Nieuwe Leidsche Courant | 1974 | 8 november 1974 | pagina 2

Dirigent treedt op als violist

i

niw

lllSlllsfl

Vandaag

Schweitzers filosofie

BOEKEN*

Bestsellers

8

Trouw
K wartet

Jubileum Hendrik
Kraemerhaus

Nieuwe boelé

TROUW KWARTET VRIJDAG 8 NOVEMBER 1974

KERK/ BINNENLAND T

door prof. dr. H. Berkhof

Insiders zullen deze vreemde titel direct doorzien. Hij is een toespeling op de
beroemd geworden titel van het college waarmee Miskotte indertijd afscheid
nam als dogmaticus te Leiden'De moderne dogmaticus als dirigent en dilet
tant'.

De dogmaticus is op geen enkel
typisch vakgebied een specialist.
Maar wel moet hij van vele vakge
bieden als dilettant weet hebben,
en wel zoveel weet, dat hij de
van overal vergaarde kennis kan sa
menbrengen tot een geheel waarin
de .waarheid ten overstaan van God
beleden wordt. In de moderne tijd
is die eis door de snelle ontwikke
ling van de specialismen nodiger èn
onmogelijker dan vroeger.
De dogmaticus is met zijn uitspra
ken zeer kwetsbaar. Altijd kan hem
met meer of minder recht verweten
worden, dat hij achterloopt omdat
hij blijkbaar niet op de hoogte is
van de nieuwste Inzichten op het
gebied van bv. dt bijbelweten
schappen. de sociologie, de filosofie
of de cybernetica. Het lijkt me. dat
de dogmaticizich deze verwijten
tegenwoordig meer aantrekken dan
vroeger. Er zijn in de laatste jaren
allerlei dogmatische publikaties
verschenen die blijk geven van een
echt in werken in en een verwerken
van de resultaten van andere vak
gebieden.

Nog niet vertoond

Maar wat de Nijmeegse dogmaticus
Schillebeeckx ons nu voorlegt, is
bij mijn weten in dit vak nog niet
eerder vertoond. Hier spreekt een
dogmaticus die zich niet alleen als
dilettant een respectabele kennis
heeft vergaderd op het gebied van
het Nieuwe Testament. Hier is de
dirigent zelf een van de spelers in
zijn orkest geworden omdat hij ge
loofde. geen bekwaam en eerlijk
dirigent meer te kunnen zijn als
hij niet ook wist en kon wat de
eerste violist wist en kon. Waarom?
Omdat hij besefte, dat het cnriste-
lijk geloof staat en valt met zijn
fundering in de geschiedenis: is er
met Jezus van Nazareth wel iets
principieel anders aan de hand ge
weest dan met andere nobele per
soonlijkheden? Daar kan je mooi
over praten, maar voor een houd
baar antwoord moet je bij de
nieuw-testamentische vakweten
schap 2ijn.

Maar je moet het maar kunnen. Als
er één het kan. is het Schille
beeckx. In vele voorafgaande publi
katies heeft hij al bewezen een
radar-achtig invoelingsvermogen te
hebben voor allerlei terreinen. Hij
zou evengoed professor in de gods
dienstwijsbegeerte kunnen zijn of
in de hermeneutiek of in de ethiek
of in de kerkgeschiedenis. Nu
blijkt, dat hij ook nieuw-testamen-
ticus had kunnen zijn. want hij
toont zich een meester op alle ver
fijnde instrumenten van de moder
ne methodieken. Omdat ik zelf
naast de dogmatiek als bij-vak ook
bijbelse theologie geef, meen ik te
kunnen weten wat ik zeg. Maar ik
weet ook, dat ik zelf niet zou kun
nen wat Schillebeeckx kan. Dit is
heinde en ver een unieke prestatie.

met talloze titels en onderverdelin
gen. Voor vele lezers waarschijnlijk
meer verwarrend dan verhelderend.
Dat brengt me op de vraag: aan
welke lezers is eigenlijk gedacht?
Aan 'elke geïnteresseerde', zegt het
woord vooraf. Maar ik vrees dat
vele geïnteresseerden er niet door
heen zullen komen, omdat het
daarvoor te dik. te gedetailleerd en
te vakmatig is. Ik hoop. dat ik me
vergis.

Wie zich door de methodische in
leiding heeft heengewerkt. komt in
wat voor die geïnteresseerden m.i.
het mooiste stuk is: de brede en
liefdevolle tekening van Jezus in
zijn aardse omwandeling. Wars van
alle kortademige mode-ideeën over
Jezus, laat de schrijver terecht Je
zus' 'Abba-ervaring' zien als het
middelpunt en de bron van heel
zijn leven. Men vindt hier prachti
ge beschouwingen over de wonde
ren. de gelijkenissen, de wet, de
tafelgemeenschap enz. En nu ik
toch bezig ben. noem ik nog andere
elementen in dit boek die me zeer
getroffen hebben: de nadruk op de
continuïteit tussen de historie van
Jezus en de verkondiging van
Christus na de opstanding, het on
apocalyptische van Johannes de
Doper en van Jezus, de geringe rol
van de davidische Messias-idee (de
politicus en revolutionair), de zin
van het 'ten derden dage' (opge
staan). de verhouding van Jezus als
vraag tot het dogma als antwoord,
enz.

Wijde cirkels

Overstelpend

De titel van zijn nieuwe boek is al
een vondst: Jézus (u weet4wel, van
tweeduizend jaar geleden), het
verhaal (dat de afstand naar ons
overbrugt) van een lévende (giste
ren en heden dezelfde!). En die
vlag dekt een overstelpend rijke
lading. Die overvloed wordt be
dwongen èn onderstreept door een
heel strakke en tegelijk gedetail
leerde en ingewikkelde compositie

Schillebeeckx trekt wijde cirkels
over een breed veld. Het duurt een
paar honderd bladzijden, eer men
doorheeft dat de schrijver een ei
gen ordenende en dirigerende greep
op de stof heeft. Of anders gezegd:
hij blijkt telkens weer terug te
keren naar wat hij als het perspec
tivisch middelpunt beschouwt, van
waaruit hij enerzijds het optreden
van Jezus, anderzijds de verhouding
van de eerste gemeente in het juis
te perspectief meent te zien. Om
het samen te vatten in een van
zijn titels: Jezus, de eindtijdelijke
bode van Godswege, bron van de
oudste credo-richtingen en hoofd
bron van het oudst-christelijk ge
bruik van de titels Christus, de
Heer. de Zoon (392).

Bij het zien van deze concentratie
blijft mijn bewondering: maar ze
wordt van nu af door een toene
mende verwondering begeleid: is
Jezus inderdaad ten diepste 'de
eindtijdelijke bode' of zoals hij
meestal genoemd wordt 'de escha
tologische profeet'? Ik zoek voor dit
fundamentele inzicht tevergeefs
naar bewijzen. Natuurlijk, de men
sen hebben in Jezus een profeet
gezien en hij was ook dat. Maar
zijn wezen was veel meer. Schille
beeckx wijst op de rol van Exodus
23: 20-23, maar dat wordt in het
Nieuwe Testament nu juist niet op
Jezus, maar op Johannes de Doper
toegepast. De pogingen van Schille
beeckx om de boodschap van het
Johannes-evangelie en de titels
Heer, Christus en Zoon te herleiden
tot 'eschatologisch profeet' (388-
408) zijn m.i. gezocht en kunnen
onmogelijk op tegen het feit dat de
evangeliën deze naam alleen door
het volk laten gebruiken en nooit
Jezus zelf in de mond leggen. De
schrijver sluit zich hier aan bij een
groep van meest Duitse jongere on

derzoekers die er op uit zijn om het
Nieuwe Testament nu eens vanuit
de joodse wijsheidstradities te
doorlichten. Dat is te lang verwaar
loosd en levert dus ook wel zekere
resultaten op. Maar deze resultaten
raken m.i. nergens de kern. voeren
alleen tot verfijnende en verrijken
de grenscorrecties.

Bleek uit de verf

Ik wijt het aan die invalshoek van
de 'eschatologische profeet' dat het
kruisoffer van Jezus zo bleek uit de
verf komt: zijn sterven is voorna
melijk de marteldood van de pro
feet. Een de vele bladzijden die aan
de 'paaservaring' gewijd zijn. zullen
de zaak. naar ik vrees, voor velen
niet verhelderen en zelfs tot on
juiste interpretaties aanleiding ge
ven. Ik beken eerlijk, dat ik pas
door een persoonlijk gesprek met
Schillebeeckx zelf de bedoeling
ging vatten. Zonder dat gesprek zou
ik gedacht hebben, dat hij de op
standing zag als uitdrukking van
een nieuwe blik op het nu voltooide
leven van Jezus, waardoor de leer
lingen gingen beseffen, dat er een
nieuwe aanbieding van vergeving
en genade was. De gekruisigde ging
hun op nieuwe wijze 'verschijnen'.
Dat zou dan een puur subjectief
gebeuren kunnen zijn geweest.

Deze indruk wordt daardoor ge
wekt. dat Schillebeeckx achter alle
voorstellingen om en door alle sub
jectieve getuigenissen heen tot het
objectieve gehalte van de paaserva
ring wil doordringen. Hij maakt het
zich daarbij uit eerlijkheid bijzon
der moeilijk, door ook begrippen
'verschijning' en 'verrijzenis' aller
eerst als interpretatiemiddel van
de gemeente te zien. Daarachter
steekt zijn bijzondere eerbied voor
'Q' (de naam voor de tweede bron
van Mattheus en Lucas, naast Mar
cus). die hij voor de vroegste laag
houdt en waarin de eschatologische
profeet centraal staat. Daarin ont
breekt namelijk een opstandings-
verhaal. Ja. maar daarin ontbreekt
ook de hele lijdensgeschiedenis!
Dat feit moet ons waarschuwen om
niet van daaruit ons beeld van Jezus
te ontwerpen. bevatte bijna al
leen woorden van Jezus en was m.i.
bedoeld als aanvulling bij de nog
vroegere verkondiging van de ge
kruisigde en opgestane.

Omdat Schillebeeckx zich zo sterk
op Q oriënteert, valt het hem bij
zonder zwaar om het objectieve van
Jezus' verhoging (niet: vast te hou
den. maar:) te omschrijven. Hij
spreekt van de bij God opgenome-
ne, die als de wederkomende ge
loofd wordt op grond van de wijze
waarop hij nu in de gemeente
werkt (p. 324). Wie.' zoals ik het
zeer velen doe. het vroegste verho
gingsgetuigenis in 1 Corinthe 15:
16 zoekt, zal vinden dat Schille
beeckx alles onnodig nog moeilijker
maakt dan het al is. Ik zeg dit met
groot respect voor zijn intellectuele
moed.

Dirigentenlessenaar

Aan het slot (80 blz. voor het ein
de) keert Schillebeeckx naar de
dirigentenlessenaar terug. Hij
neemt nu dus weer de (dogmati
sche) leiding. Het lijkt of het spel
van de violist dan vaak nauwelijks
meer hoorbaar is. Dat is begrijpe
lijk. De dogmaticus heeft immers
van méér weet dan van een escha-

(ADVERTENT1E)

IDE EXORCIST
William Peter Blatty

De duivelse bestseller! 115.90

OPMARS EN ONDERGANG
William Craig

De slachling bij Stalingrad.

Het keerpunt van de 2de
wereldoorlog. Tot 27 december.
f2950

3 EENMAAL IS NIET
GENOEG
Jacqueline Susann

Een dynamische roman waarin
liefde centraal staat 12450

A DE EERSTE
4 DOODZONDE
Lawrence Sanders

1000 CAL0RIEËNB0EK
Bonnie Buurke

:er eten en tóch vermat
118.90

VERSCHUYL'S
O PUZZEL ENCYCLOPEDIE
Dr. H. J. Verschuyl

Met meer dan een hart miljoen
puzzelwoorden en veel gevraagde
rubrieken, geb. f 29.90

7 JULIANA REGINA1974
F. J. Lammers

Geïllustreerd met ruim 120 foto's van he
Koninklijk Huis. f7.50

R0SIE DARLING
Rosie Swale

Prof. dr. E. Schillebeeckx. die 12 november zestig jaar wordt.

tologische profeet. Hij weet van bv.
het 'waarlijk God' van het concilie
van Chalcedon en van de leer der
drieëenheid. Nu wil hij deze elemen
ten aan de partituur toevoegen. Hij
begint bij de schepping mens, in
wie als het ware twee naturen al
inéén liggen: zichzelf zijn en van
God zijn. Van die Godsimmanentie
is Jezus met zijn unieke Abba-
ervaring de ver boven ons allen
uitschietende top. Die moet berus
ten op een unieke toewending van
de Vader zelf tot Jezus: deze Jezus
wordt geheel door het Woord ge
dragen. In hem gaat God ons ver
schijnen als interpersoonlijke rela
tie tussen de Vader. Jezus en de
Geest. (Hoe die relatie er binnen
God uitziet, weten we, niet).

Dit zijn moeilijke en ook moeizame
bladzijden. De 'eschatologische pro
feet' kan m.i. dit zware bouwsel
niet dragen. En de in de nieuw
testamentische teksten zo ongrijp
bare Abba-ervaring ook niet. De
violist kan de gebaren van de diri
gent niet meer volgen. Tenminste:
zo voel ik het aan. Maar ik zie
verlangend uit naar een grondig
gesprek rondom dit boek tussen
nieuwtestamentici en dogmatici
met Schillebeeckx in het midden.

Dat verdient "dit boek. maar vooral:
dat zou voor heel de theologie en
de beleving van het christelijk ge
loof van groot belang zijn.

Schillebeeckx had .zijn boek aan
vankelijk een andere titel willen
meegeven: Heil-in-Jezus van Gods

wege. Daarin vat hij alles samen
(456). Dan bedoelt hij gelovig-weg
te zeggen: midden in de menselijke
lijdensgeschiedenis is God tegen
woordig in de kernboodschap van
Jezus de op menselijkheid be
dachte Godsheerschappij' en in Je
zus' zekerheid dat deze heerschappij
het ondanks zijn éigen historische
mislukking winnen zal.

Mogelijk vragen velen verwonderd,
waarom je om dat te betogen zes
honderd en meer bladzijden nodig
hebt. Maar als talloze mensen er
'geen heil meer in zien' (in de
wereld niet. in de geschiedenis niet
en in de toekomst niet), dan moet
de theoloog met alle denkmiddelen
die hem ten dienste staan, het
zicht op de plaats des heils trach
ten open te houden. Dat heeft
Schillebeeckx gewild en gedaan.

Prof. dr. H. Berkhof bespreekt 'Je
zus. het verhaal van een levende',
door prof. dr. E. Schillebeeckx;
Uitg. II. Nelissen. Bloemendaal: 624
pag.. prijs 67.50.

TOELICHTING OP DE VREEMDE
WOORDEN: cybernetica, lett. •be
sliskunde'. Hermeneutiek: de leer
van liet uitleggen. Continuïteit:
samenhang. On-apocalyptisch: er
is geen gebruik gemaakt van visi
oenen en voorstellingen zoals die
bijv. in Daniel en Openbaring voor
komen. Eschatologisch: betrokken
op Gods grote toekomst. Interpre
tatie: uitlegging. Gods inimunen-
tic: Gods inwonen in de wereld.

UIT

VAN LEZERS -

Voedsel

In het onlangs verschenen rapport
'Brood doet leven' over de wereld-
voedselproblematiek stellen de pro
gressieve drie een heffing op vlees
voor als één van de middelen om
graan-(is voedsel) verspilling tegen
te gaan. Tr.-Kw. is hiermee in
haar commentaar van 2 november
niet gelukkig. Als voornaamste be
zwaar wordt genoemd: 'dat zon

Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan een kant getypte, brieven
bunnen «orden gestuurd naar:
Seeretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859. Amsterdam.
Bij publlkatie wordt de naam van
de schrijver vermeld.

stel van het natuurlijke milieu, mo
gelijk te maken.

Verdrukte kerk jg OOk Ï1U Ï10g aCtUeel

De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad

Uitgaven van

B.V. De Christelijke Pers

Directie:

Ing. O. Postma,
F. Diemer.

Hoofdredactie:
J. Tammfnga.

Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Adam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.

heffing niet veel verandert aan het
denken over de ongelijke verdeling
tussen het rijke en arme deel van
de wereld'. 'En dat is toch het doel
van die heffing', meent Tr.-Kw.
Mijns inziens heeft een vleesbelas
ting ook een onmiddellijk doel:
minder graan in het varken en
meer in de arme mens. Het rapport
schetst de voedselsituatie als zeer
kritiek: Op korte termijn moet dan
ook meer graan beschikbaar ko
men. De oogsten zijn beperkt. Voor
de hongerende mensenmassa's in
(vooral) Azië kan een vleesbelas
ting in de rijke landen de balans
tussen leven en sterven in hun
voordeel laten doorslaan. Boven
dien kan een heffing op vlees een
goede stimulans zijn voor de bezin
ning op wat eigenlijk de gevolgen
voor de derde wereld zijn van onze
eetgewoontes.

Heemstede

drs. Ron Rote

Oosterschelde (2)

Vissen hebben geen inspraak, maar
het is volledig tegen de doelstellin
gen van Keerpunt 1972 als de Oos
terschelde zou worden afgesloten.
Opmerkelijk is ook dat de moge
lijkheid van een 380 Megawatt ge
tijenenergiecentrale zoals ver
meld In het rapport van de PZEM
van september 1967 in het Oos-
terscheldebekken thans door dit
kabinet over het hoofd wordt ge
zien. De daarbij behorende getij -
deuren zorgen voor het volledig
open zijn van d e dam voor de
biologische organismen. De kosten
ervan zouden gedeeltelijk kunnen
drukken op de prijs van de gewon
nen energie en gedeeltelijk ten las
te van de veiligheid worden ge
bracht. Het staat zelfs te bezien of
niet alle dijken van Deltawerken
en Zuiderzeewerken ln principe
doorgeprikt zouden moeten worden
om energiewinning, maar ook her-

Trekken wij als christenen wel on
ze conclusies uit de toenemende
druk op de kerken door het van
buitenaf aan het volk van Tsje-
choslowakije opgelegde communis
tische regiem? Heeft het ook iets te
maken met de homogene linkse
ontwikkeling hier. waardoor de
confessionelen worden teruggedrukt
(o.a. Rijnmond) en wanneer inn de
samenwerking dictatoraal en
atheïstische ingestelde communis
ten (Groningen) voorkeur genie
ten? Zouden we deze tekenen der
tijden niet beter moeten verstaan
door als christenen homogener en
ook doelbewuster te handelen?
Moeten we deze vraag soms voor
leggen aan dr. Trojan of ds. Jaro-
mir Dus. welke laatste gedegradeerd
werd tot stoker in een fabriek en
elke dag per fiets 30 kilometer
moet afleggen om op zijn werk te
komen? Of kunnen we volstaan
met Mattheus 25 er eens op na te
lezen?

St. Michielsgestel

Jsc. van de Wal

Vlees

Als men progressief en socialist wil
wezen, mijn waarde hoeders, dan
moet het vlees op de bon. Dan kan
iedereen evenveel krijgen en na
tuurlijk voor een schappelijk prijs
je. Maar als men nu eens over de
gehele wereld het geestrijk vocht
verbiedt dat uit granen en rijst
verkregen wordt, misschien zou dat
ook een beetje helpen.

Andijk

Jac. Bakker

(ADVERTENTIE)

interieur verzorqinq

ZWART JANSTRAAT 63
3e PIJNACKERSTRAAT 8
TELEFOON 24 45.11

Morgen zal te Amsterdam in de
grote aula van het koninklijk insti
tuut voor de tropen een herden
kingsbijeenkomst worden gehouden
ter gelegenheid van de honderdste
geboortedag van Albert Schweitzer,
die ruim negen jaar geleden over
leed. Hij werd geboren 14 januari
1975.

Men kan zich afvragen of zo'n her
denking nog zin heeft. In onze
keiharde, zakelijke en verweten-
schappelijke tijd is er voor een
idealisme waardoor Schweitzers ar
beid gedragen werd. nauwelijks of
geen plaats. Vooral de laatste peri
ode van zijn leven werd felle kri
tiek geleverd op zijn arbeid te
Lambarene. die zijn hospitaal tot
beneden het niveau bracht van wat
medische verantwoord wordt ge
acht. Kritiek was er op zijn autori
tair optreden, dat geen ruimte liet
voor overleg met collega's en mede
werkers. Ver verwijderd van de in
gewikkelde West-Europese samenle
vingspatronen voerde hij een be
leid. dat spotte met de wetten van
de actuele democratiseringsbeginse-
len.

Tijdens deze herdenkingssamen
komst zal nader ingegaan worden
op de vraag of de filosofie van
Albert Schweitzer nog wel zin heeft
op dit moment. Ongetwijfeld zijn
vele Inzichten verouderd. Zijn theo
logie was in zijn tijd baanbrèkend,
maar heeft in onze tijd veel van
haar actualiteit verloren. Zijn Je
zusbeeld is eenzijdig: zijn stand
punt van de consequente eschatolo
gie betekent een verschraling van
de rijkdom van het evangelie.

Daad

Maar wat van uitnemende beteke
nis is. is de inzet van zijn gehele
persoon voor verwerkelijking van
het evangelie in de daad. Dit geldt
ook voor zijn filosofie: Filosoferen
was voor hem handelen. Als een
wereld- en levensbeschouwing zich
niet zou omzetten in een complex
van concrete activiteiten, dan zou
zij haar zin verliezen en verdorren

tot een abstracte theorie. Een we
tenschap die de praktische draag
wijdte van haar toepassing niet
ethisch zou doorlichten, zou buiten
elke marge van menselijkheid val
len en desastreuze gevolgen kunnen
hebben. Fel heeft Schweitzer geop
poneerd tegen proefexplosies van
atoombommen. Hij schroomde niet
in crisissituaties zich schriftelijk te
richten tot president Kennedy
(1962).

De profilering van de waarde van
de enkeling in een tijd van cul
tuurverarming. institutionalisaties
en collectiviteiten is in onze tijd
meer dan ooit van belang. Hij
kwam op voor de handhaving van
de identiteit van de enkele persoon,
die onder dreigde te gaan in de
anonieme massa. In de verkilling
van het menselijk leefklimaat stel
de hij zich in dienst van de naaste
op basis van zijn universele liefdes-
ethiek: 'ik begrijp het heelal niet
en er is ook geen enkele theorie die
het mij volledig begrijpelijk kan
maken, maar ik poneer de daad
van de liefdedienst, want dat is de
enige logische handeling die ik kan
verrichten, omdat ze mij tot de
gemeenschap voert met de God. die
zich als liefde heeft geopenbaard'.
Dr. Sico Mansholt, oud-voorzitter
der Commissie Europese Gemeen
schap. zal spreken over het boelen
de thema 'Een kleine wereld met
grote problemen' vanuit het per
spectief van Schweitzer. Het is be
grijpelijk. dat aan de muziek van
Bach veel aandacht zal worden ge
geven. Naast theoloog, filosoof, me
dicus was Schweitzer een groot
kenner van Bach. Tijdens zijn be
zoeken aan Europa gaf hij vele
orgelconcerten van Bach, waarvan
de opbrengsten besteed werden
voor zijn werk in dienst van de
hulpbehoevenden in het donker A-
frika.

Prof. Bakker, een van de sprekers
in deze bijeenkomst, die om half
drie begint en voor leder toeganke
lijk is. is hoogleraar filosofie in
Groningen.

Albert Schweitzer

(ADVERTENTIE)

Deze week in het

Nieuw Israelietisch Weekblad
N.Z. Voorburgw. 258, Amsterdam.
Tel. [phone]—23 77 63

Premier Den Uyl in volledig
Davar-interview:

Nederland kritiseert vriend
Israel

Premier Rabin in complete
speech over Rabat:

Israel wil praten met Hoessein

Voorts over abortus in het
jodendom en in Israel:

rabbijn M. Just. dr. H. Musaph
en dr. Aaron Zwergbaum.

Vraag een proefabonnement.

1.600 mijl "op de duim" en 3.000 mijl
onder zeil. Een avontuurlijk boek over
het echtpaar Swale met hun
twee kinderen f1850

9 HET SCHAAKSPEL
Harry Golombek

Een compleet overzicht van het
schaakspel in al zijn facetten, f 22,50

-og\ ALBERT
III ALBERT EN HENDRIK
Alison Jezard

Twee avontuurlijke kinderboeken over
Albert de beer en Hendrik het paard.

Geili. f650 p.d.

Bij iedere boekhandel verkrijgbaar
*Uitg.: Hollandia-Luitingh/
Skarabee-Omega Boek

BERLIJN De Nederlandse oecu
menische gemeente in Berlijn be
staat 25 jaar. Het afgelopen wee
keinde is dit jubileum gevierd met
een feestelijke kerkdienst in de
Bartholomeuskerk in Oost-Berlijn,
waar dr. A. H. van den Heuvel
heeft gepreekt.

Op 30 oktober 1949 werd de eerste
kerkdienst in het Nederlands ge
houden in Berlijn, waarna op 21
maar 1954 de gemeente in deze
stad werd geconstitueerd en ds. Bé
Ruys als predikante werd bevestigd.
In 1959 opende prof. dr. H. Krae-
mer, de bekende zendingsman, in
de Linionenstrasse in West-Berlijn
het naar hem genoemdé centrum.

De gemeente staat nog steeds on
der leiding van ds. Bé Ruys. ge
steund door enkele Nederlandse
theologen, die werken onder de Ne
derlandse kolonie in Berlijn.
Het Hendrik Kraemerhaus vervult
een functie als ontmoetingscen
trum voor christenen uit Oost- en
west-europa en voor de dialoog met
het marxisme.

Tijdens de feestelijkheden van het
afgelopen weekeinde waren ver
scheidene vooraanstaande kerkelij
ke vertegenwoordigers aanwezig,
onder wie de Berlijnse bisschop
Kurt Scharf en prof. dr. Helmut
Gollwitzer van de Vrije Universiteit
in Berlijn.

KETTINGBRIEF

De meeste zg. kettingbrieven
van onschuldige aard, spekul
tegelijk op geldzucht en, dom
en wie die twee eigenschappen
enigt moet het dan maar wf
Geen zaak om zich druk ove:
maken. Eén van onze lezers j
ons echter een voorbeeld dat
spuigaten uit loopt. Hij sch
zelf: 'Een perverser voorbeeld
speculatie op menselijke emotie:
zwakheden als angst en geldz:
is er nauwelijks te bedenken'
geloof dat hij gelijk heeft. B<
de brief staat met hoofdlett
DENK AAN EEN GEBED. "V
TROUW OP DE HEER MET
HEEL UW HART IN AL WA'
DOET. WEES HEM ERjKENTEL
EN HIJ ZAL U DE WEG WIJZ
En dan volgt: 'Dit gebed is vooi
'geluk' toegezonden. Het goede
luk zal u binnen vier dagen na
ontvangen van deze brief to
chen. DIT IS GEEN GRAP. U
het via de post ontvangen'. De
dracht luidt dan. dat men 20 ko
en moet verzenden naar mer
die een beetje geluk nodig heb
De bovenste van de lijst mei
namen moet geschrapt en
moet z'n eigen naam er aan
voegen. Birinen vier dagen be,
het geluk dan. Maar dat is
alles. Wie de keten verbreekt wi
ongeluk. De brief moet nami
binnen vier dagen verder gezon
worden. Generaal Walsh (wiei
ook wezen moge) deed het niel
verloor zijn vrouw. Brian Barab
ontving de ketting, geloofde erj
in en gooide het wegNa
dagen later was hij dood. fl
lezer heeft gelijk: perverser kan
niet. Een missionaris uit Zuid-Al
rika moet ermee begonnen j
Voordat kerkelijke overheden
met zelfstandig denkende theola
bezig houden en die storen in I
werk of anderen die zich S04
opstellen hinderen, doen ze h
deze 'missionaris' op te spa
Maar misschien is het hele?
niet waar. want wie zo met mei
omgaat is ook niet van de ei
leugen omgevallen. Maar meq
wel gewaarschuwd.

Aangenomen naar St. Maaru
dijk: J. Blom kand. te Utrecht)
bedankte voor Goudriaan-OttoP
Gouderak, Groot Ammers, Hoef1
ken. Herkingen-Sommelsdijk, f
schoten, Moerkapelle, Streefj
Schelluinen-Wouterswoude
Zwartebroek.

Afscheid op 10 november vanL.
versum: R. G. v. d. Voet wfe
benoeming tot pred.-voorgj
van de NPB te Bilthoven.
Intrede te Capelle a.d. IJssefê
Zonneveld uit Valkenburg (3*
te Hollandscheveld: D. Bou^i
uit Spijk en Losdorp: te Bosis
J. Stlwagen uit Nieuwpoort: teï1
rega: kand. B. A. DubbeldaiK
Utrecht.

GEREF KERKEN jg

Afscheid van Holten :R. A. B
kamp wegens emeritaat.

Intrede te Coevorden: J. Rikrc
uit Kollum: te Lochem: W. L
Kooij uit Haamstede. K

GEREF KEILEN (VRIJG) [la
Beroepen te Groningen N. |ev?
arbeid op Irian Jaya)J. B. h 1
Vries te Appingedam en J. Haf j
Bergentheim. v

Praeparatoir geëxamineerd eriee!
roepbaar gesteld: C. J. Haak.
onsweg 18, Bergentheim. !m
GEREF KERKEN (VRIJG BVg
Intrede te Rotterdam-Overschfei
v. d. Brink uit Zwolle. fis

GEREF GEMEENTEN rs.

Beroepen te BodegravenA. de]
man te Scheveningente Utees
Chr. v. d. Poel te Yerseke.
CHR GEREF1 KERKEN
Intrede op 13 nov. te Eenj,
kand. R. Kok uit Bennekom.

'De buit is binnen' samenÉ^d
door Maarten van Klaveren-L^
Stichting Ontwikkclingssamfirg 1
king Vakbeweging te UtrecHn
blz. 6.-.

Dit boekje gaat over de profajE
keten van bauxietwinrrtng toj er
miniumfabrikage en met nanx*°
de macht van Shell-Billiton kan
bauxietwinning en verVerkil J
Suriname. Bauxiet-BIlliton-SF d
me wordt behandeld als eenUp'e
beeld. Via een werkmodel her.
inzicht gegeven in de wijze
voor Iedere andere comf881
grondstof-multinational-ontwfcen:
kelingsland. een soortgelijk
zoek zou kunnen worden veri^,

Beyers Naudé 5. i
naar ons land froui

AMSTERDAM De directei
het christelijk instituut Zuid
ka, dr. C. F. Beyers Naudé, isj
tot 19 november in ons laö
bezoekt Nederland op een r<J
door Europa en Amerika,
de Reinhold Niebuhr-prijs
rechten van de mens in ontf
zal nemen.

Dr. Naudé zal worden ontval
de hervormde synode en sprt
13 november in Utrecht in di
beurs voor de correspondent
het hervormde werelddij
over de nieuwe ontwikkeli
Zuid-Afria. Zondag a.s. prei
in de Witte Kerk in Naardj
19.00 uur.

Sc{
Vet

I: A