Medische ethiek in de branding
0
Uit de kerkbladen
Kerk en Vrede
bestaat 50 jaar
Open brief hervormde
kerk naar Zuid-Afrika
Vandaag
Gereformeerde bonders confereren in Lunteren
Trouw
K wartet
Ongerustheid over martelingen
Rechtshulp in Chili
van kerkelijk comité
Anglikaanse synode
keurt oecumenische
rapporten goed
Godsdienst en
samenleving
altijd samen
TROUW/KWARTET DINSDAG 12 NOVEMBER 1974
KERK/BINNENLAND T2/KJ
door ir. J. van der Graaf
De medische ethiek ondergaat in onze tijd ingrijpende wijzigingen, gestimuleerd door de geweldige
verwereldlijking, die aan de gang is. Vele christenen in de medische sector ondervinden daarvan pijn
lijk de consequenties, zodat ik niet te veel zeg als ik beweer, dat velen daardoor in grote gewetens
nood komen.
Velen vragen daarbij om bezinning,
om ontmoeting met adderen, die
voor dezelfde gewetensvragen ko
men te staan. Daarom organiseer
den de gereformeerde bond in de
hervormde kerk en de hervormde
bond voor inwendige zending op
gereformeerde grondslag gezamen
lijk een conferentie over medische
ethiek, waarvoor de belangstelling
zó groot was driehonderd
deelnemers konden worden toegela
ten dat tientallen niet konden
worden ingeschreven voor deelna
me.
aldus situatie-ethiek, terwijl ander
zijds vanuit evolutionistische ziens
wijze stellingen geponêerd worden,
die levensgevaarlijk zijn.
Stelling
Ombuiging
Wat is er aan de hand in de
medische ethiek? Prof. dr. G. A.
Lindeboom (Vrije Universiteit. Am
sterdam) schetste in zijn inleiding
de ombuiging van de medische
ethiek. Tot voor kort konden èn
christenen èn humanisten zij
het vanuit verschillende mensbe
schouwing zich vinden in de eed
van Hippocrates, ontstaan op
Griekse bodem, maar vanwege het
uitgangspunt in de onaantastbaar
heid van het leven, juist ook voor
de eerste christenheid en sindsdien
voor alle christenen volkomen aan
vaardbaar.
Maar méér en méér is de medische
wetenschap van zijn geestelijke
wortels losgeraakt. Medische weten
schap werd toegepaste biologie. De
medische macht nam intussen toe.
Moet of mag nu alles wat technisch
mogelijk is? Dat is de vraag gewor
den. De medische ethiek dreigt nu
haar normen te verliezen en vanuit
de ontkerstende, toegeeflijke sa
menleving worden steeds hardere
eisen aan de artsen gesteld.
De mondige mens zo heet het
heeft recht op gezondheid, op abor
tus, op zijn dood. op nakomelingen
schap. Steeds meer wordt de ethiek
Prof. Lindeboom hekelde in dit ver
band de stelling van prof. Drogen-
dijk jr., dat het biologisch belang
het kader is voor de ethische regels.
Het bestaan en de kwaliteit van de
soort gaan daarbij boven de plich
ten en de rechten van het individu.
Bij allerlei beschouwingen blijkt
intussen de tendens aanwezig te
zijn om de begingrens van het
menselijk leven voortdurend te
verleggen. Sommigen gaan zó ver,
dat ze het begin van menselijk
leven leggen drie dagen na de ge-
geboorte, zo dat men nog de kans
heeft kinderen, die 'kwalitatief'
niet aanvaardbaar zijn, te doden.
Maar aldus Lindeboom, mense
lijk leven begint bij de conceptie.
Vanaf de conceptie is dat menselijk
leven genetisch bepaald van vaders
en moeders zijde. Er mag geen'
onduidelijkheid over bestaan dat
abortus in welke fase ook, vernieti
ging van menselijk leven is.
Tot Zijn eer
De conferentie ln Lunteren stond
onder de noemer van het geloof in
het menselijk leven als schepping
van God. God is schepper en heeft
recht op het leven, terwijl hij ons,
mensen, dat leven in beheer heeft
gegeven, maar zó, dat het dienen
moet tot Zijn eer (Psalm 8). Alles
is onder de voeten van de mens
gelegd (ook in de medische weten
schap) maar het moet dienen tot
lofprijzing van de schepper. Ons
lichaam is zo een tempel (1 Cor. 3).
waarin de liturgie gestalte moet
krijgen. Wie de tempel schendt, zal
God schenden.
Prof. Lindeboom stelde dan ook,
dat het menselijk leven in gezond
heid en ziekte het veiligst is bij een
door bijbelse motieven van wet en
evangelie geïnspireerde mensbe
schouwing.
Prof. dr. W. H. Velema met de
chirurge mevrouw M. M. Plomp-van
Harmeien, zuster A. de Lier en de
arts K. F. Gunning deelnemers aan
het forum tijdens de conferentie
concretiseerde dit in de stelling,
dat in verband met abortus en
euthanasie uitgegaan dient te
worden van de eerbied, die God
voor het leven vraagt: abortus of
euthanasie is vergrijp aan het leven
van een medemens, al is dat nóg zo
pril of deficiënt (onvolkomen). Ab
ortus is dan ook alleen geoorloofd
als leven (van moeder) tegenover
leven (van kind) staat. En in ver
band met euthanasie: sterven
rekken is wat anders dan leven
verlengen.
Indrukwekkend
De conferentie had een indruk
wekkend slot door de vertoning
van een inmiddels bekende
film van de arts K. F. Gunning
over abortus. Wie de beelden van
de vernietiging van een compleet
mensje niet alleen weefsel, maar
botjes en handjes en schedeltje
op zich laat inwerken vraagt zich
verbijsterd af in welk een decaden
te cultuurperiode de mens zich be
vindt als dit mogelijk is. Zou ons
volk het wéten wat er gebeurt?
We huiveren bij de oorlogsbeelden,
die ons van her en der de vernieti
ging van menselijk leven laten
zien, ook van kinderen. Maar waar
om huiveren we hier niet, of min
der? Kunnen christenen hier nog
vergoelijkend spreken? Wie de
tempel van God schendt, die zal
God schenden!
Het laat zich verstaan, dat vele
artsen en verpleegkundigen in
grote gewetensconflicten komen.
Vandaar de vraag om voortgaande
bezinning. Vandaar ook de oproep
van zuster Lier op de conferentie
om zo veel mogelijk gezamenlijk in
het ziekenhuis te weigeren aan ab
ortering mee te werken. Wat niet
wegnam de opmerking van een
maatschappelijk werker, dat men
toch geroepen is vrouwen, die zich
lieten aborteren, te helpen. Maat
schappelijk werk bestaat hoofdza
kelijk vanwege de doorwerking van
en de gevolgen van de zonde.
Ik voor mijzelf heb mij afgevraagd
of bij verschijnselen als abortus op
grote schaal niet in toegespitste
mate op ons afkomt het apocalyp
tisch element, dat de bijbel ons
voorhoudt, namelijk dat er een tijd
komt, waarin men niet meer ko
pen of verkopen kan als men niet
het merkteken van het beest
draagt. Bevinden de mensen in de
medische sector zich hier al niet op
een vooruitgeschoven post? Me
dunkt, dat de kerk de roeping heeft
hier profetisch te spreken, juist ook
terwille van de leden van de ge
meenten, die zich hier in grote
gewetensnood bevinden.
Telegram
De conferentie zond een telegram
naar minister Van Agt, waarin hem
wijsheid werd toegebeden voor zijn
beleid en waarin de hoop werd
uitgesproken, dat mede door zijn
beleid vernietiging van menselijk
leven, dat op steeds groter schaal
in Nederland plaatsvindt, krachtig
zal worden tegengegaan. Menselijk
leven vanaf de conceptie! Met één
van de conferentiegangers ietwat
inlegkundig gezegd: Wat God sa
mengevoegd heeft (bij de bevruch
ting) scheidde de mens niet. Zou
men het anders mogen zijn?
Ir. J. van der Graaf is algemeen
secretaris van de gereformeerde
bond in de hervormde kerk.
Illustratie uit het herdenkingsnummer van Militia Christi'', het
maandblad van Kerk en Vrede.
Van een onzer verslaggevers
AMERSFOORT Kerk en Vrede, de vereniging van christen-an
timilitaristen, herdenkt zaterdag 19 november haar vijftig-jarig
bestaan. Dat gebeurt in een bijeenkomst, die om kwart voor elf
begint in de Johanneskerk, Westsingel 30 te Amersfoort.
UIT
VAN LEZERS
Haché-pil
Een korte reactie op de haché-pil.
Bedankt Fred Haché. Leg maar een
met bloemen versierde lijst aan
van de doden en levenslang ver
minkten. veroorzaakt door Haché-
blazers. Een ongehoorde aanval op
het leven van iedereen. Laat iedere
Weldenkende Nederlander, ook al
lust hij graag een borrel, de Haché-
horecabedrijven boycotten.
Driebergen
F. J. v. d. Broek
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
"de schrijver vermeld.
theologen hebben
werkeli j kheidszin
Pronk.
Soestdijk
blijkbaar meer
dan minister
Haché-pil (2)
-Wij zijn van mening dat de presta
ties van apothekers moeten dienen
om het leed van de mens te ver
zachten en niet om het tegenover
gestelde te bewerkstelligen. Im
mers. de pil moge voor wat de
'onmiddellijke gevolgen betreft voor
de gebruiker zelf onschadelijk zijn;
de indirecte gevolgen zaaien dood
en verderf. Deze apotheker is ons
inziens een raddraaier; hij draait
"behalve pillen ook nog een rad
-voor de ogen van benevelde wegge
bruikers. Deze man blijkt schrome
lijk tekort te schieten daar waar
het gaat om het tonen van maat
schappelijke verantwoordelijkheid
bij het uitoefenen van zijn beroep.
'Groningen
mr. W. Vissclier, B. Bokdam
Egypte en ons geld
Minister Pronk beweert dat het Ne
derlandse geld voor Egypte 'uitslui
tend bestemd is voor concrete pro
jecten. gericht op de soc.-econ.
vooruitgang'. Een gulden kan men
echter slechts éénmaal uitgeven,
dus ligt de conclusie voor de hand,
dat het geld. dat Egypte door onze
hulp zelf niet aan deze 'soc.-econ.
projecten' behoeft uit te geven,
vrolijk in de bewapening tegen Is
raël gebruikt kan worden. De 71
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
'J. Tammlnga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 28 9274. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.fllro
X500l
Liedboek in braille
Ik ben bijzonder blij met het feit,
dat het nieuwe Liedboek in braille
is verschenen en mij in staat stelt,
beter dan voorheen, deel te nemen
aan de liturgieviering in de kerk.
De blindenorganisaties hebben fi
nancieel niet onaanzienlijk bijge
dragen tot de verwezenlijking van
deze uitgave en hebben ook een
stem gehad bij de totstandkoming
van de opzet ervan. Ik wil niet
ontkennen, dat in dit verband mis
schien enige communicatiestoornis
sen zijn opgetreden en dat niet alle
kritiek van ds. v. d. Weide ten
onrechte wordt gegeven. Maar het
punt is, dat wij gekend zijn bij de
totstandkoming van deze uitgave
en we kunnen ook in onderling
overleg wel uitmaken, of en in
hoeverre het mogelijk is, aan be
paalde punten van kritiek nog iets
te doen. Aan een dergelijk overleg
kan ds. v. d. Weide als iemand, die
dit boek ook beroepshalve steeds
nodig heeft, natuurlijk een con
structieve bijdrage leveren, maar
dan zeker niet door het schrijven
van ingezonden stukken.
Eindhoven
J. Vellema
Taalmoeilijkheden
Een krantebericht meldde over het
conflict met Spaanse arbeiders bij
Philips, dat dit gedeeltelijk te wij
ten was aan taalmoeilijkheden. De
ze zouden in 't vervolg zo te ver
mijden zijn: Als de bedrijfsleider
Esperanto leert en de buitenlandse
arbeiders, die aangeworven worden,
b.v. twee weken enige uren per dag
Esperanto-les krijgen verplicht
natuurlijk als deel van hun
werk, dan kunnen ze elkaar na
korte tijd verstaan. Esperanto is nl.
veel gemakkelijker dan de nationa
le talen. Er bestaat een directe
methode, waaraan mensen van ver
schillende taal tegelijk kunnen
deelnemen.
Amsterdam
Drs. J. Tensen
Dr. Franken
De mededeling van dr. Franken tij
dens de vergadering van de evan
gelisch lutherse mannenbond
Maarten Luther over de vierhon
derd palestijnse dorpen, die door de
Israëliërs zouden zijn vernietigd,
vind ik ronduit verbijsterend. De
Westbank is dus een maanland
schap! Ieder die het gebied heeft
doorkruist, weet daarentegen hoe
krotten plaats maken voor comfor
tabele woningen. Als archeoloog
moest dr. Franken op de hoogte
zijn van de verwoestingen tijdens
de Jordaanse bezetting onder meer
in de joodse wijk (oude stad) van
Jeruzalem en van 38.000 joodse
graven op de Olijfberg. Nu volgens
premier Den Uyl de publieke opinie
in Nederland 'kritischer'staat tegen
over Israël, als gevolg van de olie
crisis, moet men uiterst voorzichtig
zijn met onzorgvuldige informatie:
op den duur is de uitwerking daar-
leert.
Vlissingen
Y. v. d. Schoot
Van een verslaggever
DEN HAAG In een open brief aan het moderamen van de Ne
derduits gereformeerde kerk in Zuid-Afrika hebben praeses, ds. J.
C. H. Jörg en secretaris-generaal, dr. A. H. van den Heuvel, van de
generale synode van de Nederlandse Hervormde Kerk opheldering
gevraagd over herhaalde berichten over martelingen van een aan
tal mensen, die op 25 september in Durban gevangen zijn genomen.
Naar het oordeel van briefschrijvers
worden de gevangenen, leiders van
dc zogenaamse bewustwordingsbe
weging, ten onrechte in afzonde
ring gehouden en worden ze boven
dien gemarteld. De bijeenkomst die
ze in Durban organiseerden had tot
doel solidariteit te betuigen met de
nieuwe regering van Mozambique,
het Frelimo. Ondanks een verbod
verzamelden zich vier- tot vijf
duizend mensen. De politie sloot de
emnigte in en viel aan met
wapenstok en honden.
Vele mensen, onder wie vrouwen,
moesten met diepe hondebeten in
ziekenhuizen worden opgenomen.
De veertien gearresteerden ver
tegenwoordigen zo goed als de
gehele leiding van de South African
Student Organization, Black Peop
le's Convention en de Black Allied
Workers Union, in de brief worden
de gevangenen met naam en toe
naam genoemd.
Volgens de briefschrijvers zijn de
details van het gebeurde op afstand
moeilijk na te trekken maar is men
diep geschokt naar aanleiding van
het uit Zuid-Afrika verkregen ma
teriaal. Fotocopieën van hospitaal-
lijsten zouden bovendien arrestaties
van patiënten vermelden.
Aanklacht
Uit Amerikaanse en Engelse bron
nen is het moderamen van de
synode ter ore gekomen dat de
aanklacht tegen de gearresteerden
tweemaal werd gewijzigd en tens
lotte onder niet minder dan de wet
tegen hetterrorisme werd gebracht.
Daardoor kunnen de gearresteerden
in afzondering gehouden worden.
Blijkbaar hebben zij tot op heden
noch hun familie, noch een advo
caat mogen ontvangen.
Tegen deze laatste maatregelen, zo
schrijven ds Jörg en dr. Van den
Heuvel, heerst in Nederland en in
onze kerk grote verontwaardiging.
Hun zorg, zo vervolgen zij, wordt
nog eens verdiept door herhaalde
berichten, dat de in de brief ge
noemde gevangenen zouden worden
gemarteld in de gevangenis van
Pretoria. Daarbij zouden methoden
gebruikt worden, waarbij vooral de
gewrichten van handen en benen
worden beschadigd.
Het programma bevat een forumge
sprek over pacifisme (van half drie
tot kwart over vier) waaraan o.m.
deelnemen dr. H. M. von Meyen-
feldt (gereformeerde deputaat voor
bestudering van het oorlogsvraag-
stuk), prof. dr. H. A. M. Fiolet
(secretaris van de raad van ker
ken), dr. G. H. ter Schegget en
oud-voorzitter prof. dr. J. de Graaf
van Kerk en Vrede.
Deze dag wordt het door de theolo
gische werkgroep van Kerk en Vre
de samengestelde boekje 'De bijbel
is geweld-ig' aangeboden. De bezoe
kers kunnen dit voor drie gulden in
de kerk kopen, daarna kost dit
boekje van een kleine honderd pa
gina's 5,75 (te bestellen bij Kerk
en Vrede, Utrechtseweg 159 in
GENEVE In meer dan zeshon
derd gevallen heeft de kerkelijke
commissie voor samenwerking en
vrede strafvermindering bewerk
stelligd bij de Chileense krijgsraad.
Volgens mededelingen van de lu
therse wereldbond heeft de com
missie, die onder leiding staat van
de lutherse bisschop Frenz en de
r.k. hulpbisschop Ariztia, bij meer
dan drieduizend processen rechts
hulp gebodep. De meeste van deze
processen werden gewonnen.
De commissie geeft bovendien
steun aan studenten, die van
staatswege geen toelage meer krij
gen. Er wordt ook hulp verleend
aan gezinnen van werklozen en aan
gezinnen, die door de militaire
staatsgreep familieleden hebben
verloren.
Amersfoort). Bij Kerk en Vrede
kwam ook nog uit een gestencild
geschriftje '50 Jaar Kerk en Vre
de').
LONDEN De rapporten van de
internationale commissie van
rooms-katholieke en anglikaanse
theologen over de eucharistie en
over het ambt zijn met instemming
ontvangen op de generale synode
van de anglikaanse kerk. De r.k.
bisschop Clark, mede-voorzitter van
de commissie, kreeg een staande
ovatie na zijn rede, waarin hij de
beide rapporten toelichtte. Het was
de eerste keer, dat een rooms-ka-
tholiek was uitgenodigd de generale
synode van de anglikaanse kerk toe
te spreken.
De aartsbisschop van Canterbury,
dr. Ramsey noemde de aanwezig
heid en toespraak van bisschop
Clark 'een oecumenische gebeurte
nis'. Tijdens het debat werd gezegd,
dat het werk van de commissie niet
alleen voor de beide betrokken ker
ken van belang is, maar voor de
gehele oecumenische beweging. Bo
vendien vormt het een belangrijke
bijdrage voor de verzoening binnen
de kerk van Engeland zelf. De ge
nerale synode van de kerk van
Engeland heeft de aanbeveling ge
daan, de beide rapporten te bespre
ken op plaatselijk niveau, met na
me binnen de parochies.
Rome
Het is duidelijk dat in deze weken
belangrijke zaken aan de orde sijs
op de wereldvoedselconferentie. Hel
gaat om niet minder dan leven enj
dood van miljoenen. Minder duide
lijk is dat ongeveer 3000 afgevaar-[
digden zo nodig in een special
audiëntie door de paus moesl
ontvangen worden, Dit soort oni
vangsten dienen tot het verleden
behoren. Ze gaan er nog van
dat de kerk een grootheid is dl
speciaal aangehoord moet wordi
als het een bepaald probleem geldj
Die tijd is voorbij. Daar kan mt
over treuren, maar 't is wel zo. Er
't moet ook zo zijn. Het past di
kerk namelijk helemaal niet om op'
die manier mensen uit hun werk te;
halen. Wanneer zij iets te zeggei
heeft, wat op deze audiëntie beslis
niet het geval was. dan kan zij
toegang vragen. Zij heeft het er ir
het verleden niet bepaald naar ge
maakt dat aan haar aandachtig ge
hoor verleend wordt. Zij is ook niei
zo geloofwaardig dat het haar pasi
om deze conferentiegangers onmid
dellijk verwijten te gaan maker
over enkele voorzichtige voorstellei
tot geboortematigingin die landei
waar tot nu toe over deze dinger
ten enenmale niet nagedacht werd
waar zelfs de onthoudingsmethodf
niet toegepast wordt. Een kerk dii
de moed heeft zulke dingen op
rakelen moet dan zelf over de bruj
komen als het gaat om voedsel
schaarste en een noodzakelijke her
verdeling van het eten in de we;
reld. Daarin zou zo'n kerk voorop
moeten lopen. Nu bestaat de vrees
dat ze alleen maar voor de voetei
loopt. En in dat geval moet ze ziel
achteraf niet beklagen niet begre
pen te worden.
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen te Eibergen: W. L.
Schipper te Kolderveen c.a.
Aangenomen naar Katwijk aar
Zee: W. C. Hovius te Ede, die be
dankte voor Capelle aan de IJssel
wijkgem. West, voor Monster, voo
Wezep en Woudenberg.
Overleden: C. Warmolts (67) te Ba-
rendrecht. Stond te Stavoren, Heem-
se en (Rotterdam)-IJsselmonde;
'72.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Leeuwarden-West: B
Berends te Enschede.
Aangenomen naar Baarland
's Gravenpolder: J. Blok, kand. t<
Hoofddorp.
GEREF. GEMEENTEN
Bedankt voor Poortvliet: N. W
Schreuder te Goes.
CHR. GEREF. KERKEN
Aangenomen: naar St. Thomas (Ont
Can.) voor zendingswerk in Preto
ria, M. Rebel, miss. pred. van Rot
terdam, te Sibasa (Z. Afr.)
Abortus (slot)
Er wordt al gauw van 'ongewenst'
gesproken wanneer de gezinsplan
ning anders was. Er zullen altijd
problemen op dit gebied blijven,
maar abortus lost deze niet op.
integendeel. Zo hoorde ik dat een
a.s. moeder die afstand van haar
kind zou doen, dit even voor de
geboorte toch ongedaan wenste te
maken. Laten we zeker als christe
nen voorzichtig zijn met het leven
van de ongeborenen en eerbied
hebben voor het beginnende leven.
Henriëtte Roland Holst zegt in een
gedicht: 'Bij de moeder begint de
wereldHoe kan er ooit van
vrede sprake zijn als er hier in
beginsel al sprake is van moord.
Utredht
mw. R. de Boer-Vos
Zeeland
De hulp van de soldaten in Zeeland
om te redden wat er te redden valt,
is grotendeels gericht op de grote
boeren. Bovendien schijnt de hulp
slecht gecoördineerd te worden,
vertelde mijn tante uit Zeeland. De
regering zou haast moeten maken
met het benoemen van een com
missaris van de koningin. Die zou
dan gelijk kunnen laten zien wat
hij waard is. Als dit kabinet werke
lijk de kleine man steunt, laat het
dan een progressieve antirevolutio
nair zijn.
Amsterdam C. Galjon
Het Tijdschrift voor Theologie
komt met een speciaal nummer uit
voor hoofdredacteur prof. dr. E.
Schillebeeckx, die vandaag 60 jaar
wordt. Thema is 'de positie van de
theoloog'. Onder de vijftien mede
werkers is prof. dr. H. M. Kuitert.
Hij noemt als functie van de theo
loog, godsdienst en samenleving op
elkaar te betrekken:
'Godsdienst bemoeit zich altijd met
de samenleving, welke vorm we ook
maar als voorbeeld kiezen. Ook de
conservatieve godsdienstigheid doet
het, maar dan anders. Theologen
die deze relatie ontkennen, ver
gissen zich dan ook in wat er
feitelijk en constateerbaar gebeurt.
De godsdienstigheid die zij voor
staan is net zo goed een godsdien
stigheid die een samenleving struc
tureert, maar die samenleving is
erg klein geworden; het is hun
eigen (kerk) groep geworden en
meer niet, en de godsdienstigheid
die er heerst, structureert een be
paalde subcultuur, meestal een
waarin theologen de groep in toom
plegen te houden: in de toom van
wat de theoloog dan voor de groeps-
traditie houdt (en die hij en pas
sant meteen maar als criterium
voor godsdienstige waarheid laat
gelden). De samenleving echter
kent de groep niet of nauwelijks,
laat staan de theoloog die hem in
toom houdt. In vele gevallen: ge
lukkig maar. Mijn gedachte is dat
theologen, wanneer het hun zo ver
gaat, niet meteen roepen dat de
waarheid Gods altijd en overal ge
haat geweest is en dat daarom hun
geluid de mist in gaat. Ze moesten
en moeten de ontdekking doen dat
ze geen goede theologen zijn. Goe
de theologen timmeren langs de
weg, met slechte of goede theologie
dat laatste is een andere kwes-
Dr. B. de Gaay Fortman
tie, maar ze timmeren langs de
weg. Het zijn publieke personen
omdat godsdienst een res publica
is. Zoals filosofen en juristen langs
de weg timmeren. Een volk kan
niet zonder filosofen, niet zonder
rechtskundigen: Het kan evenmin
zonder 'theologen, en hoort te
weten dat die theologen bestaan.
Daar moeten die theologen zelf
voor zorgen, door hun vak goed te
beoefenen, dat wil zeggen: door
samenleving en godsdienst op el
kaar te blijven betrekken, en wel
zó dat die samenleving van de
godsdienst in ons westen: het
christendom merkt dat die hem
draagt'.
Demonie
Bas de Gaay Fortman schrijft (in
het zelfde Tijdschrift voor Theolo
gie; het is voor 9,25 te bestellen
bij uitgever Desclée De Brouwer te
Utrecht), dat de bijdrage van de
theoloog aan de politiek ligt in de
ontmaskering van religieuze onzin
delijkheid en zelfs demonie. Bas de
Gaay Fortman:
'In mijn studententijd ben ik sterk
onder de indruk geraakt van de
houding van Brillenburg Wurth. Als
gereformeerd hoogleraar in de
zedenleer had hij steeds alle3 netjes
op een rijtje gezet waar het ging
om vragen van personele ethiek. In
onze kerken was hij dan ook een
zeer gewaardeerd man, typisch deel
van het gereformeerde establish
ment. Maar dat werd anders toen
hij een radikaal neen uitsprak
tegen de kernwapens. Talloze po
gingen, o.a. van bezorgde collega's
uit Kampen, werden aangewend om
Wurth weer in het gareel te krij
gen. Zij faalden volkomen. Wurth
verklaarde dat als hij zich niet
duidelijk mocht uitspreken over
een zaak als de kernwapens waarbij
de hele schepping op het spel
stond, al zijn duidelijke uitspraken
over 'voor of na het huwelijk' en
andere personeel-ethiSche kwesties
van hem gestolen mochten worden.
In de atoombom had Wurth de
demonie herkend'.
Nooit goed
In Getrouw, het maandblad van de
internationale raad van christelijke
kerken (ICCC), gaat dr. J. C. Maris
in op de kritiek, dat deze organisa
tie zo anti-communistisch is:
'Wie eenvoudig bijbels denkt en
leeft, kan niet anders dan zich ver
zetten tegen het atheïstische com
munisme. In kerkelijke kringen
wordt dat vaak niet meer gezien.
Men stelt dan de vraag waarom de
ICCC anti-communistisch is en
waarom niet andere euvels even
zeer bestreden moeten worden. Als
of niet het communisme om het in
de woorden van wijlen prof. Emil
Brunner te zeggen 'een wereldbe
weging in grote stijl' is, die reeds
ongeveer een derde van de wereld
bevolking in de greep houdt; alsof
niet de grote meerderheid der sta
ten socialistisch georiënteerd is en
alsof niet dat socialisme uit dezelf
de wortel van ongeloof en revolutie
stamt als het communisme. Overi
gens is het geheel onjuist om te
stellen dat de ICCC alleen maai
het communisme bestrijdt. In de
aanhef van de constitutie worden
rooms katholicisme, modernisme en
communisme met name genoemd
Maar als dan de ICCC behalve deze
dingen bijvoorbeeld ook wijst op de
gevaarlijke tweeslachtigheid van
nieuw-evangelische stromingen, als
die van dr. Billy Graham, dan
wordt haar dat al even kwalijk
genomen als de bestrijding van het
communisme. Het is ook nooit
goed'.
Systeemverslaving
Het r.k. weekblad De Bazuin
schrijft dit over het ontslag van
prof. H. van Luik aan de katholieke
theologische hogeschool te Amster
dam:
Kan de hogeschoolgemeenschap
een opvolger voor v. Luik accep
teren die toch weer akkoord gaat
met de anti-huwelijkse voorwaar
den? Moeten de huidige docenten,
inclusief de overtuigd celibataire
niet massaal (en landelijk) ont
slag nemen of staken? Dat soort
dingen snijdt in eigen vlees, maai
echte solidariteit wordt altijd alleen
maar in daden geloofwaardig. Bis
schoppen en curatoren hebben
hierin helaas niet het goede voor
beeld gegeven: de sabbat van een
opgeklopt celibaatsideaal, vlag die
nog steeds de kwalijke lading van
systeemverslaving moet dekken,
heeft het bij hen weer eens gewon
nen van de mens. Welke ordever
stoorder zei ook al Weer dat het
precies andersom moest?
Missieaktie
Missieaktie. het tweemaandelijks
tijdschrift ter bezinning op en be
geleiding van de missieaktie. uit
gegeven door de pauselijke missie
werken in ons land, wijzigt zijn
formule. Na 29 jaargangen krijgt
het in 1975 een minder documen
tair karakter. Actuele informatie
uit de kerken, zowel uit de eigen
kerkprovincie als uit de jonge
kerken, krijgt meer plaatsruimte.
