Waarom de wereldraad niet naar Jakarta gaat Slotdiner Afzichtelijke omwegen naar het heil 03 Vandaag Beroepingswe Baarda en Van der Louw nieuw II bij ambo TROUW/KWARTET ZATERDAG 23 NOVEMBER 1974 KERK T Een maand is onze redacteur Ton van der Hammen in Indonesië, op Java, geweest. Hij maakte de reis voor Trouw/Kwartet op uitnodiging van het algemeen diakonaal bureau van de gereformeerde kerken en mede in over leg met het Nederlands Bijbelgenootschap. In bijgaand artikel gaat hij in op de voornaamste achtergronden van de beslissing, de assemblee van de wereldraad van kerken in 1975 niet te Djakarta te houden. door Ton van der Hammen Net zo langzaam als in oud-Javaanse wajangspelen met hun trage bewegingen en langdurige dia logen kan er voor weetgierigen in Indonesië van lieverlede meer helderheid of vermeende helder heid, want je weet hier maar nooitkomen over gebeurtenissen, die officieel al lang niet meer ac tueel zijn. Zo'n gebeurtenis was het niet doorgaan van de komende assemblee van de wereldraad van kerken in Jakarta. De beslissing die daarover tenslotte op een vergadering van de wereldraad in Berlijn viel moet, zeker door de regering-Soeharto, in dank zijn afgenomen. Het leger in Indonesië kan de zaak in de hand houden. De achtergronden zijn voorname lijk religieus en politiek te noemen. Want al lang, en zeker na de 15de januari met zijn studentenrellen tegen de regering en het vernielen (rampokken) van Japanse commer ciële vestigingen in Jakarta (waar voornamelijk fanatieke moslims achter zouden hebben gezeten) voelt de islam zich miskend door het huidige bewind. Terecht mis kend, want het volk IS overwegend islamitisch en dan kan je het niet verkroppen voortdurend en nu nog erger dan ooit op de achtergrond te worden gehouden. Dat moet zich uiten. Nu valt het niet mee een vuist te maken tegen een regering, waar achter de grootste macht in het land: het leger, staat. Ook al heeft deze regering door de 15-de januari op haar grondvesten gesidderd en lijken Soeharto c.s. de klap nóg niet helemaal te nebben verwerkt. En zeker valt dat niet mee, als je intern niet één front kunt maken, politiek verdeeld als je als Indone sische islamieten nu eenmaal bent. Waar kan je dan in eerste instantie naar gaan streven? Je bent op zoek naar eenheid, bijvoorbeeld via het beproefde middel van een gemeen schappelijke 'vijand': de Indonesi sche christenheid, die een hele tijd de wind in de zeilen gehad heeft. Een assemblee van de wereldraad wordt dan een prachtige zaak om tegenaan te schoppen. Steen des aanstoots Het is allemaal vereenvoudigd en weinig subtiel voorgesteld, maar daar komt het in grote lijnen toch wel op neer. Ook, dat met name radicale, fel-orthodoxe moslims niet groot in getal naar gezegd wordt, tegenover de overwegend ge matigde islam, maar daarom niet minder gevaarlijk de Indonesi sche christenen in heel hun ver scheidenheid met extra argusogen volgen. Stenen des aanstoots ge noeg. Om er maar enkele te noe men: de snelle groei van het aantal christenen, meestal ten koste van de islam; de geldstromen, die via de ker ken het land binnenkomen; door dik en dun missionerende groepen van mormonen en ande ren, die agressieve evangelisatie campagnes houden door bijvoor beeld met luidsprekerwagens in de dessa het evangelie te verkopen als coca cola; een verbod tot het houden van religieuze vergaderingen in West- Java -en de wereldraad zou wél doorgaan; het geplaatst worden van meer christenen op hoge centrale posten, weliswaar gewoon wegens be kwaamheid, maar daarom niet minder aanstootgevend, al was het alleen maar doordat het tevoren zeer uitgebalanceerde evenwicht in dit opzicht behoorlijk is verstoord; de vervolging van islamieten op de naburige, overwegend rooms-ka- tholieke Philippijnen. Dit alles roept een spanningsveld op, dat nog weer wordt versterkt door geruchten, die zo gemakkelijk kunnen ontstaan en een eigen le ven kunnen gaan leiden in de nog weinig democratische verhoudin gen, die het Indonesië van vandaag oplevert. Een gevaarlijke situatie derhalve, die explosies van ernstige aard je kunt op die manier zó een heel volk op de been brengen voor een 'heilige oorlog' kan veroorzaken. 'Stille krachten' Tot zover is alles voor zo heel anders denkende westerse mensen nog begrijpelijk, maar nu wordt het moeilijker. Want er zijn ook 'stille krachten' in het geding. Om te beginnen deze al: van die zojuist beschreven spanningen is in Indo nesië ogenschijnlijk weinig te mer ken. Het lijkt daar een op het eerste gezicht rimpelloze vijver, waardoor je gaat denken: er is toch niets aan de hand? Maar pas op, het is allemaal heel verraderlijk. Er zijn 'stille krachten', seinen of te kenen, die in een griezelige rich ting wijzen. Ergens is eén dominee, die door een fel-isjamitische regent tot de orde geroepen wordt wegens 'weinig na tionaal bewustzijn' (hij verscheen niet op een jaarlijkse vlaggenpara- de, wat hij overigens al jarenlang niet meer deed). Of neem die an dere dominees in een bepaald re gentschap die hun preken in strijd met de godsdienstvrijheid: Panca Sila tevoren moeten laten lezen. Dit zijn tekenen aan de christenen: weest voorzichtig. Een sein of 'stille kracht' van vér strekkender betekenis (aan de re gering én de kerken) moet zijn geweest, dat wordt nu algemeen als vaststaand aangenomen, de moord op een weinig bekende anglicaanse dominee in Jakarta, welbewust geen belangrijke kerkelijke figuur, want dat zou te direct zijn. Déze 'stille kracht' was bedoeld als een direct schot voor de boeg. De bood schap van fanatieke islamieten via dit gebeuren hield in: regering, kerkenleiding, gaat niet verder! Dit sein hebben regering en raad van kerken voor Indonesië (DGI) dan ook zeer goed begrepen: het zou hypergevaarlijk zijn als de assem blee van de wereldraad 1975 in Jakarta door zou gaan. Daarmee was deze provocatie geslaagd. Ingewikkeld Maar de zaak ligt in feite nog inge wikkelder.'Mensen in Indonesië die het weten kunnen, vinden het te kenend dat de beslissing 'géén we reldraad in Jakarta' is genomen nadat in Koeala Loempoer (Malei sië) de islamitische wereld een ver gadering had gehouden. Daar eis ten, aldus deze zegslieden, met na me de Arabische landen van Adam Malik, de Indonesische minister van buitenlandse zaken, dat hij de wereldraad zou weigeren. Dit zou dan worden gehonoreerd met Ara bische hulp in dollars. Buitenlandse hulp zou in dat geval dus nu ook' de islam in Indonesië te wachten staan. Wie daarnaast weèt dat in Saoedi-Arabië sinds kort een isla mitisch persbureau met wereldwijde service werkt, kan zich iets voor stellen van de tegenkrachten, die hu gemobiliseerd worden. Om j3p de wereldraad-affaire terug te komen: de regering-Soeharto heeft deze ontwikkeling, die in strijd is met het beginsel van gods dienstvrijheid (Panca Sila) moeten slikken, waarschijnlijk met 'Judas loon' en al. En teruggespeeld op de raad van kerken in Indonesië on der het motto: 'Het kan nog niet, deze keer', waarin teleurstelling doorklonk. Het technische punt voor regering en ontvangende kerken (DGI) was nog: hoe komen we er elegant uit? Want de assemblee was in feite toegestaan. Welnu, dit heeft de we reldraad, die de knoop in Berlijn doorhakte, opgelost. Officiële moti vering: dat de wereldraad, als hij ergens vergadert daar ook wil zijn in het belang, van het ontvangende land en niet juist door zijn aanwe zigheid verscherping van tegenstel lingen wil veroorzaken. Maar alle Indonesische kerken die bij de raad in Jakarta (DGI) zijn aangesloten, wilden de wereldraad graag. Hoe hebben zij dat dan ver werkt? Welnu, de DGI heeft wijze mannen naar die kerken gestuurd, die alles rustig hebben toegelicht. Dat hebben deze kerken goed be grepen en aanvaard. Het leger Slotvraag: kunnen de aangeduide spanningen niet op een groot con flict uitlopen? Antwoord: inderdaad en als dat voorkomen wordt, ligt dit uitsluitend aan het leger. Dat is de enige en in dit verband gelukkig ook machtige factor, die de zaak in de hand kan houden. Op het grondvlak tenslotte passen ener zijds een grote beheerstheid van christenen en anderzijds de opgave voor de islam of deze als geloofsge meenschap, het proces van moder nisering in Indonesië kan verwer ken, Want zo alleen kan worden gehoopt op een wederzijds, dus tot beider voordeel op elkaar inwerken van deze twee religies. Hoopvolle tekenen daarvoor zijn er zeker. door A. J. Klei Verleden week kwam de brief met bijzonder heden over de eindzitting van de kerkenconfe- rentie op de krant. We hadden er al reikhal zend naar uitgezien. Haastig scheurden we de enveloppe open. Er vielen twee stencils uit. Eén was tot de rand toe gevuld met zwaar tillend proza over beleidslijnen en gerechtig heid, het ander had de verschillende program mapunten onder elkaar staan, telkens met een open cirkeltje ervoor. Het eerste stuk legden we onverschillig opzij, dat konden we altijd nog wel bekijken, het ging nu om dat tweede papier. Nieuwsgierig vlogen we het rijtje langs... en jawel hoor, daar stond het: slotdiner. We hadden al bij geruchte vernomen dat dat er zou zijn, maar zo lang je het nog niet zwart op wit hebt, weet je maar nooit. Door de al genoemde cirkeltjes in te vullen met je balpen kon je aangeven waar je bij wilde zijn. Nu, wij hebben alle cirkeltjes dicht gemaakt, want we gooien er niet met de pet naar. Het rondje voor 'slotdiner' hebben we extra duidelijk ingevuld met een viltstift, want daarover mocht geen misver stand ontstaan: dat moesten we meemaken. Na 't volbrachte werk leunden we met voldoening achterover en (Jroomden verlekkerd van de komen de geneugten in Lunteren. Want van een raad van kerken hoef je niet zo maar een etentje te ver wachten. Het zou wel goed geregeld zijn' Met De blije werelt. Ja, met Fiolet van de raad van kerken. Goede morgen, dominee. Nou, een dominee ben ik direct niet, maar. Gaat uw gang, meneer Fiolet. Meneer.Nou ja, moet u luisteren. We hebben immers de 25ste en 26ste bij u de slotbijeenkomst van de kerkenconferentie? Dat is genoteerd, meneer. Mooi, en nu wilden we aan het ,eind graag iets bijzonders, een beetje feestelijke maaltijd, zal ik maar zeggen. Begrepen, meneer. Dat doen we ook altijd bij de gereformeerde synode. De laatste dag een glaasje wijn bij het warme eten. Nee, nee, ik bedoel een echt diner. We hebben dan twee dagen zitten praten over arme landen, verkeerde strukturen en soberte.enfin, zulke verhalen zult u vaak genoeg horen op uw congres centrum en dan heb je behoefte om bij te komen. Kijk meneer, ik laat op het programma zetten: 'slotdiner' en dan kan ik niet bij de mensen aankomen met aardappels, jus en vlees en een landwijntje. 't Is duidelijk, meeer Fiolet, het komt dik in orde. Zie, een dergelijk gesprek tussen de secretaris van de raad van kerken en de directeur van De blije werelt zou nooit gevoerd zijn als professor Fiolet een calvinist was. Maar gelukkig is hij rooms en we weten uit ons reeds op de lagere school ver strekte inlichtingen dat roomse geestelijken nooit tegen een smakelijke hap hebben opgezien. Eerlijk gezegd, de calvinisten ook niet, maar die vonden het tenminste zónde. In het midden van de gouden eeuw vaardigde de gereformeerde vroedschap van Amsterdam weeldewetten uit tegen 'het verspillen van excessive sommen op de particuliere maeltij- den' en alle protestanten hebben in hun psalmen steeds minachtend gezongen over lieden die 'van de buik hun god' maken. Je moet er dan ook niet aan denken wanneer een hervormd iemand deze zaak had moeten regelen. Dan stond ons en we spreken uit jarenlange ervaring met hervormde colleges op z'n best een broodje ham te wachten, staande te verorberen. Héél misschien een klodder macaroni, maar daar mee zou 't bekeken zijn. In een .gereformeerde zouden we iets meer fiducie géhad hebben, die zijn tenslotte al aangeraakt door de weelde van De blije werelt. maar ,of zo iemand op het aantrekke lijke denkbeeld van een slotdiner gekomen zou zijn, betwijfelen we ernstig. We moeten alleen nog uitmaken, wie van ons dinsdag naar het slotdiner toe mag. HEILIGING In het gedeelte van Exodus 1 de bijzondere maatregelen die Mozes aan het volk in vei met de Godsopenbaring moet delen is nog al swat te herke van wat later in de eredienst Israël gebruik geworden is. wordt duidelijk hoe men de schiedenis verstond. God was schenen en dat werd beschi maar veel later en dan had m geen bezwaar tegen dat te do de terminologie en de omsta heden van later. Het ging o hoofdzaak: God openbaart zie; op die openbaring moet het voorbereid zijn, eenvoudig God God is. Gods stem is nie stem onder de velen, het stem in ons leven. De ontmo met Hem is beslissend. Vandaa het volk zich moet heiligen dingen moet doen die passei die ontmoeting. Die blijk gevei een zich realiseren van wat werkelijk gebeuren gaat. Vai dat ze hun kleren moeten niet omdat bezoedelde kleren zijn, en daarom moeten ze de afbakenen, niet omdat die ber heilige berg is, maar omdat komt, Hij die hun leven in licht gaat zetten, Hij die he J voor alle eeuwen de weg gaat zen en die hen nu tot in geslachten zal voorgaan naar toekomst. Religie kan nog ker facet aan ons leven zijn, de werkelijke Godsontmoeting kelt alles op, stoot bepaalde d!1 omver en zet andere ovei kortom is bepalend voor onsj staan. En dat kan eigenlijk i werkelijk gelezen en gehoord den onder het weten dat dit daag nog zo is (Exodus 19, 10-1 NED. HERVORMDE KERK Beroepen te H. I. Ambacht: mein te Wezep; GEREF. KERKEN Beroepen te Zwartsluis: L. L.» Vliet te Hoogeveen. CHR. GEREF. KERKEN Beroepen te St. Jansklooster i P. Geels te Haarlem; te Rotter t< O: P. N. Rlbbers te Den Haag GEREF. GEMEENTEN Beroepen te Enkhuizen: J. M. pe te Woerden. Afscheid op 26 nov. van Trfi Geldermalsen: J. Baaljens bei Rotterdam-Alexanderstad. 1; AMSTERDAM Een verdw regel heeft gisteren op deze pi (misschien) de gedachte doen vatten dat de 'gestoorde verhol gen' in de Rotterdamse raad vi ten worden aan de Amsterd nieuwtestamenticus drs. Tj. Niets is echter minder waar. Personalia Hoofdcommissaris Tot i« commissaris van politie te Em de is per 1 decembe rbenoem heef J. Valken, commissaris politie in Gouda. In Enschede hij mr. R. R. Pel op, die pensioen gaat. In onze krant van 25 juli schreef ik een stukje onder de titel: Teilhard uit de mode, maar klassiek. Vandaag gaat het óók over zo'n soort figuur: Romano Guardini (1885-1968), eveneens een rooms-katholieke denker. Dr. Carl Bilo, in zijn boek Romano Guar dini (Tielt/Den Haag 1965) noemt hem daarin 'misschien de meest gelezen denker van onze tijd'. Heinz Robert Schlette, in zijn van daag te bespreken boekje Romano Guardini, betekenis en invloed van zijn werk (uitg. Gooi en Sticht bv., Hilversum, 52 blz., 4,90) constateert op blz. 33/34 'dat die invloed van Guardini heden om verschillende eri volstrekt begrijpelijke redenen uiterst gering is' en dat ook vroeger met name de vaktheologen hem niet bijzonder welgezind waren. (Advertentie) door dr. C. Rijnsdorp Nog geen tien jaar geleden een van de meest gelezen en geërbiedigde denkers, o.a. winnaar van de Eras mus-prijs 1962, nu bij de massa der studerenden wég uit de belangstel ling. Wanneer men wil zien, hoe zeer de wereld en ook wijzelf de laatste twintig, zelfs tien Jaar ver anderd zijn, moet men letten op grote figuren die toen volop in de belangstelling stonden en nu als achterhaald worden beschouwd. Ik noemde reeds Teilhard: een theo loog zou iets dergelijks aan Karl Barth kunnen demonstreren en nu zitten we met een figuur als Guar dini. Een groot man schijnt na zijn dood een soort stilte-gordel te moe ten doorschrijden, waarna zijn stem (soms) later weer hoorbaar wordt, een verschijnsel ln de tijd dat herinnert aan iets dergelijks bij kanongebulder ln de ruimte. Nu moet hierbij worden opgemerkt, dat die stilte nooit volstrekt is. J. S. Bach was na zijn dood een vergeten componist, maar in Ber lijn bestond er een kring waarin voor zijn werk belangstelling bleef leven, totdat Mendelssohn in 1829 voor het eerst sinds honderd jaar de Mattheuspassion uitvoerde en zo de grote Bachrenaissance voorbe reidde. Na mijn stukje over Teil hard zag ik onlangs op de televisie een nog vrij jonge man die zich een vurig discipel van de grote Jezuït toonde. En nu weer prof. Schlette, dit in het hierboven ge noemde boekje 'een aanzet tot een kritische herwaardering van Guar dini' (blz. 6) probeert te geven. Bijna zou men zeggen: het is een voortijdige poging de bijna wetma tig te noemen stilte-gordel te over schrijden. Natuurlijk is die tijdelijke (en be trekkelijke) vergetelheid altijd wel te verklaren. In Guardini's boek over Pascal van 1934, derde druk 1956, heeft de auteur zich afge vraagd, hoe het toegaat wanneer een mens gelooft. Misschien is hij mede daarom uit de oelangstelling geraakt, want de vraag vandaag luidt veeleer: Hoe KAN een mens geloven? Daarbij komt dat Guardi ni, Italiaan van afkomst in Duits land geboren een samenbindende, synthetische figuur is geweest, ter wijl wij vandaag daarentegen een sterke neiging constateren tot het innemen van uiterst tegenover el kaar gestelde posities, een streven aangeduid met het bekende mode woord: polarisatie. Men wil liever vechten dan bemiddelen. Toch was Guardini geen halve zachte. Wilde Barth in de hemel eerst met Mozart gaan converseeren, Guardini wil de oordeelsengel toe schreeuwen: 'Waarom, God, voeren er zulke afzichtelijke omwegen naar het heil?' (28). Want op aarde heeft hij voor deze vraag in Jterk noch bijbel een antwoord gevon den. Boeiend Boeiend is in elk geval Guardini's opvatting omtrent de ontwikkeling van onze westerse cultuur. Niet dat hij hierover zoveel nieuws zegt, maar men merkt dat hij er per soonlijk zo bij betrokken is; het raakt zijn hart. 'Op de achtergrond van zijn theologische beschouwin gen staat de mens van het techni sche tijdperk, voor wie het geloof problematisch geworden isZijn hoofdbekommernis is: een synthe tische visie van geloof en weten voor de moderne mens', zegt Bilo in rijn boekje van 1965. Guardini stelt, dat de christelijke cultuur, die in de middeleeuwen werd gegrond vest, zich pas nu definitief ont bindt; het verschijnsel dus van de voortgeschreden verwereldlijking (secularisatie). Daarmee gaat ge paard de neeiging van de mens om zelf de wetten te stellen, het stre ven dus naar autonomie. De eigen, doorleefde periode van oudere mensen wordt door een nieuwe ge neratie naar de achtergrond ge drongen. Het kernprobleem van de toekomst is 'de zich voortdurend verzelfstandigende en de zich aan alle controle onttrekkende macht' (37). De natuur als wildernis is bedwon gen. maar in de cultuur sluipt die wildernis om zo te zeggen door een achterdeur weer binnen. De woeke rende en wurgende groeizaamheid van de wouden krijgt weer de over hand in de woekering van de macht. 'Wederom staat de mens voor de chaos; des te gruwelijker is het, omdat de mensen het niet in de gaten hebben' (35). Na de over winning op de natuur moet de overwinning op de ontspoorde menselijke geest worden bevochten. Wat hiervoor nodig is, is belange loosheid, in de zin van een eerlijk idealisme. De oude Chinese wijs heid zei trouwens al: hoe zuiverder de belangeloosheid, des te sterker de werking. Het komt erop aan, die machtswoekering aan banden te leggen; de macht moet op een juis te wijze worden gebruikt. Dit in zicht van Guardini kan toch moei lijk verouderd worden genoemd! Verantwoordelijk Merkwaardig, dat wij protestanten ons tegenwoordig voor de gang van zaken in de r.k. kerk mee verant woordelijk voelen. Het grote pro bleem is daar m.i.. dat ze zich in het verleden gebonden heeft aan absolute uitspraken, die nooit ro yaal kunnen worden herroepen. Het wordt bovendien steeds duidelijker, dat zij een typisch romeinse, euro- pese, westerse schepping is. Nu de westerse cultuur haar overmacht heeft verloren en alleen op techno logisch gebied nog een voorsprong heeft, is als ik de kerk met- respect gesproken met een schildpad mag vergelijken, haar schild stukgebro ken. Een ander beeld: de oosterse kerken zijn in de loop van vele eeuwen versieend. gefossiliseerd. Ik geloof dat we /andaag te snel leven dan dat een kerk nog zou kunnen verstenen Veeleer lijkt binnen af zienbare tijd rondom Rome. een dramatische ontwikkeling ophan den. met een enorme weerslag op de protestantse kerken en onze he le samenleving. De krachten die hier aan het werk zijn, kunnen en dat voelen blijkbaar de jongeren daar niet met een Irenische denk arbeid als van Guardini aan ban den worden gelegd. Ben van Kaam Anne van der Meiden De dominee gaat voorbij Elisabeth Kiibler-Ross Wat kunnen wij nog doen? Menswaardig sterven •In ruim 400 unieke foto's een terugblik op 75 jaar .protestants leven in Nederland. 240 pagina's- groot formaat -J 17,50 Laatste opstellen van de befaamde historicus, die zich zo intensief bezig hield met het heden. 519 pagina's - f 22,50 Keuze uit 30 jaar poëzie met de nog niet eerder gepubliceerde cyclus 'Columbus'. 256 pagina's - f12.501 Antwoord op vragen dfe schrijfster zijn gesteld naar aanleiding van haar boek 'Lessen voor levenden'. 160 pagina's - f 12,50 Nieuwste inzichten over stervensbegeleiding door deskundigen uit medische, pastorale en verpleegkundige; praktijk. 283 pagina's - f 16,50 Nieuwe gebeden en liederen. Bijbelse visioenen en psalmen, opnieuw vertaald en vrij bewerkt. 96 pagina's -17,50 Indrukwekkend getuigenis hoe een vrouw zonder enige opleiding emotioneel gestoorde kinderen onderwijs geeft, yg 200 pagina's-f 16,50 Thesi Bergmann/Anna Freud Zieke kinderen Rogier^ van Aerde Ik ben geen kind meer Geheel herziene uitgave van waardevolle gids voor ieder die met zieke kinderen te maken heeft. 112 pagina's-< 12,50 De afstand tussen vele jonge mensen en hun ouders lijkt met de dag groter. Of kunnen ze elkaar wel bereiken? 110 pagina's - f 10,00 Voor je het weet ben je oud - en dan? Gedwongen berusten? Of kunnen we er toch iet' aan doen? 96 pagina's - f 10,- Door de taal onderscheidt de meris zich van het dier maa wordt hij ook in een isolement gedreven. 160 paolna's - f 15,00 Wie met anderen kontakt wil hebben moet dat doen via woord en gebaar, zegt de auteur vanuit zijn ervaringen alt studentenpsycholoog 160 pagina's - f 14,50 Amboboeken in de boekhnnde'

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1974 | | pagina 2