleend. Sinds
dien verrichtte hij hulpdiensten in
vrije oud-gereformeerde groeperin
gen.
Nadat hij in 1951 aan de universi
teit van Montpellier de doctorstitel
verworven had, begon dr. Hooykaas
in 1959 in Sliedrecht de 'Academia
theólogiaè reformatae' met hemzelf
als enige hoogleraar. De bedoeling
van deze academie was vooral, om
vrijstaande oefenaars enige theolo
gische scholing te geven. Later
werd de hogeschool naar Rotterdam
verplaatst.
Ook op politiek gebied was dr.
Hooykaas actief. Zo was hij van
1965 tot 1969 gemeenteraadslid in
Den Haag voor de Boerenpartij.
ARNHEM Sinds gistermorgen is
het water van de grote rivieren
weer aan het zakken. Het droge
weer van de laatste dagen heeft in
het Duitse stroomgebied van de
Rijn gezorgd voor een sterke daling
van de waterstand.
Over enkele dagen zal ook in ons
land het waterpeil in de rivieren
weer tot normale omvang zijn te
ruggebracht, zo verwacht Rijkswa
terstaat. Maar het zal nog wel en
kele dagen duren, voordat de on
dergelopen kaden, weilanden en ui
terwaarden weer droog vallen.
TROUW HOUDEN (HET ZEVENDE
WOORD)
Het gebod 'gij zult niet echtbreken'
schijnt oorspronkelijk betekend te
hebben dat je de vrouw van een
ander, die zijn bezit was, niet
mocht stelen. Wij denken bij dit
woord aan het huwelijk. Wij spre
ken dan al gauw van de grote
waarde van het huwelijk en de
heiligheid ervan. Even doorgerede
neerd en ook het huwelijk wordt
een abstrakt stuk heiligheid, waar
voor de mens bereid moet zijn te
sterven. En dat is precies niet de
bedoeling. Het huwelijk is er voor
de mensen, om hen gelukkig te
maken en te bevrijden. En ik kan
me indenken dat als een huwelijk
dat niet meer kan en doet, dat het
dan heeft opgehouden een huwelijk
te zijn. In een huwelijksliturgie
van Huub Oosterhuis staat dat
mooie zinnetje: Hij heeft zich aan
de mensen getrouwd. Dat is waar.
We lezen het als Jezus de bruide
gom heet en de gemeente de bruid
genoemd wordt. Misschien is dat
wel het wezenlijke van kerstfeest.
Er bestaat geen gebod om het
kerstfeest te vieren en soms denk
ik wel eens dat we er om alle
soesah eens met z'n allen tegelijk
mee op moesten houden en b.v. de
eerste zondag in januari zouden
moeten vieren, de zondag van de
verschijning van de Heer. Maar
misschien dat daarom kerstfeest zo
in de kerk aansloeg omdat we het
besef hadden: ja, hier begint het
op aarde. God trouwt met ons. Hij
verbindt zich nu op leven en dood
met ons. In rijkdom en armoede, in
ziekte en gezondheid, in goede en
kwade dagen. Totdat de dood ons
scheide. En dat zelfs niet meer. En
dan te bedenken dat dat allemaal
zo klein en kwetsbaar begon, met
een paar onbekenden en een kind
(Exodus 20, 14).
m «I GEREFORMEERDE KERKEN
Bernenen: t.p Amsterdam tcand R
Verschillende lezers reageerden op ons bericht betreffende de
gereformeerde dominee G. F. Ch. Goslinga, die zich heeft laten
herdopen door onderdompeling, en op de in de rubriek 'Uit de
kerkbladen' geciteerde mening van drs. A. K. van der Mey, dat
herdoop geen doop is, maar ongeloof.
werkt, wie zal het dan keren? De
Geest blaast waarheen Hij wil.
D. C. Deutekom te Amsterdam:
Ook ik heb mij als gereformeerde
laten dopen en was heel dankbaar
voor dezelfde ervaring als ds. Gos
linga, dat ik sindsdien de Heer
Jezus beter heb leren kennen. Maar
het frappeert mij, dat ds. Goslinga
werd overtuigd door de Geest, ter
wijl ik juist door het Woord. Ik heb
toen in de concordantie alle tek
sten nagelezen over 'doop' en 'do
pen'. Beide zijn handelingen en wel
die alleen een volwassene kan
doen.
F. L. Stolk te Rotterdam:
U schrijft, dat ds. Goslinga zich
heeft laten herdopen. Zou het niet
beter zijn zonder meer te zeggen,
dat hij zich heeft laten dopen? Wij
belijden naar Efeze 4 één Heer, één
geloof en één doop. Dat betekent
voor vele gelovigen, dat er geen
christelijke doop is dan die plaats
heeft op de belijdenis van het ge
loof in Christus door de onderdom
peling in water in zijn naam (Rom.
6:3, 4).
P. Jager te Nieuw-Weerdinge:
Wie onbevangen het Nieuwe Testa
ment leest dus niet door een
traditionele bril ontdekt de or
de: het Woord van God wordt ge
hoord: het wordt aanvaard en men
laat zich dopen. Goa Delooft en
C. Kosten te Rotterdam:
Wat is het geweldig, als de Heilige
Geest iemand zover brengt, dat hij
zich In gehoorzaamheid laat dopen
door onderdompeling. Kort geleden
mocht ook ik de doop door onder
dompeling -ondergaan en ik mag
zeggen: Jezus is overwinnaar in
mijn leven, Hij wil zich ook aan
mij openbaren. Door het waterbad
heen mag ik een nieuw mens zijn.
Fijn, dat ds. Goslinga in het ambt
mocht blijven. Ik moest uit de ker-
keraad van de gereformeerde kerk,
die ik als ouderling diende. Er was
veel begrip, maar toch vond men
het onverenigbaar met de gerefor
meerde belijdenis. Ik hoop, dat de
synode zich nog eens uit zal spre
ken voor de bijbelse doop.
J. Pasveer sr. te Baarn:
Naast de vele gereformeerde kerk
leden, die zich de laatste jaren
hebben laten herdopen, is er nu
ook een predikant. Tr.-Kw. van 5
februari maakte al melding van een
artikel van dr. K. J. Kraan 'Waar
om niet herdopen?' Hij schreef
o.a.: 'Het is een onloochenbaar er
varingsfeit, dat steeds meer ge
meenteleden zich door de Heilige
Geest tot de volwassendoop geleid
weten'. Dit alles is een wolkje als
eens mans hand aan de kerkelijke
hemel van Nederland, die zich ze
ker zal uitbreiden, want als God
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Direcfie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.fllro
X 500.
Het gereformeerde maandblad Cre
do heeft een heel nummer gewijd
aan' prof. Berkhofs dogmatiek
•Christelijk Geloof'. De teneur is
overwegend kritisch. Zo concludeert
dr. B. Wentsel:
Een flink snuifje hermeneutiek
vermengd met een flink brok bar-
thianisme, aangelengd met een be
hoorlijke hoeveelheid horizontalis
me, ingebed in een bad van evolu-
tionisme, vermengd met een dosis
dialectiek, ziedaar de ingrediën
ten waaruit Berkhof zijn geloofsleer
heeft opgebouwd'). Berkhof is een
kundige smid, die in frisse stijl
deze elementen samensmeedt.
Mijn oordeel is dat dit boek vooral
en voornamelijk een individueel, ja
individualistisch ontwerp is. De
klassieke gereformeerde theologie
komt er niet best af. De exegese is
zwak. Het is Bavinck niet. Het is
Calvijn niet. Het is Berkouwer niet.
Het is de Nederlandse Geloofsbelij
denis niet. Het is Berkhof als expo
nent van een bepaalde tijd: inte
ressant, zoekend, ponerend, vrijblij
vend, veel omverhalend, aanvech
tend, experimenterend. Mag een
kerkelijk hoogleraar zo schrijven?
Mijn mening is: nee. De kerk is
een pilaar van de waarheid. Zij
mag niet experimenteren. Wie kerk
zegt. zegt vastheid, betrouwbaar
heid, zekerheid.
Verzoening-
Prof. dr. K. Runia gaat in op Berk
hofs christologie en snijdt met na
me de kwestie van de prae-existen-
tie (het hemels voorbestaan) van
Jezus aan:
Toch moeten we zeggen, als we
Berkhof's ontwerp meten aan de
Schrift, met name aan het N.T., dat
de laatste en diepste dimensie ont
breekt. Berkhof is wel op het ge
heim van de mens Jezus gestoten,
maar hij heeft niet de diepste di
mensie van dit geheim gepeild, zo
als dit in het N.T. telkens weer in
allerlei verbanden wordt aangeduid,
nl. dat we in deze mens Jezus maar
niet te maken hebben met een
volmaakte menselijke verbonds-
partner, door God zelf te voor
schijn geroepen in de geschiedenis,
maar met God zelf. Het geheim van
de verzoening en verlossing is vol
gens het N.T. het geheim van de
goddelijke uitgang naar en ingang
in deze wereld. In de mens Jezus is
God zelf deze wereld binnengetre
den. In alle mogelijke variaties
keert juist dit thema voortdurend
terug in het N.T. Dit was ook de
diepste achtergrond van de felle
christologische en trinitarische
twisten in de kerk van de eerste
eeuwen. Het ging niet om een stuk
menselijke speculatie, maar om de
diepste vraag van het christelijk
geloof: zijn wij door God zelf ver
lost of niet? Berkhof's dogmatiek
cirkelt rondom dit geheim, maar op
het beslissende moment gaat hij
toch in een andere richting. Daar
om blijven de laatste vragen toch
onbeantwoord, ook de vraag der
verzoening.
Ervaring-stheoloog
Van prof. dr. W. H. Velema is in dit
Credonummer een fragment opge
nomen uit zijn bijdrage aan Weer
woord (de feestbundel bij Berkhofs
zestigste verjaardag) over de recht
vaardiging en heiliging bij Berkhof.
'Van een gerechtigheid die zou be
staan in het voldoen van de eis van
Gods wet en het ondergaan van de
toorn van God tegen onze zonde,
wil Berkhof niet weten. Hij is daar
in heel beslist. Hij meent namelijk
dat we met zulke juridische begrip
pen in onze tijd niet uit de voeten
kunnen'. Hij verwijt Berkhof een
tegen elkaar uitspelen van Paulus
en Johannes.
Ook ds. M. P. van Dijk, die de
eschatologie bij Berkhof onder de
loupe neemt, noteert, dat Berkhof
tegenstrijdigheden in de bijbel
aanneemt en dan de geloofserva
ring laat beslissen. Berkhof is ei
genlijk primair ervaringstheoloog,
aldus Van Dijk.
Drs. J. Helderman (die zich overi
gens inmiddels teruggetrokken
heeft als medewerker van Credo)
oordeelt aanmerkelijk gunstiger
over Berkhof ('steeds werd ik zeer
getroffen door de ware christgelovi-
ge grondtoon'), maar plaatst als
nieuwtestamenticus kritische kant
tekeningen bij Berkhofs visie op de
canon. Ook hij vraagt zich af, of
bij Berkhof de mens niet te zeer
maatstaf wordt ter bepaling van
het openbaringsgehalte van de
Schrift. Overigens: 'mét en van
Berkhof leert de aandachtige lezer,
dat elke formalistische benadering
van de H. Schrift, van het NT dus
ook, fout is'. Het administratieadres
van Credo is Van Galenstraat 60,
Zand voort.
Kerstbladen
Prof. dr. H. Faber maakt in zijn
boek 'Kiezen of delen' onderscheid
tussen twee soorten godsdienstige
beleving: het Vaderhuis-model en
het Exodus-model. Het Vaderhuis
model typeert hij met woorden als
rust, veiligheid, stilte, inkeer,
troost, traditie, harmonie, terwijl
hij voor het Exodus-model woorden
gebruikt als eropuittrekken, experi
menteren, uitdaging, toekomst. Wie
de kerstevangelisatiebladen van dit
jaar voor zich ziet liggen, wordt
gefrappeerd door de juistheid van
deze onderscheiding.
In een gezamenlijke oplaag van
een kleine anderhalf miljoen exem
plaren proberen de kerken en het
leger des heils traditiegetrouw met
deze bladen niet- en randkerkelij-
ken het kerstgebeuren te laten
meebeleven. De Elisabethbode is
het grootst. Het kerstnummer van
dit blad heeft een oplagecijfer van
460.000. Daarna volgen Open Deur
(350.000), de Strijdkreet (150.000),
de Goede Tijding (150.000), Echo
(overwegend gereformeerde bond;
100.000). De Zaaier (van de baptis
ten: 70.000) en Lichtstralen (vrij-
gemaakt-gereformeerd; 70.000).
Naar Fabers indeling vallen de Eli
sabeth-bode, Echo en Lichtstralen
duidelijk onder het Vaderhuis-type.
De Zaaier houdt het midden, ter
wijl Open Deur, de Strijdkreet en
(min of meer) de Goede Tijding in
hun kerstnummers representanten
zijn' van het Exodus-type.
Het thema van het kerstnummer
van de Strijdkreet (dat er qua
vormgeving duidelijk uitspringt) is
'Hoop voor allen'. Prominenten
geven hun visie op de toekomst,
zoals minister Pronk, die hoopt 'dat
we met z'n allen wijzer worden'.
'Mens van morgen' is het thema
van Open Deur. Hierin schrijven
bisschop De Smedt van Brugge, dr.
A. Jelsma (geref.) en prof. dr. J. de
Graaf en dr. A. H. v.an den Heuvel
(hervormd) elk op hun wijze over
Jezus als de mens van de toekomst,
die bevrijdend en bezielend op ons
toekomt. Dominee Margriet Gosker
uit Heerhugowaard redigeerde het
kerstnummer van De Goede Tij
ding. Onder het thema 'Nieuw Le
ven' komen een politieagent, een
boordwerktuigkundige, een kamer
lid (mevr. Kraaijeveld) en een stu
dent aan het woord.
zegt toe aan hen, die door het
geloof tot de doop komen. Wie de
lijn in de nieuwtestamentische ge
gevens ontdekt en inzake de doop
ook die lijn wil volgen, verricht
geen daad van ongeloof, maar een
daad van gehoorzaamheid. Zo is
men trouw aan het Woord van
God. Doop zonder geloof van de
dopeling is geen doop.
Jac. Bakker te Andijk:
Zelf heb ik ook wel eens gedacht:
als het je geloof nu eens versterkte,
is er toch niets tegen om je nog
eens te laten dopen? Maar dan
komt de Geest: Gij zijt gedoopt in
mijn naam en je hebt je jawoord
gegeven op volwasssen leeftijd: is
dat niet voldoende voor je? Komt
dat onvoldaan gevoel niet voort uit
je eigen hart en doordat je te veel
dingen reserveert voor jezelf? Komt
de blijdschap niet daardoor op een
laag pitje te staan en moet dat
overdopen dan niet als compensatie
daarvoor dienen?
D. Ph. Schouten sr. te Rotterdam:
Een familielid van mij werd in de
hersteld-verband-kerk gedoopt. Va
der was r.k. en moeder h.v. Toen
dat meisje naar school moest,
kwam ze aan de wal bij familie van
haar vader (want ze waren schip
pers) en werd ze katholiek opge
voed en deed haar heilige commu
nie. Later ging ze weer bij haar
ouders aan boord, verlangde gere
formeerd te worden en deed daar
belijdenis. Toen ze getrouwd was,
verlangde ze weer baptist te wor
den en liet ze zich herdopen. Vele
jaren later werd ze Jehova-getuige,
maar dat kon ook weer niet, tenzij
ze eerst baptist af werd en zich
weer opnieuw liet dopen. M.i. wordt
de doop dikwijls misbruikt als bin
ding. Maar voor mij is er geen
enkele pleitgrond dan het verzoe
nend bloed. Want het is genoeg dat
Jezus stierf, ja stierf voor u en mij.
F. Bruyn te Ede: t
Ds. Goslinga heeft zich opnieuw
laten dopen. Wat zal hier nu weer
uit voortkomen? Weer een synodale
behandeling? De kerk wordt wel
geschud. Ze is als een zeef. Kuitert,
Wiersinga, hoe zal het nu met Gos
linga gaan? Wijsheid zij toegebeden
voor allen, die zich over al die
problemen moeten bezinnen!
(Discussie gesloten).
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen: te Amsterdam kand. B.
Ledegang aldaar.
REMONSTR. BROEDERSCHAP
Overleden: J. G. J. van Itterson (62
jaar) te Wapenveld. Stond te
Schiedam (NPB), Lochem, Bandung
(prot. kerk in W. Indon.), Vlaar-
dingen, Groningen en Heerde-Wa-
penveld (NPB).
Geref. gem. in Ned.
Beroepen te Gouda: M. van Beek te[)r<
Opheusden.
it
le:
rg
(ADVERTENTIE)
voor dezelfde stroomkosten
Frans Coenen. Verveling. Roman
Nawoord door I. Sitniakowskyn
Meulenhoff, Amsterdam, 1974. 144
blz. 17,50.
In 1956 gaf Can Oorschot het 'Ver-__
zameld werk' uit van Frans Coenei^n
(1886-1936). Dit boek ten on
rechte zo getiteld is nog steeds
te koop 25,-) en wie voor weinigprc
geld een goede indruk wil kruger^oi
van Coenens veelzijdigheid moet he
beslist aanschaffen. Het bevat d<
romans 'Zondagsrust' en 'Onper
soonlijke herinneringen', voorts en
kele novellen, omvangrijke literaiiini
historische en literair kritische be n.
schouwingen, alsmede kort journa 3e;
listiek werk. Het zijn vooral d<
tv/ee genoemde romans gewees
waarmee Coenen de literatuurge
schiedenis is ingegaan (zijn kriti
sche werk, o.a. 'Studiën van d<:n*
Tachtiger Beweging' wordt echte£°
ook hoog aangeslagen). Van 'On
persoonlijke herinneringen', me
moires na zijn dood verschenen
werd laatst een televlsiebewerkint
uitgezonden, naar aanleiding waar
van Bruna het boek herdrukt
12,50). De belangstelling voo
Coenen leeft op, kan men dus zeg el
gen. 'Verveling' kondigt Meulenofj
aan als de eerste herdruk van eei,ef
reeks herdrukken van Coenens ro ba
mans. 'Verveling' verscheen in 189
en werd nooit herdrukt. Het boek i
ker nerkend voor Coenens pessi'g,
mistische romankunst. Al zijn boe J
ken handelen over uitzichtloze situ
aties en gevoelens. Hier is het eei^t
vrou.w die maar niet uitkomt bovei' c
de haar teneerdrukkende verveling»)*
Die verveling is veel meer dan altev
leen maar verveling, het is ervarin5rc
van zinloosheid van het bestaar:n
Coenen weet daar subtiel over t ar
schrijven, dat is waar, en ook bezimi
zijn roman een enorme samenhangaai
Het hele hoek handelt consequent
over die verveling. Hoezeer zo'n sa jn
menhang te prijzen is, in Coenen er
geval werkt het ook wel eentonig i<3
heid in de hand. Maar, de somber rk
heid blijft onontkoombaar en jn
securiteit en sobere beschrijvin en
daarvan is Coenen beslist een kleiftn
ne meester. Voor rijke en spirituele
zwartgalligheid moeten we echte uk
niet bij hem zijn. Alle verlangen ii t
het leven wordt bij Coenen klaa rk
en helder gesmoord. 'Wat de menn
sen belangrijk vonden liet haan
koud en iets anders, iets eigen: 1
had zij niet. Dat maakte haar zn.
leeg van binnen en zo eenzaam.c
T.vJJorc
Paul Koeck. Irish Mist. Standaardkid
uitgeverij. Antwerpen/P. N. va
Kampen Zoon NV, Amsterdanl°r
1974. (Gemini Literaire Paperbac101
35) 312 blz. ƒ24,90. en
Fernand Auwera. We beginnen d3r^
dag opgeruimd en lopen rond dn
tafel. Standaard Uitgeverij, Antwei nê
pen/P. N. van Kampen Zoon NU1
Amsterdam, 1974. (Gemini Literaiiar
Paperback 30). 208 blz. ƒ18.90.
R. Blijstra. Naar een ander pararm
dijs. Verhalenreeks. De Beuk/Amfn-
sterdam, 1974. 148 blz. ƒ15,- (il
beperkte, genummerde oplage va rê
500).
