Het is wat om voor het
eerst op aarde te zijn...
De kinderen
vieren het zo enig...
Verder
gaan met
Jan de
Koning
'I
Vandaag
Beroepingswe
Trouw
Kwartet
INTERESSANTE BOEKEN
voor de decembermaand
TROUW/KWARTET ZATERDAG 21 DECEMBER 1974
Tl
door ds. P. Oussoren
Rondom kerst blijken er in en buiten de kerk grote behoefte te zijn aan verhalen. Je kunt
daar laatdunkend over doen, maar ik vind het geweldig. We willen even stil zijn, luisteren, en
horen van het Licht. Daar hebben we verder meestal geen tijd voor. Zelfs niet met pasen,
pinksteren en de grote feesten van de synagoge in de herfst. Met kerst wel. Om die reden
komen er ook elk jaar weer tegen december nieuwe uitgaven op de markt om in de vraag
naar verhalen èn gedichten, te voorzien.
Ik wil hier drie boeken/boekjes aankondi
gen waarmee u iets kunt doen rondom
kerst.
Om te beginnen een boekje dat op voor
woord en achterkant na geheel door kin
deren geschreven is.
Wim Ramaker (geboren in 1943 en nu
chef Literaire Sektle NCRV) stelde 'Ik, zei
de ezel met zachte stem' samen uit duizen
den inzendingen van kinderen die gehoor
gaven aan een oproep iets te schrijven
over het kind Jezus. Het resultaat is niet
een 'kinderboek' maar een boek voor vol
wassenen. Als kinderen dit werk van hun
collega's lezen zullen ze het 'maar niks'
vinden, 'stom' en 'vol fouten'; voor kinde
ren zijn er betere boeken. Maar bij vol
wassenen zal 'Ik, zei de ezel' dezelfde
ontroeringen oproepen als 'Lieve Got'. Niet
direkt schaterbuien, wel soms een glim
lach, soms een soort heimwee naar zoveel
onbevangenheid, soms verbazing over zo
veel 'diepzinnigheid'.
het leek doodgewoon maar het was hei
lig
schrijft Wilma van Deernen, 11 jaar jong
(blz 68), in één zinnetje heel Gods werk
op aarde samenvattend.
Het is wat om voor het eerst op aarde te
zijn
schrijft Edmond F. (blz. 69). Ik word daar
even stil van. Jan Karssen (blz 62) zet een
kerstlied-traditie voort die teruggaat tot in
de middeleeuwen:
In de stal daar in het midde
Daar lag Jezus in een kribbe
hij lag daar zo zoetjes
te trappelen met zijn voetjes.
Bertle Morrenhof, 11 jaar, vult bladzijde 21
met een lied van 7 strofen die gezongen
kunnen worden op de wijs van 'Daar komt
een schip geladen'. Het had van de hand
van dr. Willem Barnard kunnen zijn! Niet
van hem zal Jan Peter, 8 jaar, (blz 65)
zijn relaas hebben:
Elke kerstdag ga ik met mijn ouders naar
de kerk.
Altijd wordt het verschrikkelijk laat.
Soms wordt het wel eens twaalf uur.
Dan staat er altijd een kerststaletje
op een tafeltje. Dat staat in de bijbel.
Maar je heb ook boeken waar in staat
dat Jezes in een grot geboren is
Ook of juist de kinderen ontgaat het
niet dat er wel vrede op aarde gezongen
wordt maar nog niet gedaan. Arie Wolven,
9 jaar, roept op blz 15 uit:
Vrede op aarde
O Heer Kwam u maar!!
en maakte u maar weer vrede
dan viel ik niemand in de rede.
En van Hanneke Smallegange, 9 jaar,
staat op blz 18 een korte en krachtige
preek die je niet voor mogelijk houdt van
een 9-jarige:
'Vrede op aarde!' zongen de engelen, maar
waar is die vrede dan?
Want er is oorlog in Israël, Afrika en
Vietnam.
Er is nog nooit één keer vrede op aarde
geweest
de mensen vinden het erg maar God nog
het meest.
We moeten zorgen dat er vrede komt en
vlug
want Jezus is naar de hemel gegaan,
maar komt ook weer terug.
Kerstmis heeft dus niets te betekenen op
aard
Maar voor wie zijn bijbel leest en in
God gelooft is
het kerstfeest heel wat waard.
Een kleine bloemlezing uit wat er in de
wereldliteratuur aan kerstverhalen is
wordt gegeven in Rond Bethlehems stal,
met verhalen van Anton Coolen, Selma
Lagerlöf, Dickens, Nijhoff, Böll, Stijn
Streuvels, Harriëtte Freezer, Godfried Bo-
mans e.a., bijeengebracht door Corinne
van Moorselaar. Een degelijk boek
om uit voor te lezen en velen worden
weer geroepen deze dagen om 'een verhaal'
voor te lezen, 'niet te ouderwets, maar ook
niet zo néér, over oorlog en zo', en die
velen kunnen hier terecht. De grote letter
waarin het boek is gezet maakt het ook
geschikt als cadeau voor opa en oma die
moeite krijgen met de kleine letters van
de krant.
Tenslotte Wit als sneeuw, 25 gedichten
van Nel Benschop voor advent en kerst.
Sommige van hoge klasse, door hun ver
rassende en ontroerende 'andere kijk' op
een 'Judas-figuur':
DE HERBERGIER
Waarom word ik door alle eeuwen
beticht van onbarmhartigheid?
Ik zou het wel uit willen schreeuwen:
ik kón niet anders in die tijd!
Ach ja, u hebt wel makkelijk praten,
maar moest ik dan een zwang're vrouw
tussen die ruwe mannen laten?
Als zij haar kind daar krijgen zou
dan was zij ook niet te benijden.
Dus heb 'k hen naar de stal gebracht;
ze waren dankbaar en bescheiden.
('k vroeg hun geen geld voor deze nacht)
Studie voor een Aanbidding der koningen, van Rembrandt (illustratie
uit 'Rond Bethlehems stal').
En toen de herders mij vertelden
van 't licht en van het hemels lied
dat englen zongen in de veldèn,
geloofde ik mijn oren niet:
Want in mijn stal werd Hij geboren
Wiens komst zo lang reeds was voorzegd.
Waarom moet ik dan steeds weer horen:
'Die herbergier was hard en slecht'?
Andere gedichten vallen op door hun een
voudige gebedstoon:
Laat het stil zijn in Uw nacht,
leer ons, eindelijk te zwijgen.
Laat alleen gebeden stijgen
op de plaats waar U ons wacht.
In de meerderheid zijn de 'bekende verha
len op rijm', niet zo opwindend om voor te
dragen of stil te lezen, maar enkele wel
zeer bruikDaar als liederen voor de zingen
de gemeente. Op wélke melodieën men ze
kan zingen staat er niet bij en daarom
geef ik hier maar een lijstje (met dank
aan ds. Hoogenkamp, Markt 35 te Veere
voor zijn register op de melodieën van de
Gezangen in het nieuwe liedboek):
'profetie van Jesaia' (blz 6): te zingen als
de gezangen 85, 112, 116, 124, 274 en 347:
'advent' (blz 7) en 'Elisabeth' (blz 10): als
de psalmen 12 en 110. en gezang 398;
.geboorte' (blz. 15) als gezang 25;
'de herders' (blz 16) en 'wat zoekt ge' (blz
28) als psalm 116
door prof. dr. H. J. Heering
Een hedendaags denker, H. L.
Goldschmidt, schrijft dat de
mensheid thans in een periode
is beland waarin de grote ont
dekkingen zijn gedaan en de
werkelijkheid wel ongeveer in
kaart is gebracht; nu komt het
er bovenal op aan om de ver
bindingslijnen te tekenen, de
dialoog tot stand te brengen,
het samenspel te beoefenen.
Van die uitspraak is de bundel
Om het gelaat van een
nieuwe t ij d een goede il
lustratie.
De ondertitel van dit geschrift
luidt: Verder gaan met Jan de Ko
ning, en bij het lezen daarvan rea
liseer je je met een schok, dat de
man die hier vertrouwelijk bij zijn
voornaam wordt genoemd en die
voor iedereen 'Jan' heette, een der
topfiguren was van oecumenisch,
sociaal en cultureel Nederland in
de laatste halve eeuw.
Toen hij op 19 januari 1973 stierf,
was hij predikant geweest, alge
meen secretaris van de Vrijzinnig
Christelijke Jeugd Centrale, organi
sator van het werklozenwerk der
vrijzinnige kerken in de dertiger
jaren, idem van het comité voor
hulp aan vluchtelingen om ras en
geloof, van crisiszorg in de grote
steden; man van verzet in oorlogs
tijd, daarna secretaris van de Cen
trale Commissie voor het Vrijznnig
Protestantisme, voorzitter van de
Nederlandse Jeugd Gemeenschap,
idem van de VPRO en Nederlands
Cultureel Contact.
Een van die half-afgesleten functi
onarissen dus, die zich haasten van
vergadering tot vergadering? Neen.
dan was de Koning toch meer pas
tor dan organisator, in alle zaken
ging het hem steeds om de mens,
en dat bleek zowel uit het doel van
de organisaties als uit de wijze
waarop hij vergaderde. Hij behoor
de tot de mensen die houden van
vergaderen, voorzover tenminste er
door werkelijk overleg iets voor de
mensen tot stand wordt gebracht.
Zelf voortgekomen uit een Amster
dams gezin dat leefde van een lood
gietersbedrijfje is hij de omgang
met de 'kleine man' en nog sterker
met de vernederde mens trouw ge
bleven, ook toen hij dagelijks met
voorzitters, directeuren en minis
ters te maken had. Eén die liefde
met het hart. van waaruit volgens
het Spreukenboek 'de .uitgangen des
levens' zijn. De ascese was hem een
levenslang thema, voor zijn denken
èn doen.
Bij hem meer echte vroomheid dan
hechte theologie de generatie die
vlak na de eerste wereldoorlog stu-
door A. J. Klei
Een aantal jaren terug moest je je eigenlijk schamen wanneer je
in Amsterdam langs de kerstbomenmarkt aan het Singel liep, laat
staan dat je er wat zou aanschaffen. Er was namelijk een actie
aan de gang tegen kerstversieringen en -versnaperingen. Ik heb
het toen zo opgelost dat ik een piepklein boompje uitzocht dat je
in z'n geheel in een plastic vuilniszak kon stoppen. Als ik daarmee
naar huis fietste, gaf ik niemand aanstoot, wat een strelende ge
dachte was.
Dr. J. A. de Koning
deren ging voelde zich meer be
trokken bij de sociaal-ethische dan
bij de dogmatische vragen! Een re
monstrant voor wie de oecumene
vanzelfsprekend was, met name
met het oog op de practische ar
beid.
Jan de Koning was geen profeet,
maar één die de profeten kon on
derscheiden en die bereid was hen
te volgen. Hij was nederig genoeg
om te beseffen, dat de grote ideeën
al lang zijn uitgesproken, we moe
ten ze alleen maar in de gaten
krijgen en in werking zetten. Wat
zijn profeten zonder zulke bemid
delaars? Het slag Jan de Koning
zet zich in voor de verwerkelijking
van hetgeen de profeten zagen en
zien, voor het overbrengen en 'hard
maken' van de visie. Hij was een
groot prediker, maar hij zette ons
al vergaderend aan het werk, en
zijn vindingrijkheid duldde geen
ontmoediging.
Met die verwerkelijking der grote
ideeën zijn we nog lang niet klaar;
staan we niet pas aan het begin?
Geen wonder, dat uit de grote
kring van vrienden en medewerkers
van De Koning het boek is voortge
komen, dat in zekere zin zijn werk
wil voortzetten. Hoe? Niet door
herinneringen, al mogen die best
meedoen: Thijs Booy, de gerefor
meerde, W. Verkade, de vrijzinnige
en de rooms-katholieke mgr. Ram-
selaar geven elk op eigen wijze een
beeld van De Koning. Hieraan
wordt een klein aantal van De
Konings beste artikelen toege
voegd. die trouwens voor het me
rendeel niet het toenmalige heden
beschrijven maar ónze toekomst.
Maar de ondertitel van het boek
luidt niet voor niets Verdergaan.
Prof. P. Smits, Hoenderdaal, Faberr
Schermerhorn, verder H. Schaafs-
ma, mevrouw Verwey-Jonker, ds.
Knoppers, dr. Verkade, ir. van Om-
me, dr. H. M. de Lange roepen elk
in bondige artikelen op wat er op
hun terrein aan de orde is en
dan wordt er vanaf het meest per
soonlijke levensaspect (Knoppers
over een nieuwe ascese) tot het
internationale (Schemerhorn
over het geweld en de vrede) niet
veel overgeslagen! Of wordt de
kunst, met het éne artikel van
Schaafsma over Kunst en samenle
ving in het audio-visuele tijdperk,
toch tekort gedaan? Gelukkig: een
éllesomvattend boek is bij voorbaat
te wantrouwen. Elk artikel blijft
gericht op de rechte samenleving.
Daarmee biedt het een goede oriën
tatie ook aan wie De Koning nooit
gekend hebben.
Welk gelaat zal de nieuwe tijd heb
ben? Zal het lukken het menselijk
te maken?
Prof. dr. H. J. Heering. remon
strants theoloog en als ethicus ver
bonden aan de rijksuniversiteit te
Leiden, bespreekt: 'Om het gelaat
van een nieuwe tijd.' Uitg. Wereld
venster, Baarn, 224 pag., prijs
19.50.
Nu is er altijd wel gefoeterd tegen
dennegroen en gebraden kalkoen
en van jongsaf heb ik preken ge
hoord waarin de dominee ons
waarschuwde, niet aan de uiterlijke
tekenen van kerstkransen en takjes
hulst te blijven hangen. En er zijn
altijd kinderen geweest die het op
een gegeven moment vertikten,
zich op te poetsen voor een kerstdi
ner. 'Vreten op aarde', spotten ze
dan.
Maar in de tweede helft van de
jaren zestig scheen het menens te
zijn. Er was door de hervormde
jeugdraad een complete anti-kerst
beweging op touw geeet, waaraan
ook de onvermijdelijke open brief
niet ontbrak. We kregen een anti-
kerstkapel, waar geen zacht schijn
sel je ogen streelde maar waar
onverbloemde voorstellingen van de
barre ellenden in deze wereld in je
gezicht sloegen.
Nu is het bij dit soort zaken vaak
zo dat onze gewijde aandacht niet
zozeer gericht ls op de kwestie zelf
als wel op mogelijk kerkelijk gekra
keel daarover. En jawel hoor, na
enige hoopgevende tekenen in de
vorm van opmerkingen dat je op
deze manier met het badwater (van
het kerstsfeertje) ook het kind
(van Bethlehem) dreigde weg te
gooien, was het kort voor kerst '67
zo ver: de Amsterdamse hervormde
kerkeraad, 'de "verontrusting over
de internationale situatie delend,
gevoelt zich genoodzaakt te verkla
ren, zich geheel te distanciëren van
de zogenaamde 'anti-kerstactie', zo
als die door sommigen werd opge
zet. Dominee H. A. Visser deed
er nog een particulier nijdig schep
je bovenop en met elkaar hadden
we er een heerlijke kerstkluif aan.
In februari van het jaar erop slikte
de kerkeraad zijn afkeurende ver
klaring in en liet weten, het te
betreuren dat daardoor schade was
toegebracht aan het experiment
van de anti-kerstactie. Zo was alles
weer goed en dat bleef zo, want
gelukkig haalde niemand het in
zijn hoofd, te keer te gaan tegen
paaseieren en pinksterblommen.
De 'sommigen' uit de kerkeraads-
verklaring hoefden bij de nadering
van de kerstdagen van '68 dan ook
niet meer met pamfletten en een
open brief te werken. Ze konden
terecht in een boekje over het hoe
en waarom van anti-kerst dat een
alleszins achtenswaardige hervorm
de uitgever op de markt bracht.
Dat boekje heette 'Kerstmisbaksel'
en bij de uitgeverij waren ze er in
geslaagd het een dermate afschu
welijk uiterlijk te geven dat het
juist bijzonder aantrekkelijk werd.
Daarna heb ik eigenlijk nooit meer
vernomen van anti-kerstacties.
Ik haal deze historie op omdat ik
in de tram een dame tegen haar
vriendin hoorde kirren: 'De kinde
ren vieren het dit jaar toch zo
enig!' Omdat mevrouw vrij luid
keels sprak werd me duidelijk dat
het ging om de aanstaande kerst
viering van de gehuwde spruiten
van mijn medereizigster. Zij ver
haalde (alweer aan haar vriendin,
maar de hele omgeving kon meege
nieten) dat de jongelui vroeger
'natuurlijk' wel eens 'vreemde idee
ën' hadden gehad: moet je nagaan,
dan namen ze droog brood op eer
ste kerstdag, net alsof je daarmee
die arme stakkers in Afrika verder
helptAls ik goed begreep, deelde
en de gezangen 108 en 173;
'licht' (blz 17) als gezang 4;
'de blinde boer' (blz 23/24) op de wijs van
'Als ik het wondre kruis aanschouw' of als
gezang 387.
Ik besluit met nog een citaat uit 'Ik, zei de
ezej' van Peter van der Lugt (blz 79):
Het is maar goed dat Jezes (Gods Zoon)
geboren is
Want anders was ik nu niet Christelijk.
Jezes was eigenlijk niet de zoon van
Jozef (want Jozef was zijn vader). Maar
God heeft Jezef naar de aarde gestuurd.
En toen is Jezes geboren uit de maagt
Maria in een kribbe.
ALS JEZES NIET OP AARDE WAS GE
KOMEN DAN WAREN ER GEEN KERKEN,
EN ALS ER GEEN KERKEN ZIJN, DAN
KUNNEN WE NIET ZO GOED
GEZAMENLIJK GOD LOVEN.
Ds. P. pussoren, predikant bij de hervorm
de gemeente van Koog en Zaandijk, be
spreekt 'Ik, zei de ezel met zachte stem',
samengesteld £oor Wim Ramaker, uitgege
ven door Kok in Kampen voor de prijs
van gebonden 8,50;
Rond Bethlehems Stal, verzameld dóór Co
rinne van Moorselaar, uitgave Gettmer. te
Haarlem, prijs 19,50, en
Wit als Sneeuw van Nel Benschop, gedich
ten rondom Kerst, Kok-Kampen, 4,90.
VREDE OP AARDE (HET ZEI r
WOORD)
Al vroeg leerde ik dat je de
den van God vooral positief mis
lezen. Gij zult niet doodslaan,
dan: gij zult het leven liefheb! ii
Nu wil ik de zinnigheid van
opmerking niet bestrijden. Tv
kan zoiets gemakkelijk misverst C
worden. Het leven kan een abstit;
tie worden. Het gaat tenslotte
delijk in dit zesde woord over
zeer konkrete leven van mensen n
de tweede plaats: niet voor niet '1
hier deze negatieve vorm. We nn
ten in de eerste plaats wat afleg
't Is alsof deze wetgever zegt: bid
daar maar eens mee Droom nh
niet te veel over liefde tot n
leven, maar houd je daar maar sfi
aan en staakt 't doodslaan. En di si
werkelijk geen luxe om het zo li
deze vorm te horen. Ook i nin
dagen zal de 'vrede op aarde' s
weer in veel gevallen gemaktor:
vergeestelijkt worden tot de 'viE
die alle verstand te boven giv
Met de woorden 'vrede op aav
kan Gods bedoeling nauwelii
konkreter aangeduid zijn. Het jti
inderdaad om vrede hier. De vi h
daar is zijn zaak, de vrede hieizi
onze. Zoals er staat: De hemel in
hemel van de HERE, maar de aih
heeft Hij de mensenkinderen g
ven (Psalm 115). En dat verwi
Hij dus blijkbaar, dat we daa
niet zullen doodslaan. Een w
voor kerstfeest bij uitstek. Niet
er onze huichelachtige Godsv
(voor even, b.v. in de kerstna
mee in stand te houden, maai
een gebod dat gehouden dien
worden wil er werkelijk van n
senleven sprake zijn. Hij, die
Bethlehem geboren werd* 1}
zich in die wereld, die het tót o
dag van vandaag nog steeds"
■leren wil, hoe wijs en lichtge
dit woord isi (Exodus 20,1).
NED. HERV. KERK
Bedankt voor Valkenburg (ZH)
C. van Hunnik te Ermelo.
GEREF. KERKEN (VRIJG. B.V.
Beroepbaar: kandidaat A. Feeftl
Zandkamp 25 te Hoogland.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te' Benthuizen
Vliet te Aagtekerke.
mevrouw, net als de hervormde
kerkeraad destijds, de ongerustheid
over de internationale situatie,
maar ze was dankbaar dat haar
kinderen nu van die 'malle fratsen'
teruggekeerd waren niet alleen,
maar zich volop in het verleden
hadden gestort: hoe vin-je 't, ze
doen hulst in een ouwe lampetkan!
Het zou best kunnen zijn, bepeins
de ik, dat die lieden met de
lampetkan in de periode van hun
door hun moeder niet toegejuichte
denkbeelden in de weer waren ge
weest voor de anti-kerstkapel. In
elk geval kom je in de kerk aller-
wege voldoening tegen over het feit
dat de tijd van stencils en span
doeken voorbij is. Die zijn ingeruild
voor grappige dingen uit grootmoe
ders tijd en dat is ongevaarlijk
spul. Daaromheen kun je rustig
kerstfeest vieren, delend de veront
rusting over de internationale situ
atie.
Nu heb ik niks tegen rustige kerst
feestvieringen. ik betreed zelfs met
enige voorkeur de welgebaande we
gen en zal (denk ik) nimmer een
open brief ondertekenen, maar ik
sta wel verbaasd wanneer in de
kerk als hoogste wijsheid gaat gel
den: geen bericht, goed bericht. Ik
dacht dat drammerig-doen in een
anti-kerstkapel of zo beter voor de
kerk is dan stilletjes genieten van
een met jeugdsentiment gevulde
kerststemming.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pera
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276-280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.fllro
X 500.
(ADVERTENTIE)
KOK-KAMPEN Verkrijgbaar in de boekhande
Nel Benschop, WIT ALS SNEEUW
32 blz., paperback 4,90
Gedichten rondom Kerst van de meest gelezen dichteres in Nedérlani
Samenstelling Wim Ramaker
IK, ZEI DE EZEL MET ZACHTE STEM
IK DROEG ZIJN MOEDER NAAR BETHLEHEM
80 blz., geb. 8,50
Een fijn geschenkboek. Kinderen vertellen over Het Kind. In hui
eigen woorden, met hun eigen fantasie. Geïllustreerd met erg leuk
kindertekeningen.
Drs. T. M. Gilhuis
MEMORIETAFEL VAN HET CHRISTELIJK ONDERWIJS
208 blz., geb. 19,90
De geschiedenis van de Schoolstrijd. Rijk geïllustreerd met origineli
foto's en tekeningen. Het boek kreeg als motto mee het lied dat ds
Jan de Liefde dichtte in 1846 voor de chr. school in Nijmegen:
'Al wat een kind beminnen moet en weten,
Dat kan alleen de Heer ons doen verstaan.'
Prof. dr. K. H. Miskotte, GEVULDE STILTE
56 blz., paperback 7,50
Enkele gebeden en preken. Prof. Miskotte biedt in deze bundel woor
den van troost en bemoediging, van hoop en bevrijding, en vooral val
zekerheid in deze geseculariseerde tijd. Want hij is niet. alleen een vai
de grootste Nederlandse theologen van deze eeuw, maar ook eei
buitengewoon pastoraal bewogen mens. Eeil boekje, dat u aaïi ieder
een kunt geven.
10 12 31 25 1 21 28 36 23 2!
