Marcel Dassault (82) stootte zijn land op in wapenhandel m Marjol Flore kan alles met haar stem Eerst de deviezen en dan de moraal Opuwgewond spaargeld kunt ubij de ABN nu 2% extra rente maken. Met het Spaar-Extra-Boekje. de ABN Wonderfull Ice Cream, een innemend spel Algemene BanlcNederland een goede grcce bank CHU verstoord over antwoord van de minister Venezuela wil Suriname helpen Rechtzetting Geiler Zetel van Amnesty in Hamburg bezet TROUW KWARTET DONDERDAG 31 OKTOBER 1974 BINNENLAND TPNZHU 11DRL 13 door Jan Brokken In 1973 exporteerde Frankrijk voor zeven miljard franken aan wapens. Dit jaar hopen de Fransen m a ïfh voor twaalf miljard aan oorlogstuig te verkopen. Na de Verenigde Staten en Rusland is Frankrijk ju' j nu de belangrijkste fabrikant van wapens. Het land dankt deze ereplaats vooral aan één soort vlieg tuigen, aan één fabriek, aan één nban: aan de Mirages, aan de firma Avions Marcel Dassault, aan mijnheer Marcel Dassault. Hij is 82 jaar, Marcel Dassault. Dagelijks rijdt hij in één van zijn drie Rolls Roycen, of in één van zijn twee Mercedes sen 600, of in één van zijn twee Cadillacs naar het hoofdkantoor in Parijs. Vandaaruit-leidt hij zijn mammoetconcern: 17 fabrieken (de voornaamste in St. Cloud en Bordeaux) en 17.0CJ) werknemers. De directeur en eigenaar van Avi- ons Marcel Dassault denkt er niet pQen„.;j n'eJrn. aan om met pensioen te gaan. Zijn OcofJlClU I loICU liele leven lang heeft hij voor zijn vliegtuigen geleefd. Zijn laatste DOITlPD6HWGrp6rS adem zal hij ook tussen de vliegtui- gen uitblazen. Zijn liefde voor gn, een dameSD 3d vliegtuigen telt slechts eén disso- v'w,, nant: hij durft de lucht niet in. Hij heeft een hekel aan vliegen. Misschien dat hij daarom vooral op de veiligheid van zijn vliegtuigen let. De Mystères en later de Mira ges waren geen Starfighters. Das- 25J sault's vliegtuigen zijn veilige, snel le en wendbare machines. "Een Mi- rage valt niet neer', zei één van Dassault's assistenten eens vol trots, 'een Mirage kan alleen neer geschoten worden'. Iedere keer wanneer er een Star- flghter in West-Duitsland neerviel, moet Dassault even meewarig ge glimlacht hebben. Franz Josef Strauss had er tel 1959 als minister van defensie beter aan gedaan Mi- rages te kopen. Dat zou Duitsland een veilige straaljager hebben ge geven. En dat zou voor de Franse vliegtuigindustrie en doorbraak '7. hebben betekend. Andere NAVO- landen zouden ook Mirages hebben gekocht. Maar Strauss liet politieke redenen (het bondgenootschap met de Verenigde Staten) prevaleren. Hij koos de Starfighter. En Das sault moest wachten tot de Star fighters versleten en verouderd wa ren. Die tijd is thans aangebroken. Na de derde wereld probeert Das sault zijn straaljagers nu aan Ne derland. België, Noorwegen en De nemarken te slijten. En op een manier die de vliegtuigindustrie niet vreemd is, of het nu de Ameri kaanse, de Britse of de Zweedse betreft. -De Gaulle "Marcel Dassault. Wie is deze bou- Jwer van en handelaar in vliegtui gen? -iEen kleine, vriendelijke, hoffelijke Iman. Een begaafd ingenieur die in -1939 een vliegtuigfabriekje begon. - Een jood die de concentratiekam- _pen overleefde. Die in 1945 zijn Jtabriekje in St. Cloud terugvond en 25- daar met vijfhonderd arbeiders weer aan de slag ging. Ditmaal 10. geruggesteund door een belangrijk 2-M politicus, door de president, door Charles de Gaulle. De generaal had hij leren kennen via zijn broer Paul. die deel uitmaakte van het verzet. De Gaulle vond" in Marcel Dassault de man die hij nodig had: een kundige vent, een doorzetter, een nationalist en een conservatief. En bovenal: een man die bommen werpers kon bouwen. Die de hege monie van de Amerikaanse vlieg tuigindustrie kon doorbreken. Frankrijk nam al vlug een groot aantal vliegtuigen van Dassault af, Ouragan-bommenwerpers. De basis voor het succes van Lep Avi ons» Marcel Dassault was gelegd. In 1946 verliet De Gaulle het poli tieke toneel. Maar Dassault kende ook" andere belangrijke politici uit de Vierde Republiek: Guy Mollet en Menides France. In de jaren vijftig kon Dassault zijn fabriek verder uitbreiden, kon hij de opvolger van de Ouragan, de Mystère;* aan de France luchtmacht verkopen, kon hij op steun van de politici en de ambaitsadeurs rekenen om dit toe stel asm andere mogendheden te slijten. Maar vriendschap met toppolitici betekent, in Frankrijk niet alles. Wie in Frankrijk respect wil af dwingen, wie ondanks politieke koersveranderingen zijn invloed wil behoudeh. moet contact met de ba sis hebbeni. Moet het één of andere departement in de Kamer verte- genwoorcïfgen. Weldoener Ln 1951 wor<At Dassault in de As- semblée Générale gekozen voor het district Alpes Maritimes. Vier jaar later verliest hij zijn zetel. In 1958 komt hij opnieuw in de Kamer, dit keer voor het district l'Oise. Dit maal zal hij zich zijn zetel niet meer laten afnemen. De bewoners van l'Oise steunen hem (nog altijd) en masse. Geen\ wonder. Wanneer de gasrekening een keer te hoog uitvalt sturen zi>j hem naar Das sault. Monsieur Marcel betaalt wel. Wanneer iemand de huur niet meer kan opbrengen schrijft hij naar Dassault. De multimiljonair (hij bezit 98 procent van de aandelen van zijn fabriek) .maakt het wel in orde. De vliegtuigbouwer betaalde in de loop der jaren honderden, duizenden rekeningen. Hij moest in Parijs twee secretarissen aantrek ken om de 'cheques' te regelen. In het district Oise, in het stadje Beauvais, helpen z;even secretaris sen van Dassault tie bevolking bij hun problemen. Pei: jaar versturen zij vijftienduizend verzoeken om hulp en bijstand n&ar de regionale en nationale organen. Dassault schonk Beauvais een schitterend zwembad, tennisbataen, ja zelfs honderden tennisradkets. Twee tot drie maal per jaar bezoekt hij l'Oi se. Hij wordt er alls een koning ontvangen. Op de officiële ont vangsten op de gemeentehuizen (l'Oise telt honderd dorpjes roe men de burgemeesters Dassault en vragen aan het eirade van hun speech om een kleine faveur. Vijf duizend franken voor nieuwe ban ken in het stadion, bijvoorbeeld. En Dassault bromt dan tegen de secre taris die naast hem zit: 'Schrijf op, vijfduizend franken'. 'Hoe vindt u de politiek', vroeg Guy Sitbon van het weekblad Le Nouvel Observateur hem eens. 'De politiek', zei de grijsaard, 'verveelt me. Een volksvertegenwoordiger dient ner gens voor'. En waarom doet u dan aan politiek? 'In het begin deed ik het om generaal De Gaulle te hel pen. Nu? Omdat mijn kiezers mij hun vertrouwen geven geef ik hen mijn vertrouwen'. De generaal. In 1958 kwam De Gaulle terug. Toen konden de za ken pas goed beginnen! De Gaulle ontwierp zijn politiek van nationale onafhankelijkheid. En Dassault zijn Mirages. De derde wereld probeerde uit de klauwen van Amerika en Rusland te blijven. En kocht daar om wapens in Frankrijk (en in mindere mate. in Engeland). De verkopen brachten niet alleen de Franse handelsbalans in evenwicht. Ze vijzelden ook Frankrijk's presti ge op. Het land stond binnen een paar jaar op de eerste plaats wat betreft het deel van het nationaal inkomen bestemd voor ontwikke lingshulp. Verwonderlijk is het niet: Frankrijk rekent de wapenle veranties ook onder de hulp aan arme landen. Ondanks embargo Dassault verkocht vliegtuigen aan Peru, aan Colombia, Venezuela. Pa kistan, Zaire, Cambodja, Maleisië, Spanje. Aan Zuid-Afrika. Het wa penembargo dat tegen dit land gold lapten de rFansen aan hun laars. Frankrijk wilde verkopen, meer niet. Of zoals de toenmalige minis ter van defensie, Michel Debré het zei: 'Als Frankrijk vaak gevraagd wordt is dat omdat zij geen politie ke voorwaarden stelt bij de verkoop van wapens, terwijl andere landen dat wel doen'. Frankrijk leverde ook aan Israël, Ouragans, Mystères en Mirages. In totaal tweehonderd vliegtuigen. Tot 1967. Toen vaardigde De Gaulle een wapenembargo uit tegen de landen die direct bij de oorlog in het Midden-Oosten betrokken waren. Toch een vleiigje politiek in de wapenhandel? Welnee, het embargo was de einduitkomst van een een voudig rekensommetje: Israël, nog geen drie miljoen inwoners, de Arabische landen, ruim tweehon derd miljoen. Dassault mocht niet meer leveren aan Israël, aan Egyp te, Syrië. Jordanië. Maar er bleven nog heel wat landen over. Lybië bijvoorbeeld. Aan dat land leverde Dassault 110 Mirages. Saoedi-Ara- bië. Op 14 september 1973 sloot Frankrijk een contract met dit land af voor de levering van 38 Mirages. Arm Israël? Ach, dat valt wel mee. Marcel Dassault zelf geen liefhebber van vliegen. (ADVERTENTIE) 78.7) t-AJ 1 I Trouwe spaarders, mensen die vaia plan zijn hun spaargeld lange tijd niet te gebruiken, maar die toch Op ieder moment over hun geld wülen kunnen beschikken, krijgen van de ABN een Spaar-Extra-Boekje. (Of, indien gewennt, een Spaar-Extra-Rekening.) Dat levert 2% extra rente op! Als u geld opneemt, brengt de ABN dan wel 1% van het opgenomen bedrag in rekening. Bent u gewend om van uw spaartegoed vaak een deel weer op te nemen, dan is een gewoon spaarboekje of -rekening het meest geschikt Maar bent u een.trouwe spacer, dan kunt u met het Spaar-Extra-Boekje zo maar 2% extra verdienen. Stap vandaag nog een ABN-kantoor binnen. (en niet alléén voor spaarders) Een' embargo is er om ontdoken te worden. Een werkgroep die een boekje samenstelde over de Franse wapenindustrie (La France, trafi- quant d'armes, verschenen bij Mas- pero, 1974) constateerde dat de Fransen in 1969 en 1971 meehiel pen aan de bouw van twee fabrie ken ten westen van Jeruzalem, die alle onderdelen voor Franse heli kopters en Mirages kunnen produ ceren. Van deze fabriek, Turbomé- ca, schijnt Frankrijk 51 procent van het kapitaal te hebben geleverd. De komende jaren zal Dassault vooral vliegtuigen verkopen aan de landen in het Midden-Oosten en aan Europese landen. Hij hoopt dat het wapenembargo binnenkort vol ledig opgeheven zal worden. Een immense markt komt danopen te immense markt komt dan open te Syrië. Wat betreft Europa hoopt Dassault op leveranties aan België. Noorwegen. Griekenland en later misschien aan Portugal, Nederland heeft Dassault al zo'n beetje afge schreven. 'De Nederlanders hebben altijd met Amerikaanse wapensys temen gevlogen', zei hij twee maanden geleden tegen een ver slaggever van Radio et Télévision Luxembourg. Al deze leveranties zullen Dassault's positie als belangrijkste producent ter wereld van oorlogsvliegtuigen versterken. Dat wil «liet zeggen dat monsieur Marcel geen zorgen heeft. Tegenslag In 1968 besloot hij een nieuwe markt te veroveren: de burger luchtvaart. Dassault gaf zijn assis tenten opdracht een berekening te maken van de markt voor toestel len voor de middellange afstanden. De uitkomst: een potentieel afzet gebied voor 1503 toestellen. De kos ten van de ontwikkeling van dit toestel werden op 1050 miljoen franken geraamd. Met dit plan stapte Dassault naar De Gaulle. De generaal voelde er wel voor. De Franse staat nam voor 48 procent aan het project deel. Dassault moest de deelnemingskosten vanaf het 46e verkochte vliegtuig terugbe talen. Het vliegtuig, de Mercure, deed de naam Dassault eer aan. Een veilige kist, niet overdreven luxueus, wel solide. Geen stuntwerk, zoals de Concorde. Gewoon een vliegtuig dat op de middellange afstanden ge bruikt Kan worden. Toch verkocht het toestel niet. Dassault moest in 1973 namelijk de gevolgen van de dollarcrisis incasseren. Voor de prijs van twee Mercures kochten de luchtvaartmaatschappijen drie Ame rikaanse) Boeings 737. De Fran se experts vrezen dat de Mercure een verliesgevend project zal wor den. En die verliezen komen voor de helft aan de staat. Geen wonder dus dat de roep om nationalisatie van de Dassault-fa- brieken nu weer sterker wordt. Ik schrijf 'weer' omdat nationalisatie Dassault altijd al boven het hoofd heeft gehangen. In 1936 nationali seerde het Volksfront één van zijn fabrieken (het bedrijf in St. Cloud mocht hij houden), in 1949 viel hij net buiten de (gaullistische) natio nalisatie-golf. In 1973 stelde het linkse front in haar programma voor Dassault te nationaliseren. Maar Mitterrand kwam in 1974 net niet aan de macht. Giscard d'Es- taing werd president, en hij schijnt nu ook weer over nationalisatie van Dassault te denken. Hoe kijkt. Dassault zelf tegen die nationalisatie aan? 'Als men mij nationaliseert, dan kan me dat wei nig schelen. Alleen, men moet mij wel tot directeur van mijn fabrie ken benoemen, zelfs als ze aan de staat behoren. Op die conditie zal niets veranderen. Maar als men een andere directeur benoemt riskeert men dat de fabriek slechter gaat draaien'. Maar zelfs wanneer hij als directeur ontslagen wordt hoeft Dassault niet naar de bijstand. Met zijn vliegtuigen heeft hij tientallen miljoenen guldens verdiend. (Hoe veel weet hij zelf niet eens). Bo vendien 'heb ik in 1972 tien mil joen met Jours de France verdiend. Als de linkse regering mijn fabrie ken nationaliseert blijft dat nog altijd over om van te leven'. Met tien miljoen franken (ruim zes miljoen gulden) per jaar kan hij wel toe. 'Ik leef sober', zei hij in datzelfde interview (Le Nouvel Ob servateur, 12 februari 1973). Ten slotte kan men geen zeven kippen per dag eten'. Damesbladen Jours de France, dat is Dassaults weekblad. Want hij zorgde ervoor, dat drie poten onder zijn fornuis stonden: zijn fabrieken, invloed in de politiek en invloed in de pers. Eerst probeerde hij het met een dagblad. Toen dat niet lukte richtte hij een weekblad, een damesblad, op. In Jours de France zullen nooit reportages staan over de corruptie bij de internationale wapenhandel, of over het feit dat slechts twee honderd mannen op deze wereld de wapenhandel regelen. Jours de France schrijft alleen over prinsen en prinsessen, over de sterren van het Parijse toneel, over cocktail party's en Jackie Onassis. Niet over Kennedy, of paus Johannes de 23e. Want aan progressieve mensen heeft de conservatieve katholiek Dassault een hekel. Het zoete weekblad verkoopt goed. Het grote publiek leest nu eenmaal graag over die droomwereld. En niet over wapenhandel en dergelij ke. door Rineke van der Ent ROTTERDAM Marjol Flore kan alles met haar stem. Ze kan welluidend schreeuwen als Barbra Streisand, ze kan swingen als Ella Fitzgerald, ze kan indringend tekeer gaan als Edith Piaf, ze kan fluisteren als Eartha Kitt, en als ze d's best doet kan ze on getwijfeld ook jubelen als La Deutekom. Toch doet Marjol meer dan imite ren. Beter gezegd: ze imiteert niet. Ze zingt ieder lied zoals ze vindt dat 't hoort, en dat daarbij wel eens gedachten opkomen aan de andere Grote Dames ligt voor de hand. Wie 'Nancy' zingt komt ten slotte ook nooit meer om rFank Sinatra heen. Nu hoeft een uitste kende stem en een uitstekend ge bruik daarvan nog geen reden te zijn om ruim twee uur in je eentje op het toneel te gaan staan met een liedjesprogramma. Marjol Flore deed het niettemin: vorig jaar en ook dit Jaar weer. Terecht. Want haar aanwezigheid is noodzakelijk. Als ze 'Les amants d'un jour' zingt, met een glas en een theedoek in de hand, dan staat daar niet alleen een aantrekkelijk-gevulde, welge klede Nederlandse zangeres een Frans liedje te brengen. Nee, dan staat daar de wat smoezelige gedes illusioneerde vrouw die jaar in jaar uit glazen afwast in de bar van het hotel, die minnaars-voor een-dag ziet komen en gaan. En als ze 'Bravo pour le clown' zingt, in clownspak, dan is de hele Marjol Flore die enige minuten tevoren nog struikelde over haar zwemvlie zen, verdwenen en dan staat daar alleen nog maar de clown, bespot en uitgelachen door zijn vrouw en zoon. Hoogtepunt Onbetwist hoogtepunt van Marjols nieuwe programma is 'Les blouses blanches', het lied over een vrouw die drie jaar geleden in een gekken- inrichting terecht kwam. De ma nier waarop zij de wanhoop en de ontreddering van een gestichtsbe woonster overbrengt is ijzingwek kend en beklemmend om te zien. Een opmerking nog. nee twee. Waarom zingt Marjol Flore niet wat meer in het Nederlands? Onze taal is heus niet te vulgair om ook, bijvoorbeeld, Les blouses blanches overtuigend te doen klinken. En ten tweede: waarom blijft ln de nederlands-talige lichte muze-we- reld de Haagse brauw-r nog steeds gehandhaafd? Waarschijnlij k om dat 't zo beschaafd staat. Maar evengoed klinkt 't vaak genoeg on wezenlijk. Het nieuwe programma van Marjol Flore is dinsdag in Rot terdam (Hofpleinteater) begonnen. Daar blijft het nog tot en met 3 november. AMSTERDAM Er wordt in Mickery, jammer genoeg maar tot 3 november,, verukkelijk levendig en vrolijk toneel gespeeld, door The Organic Theatre Company uit Chicago. Wonderfull Ice Cream gaat over een prachtig wit pak. dat. botje bij botje, gekocht wordt door vijf ha veloze werkeloze jongens, die er op zaterdagavond om de beurt een half uur een ander mens mee wor den. Het is met humor, gevoel, en ervaring, geschreven door Ray Bradbury (anders een sciene-fic- tion-schrljver). die nog weet wat een net pak betekent voor een arme jongen. Het plan maken e nhet kopen is al een opwindend avon tuur. Het dragen verwerkelijkt dromen: sjans bij de meisjes, romantiek, re denaar worden, eindelijk ee n af spraak durven maken, of eenmaal uitgaande knappe Jonge spelen. Dat doet de slordige, malle laatste, en de andere vier zijn als de dood. dat het witte pak iets zal overkomen. Want hij eet, drinkt, rookt, danst er In, raakt in een vechtpartij en wordt tenslotte ook nog aangere den. Maar het pak wordt onbesmet gered en staat, als ze slapen gaan als iets bijna bovenaards te gloeien in het rode licht. Waarbij een dan zegt. dat zij tezamen nooit meer zo gelukkig zullen zijn als ze elk zo'n pak hebben. Het is een Innemend spel, met een warme vriendschap, wat simpele lyrische uitbarstingen, en veel ple zier. En het wordt gespeeld met een drukke uitbundigheid, die doet den ken aan een komisch circusnumeer, met wat zang eny dans, veel lawaai, wisselende belichtingen, een rappe opeenvolging van taferelen, met grappige overdrijvingen, en toch beheerst, zodat het ook soepel kan overgaan in stillere stemmingen. Stuart Gordon heeft het zo geregis seerd. Alle vijf Jongens hebben hun eigen karakter en ze worden nog aangevuld door drie meisjes, een kleermaker met een dwaas hulpje, een stoere vechtersbaas: dertien medewerkers in totaal, technici niet meegerekend. En daar hebben wij vijf kwartier plezier mee gehad. MARJOL FLOOR Vier van de dertien medewerkers aan 'Wonderful ice cream suit'. DEn HAag De fractie van ae CHU is verstoord over de antwoor den. die minister Van Kemenade gegeven heeft op vragen van de heer Van Leijenhorst. Het Kamerlid van de CHU had namelijk gevraagd of in het voorlichtingsblad van het ministerie 'Uitleg' geen tendentieus verslag was gegeven van de inter pellatie over de stichting leerpla nontwikkeling. In dat verslag werd dit citaat van de heer Hermes (KVP) gegeven: 'Wij vragen ons af, waarom de heer Van Leijenhorst deze interpellatie wilde houden'. De redaktle had hieronder geschreven: 'Wij weten het antwoord op die vraag ook rilet.' Deze alinea, zo zei de heer Van Leijenhorst in zijn vragen, is 'onbe hoorlijk'. De minister ziet deze uit lating echter, zo blijkt uit zijn ant woord, als een journalistieke for mulering, die bedoeld is als een verwijzing van het elders in uitleg opgenomen verslag en als een over gang naar de volgende alinea. Wel belooft de minister in zijn antwoord, dat in het volgende nummer van 'Uitleg' verwezen zal worden naar de handelingen van de Tweede Kamer over dit debat. Dit is dan een tegemoetkoming van CARACAS (ANP) Venezuela staat klaar Suriname daar waar dit nodig en mogelijk is, daadwerkelijk de helpende hand te bieden. Dit zei dr Reinaldo Figuero, directeur van het Venezolaanse Instituut voor de buitenlandse handel tegen de Suri naamse minister-president Henck Arron en minister van Economi sche Zaken mr Eddy Bruma Hij zei dit tijdens besprekingen gedurende het officiële bezoe van de Suri naamse premier aan Venezuela. Premier Arron zei dat de Suri naamse regering wil komen tot een daadwerkelijke ingrijpende samen werking met de landen in het Cari- blsch gebied en in Zuid-Amerika en wel voornamelijk met Venezuela. Minister Bruma wees erop. dat de Surinaamse regering hier nu al mee ezig is en niet wacht tot de onaf hankelijkheid een feit is. de heer Van Leijenhorst, die aan de minister had gevraagd in het blad de werkelijke reden van de inter pellatie te mogen uiteenzetten. De heer Van Leijenhorst wist nog niet wat hij ging doen na het onbevredigende antwoord van de minister. HIJ denkt er over weer andere vragen te stellen over de objektivlteit van het voorlichtings blad 'Uitleg'. In de rubriek Wetenschap en tech niek van gisteren heeft een zin door het wegvallen van het woord 'geen' aan duidelijkheid ingeboet. Het com mentaar in Nature naar aanleiding van het wetenschappelijk onderzoek over Uri Geiler noemde het interes sant dat het artikel in het geheel geen bewijsmateriaal aanvoert voor Gellers beweerde vermogen om me taal te buigen door er overeen te strijken' enzovoort. HAMBURG (DPA) Ongeveer 35 leden van het 'Comité tegen folte ring van politieke gevangenen in de Duitse Bondsrepubliek' houden sinds gisteren de centrale bezet van de Westduitse afdeling van Am nesty International in Hamburg. Zij willen de ruimte pas verlaten als de organisatie er bij ministers, rechters en officieren van Justitie op aandringt, de eisen in te willi gen van 'ongeveer 40 politieke ge vangenen' in Westduitse strafin richtingen, waarvan vele tot de Baader-Meinhof-groep behoorden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1974 | | pagina 7