Vergeef mij, Natasja!
1
U
Toenemende druk
op de kerk van
Tsjechoslowakije
ilisduiil
Meer mensen verlaten
gereformeerde kerken
Vandaag
UIT
Trouw
K wartet
Meer aandacht voor
actie Solidaridad
Europese jongeren
naar Driebergen
Kerkstoet gaat van
Begijnhof naar Rokin
Nieuwe boeken
TROUW/KWARTET MAANDAG 4 NOV£,MOÜ,R iï»I4
KERK BINNENLAND T2/K2-
door dr. J. ter Vrugt-Lentz
Bij Wever is thans het levensverhaal uitgekomen van de twintigjarige Rus Sergei Kourdakov, kort
na zijn ankomst in Canada door hem op de band vastgelegd. Zijn vlucht naar Canada en de publici
teit, die hij aan zijn getuigenis gaf, hebben waarschijnlijk geleid tot de gewelddadige dood van deze
tot Christus bekeerde KBG-agent.
Waarom krijgen boeken als dit toch
zo dikwijls een omslagtekening, die
aan een stuiversroman doet den
ken? De geschiedenis van Sergei
Kourdakov verdient een beter om
hulsel en heeft andere lezers nodig
dan de stuiversroman. Het gaat
hier niet om sensatielectuur, die
men na lezing rustig kan vergeten
'omdat het toch niet echt is'.
Dit is namelijk echt. Overvallen op
en mishandeling van Initiativniki-
Baptisten zijn uit talrijke publica
ties bekend. De betrouwbaarheid
van de berichten over dergelijke
acties wordt nu nog eens van on
verdachte zijde, namelijk door de
voornamlige aanvoerder van een
overvalcommando, bevestigd.
Kourdakov was de zoon van een
stalinistische officier, die na
Chroestsjews ambtsaanvaarding
spoorloos verdween. Zijn moeder
stierf enige maanden daarna. De
vierjarige wees belandde in staats -
kindertehuizen in Siberië, waar het
gezin gewoond had. Hij groeide daar
op in een sfeer van gewelddadig
heid en jeugdcriminaliteit, wist
zich goed te handhaven en verover
de een leiderspositie. Toch werd hij
in deze jaren gegrepen door de
Idealen van het communisme.
Gevechtsgroep
Zijn in Leningrad begonnen oplei
ding tot marineofficier zet hij voort
op de marinebasis Petropavlovsk in
Kamsjatka. Hij krijgt daar al gauw
de verantwoordelijkheid voor de
politieke opvoeding van de jonge
aanstaande officieren en wordt lei
der van de Jeugdbond voor heel
Kamsjatka. Al gauw wordt hem
door de politie opgedragen uit zijn
kameraden een gevechtsgroep sa
men te stellen voor het uitvoeren
van speciale opdrachten. Aanvan
kelijk worden de jonge marine
mannen, allen grage vechters, inge
zet voor het beslechten van ruzies
tussen dronken matrozen en derge
lijke, maar na enige tijd krijgen zij
te horen, dat hun groep is gevormd
voor acties tegen illegale bijeen
komsten van gelovigen.
Na een wat aarzelend begin als
gevolg van het feit dat de gelovigen
geen enkele weerstand bieden, gaan
zij op verlangen van hun politie
chef hardhandig optreden. Er val
len zelfs af en toe doden en al is
dat niet de vooropgezette bedoeling,
ze hebben er ook niet al te veel
gewetenswroeging over. Kourdakov
zelf raakt echter aan het denken
door twee bijzondere ervaringen.
Eén meisje, Natasja, treft hij voor
de derde maal achtereen bij een
geheime bijeenkomst aan, hoewel
zij de beide vorige malen ernstig
mishandeld was, ook door hem,
daar hij meende, datzij dan het
geloof wel zou opgeven. Dat zij
desondanks weer aanwezig is, is
voor hem onbegrijpelijk. Maar er
gebeurt bij diezelfde overval nog
iets. Als hij een oude vrouw, die
hardop voor hem bidt, op het hoofd
wil slaan overkomt hem iets, dat
doet denken aan Paulus' ervaring
bij Damascus: hij voelt zich hard
handig bij de pols gegrepen, hoewel
er niemand in zijn buurt is.
Volkomen in de war vlucht hij weg
en zwerft urenlang rond. Hij reali
seert zich, dat de manier, waarop
hij moet optreden tegen de gelovi
gen, niet in overeenstemming is
met de communistische idealen
waarvoor hij wilde leven.
Hij grijpt dan ook een gunstige
gelegenheid aan om te vluchten.
Misverstand
Dit boek is een aangrijpend getui
genis van de geloofsmoed der klei
ne baptistengroepen in een uithoek
van Siberië, van de bekering van
een vervolger, van de kloof tussen
communistische idealen en commu
nistische werkelijkheid en van het
tragische misverstand, dat de mar
xisten-leninisten drijft tot geloofs
vervolging. Het belang ervan ligt
mijns inziens voornamelijk in dit
laatste, dat het zo duidelijk de li
quidatie van het geloof in God als
ideologisch doel nr. 1 van de sow-
jet-regering laat zien. Volgens Le-
nins interpretatie van het marxis
me, is dit geloof immers dè grote
hinderpaal voor de mens, om zich
in te zetten voor het marxistische
toekomstideaal. De zienswijze van
een man als Kourdakovs chef Niki-
forov, die liever zou willen 'dat er
honderd moordenaars los liepen
dan een half dozijn van deze volks-
vergiftigers' is voor honderd pro
cent marxistisch-lenlnlstlsch. De
houding van de autoriteiten in
Moskou, die de KGB de vrije hand
laten tegen illegaal samenkomende
christenen en Kourojedovs commis
sie voor godsdienstzaken volmacht
geven om de levensmogelijkheden
van de erkende kerken tot het ui
terste In te perken is dat ook.
Daarbij moet worden opgemerkt,
dat de weg van de admdinistratieve
bestrijding, zoals die door de com
missie voor godsdienstzaken ge
volgd wordt, de meest begane is. Nu
kan echter de laatste jaren een
sterke opleving van de religiositeit,
vooral onder de jongeren, vastge
steld worden, wat de autoriteiten in
hoge mate verontrust. Voor zover
het de officiële kerken betreft,
kunnen zij nog overzien, wat er
gebeurt. Groeperingen echter, die
zich aan de staatscontrole onttrek
ken en bovendien aanzienlijke aan
tallen atheïstisch opgevoede jonge
ren trekken, ziet men als een soort
vijfde colonne, een sluipend gevaar.
Vandaar soms een medogenloos en
bijna paniek-achtig aandoend optre
den tegen hen, zoals in dit boek
beschreven wordt, en zoals het ook
elders in de wereld plaatsvindt te
gen minderheidsgroepen, die anders
zijn of denken dan de heersende
groep. Het zou echter onjuist zijn,
te denken, dat dit soort optreden
tegen de niet-geregistreerde. chris
tenen regel is. Zoals overal zijn het
in feite Individuele personen, die
het beleid bepalen. De reeds ge
noemde Nlkiforov is volgens Kour
dakov een man met een geweldda
dige inslag. In vele gevallen treden
de plaatselijke functionarissen ge
lukkig gematigder op.
Sergei Kourdakov wijst de plaats aan, waar hy de vlucht naar Canada waagde.
Geen dialoog
Dat neemt niet weg, dat zowel ker
ken als niet-geregistreerde groepen
in een staat van voortdurende ver
volging leven. Aangezien de mar-
xistisch-lenlnistische visie op het
geloof ook in de andere communis
tische landen geldt, zitten kerken
en christenen daar eveneens in
meerdere of mindere mate in de
knel en is er geen dialoog of wer
kelijke samenwerking met de com
munisten. Daarom is lezing van dit
boek aan te bevelen voor alleen,
die geïnteresseerd zijn in de moge
lijkheden tot samenwerking en ge
sprek met de regeringen in Oost-
Europa.
Er zijn echter telkens weer, niet
alleen in het westen, maar ook in
Oost-Europa, marxisten, die de
dogmatische verstarring doorbre
ken. Men mag hopen, dat hun op
vattingen een kans krijgen in de
communistische wereld. Daaraan
kunnen wij meewerken, als wij be
reid zijn, mèt onze medechristenen
in het oosten, ook de positieve kan
ten van het marxisme te erkennen
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publfkatle wordt de naam van
"de schrijver vermeld.
VAN LEZERS -
Paard
'Paard ln de stal verhongerd'
(Tr/Kw 26-10). Er zijn geen woor
den die voldoende de grote afschuw
uitdrukken, die ik voor zo'n daderes
gevoel. Dit paard was oud. dus dub
bel weerloos, geheel afhankelijk
van een 'liefdevolle' verzorging. He
laas kan ieder op zijn eigen erf nog
teveel met zijn dier doen wat hij
wil. Proces-verbaal wordt meestal
opgemaakt wanneer het voor het
dier te laat is. Veelal is het de
schuld van de omwonenden, die het
de moeite niet waard vinden tijdig
de politie te waarschuwen.
Culemborg
mejuffrouw P. van Asch
Zaak-Wiersinga (3)
De heer Bade uit Soest maakt be
zwaren tegen eventueel aanpakken
van de heer Wlersinga door de
gereformeerde synode. Maar wat
wil hij dan? Hoe meer verschillen,
hoe meer vreugd? Ieder zijn eigen
richting, in de kerk? In de Haagse
kerkbode heeft overigens een glas
heldere uiteenzetting gestaan,
waaruit heel duidelijk blijkt dat de
theorie van de heer Wlersinga niet
klopt in het raam van de bijbelse
opvatting. Daarvoor kan men des
noods contact opnemen met ds. B.
Wentsel.
Rijswijk
B. J. Meter
Abortus (11)
Omdat het moment van de geboor
te door de arts die een bevalling
verricht binnen zekere grenzen vrij
gekozen kan worden lijkt de grens
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Dienrier.
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
tussen menselijk leven en mense
lijk leven in ontwikkeling te verva
gen. Het doden van pasgeboren,
gezonde kinderen zal op den duur
geen grote weerstand meer kunnen
oproepen bij degenen die de Bloe-
menhovepraktijken moreel steunen.
De integriteit van het menselijk
leven wordt bedreigd vanuit een
visie die de kwaliteit van het leven
van de aanstaande moeder de
doorslaggevende factor vindt. We
zijn mijns inziens op de verkeerde
weg met de abortus, evenals met de
euthanasie, die gepropageerd wordt
vanuit eenzelfde eenzijdige visie,
waarin geen plaats is voor het zorg
vuldig afwegen van de consequen
ties.
Boekelo
W. J. Caspers
Scheveningen (5)
Mocht er ooit nog eens zoiets ge
beuren (hopelijk nooit meer) laat
de politie dan eerst alle verslagge
vers van radio, televisie .en krant
achter gesloten deuren zetten. Ze
zijn een gevaar voor gegijzelde
mensen. Hulde aan minister Van
Agt, die het aandurfde om de zelf
verzekerde domme Hans van der
Werff ongezouten van repliek te
dienen. Volgens mij is de politie
best in staat om ln dergelijke ge
vallen zelf een dergelijke communi
qué te verstrekken zonder sensatie
en hulp aan de overvallers.
Amsterdam
Mevr. A. Poorrtman-Meijer.
Scheveningen (6)
Duizend maal hulde voor deze
doortastende helden, onze mari
niers. die lieten zien dat ons land
nog durft. En zich niet altijd in de
'luren laten leggen' door moorde
naars. Geen praat maar daad stel
den zij. En hoe?
Leiden
Els van Houwelingen
Boeren
Bid voor onze boeren. In uw gezin, in
uw gemeente of kerk, ln uw per
soonlijk gebed, bid voor onze boe
ren. Lees voor uzelf deze tekst eens
door: 1 Corinthe 12 vers 26.
Velp
J. H. v.d. Stoep.
DEN HAAG De adventsactie 'So
lidaridad' zal ditmaal in de her
vormde kerk meer aandacht krijgen
dan in vorige jaren het geval was.
Deze interkerkelijke actie, die steun
beoogt aan diakonale projecten van
kerken en christelijk-sociale orga
nisaties in Latijns-Amerika, kreeg
in vorige jaren vooral aandacht in
de r.k. kerk. Om de actie met meer
nadruk in de hervormde kerk aan
de orde te kunnen stellen, heeft de
sectie internationale hulpverlening
van de hervormde generale diako
nale raad in overleg met 'Solidari
dad' besloten tot een wat andere
aanpak.
De actie zal nu in de hervormde
kerk gevoerd worden binnen het
normale kader van het werelddia-
konaat. Er komt een speciaal num
mer van 'Globaal', waarvan de
tekst is geschreven door Jan Pilius.
SANKT PöLTEN Tweeduizend
jongeren uit geheel Europa worden
Pasen 1975 In Driebergen verwacht,
als de oecumenische jeugdraad in
Europa daar haar conferentie
houdt. Het thema zal zijn 'Geloven
nu!' Voorbereidend materiaal wordt
verkrijgbaar via de hervormde
jeugdraad te Driebergen.
De conferentie is voorbereid op de
jaarvergadering van de oecumeni
sche jeugdraad in Europa, die dezer
dagen in Sankt Pölten, Oostenrijk
werd gehouden. Voor het eerst wa
ren daar ook afgevaardigden uit
Portugal aanwezig. Besloten werd
verder, Noord-Ierlknd concreet te
helpen, in het bijzonder door steun
aan verzoeningsprojecten zoals dat
van het centrum Corrymeela. Het
vraagstuk van de gastarbeiders
werd bestudeerd. Besloten werd tot
een Europese jongeren-consultatie
over dit onderwerp in 1976.
Van een medewerker
De Tsjechoslo waakse autoriteiten oefenen sterke druk uit op de
kerken. Vooral de protestantse kerken en dan met name de Bo-
heeitise broeders hebben zwaar onder deze politiek te lijden. In
Tsjechoslowakije bestaat geen voorafgaande censuur meer. Maar
nu dwingt de overheid redacties die met bijdragen komen die on
aangenaam zijn voor de regering met andere middelen tot voor
zichtigheid.
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT In 1973 hebben 9600 mensen de gereformeerde ker
ken verlaten. Dat is 31 procent meer dan in 1972, toen 7300 zich
aan de gereformeerde kerken onttrokken.
Deze onttrekkingen vormen de be
langrijkste factor, waarom de le
dengroei van de gereformeerde ker
ken tot stilstand is gekomen. Zoals
bekend, groeide het ledental van de
gereformeerde kerken ln 1973 met
slechts vier: op 1 Januari 1973 wa
ren het er 879.834 en op 1 januari
1974 879.838.
Een dergelijke kleine groei hadden
de gereformeerden sinds 1944 niet
meer meegemaakt. Vele jaren was
een groei met minstens tienduizend
zielen regel. Maar vanaf 1968 kwam
er een kentering. De groeicijfers
werden elk jaar kleiner en kwamen
achter bij de bevolkingsgroei als
geheel.
De zojuist gereed gekomen gespeci
ficeerde ledenstatistiek over 1973
laat zien, dat 5400 gereformeerden
zich formeel aan hun kerk onttrok
ken. Daarnaast waren er nog eens
4100, die zich geruisloos lieten af
vloeien door bij verhuizing zich
niet meer aan te melden in hun
nieuwe woonplaats bij de gerefor
meerde kerk.
maakt-gereformeerd. 292 christelijk
gereformeerd en 277 rooms-katho-
liek.
Een andere factor, waardoor de
groei van de gereformeerde kerken
is gestokt, is een duidelijke daling
van het doopcijfer. In 1973 werden
12.900 kinderen gedoopt tegen
14.800 in 1972 en 15.400 in 1971.
Ook het sterftecijfer daalde iets:
van 6300 naar 6200.
Goedgeefs
Boeren (2)
Tijdens de boerendemonstratles
heb ik de vraag gesteld: Weten we
niet dat God meer zegen kan geven
dan Mansholt, EG en Van der Stee
tesamen? De omstandigheden van
het weer voeren ons weer terug tot
'burenhulp'. Maar ook deze hebben
geen effect als 'het weer' niet mee
werkt. De gemeenschappelijke de
monstraties hebben gunstig ge
werkt op de regering. Een gemeen
schappelijke bidstonde zal zeker
méér effect hebben, als wij ten
minste Zondag 10 van de Heidel-
bergce Catechismus tot ons funda
ment hebben. Anders zegt Gods
woord: 'Ga naar de goden die gij u
verkozen hebt. laat die u verlos
sen.'. Laat dankdag, biddag en ver
ootmoediging worden.
Vroomsboop
J. Boessenkool
In de mist
Vooral dit laatste cijfer is sterk
toegenomen. In 1972 waren het er
2200. Op een totaal aantal gecon
stateerde verhuizingen naar andere
plaatsen van 53.000 ln 1973, bete
kent dit. dat een op de dertien
gereformeerden bij verhuizing in de
mist verdwijnt. Aangenomen moet
worden, dat het merendeel van hen
onkerkelijk wordt.
Van de 5400, die zich formeel ont
trokken, werden 2174 onkerkelijk,
1719 hervormd, 422 vrijgemaakt-ge-
reformeerd, 269 christelijk gerefor
meerd. 145 rooms-kathollek, terwijl
128 overgingen naar de pinksterbe
weging.
Daar staan 3400 mensen tegenover,
die in 1973 tot de gereformeerde
kerken toetraden (evenveel als in
1972). Hiervan waren 1739 her
vormd, 545 onkerkelijk, 332 vrijge-
De financiële situatie is volgens
een woordvoerder van de gerefor
meerde kerken niet verontrustend.
Het totaaloverzicht laat zien, dat de
inkomsten in 1973 aanzienlijk zijn
toegenomen, al heeft men de prijs
verhogingen niet helemaal kunnen
bijbenen. Vorig jaar gaven de leden
ruim 121 miljoen, bijna negen mil
joen meer dan in 1972.
Dit betekent, dat iedere gerefor
meerde (kinderen inbegrepen) in
1973 gemiddeld ruim 140 gulden
aan de kerk betaalde. Bovendien
gireerde hij, buiten de vaste kerke
lijke bijdrage, de collecten en de
busjes om, nog eens vier en een
halve gulden extra naar zending en
werelddlakonaat.
PERSONALIA
Rijksacademie Dr. Jan van
Riemsdijk is op voordracht van mi
nister Van Doorn benoemd tot
hoogleraar van de rijksacademie
voor beelende kunsten in Amster
dam. Dr. Van Riemsdijk is secreta
ris van de Raad voor de Kunst. Hij
moet deze functie neerleggen in
verband met deze benoeming.
Veilig Verkeer. De algemene ver
gadering van Veilig Verkeer Neder
land is mr. Pieter van Vollenhoven
gekozen als lid van het algemeen
bestuur van VVN. Hij volgde in
deze functie drs. K. Blom op. M*\
Van Vollenhoven is directeur van
de Stichting Periodieke Veiligheids
keuringen Motorrijtuigen.
In het februarinummer van het
maandblad 'De Boheemse broeder'
stond naast de bijdrage van ds.
Joseg Batelska getield 'Hij werd
gekruisigd' de vertaling van een
gesprek met Amerikaanse astronau
ten, die van hun geloof getuigden.
De redacteur moest daarop op het
staatssecretariaat voor kerkelijke
aangelegenheden verschijnen, waar
hij te horen kreeg dat het blad
wegens deze publikatie een boete
van 30.000 kronen (ongeveer 4.500
gulden) moest betalen. Want 'hoe
kan in Tsjechoslowakije beweerd
worden dat astronauten aan God
geloven, als sowjet-kosmonauten tij
dens hun vluchten letterlijk geen
spoor van God gevonden hebben'.
Later werd de boete verlaagd tot
20.000 kronen, maar ook dat bedrag
was voor de kerk moeilijk op te
brengen. Want een door de staat
erkende kerk mag in Tsjechoslowa
kije geen geld bezitten. Van een
rechtzaak werd tenslotte afgezien,
want men wilde de zaak niet op de
spits drijven omdat de redactie van
het blad gedreigd had haar werk
geheel stil te leggen.
Het geval met het maandblad van
de Boheemse broeders is slechts
een voorbeeld uit vele, hoe de
staatsorganen optreden tegenover
de kerken. De staat maakt daarbij
nauwelijks onderscheid tussen de
kerken. Het gaat de staat er vooral
om de geestelijken van de kerkle
den te scheiden. Daar waar geen
AMSTERDAM De internationale
gemeente van de English Reformed
Church aan het Begijnhof zal
woensdagavond 6 november, na
sluiting van de kerk in verband
met de restauratie, op bijzondere
wijze 'verhuizen'. Omstreeks 21.00
uur na een afscheidsbijeenkomst
in de ruim 5 eeuwen oude kerk
zullen gemeenteleden en belang
stellenden zich in een stoet scha
ren, die zich, onder leiding van
Rev. C. R. M. Bell, begeeft naar de
Nieuwe Zijds Kapel aan het Rokin.
In de stoet zullen kerkelijke attribu
ten, zoals de kanselbijbel, maar ook
oude Schotse vlaggen, worden mee
gevoerd. Het geheel zal worden op
geluisterd met doedelzakmuzlek.
Verwacht wordt dat de restauratie
vóór oktober 1975 gereed is. Tot
dan worden de diensten ('s zondags
om 10.30 uur) en huwelijksinzege
ningen in genoemde kapel gehou
den, zo ook de diensten van de
Alle-Dag-Kerk ('s woensdags 12.40
en 13.10 uur).
geestelijke meer werkt is de weer
stand van de kerkleden aangetast.
Daar kan het staatssecretariaat
voor kerkelijke aangelegenheden
samen met de betreffende ideologi
sche afdelingen van de communis
tische partij zijn atheïstische offen
sief beginnen.
Het hoeft daarom niemand te ver
wonderen dat aan een groot aantal
geestelijken de laatste weken het
werken onmogelijk is gemaakt. Het
in München verschijnende banne
lingenblad Cesko Slovo meldt dat
het staatssecretariaat oor kerkelij
ke aangelegenheden de volgende
predikanten het werk verboden
heeft: ds. Milos Rajchrt uit Leipa
in Bohemen, Jan Dus uit Chrast bij
Pilsen, Vladimir Slama uit Leitme-
ritz, Alfred Kocab uit Jungblunzlau,
dr. Jan Trojan uit Neratovice, Vla
dimir Kalus uit Miróslav, Jaromir
Dus uit Praag 10, Mirosla Rodr uit
Rokitzan, Jiri Weber uit Sumperk,
Petr Capek uit Merklin bij Pilsen
en ds .Simsa uit Znaim.
Omdat zij naar verluidt het ver
trouwen van de staat missen zijn
vier studenten van de Comenius-
faculteit in Praag van de studie
uitgesloten. In een aantal gevallen
is duidelijk dat het bij de acties
van de communistische staatsorga
nen om politieke wraak gaat. Zo
moet ds. Jaromir Dus, een vader
van vier kinderen, als stoker in een
fabriek werken. Elke dag moet hij
per fiets dertig kilometer afleggen
om op zijn werk te komen. Ds. Petr
Capek moest zijn ambt verlaten,
omdat hij actief was in het jeugd
werk. Hij werkt nu als chauffeur op
een brouwerij-auto.
Palach
Typerend voor het optreden van de
staatsorganen is de actie geweest
tegen dr. Jam Trojan uit Nerato-
witz. Dr. Trojan hield de grafrede
aan de groeve van Jan Palach, de
student die zich in januari 1769 uit
protest tegen de bezetting van
Tsjechoslowakije verbrandde. Dr.
Trojan werd eerst door de veilig
heidsdienst gearresteerd. Men wilde
hem dwingen tot het ondertekenen
van een stuk waarin de predikant
bekende Jan Palach door middel
van psychische druk tot zijn wan
hoopsdaad te hebben- gedwongen-
Toen dr. Trojan deze beschuldiging
tegen hem categorisch afwees,
moest hij ontslagen worden. Men
wilde hem tegen elke prijs uit de
pastorale zorg verwijderen. Daarom
werd hij tenslotte er van beschul
digd aan het graf van Jan Palach
in zijn rede het socialisme in het
openbaar aangevallen te hebben.
Dr. Trojan werkt nu als arbeider in
de bouw.
en ons oordeel niet uitsluitend te
laten bepalen door de zeer negatie
ve zijden ervan, waarmee we in
Sergei Kourdakovs levensverhaal en
in zoveel andere berichten uit het
oosten geconfronteerd worden,
geen kop
Mevrouw Ter Vrugt, verbonden aan
het interuniversitair instituut voor
missiologie en oecumenica, be
spreekt 'Vergeef mij, Natasja' van
Sergei Kourdakov. Uitgave Wever
te Franeker, 238 bl., 15 gulden.
DE INBRENG VAN JETHRO
Het verbond tussen Mozes en Je-
thro bewijst meteen z'n grote waar
de. Jethro ziet Mozes in een soort
uitputtingsslag recht spreken, van
de morgen tot de avond. Op Je-
thro's verwonderde uitroep: Wat heb
je daar toch een werk aan! legt
Mozes het hem nader uit. Dit is
zijn 'ambt' om zo te zeggen. Mozes
weet niet beter, daar is hij voor,
om de mensen aan te horen in hun
vragen en rechtsgedingen. Hij moet
ze de geboden Gods bekend maken.
Jethro is van mening dat Mozes dat
onmogelijk' alleen aan kan. Hij
heeft m.i. gelijk. Zijn voorstel munt
uit door redelijkheid en helderheid.
Mozes moet zich vooral op twee
dingen toeleggen. Hij moet voor
het volk tot God gaan, hij
moet de zaken voor God brengen,
want het is Gods volk. Er is een
duidelijke lijn naar Jahwe die on-'
derhouden dient te worden. Mozes
heeft daar ervaring in, En het
tweede hangt daarmee samen: hij
kan dan de geboden en inzettingen
van God overbrengen. Wij zouden,
zeggen: Mozes kan de grote lijnen
uitstippelen voor de rechtspraak die
hij dan aan daartoe aan te stellen
mannen kan overlaten. Die man
nen dienen flinke godvrezende en
betrouwbare lieden te zijn, boven
dien moeten ze winstbejag haten, 't
Is of je een formulier om ouderlin
gen te bevestigen leest. Daar zal
Paulus bij zijn kwalifikaties ook.
wel aan gedacht hebben. Zo worden
de zaken geregeld. Merkwaardig,
vanuit een 'heidense' inbreng, van
uit een verbond met mensen die
niet strikt tot dit volk behoren. Een
ding om over na te denken (Exo
dus 18, 13-27).
Nieuwe vormen van industriële ak-
tie, door A. Teulings en F. Leijnse.
Arbeidersstrijd en vakbeweging In
Nederland en Engeland. SUNschrift
83. Uitg. Socialistiese Uitgeverij
Nijmegen. 265 blz 12.50.
Kerkmensen in Vlaardingen, door
drs. M. den Admirant, Uitgave De
Draak, Vlaardingen. 135 blz.: i
19.50.
Zulke boeken zouden er meer moe
ten verschijnen. Ze maken door
hun plaatselijke toespitsing de
kerkgeschiedenis voor velen leven-'
dig. Drs. Den Admirant beschrijft
in achttien boeiende schetsen het j
protestantse kerkelijke leven in een
vissersplaats in de negentiende en
het begin van de twintigste eeuw.
In 1800 was er alleen nog maar de
hervormde kerk (de r.-k. kerk bui- i
ten beschouwing gelaten). In 1920
waren er links en rechts daarvan
vier andere kerken ontstaan. We
lezen van het sterke afhankelijk
heidsbesef als gevolg van de visse
rij, het jaarlijkse preken tegen de
kermis, de donpnee die weigerde
aan de wens van de hervormde
synode te voldoen, om elk Jaar op
de verjaardag van koning Willem I j
een speciale kerkdienst te houden,
de aprilbeweging, de Doleantie, de
onverminderd doorgaande richtin
genstrijd en over de afgescheide
nen, die weinig gedachtig aan hun
eigen verleden in 1880 de hulp van
de overheid inriepen ter bescher
ming van 'de rechten onzer Ge
meente, zoals gewaarborgd in de
Grondwet' tegen 'stoornis' van een
dissidente groep, de latere gerefor
meerde gemeente, die godsdiensto-
feningen was gaan houden in een
pakhuis aan de overkant (de afge
scheidenen ergerden zich aan het
hoorbaar psalmgezang). Het boekje
is rijk geïllustreerd met 47 platen
van predikanten en kerken.
Sch.
Joost de Klerk. De platwormen ver
velen zich, Agon Elsevier, Amster
dam-Brussel, 222 pagina's, 17.50.
'Menselijke deugden en ondeugden,
verklaard vanuit het dierlijk verle
den'. Deze ondertitel gaf Joost de
Klerk zijn boek mee. Dat is in
zoverre aardig en nuttig dat het
heel precies het centrale misver
stand van zijn overigens zeer lees
bare werk aangeeft. De Klerk heeft
erg veel over diergedrag gelezen.
Hij vertaalt, zoals Dick Hillenius in
een Ten gelelde schrijft, het Inge
wikkelde verhaal van de academi
sche onderzoekers voor een zo groot
mogelijk publiek.
Dat lukt best, maar zodra De-Klerk
op basis van dat diergedrag aan het
verklaren slaat, loopt er iets scheef.
Onder een stortvloed van verwij
zingen naar apen, roodborstjes, ste
kelbaarsjes en platwormen, komt
dan gewoon het particuliere mens
en maatschappijbeeld van Joost de
Klerk naar voren. Daar kun je
waardering voor hebben of niet.
Maar het verklaart weinig.
Twee citaten om te proeven: 'Maar
er komen overal ter wereld steeds
nieuwe golven natuurvolken (een
ongespecificeerd begrip, maar in
elk geval mensen die in een nog
volledig on-gemechaniseerde eco
nomie plegen te leven) naar de
dichtbevolkte stadsvestigingen,
waar een groot deel van hen ver
paupert door gebrek aan stedelijke
leefbekwaamheid.
En: 'Het is ongezond om ons ver
mogen tot meevoelen uit te strek
ken tot een gepijnigde stier en
daarop dan activiteiten te gaan
bouwen. Precies zo is er iets onna
tuurlijks in het per televisie wakker
maken van medelijden met volke
ren uit onontwikkelde gebieden,
met het door de Amerikanen ver
nielde Vietnam, het door Nigerla-
nen uitgehonderde Biafra of de fol
teringen in Griekenland, Hongarije,
Tsjechoslowakije. Spanje, Brazilië
en vaar nog meer'.
Van mij hoeft het niet.
