Mild oordeel over hulp
aan de joden in '40-'45
dichtbij
Commentaar Bundel studies van dr. B. A. Sijes verschenen
Niet uitgestoten
EpVlees
Nederlandse antisemiet zit
'veilig' achter schuilnaam
Gynecoloog heeft
zorgen over
risico operaties
Investeringswet
gaat 1 januari in
het weer
verleg over
|ost Zeeuws
ommissaris
Passen gesloten
weerrapporten
allemaal familie van elkaar
positief?
abortus
dieet
stroomloos
TROUW/KWARTET ZATERDAG 2 NOVEMBER 1974
BINNENLAND T5-K7~
De Verenigde Naties is een verzame-
ling van 'vredelievende' landen. Dat
j begrip vredelievend slaat helemaal op
de opstelling van een land naar buiten
en niet op wat er zich intern afspeelt.
Als het criterium van het lidmaat
schap zou zijn, zich te houden aan de
Universele Verklaring van de Rechten
van de Mens, ach wie zou dan be-
staan? Dan zou achter Zuid-Afrika
een hele rij landen uit de VN
moeten opstappen. Wat er dan in de
zou overblijven zou misschien het
kunnen worden omschreven met
aet oude criterium 'beschaafde naties',
lat de oude Volkenbond hanteerde.
Jie overblijvende landen zouden zich
vervolgens eindeloos druk kunnen blij
den maken over het gedrag van de
'ezigen een troosteloze bezig
heid.
laar het strekt de regeerders in Pre
via wel tot een les, dat zo'n indruk
wekkende meerderheid van de VN-
-./olkerenfamilie de kwestie van de
oLitstoting van Zuid-Afrika aan de Vei
ligheidsraad voorlegde.
)aarom kan het ook nauwelijks be-
redigend voor de republiek zijn dat
jet slechts een paar westerse zakenre
laties zijn geweest, die haar door
toepassing van hun vetorecht voor
Uitstoting konden behoeden. Terecht
net de oppositie in dat deze belevenis
»en aansporing is om haast te maken
met een eerlijker verdeling van macht
:n welvaart. Goede en voordelige be-
rekkingen met andere landen, en
huis een loopje blijven nemen met de
nensenrechten, dat willen de Russen
bok. En die hebben ook de macht om
vol te houden. Maar die heeft
niet. Daarom is het inte-
Bessant dat Zuid-Afrika's principiële
||egenstander president Kaoenda nu
jneent daar 'de stem van het verstand'
i beluisteren. Men kan slechts vurig
lopen, dat hij het goed hoort.
/fOe progressieve partijen stellen in het
yapport 'Rood doet leven' voor een
pÉeffing te leggen op vlees om het
Kjerbruik ervan te verminderen. Wij
jebben met dat plan moeite, hoewel
|et idee er achter ons erg aanspreekt.
wordt in het rijke deel van
je wereld veel graan vermorst. De
ntwikkelde landen met 1,1 miljard
pensen consumeren evenveel graan
ils de 2,6 miljard bewoners van de
landèn. Niet dat die 1,1 miljard
•rotere magen hebben, maar zij eten
neer vlees. De dieren moeten (veelal
fhet graan)' eerst worden vetgemest
e joordat zij ons als biefstuk of karbo
nade worden opgediend.
m£e progressieve drie hebben gelijk als
ij zeggen dat dat een belangrijke
J?''erkwisting is. Maar het verbruik van
lees afremmen met heffingen treft in
enijï eerste plaats de kleine portemon-
f dees. Dat is onredelijk en een progres
sie in het systeem lijkt wel wat erg
llHel administratieve problemen bij de
ZSIjager op te leveren ('Mag ik uw
laljonstrookje even zien?').
w«e vraag of zo'n heffing niet de
avmsumptievrijheid aantast, laten wij
^aar even voor wat hij waard is. Een
joter bezwaar is dat zo'n heffing niet
m^el verandert aan het denken over de
m%gelijke verdeling tussen het rijke en
deel van de wereld en dat
:h is het doel van die heffing,
larom ook gaat een verwijzing naar
accijnzen op tabak en alcohol niet
grop nog afgezien van het feit dat
;t, (bak en alcohol toch' vrij algemeen
n luxe (dat is: misbare) artikelen
Lrden beschouwd, terwijl vlees voor
^^el wat mensen een luxe (dat is: nog
et dagelijks bereikbaar) goed is.
vol^t lijkt ons daarom veel meer zaak
~4t er nög harder wordt gewerkt aan
j bewustwording van het Nederland-
publiek, zodat vanzelf de vleespro-
ktie terugloopt. Ook goede voorlich-
L over een ander voedingspatroon
fet meer plantaardige in plaats van
irlijke eiwitten kan de vleesconsump-
doen teruglopen. Actiegroepen als
voorbeeld 'Lekker dier' kunnen
arbij een belangrijke rol spelen,
trandering van mentaliteit en veran-
ring van ons voedingspatroon zijn
•it van de ene op de andere dag te
iliseren, maar zijn op de lange
[mijn zinvoller dan een met dwang
;elegde heffing.
bel
rle
1-ser
ram]
jkhei'i,
lome
mnd.
door Jan Kuijk
In 1941, toen de Duitse bezet
ters een verplichte registratie
van de joden instelden, waren
er in ons land 140.000 joden.
Van deze 140.000 zijn er in de
loop van de oorlogsjaren 107.000
gedeporteerd. Van deze 107.000
hebben slechts 5.500 (dat wil
zeggen: vijf procent) de vernie
tigingskampen overleefd.
Van de 33.000 joden die deportatie
ontsprongen, konden 14.000 dat op
een legale wijze doen; door een
gemengd huwelijk, door emigratie
naar het buiteland of door het be
werken van een herziening in de
administratie, waardoor zij plots
niet meer als volle jood behoefden
te worden aangemerkt. Het is raar,
maar waar: de ontdekking in een
niet al te ver verleden van ook
maar één arische voorouder wat
die uitdrukking ook mag inhouden
betekende toen voor heel wat
mensen de redding van een wisse
dood.
Drieduizend van die 33.000 zagen
kans naar het buitenland te vluch
ten en een 16.000 tenslotte hebben
door onder te duiken hun leven
weten te redden.
Deze cijfers geeft de wetenschappe
lijk medewerker van het rijksinsti
tuut voor oorlogsdocumentatie, dr.
B. A. Sijes, in zijn vandaag ver
schenen bundel: 'Studies over jo
denvervolging'.
Het is geen indrukwekkend aantal:
16.000 die (voornamelijk) dankzij
de hulp van niet-joodse landgeno
ten konden worden gered. De ver
zetsman Jan Smallenbroek (de in
september overleden oud-minister
van binnenlandse zaken) had gelijk
toen hij eens voor de televisie met
een heel persoonlijke klacht terug
keek op zijn eigen werk en dat van
zijn vrienden in die vreselijke ja
ren: 'Wij hebben te weinig voor de
joden gedaan'.
Sijes zelf draagt in zijn studies
mede het materiaal aan om Smal-
lenbroeks zelfverwijt achtergrond
te geven, maar als het op oordelen
aankomt is de historicus toch min
der hard in zijn oordeel dan de
verzetsman. 'Al mogen de joden op
allerlei wijzen aan hun lot zijn
overgelaten, het mag niet tot ge
volg hebben, dat de steun aan de
joden en het verzet tegen de anti-
joodse maatregelen worden gemini
maliseerd of gekleineerd. Er is een
hartverwarmende solidariteit, zelf
opoffering en humaniteit geweest,
als slechts in dagen van grote nood
kan ontstaan. We behoeven slechts
te denken aan de angsten van hen
die onderdak verleenden, maar die
angsten trotseerden. Wij behoeven
slechts te denken aan de rooms-
katholieke vader en moeder die
hun kinderen elke avond voor het
Christuskruis lieten beloven dat zij
nooit op straat zouden vertellen,
dat beneden hen, op de eerste eta
ge, twee mensen waren ondergedo
ken, een jood en een niet-jood, die
de Duitsers zochten'.
De. jood uit bovenstaande zin, was
Ben Sijes zelf en de dankbaarheid
daarover bepaalt waarschijnlijk
mede zijn wetenschappelijke eind
oordeel. En wie zal het ooit een
mens kwalijk nemen dat hij zo
persoonlijk in zijn werk aanwezig
is? De gelegenheid om subjectief te
zijn, is één van de mooiste kansen
die het leven ons biedt.
Wie zo'n persooonlijke aanleiding
tot dankbaarheid mist, zal echter in
Sijes' beknopte verhaald over de
Nederlandse joden in oorlogstijd
Dr. B. A. Sijes (links) in gesprek met Simon Wiesenthal.
Vervolging ook
sociaal drama
vooral aanleiding vinden om zich
te verbazen over het feit dat alles
zo gemakkelijk is gegaan voor de
Duitsers.
Er was sprake van anti-semietische
tendenzen in het voor-oorlogse Ne
derland, maar zeker geen algemeen
heersende en openlijke agressieve
vijandelijkheid ten aanzien van de
joden een gezindheid die de
Duitsers bij hun vervolging zouden
kunnen gebruiken. Maar Sijes con
cludeert ook dat de Nederlandse
tolerantie ten opzichte van de jo
den (en dan bedoelt hij met name
de tolerantie bij de toonaangevende
burgers) in de jaren dertig beperkt
bleef door economische belangen.
Hirschfeld
Onthullend is in dit verband een
door Sijes aangehaalde brief van
dr. H. M. Hirschfeld toen direc
teur-generaal van het ministerie
van handel en nijverheid aan
zijn baas, de minister. Hirschfeld
(let wel: zelf volgens de Duitse
rassen-orthodoxie een half-jood en
dan nog wel één die kans zag de
hele oorlog aan te blijven als secer-
taris-generaal, dat wil zeggen: als
de hoogste burgerlijke gezaghebber
op het ministerie van economische
zaken) deze Hirschfeld schreef
op 3 januari 1938 over de uit Duits
land naar Nederland gevluchte jo
den: 'Reeds thans is de maat hier
en daar overvol. Men mag niet
vergeten dat de Duitse Israëliet een
goed leven gewend was en dit zeker
meer nog ten toon spreidde dan de
Nederlandse rasgenoten dit doen.
Verder heeft de Duitse jood veel en
vaak zeer veel eigenschappen in
zich verenigd, die de Duitsers vaak
weinig populair maakten. De vraag
is wel eens gewettigd geweest of de
Duitse jood in het algemeen vaak
niet heeft bijgedragen tot de slech
te naam, die de Duitsers op menig
gebied gewoonlijk hebben'.
Selecteren
Er bestond in die tijd een joods
vluchtelingencomité, dat zich inzet
te voor de duizenden die Duitsland
en Oostenrijk wilden verlaten. Het
comité moest zelf voorstellen doen,
wie ons land mocht binnenkomen
dus selecteren. 'Het comité kon
daarmee als het ware een vingeroe
fening maken voor wat later de
Joodse raad zou doen', aldus het
bittere commentaar van Sijes.
Het zal waar zijn: de houding van
de Nederlandse autoriteiten toen,
moet mede gezien worden tegen de
achtergrond van de zorgelijke toe
stand over de hele linie in ons
land, maar waarom moeten steeds
weer oom en oomkens kinderen
voorgaan?
Op een heel andere wijze gold dat
laatste ook in de oorlog. De ver
houding jood niet-jood was niet
van dien aard dat als een vanzelf
sprekendheid een jood zomaar bij
een niet-jood kon aankloppen om
steun en hulp. De meeste joden
hadden doodgewoon geen geld en
relaties om zich aan deportatie te
onttrekken.
Zij waren voor de grote massa van
de misschien in beginsel wel goed
willende Nederlanders de naamlo
zen, waarmee men zich, als het op
handelen aankwam, onthand voel
de. Dat is nog een trieste neven
conclusie die uit het hele verhaal
Wie is Egon van Winghene? In zijn 'Studies over jodenvervolging' wijst
dr. B. A. Sijes op de invloed van een in 1927 verschenen brochure 'Arische
Rasse, Christliche Kuituur und das Judenproblem' een uit het Neder
lands in het Duits vertaald geschrift van een zekere Egon van Winghene
'Zelden lazen wij een antisemitisch geschrift van een dergelijke systema
tisch perfide opgebouwde inhoud', zegt Sijes van dit boekje.
Maar wie is nu die Egon van Winghene? Dr. Sijes weet alles van de schrij
ver alleen zijn werkelijke naam (want Egon van Winghene was een
pseudoniem) kent hij niet. Hij heeft een aantal sporen nagetrokken, maar
er slechts een reeks vermoedens van overgehouden.
'Ik hoop nog eens al mijn materiaal over die Van Winghene te kunnen pu
bliceren. Dat betekent dat ik dan ook weet wie het was. Alleen het ont
breken van zekerheid op dit ene punt belet mij er over te publiceren', al
dus drs. Sijes.
van de jodenvervolging kan worden
getrokken: het zijn vooral de klei
nen, zonder geld en zonder relaties,
die van het begin af zelfs niet de
minste kans hebben gehad de oor
log te overleven. In dat opzicht is
de jodenvervolging ook een sociaal
drama.
In de bundel studies van Sijes
staan verder nog studies over o.a.
Ekchmann (waarin de intrigerende
vraag wordt behandeld hoe iemand
die een zo lage militaire en ambte
lijke rang had in een zo hiërar
chisch ingerichte maatschappij een
zo vooraanstaande rol kon spelen),
over de oorsprongen van het anti
semitisme in Oostenrijk (het anti
semitisme dat Hitler in zo sterke
mate beïnvloed heeft en over Si
mon Wiesenthal.
Prof. dr. B. A. Sijes, Studies over
jodenvervolging. Uitg. Van Gorcum,
Assen, geïllustreerd, 184 blz. prijs
gebonden 38,50 als paperback
29,50.
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT Welke drijfveren heeft
de vrouwenarts die jaarlijks één pa
tiënte met kanker van de baarmoe
der opereert? Zou men zijn eigen
vrouw door deze gynecoloog laten
opereren, of in een gespecialiseerd
centrum? Zou men een piloot van
een DC 9, hoe goed ook, éénmaal per
jaar een Boeing 747 laten besturen?
Deze vragen stelt de Utrechtse gyne
coloog prof. dr. A. A. Haspels zich
in een beschouwing over de medi
sche kwaliteitsbewaking in zijn spe
cialisme, onderdeel van een sympo
siumverslag in Medisch Contact. De
betrokken operatie vergt volgens
prof. Haspels minstens twee jaar ex
tra oefening, en maakt dan ook
geen deel uit van de normale oplei
ding gynecologie. In 1972 werd vol
gens de Stichting medische registra
tie in 21 Nederlandse ziekenhuizen
de operatie éénmaal uitgevoerd. Van
de in totaal ruim vijfhonderd opera
ties werd 63 procent verricht in ne
gen verschillende ziekenhuizen, die
zich hier kennelijk op hadden gespe
cialiseerd.
Als mogelijkheden om de gewenste
centralisatie te bereiken, noemt prof.
Haspels onder andere gerichte ver
wijzing door de huisarts naar erken
de centra. Ook de patiënten zelf zou
den deze eis kunnen stellen.
DEN HAAG Op 1 januari wordt
de wet Selectieve Investerings-rege-
ling van kracht. Het kabinet heeft
hiertoe besloten, aldus premier Den
Uyl, gisteravond op zijn wekelijkse
persconferentie.
De Selectieve Investerings Regeling
(SIR) omvat een stelsel van heffin
gen, vergunningen en meldingen
voor nieuwe gebouwen en installa
ties in bepaalde delen van het land,
met name in het westen.
De SIR geeft de regering een aantal
beleidsinstrumenten voor het beper
ken van de investeringen in een deel
van het land en het bevorderen daar
van in het andere deel.
IN HAAG De ARP-fractieleider
W. Aantjes zal dezer dagen met
nister De Gaay Fortman (Binne-
idse Zaken) overleg plegn over
ti-revolitionaire kandidaten voor
post van commissaris van de
ïingin in Zeeland,
ilsbekend hebben zowel oud-pre-
er Biesheuvel als mr. Aantjes zelf
deze post afgezien.
ARP heeft tot nu toe twee
i^didaten naar voren geschoven,
Kamerlid dr. C. Boertien en
R. Zijlstra, voorzitter van de
istelijke boeren- en tuinder-
d. Drs. Zijlstra zou echter wei-
interesse hebben voor de post
Zeeland. Mr. Aantjes wilde gis-
en geen commentaar geven op
chten dat ook de ARP-voorzit-
van de Rijnmondraad de heer
A. Fibbe eventueel kandidaat
jteld zal worden. De heer Fibbe
*nisr j gisteravond niet voor commen-
ir bereikbaar.
Tussen storingen ten westen en
oosten van ons land is het gisteren
in verschillende gebieden redelijk,
weer met zonneschijn geweest. Het
bleef niet overal droog, aan de kust
viel een bui en ook tot in Nijmegen
en omgeving betrok de lucht af en
toe.
Dat de neerslag op een lager pitje
was gekomen, was de verdienste
van een brug van hogedruk. Deze
vormt de verbinding via de Noord
zee met maxima van 1032 millibar
boven noord-Skandinavië en 1025
mb boven in de Golf van Biscaye.
Het zich versterkende eerstgenoem
de hogedrukgebied is niet bij
machte geweest de Russische de
pressie verder westwaarts over de
Oostzee te loodsen. (Regen tot over
Denemarken)
Het Biscaye-maximum is inmiddels
bezig de circulatie in onze omge
ving over te nemen. Het breidt zich
via Frankrijk naar Duitsland uit en
dit houdt in dat in de loop van het
weekeinde vochtige lucht uit zuid
tot zuidwest ons land zal binnenko
men. Daarbij kunnen storingen
meekomen, en het weer zal met
name na vandaag dan ook niet vrij
van regen zijn, in het zuidwesten
vermoedelijk al wel eerder. Na aan
vankelijk nog lichte vorst in het
oosten worden met name de nach
ten minder koud.
De laatste oktober-dag is in Nijme
gen niet warmer geworden dan
ruim drie graden. De hoogste okto-
b er temperatuur in De Bilt was met
slechts 14 gr. nog nooit zo laag in
enige wijnmaand over de laatste
honderd jaar. Verantwoordelijk
voor de grote kou in Europa is een
tot op grote hoogte met kou gevuld
lage-drukgebied geweest, dat hier
geruime tijd zijn tenten heeft op
geslagen. Het gaf in Centraal Euro
pa in het bergland aanleiding tot
een complete wintertoestand.
ln Zwitserland zijn nu al dertien
passen waaronder de St. Bernhard
en Gotthard voor alle verkeer tot
het voorjaar gesloten. Zeventien
passen kunnen alleen nog gepas
seerd worden door auto's voorzien
van 'winterhanden'ln Oostenrijk
is de Gross Glockner gesloten.
De gemiddelde oktobertemperatuur
viel te Berlijn met 7,6 gr. C. overi
gens iets hoger uit dan in ons De
Bilt (7,2). In Duitsland was oktober
op de meeste plaatsen gemiddeld
twee a drie graden te koud en viel
200 tot 300 procent van de normale
neerslag.
De wmd heeft in oktober bij ons
het vaakst in de noordwest-hoek
gezeten: west 17 procent/ noord
west 26 procent/ noord 20 procent/
tegenover zuid 11 procent/ zuidwest
10 procent/ noordoost 8 procent en
oost-zuidoost elk vier procent.
'Deze verdeling wijst niet direct in
de richting van een strenge winter',
aldus onze medewerker F. IJnsen te
Wognum, die beschikt over een ei
gen gebouwde windregistratieappa-
ratuur.
Knap koud was het gisteren al in
noord-Skandinavië. Bijvoorbeeld de
noord-Zweedse stations Kvikkjokk
minus 10 gr., en Naimaka en Kiru-
na met minus 17 gr. C. De maxima
waren daar respektievelijk minus
14 en minus 12 graden.
Weerrapporten
van gistermorgen.
maximumtemperaturen en neerslag,
24 uur.
Amsterdam
regen
9
0.5
De Bilt
half bew.
9
0.1
Deelen
mist
5
0
Eelde
onbew.
8
3
Eindhoven
mist
4
0.1
Den Helder
licht bew.
9
0.1
Luchth. R'dam regenbui
9
0.2
Twente
mist
4
3
Vlissingen
zwaar bew.
9
6
Zd.-Limburg
mist
3
0
Aberdeen
regen
6
0.2
Athene
zwaar bew.
22
24
Barcelona
zwaar bew.
16
0
Berlijn
regen
5
10
Bordeaux
geheel bew.
9
4
Brussel
mist
5
0
Frankfort
zwaar bew.
5
0.8
Genève
half bew.
6
0.5
Helsinki
half bew.
6
0.5
Innsbrück
sneeuw
6
0.4
Kopenhagen
regen
7
17
Locarno
onbew.
11
0
Londen
regen
8
0.1
Luxemburg
sneeuw
4
0.6
Madrid
onbew.
14
0
Majorca
zwaar bew.
15
4
Miinchen
sneeuw
4
0.1
Nice
onbew.
13
2
Oslo
geheel bew.
6
0
Parijs
zwaar bew.
9
0.4
Rome
onbew.
13
5
Split
licht bew.
12
3
Stockholm
regen
7
24
Wenen
half bew.
9
0
Zürich
zwaar bew.
5
0.3
Las Palmas
onbew.
22
0
Tel-Aviv
half bew.
18
5
HOOG WATER 3 november. Vliesln-
een 3.33-15.48. Haringviietsluizen 5.14-
1728. Rotterdam 6.15-18 36. Scheveningen
4 45-17.01. IJmulden 5.22-17.38. Den Hel
der 9.42-21.58. Harllngen 11.55-0.00. Dell-
zijl 1.30-13.51.
HOOG WATER 4 november. Vllssln-
gen 4.15-16.33. Haringviietsluizen 5.55-
18.10. Rotterdam 6.53-1924. Scheveningen
5.22-17.39. IJmulden 602-18.19. Den Hel
der 10.24-22.35. Harllngen 0.15-12.42. Delf
zijl 2.08-14.35.
onder redactie van loessmit
Er zijn maar weinig mensen die
Van 't Noordende lieten. Dat is
nu eenmaal een heel wat minder
vaak voorkomende naam als
Pieters, Jansen of Smit, en als
we op deze plaats zouden vragen
of alle Van 't Noordende's hun
hand willen opsteken zouden er
- vooropgesteld dat ze allemaal
deze krant lezen - een stuk of
honderd handen omhoog gaan.
Niet dat het nodig is dat wij
neuzen tellen, want dat heeft de
heer Rien van 't Noordende uit
Genemuiden al gedaan.
Zo'n vijf, zes jaar geleden ont
dekte hij een naamgenoot in
Ede en via die ontdekte hij weer
ander Van 't Noordende's en nog
één en nog één. net zolang tot
er in 1972 genoeg van die naam
gebonden waren om samen een
Van 't Noordende-reünie te hou-
Heeft Archie (All in the family)
Bunker echt zo'n positieve in
vloed op zijn kijkers? Ja, riepen
de makers en voorstanders zo'n
twee jaar geleden en gaven de
serie een prijs vanwege z'n bij
drage in de verbetering van de
verhoudingen tussen blank en
zwart. Nee, riep de Uew York Ti
mes, want die goedmoedige
hypocriet Archie werkt schijn
heiligheid en racisme in de hand.
Een psycholoog en een socioloog
hebben nu haarfijn uitgezocht
wie er gelijk heeft. In Studio,
iat hun rapport uit de doeken
loet, lezen we tot welke .conclu
sie ze kwamen: de serie ver
sterkt eerder vooroordelen dan
lat zij ze aantast. Wel 60 pro
cent van de kijkers bewondert
ie schijnheilige Archie meer dan
le progressieve bal gehakt Mike.
Pan de naar him mening ge
vraagde studenten vindt maar
tien procent Archie de meest
belachelijke figuur in de serie;
16 procent meent dat Mike het
belachelijkst wordt gemaakt en
56 procent moeder Edith. De kij
kers met racistische vooroorde
len bejubelen Archie's realistic
sche oordeel, eerlijkheid en werk
lust en vinden schoonzoon Mi
ke maar bekrompen, stom, lui,
bpstandig en vooringenomen te
genover ouderen. De Archievol-
relingen vormen het trouwste
publiek van de serie.
Juridische touwtrekkerij is er de
oorzaak van, dat een twaalfjarig
Amerikaans meisje uit een ont
wricht gezin geen abortus kan
ondergaan. Aanvankelijk had de
openbare aanklager een aan
klacht tegen de ouders van het
kind ingediend wegens verre
gaande verwaarlozing van hun
dochter, maar hij trok die aan
klacht in, toen het meisje onder
curatele werd gesteld. De rechter
in het stadje Joliet (in Illinois),
waar het meisje woont, was ak
koord gegaan met het verzoek
van een maatschappelijk werker
om ae jonge aanstaande moeder
een 'uitgebreide medische be
handeling' te laten ondergaan.
Maar toen hij er achter kwam
dat het om abortus ging was hij
verontwaardigd: 'Ik doe niet
mee aan abortus. De afspraak is
herroepen en hierbij geef ik de
kinderbescherming officieel op
dracht te verbieden dat dit
meisje wordt geaborteerd'. De
staat zoekt nu naar een moge
lijkheid tot een tegenbevel, maar
intussen is het kind al drie
maanden heen. Met haar twaalf
jaar kan ze zelf niet voor haar
baby zorgen en haar familie
wenst dat evenmin, zodat de
toekomst er voor de baby nu al
erg somber uitziet.
den. Zeven 'losse' takken waren
toen bij elkaar, want of ze ooit
echt als familie bij elkaar ge
hoord hadden was tot dat mo
ment niet duidelijk. Al pratend,
zoals dat op een reünie gaat,
kwamen de naamgenoten er
achter dat elk van die zeven
takken oorspronkelijk afkomstig
waren van het Zeeuwse eiland
Schouw en-Duiv eland. Een Dor-
dreclits echtpaar dat ook op de
bijeenkomst was. woonde toch
niet zo gek ver daarvandaan en
is in de gemeente-archieven van
Schouwen-Duiveland gaan snuf
felen. En nu zijn alle zoekenden
zo ver dat ze hebben kunnen
vaststellen, dat alle intussen ge
vonden Van 't Noordende's fa
milie van elkaar zijn: de zeven
takken konden worden terugge
bracht tot vier, die van één en
dezelfde voorvader blijken af te
stammen. Deze Pieter van 't
Noordende moet een kleine drie
honderd jaar geleden ergens op
Schouwen-Duiveland geboren
zijn maar hoe en waar precies
kan niemand meer achterhalen
er moeten nog meer gegevens in
de archieven van Middelburg
hebben gezeten, maar die zijn
bij een brand vernietigd.
Verder in het verleden duiken
kan dus niet meer, maar in het
heden hebben ze nog genoeg te
doen. Die honderdkoppige fami
lie gaat de negende, vandaag
over een week dus, opnieuw een
reünie houden, ditmaal in motel
Sassenheim. De oudste deelne
mer daar zal tachtig jaar ouder
zijn dan de jongste en hoewel ze
elkaar nog lang niet allemaal
kennen, gaan ze elkaar wel bij
de voornaam noemen. Ze zijn er
voor bijna honderd procent ze
ker van dat ze dan alle Van 't
Noordende's uit Nederland bij
elkaar hebben, maar je weet
maar nooit. Mocht er hier of
daar nog een echte Van 't
Noordende iconen, dan fluks op
naar de reünie in Sassenheim.
Een kudde uitverkoren Australi
sche schapen heeft een paar
maanden een bijzonder (smake
lijk?) dieet genoten. Bij wijze
van experiment hebben deskun
digen van de Csiro de Austra
lische tegenhanger van onze
TNO de schapen gevoederd
met alletjes, waarin 32 procent
linzenmeel, drie procent minera
len en hooi en maar liefst 65
procent afvalpapier van de rege
ringsdrukkerij in Canberra ver
werkt was. De schapen aten hun
nieuwe voedsel gehoorzaam op
en werden er zowaar dik en
rond bij. Volgens de Australische
ambassade in Den Haag zijn ze
per dieetdag gemiddeld 113 gram
aangekomen. Of de schapen nu
ook naar oud papier smaken, is
er niet bij verteld.
Het werd het gezin Armstrong in
Fort Myers (dat ligt in de Ame
rikaanse staat Florida) te gortig:
hun air-conditioning, televisie,
wasmachine, wasdroger, stereo
radiotoestellen, verwarming, blik
opener, watervoorziening, haar
drogers, klokken, koelkast en
broodrooster vraten zoveel elek
triciteit dat het niet meer op
te brengen was. En zo besloten
de gezinsleden eensgezind de
stroom te laten afsnijden en het
voortaan zonder al die moderne
verworvenheden te doen. Ze ge
bruiken nu lantaarns en petro
leumkachels, nemen koude dou
ches, laten hun haar gewoon
drogen en eten ongeroosterd
brood.
Ze doen dat nu een week of drie
en het hoofd van het stroomloze
gezin zegt dat het helemaal geen
straf is om zo te leven: 'Het
enige dat we missen is de hoge
elektriciteitsrekening'. Die reke
ning liep op 't laatst op tot wel
honderd dollar per maand. 'We
houden dit vol tot de prijs zakt,
maar dat zie ik niet. zo gauw
gebeuren'. Met z'n allen va
der, moeder, twee zoons en een
dochter geven ze nu aan
stook- en andere energiekosten
nog geen tien dollar per week
uit en ze vinden het nog leuk
ook: 'Ik ten veel minder ge
spannen, ik heb altijd tijd en
zin om met m'n kinderen te
praten en we doen weer van
alles samen', zegt vader Arm
strong en zijn vrouw denkt dat
iedereen op de duur hun voor
beeld zal moeten volgen, als de
energieprijzen zo blijven stijgen.
'Zo duideli-'k ben je nog nooit geweest. Simpkins. Je moest vaker de
hik hebben-'
