Storm in glas water om kunstschatten Indonesië dichtbij festijnen (1) i'wi, S lanceren rste kernraket it vliegtuig ^festijnen (2) Kademeeksen! Auteurs die iedereen moet lezen CONTACT het weer Pompen of... weerrapporten levenslang voor onschuldigen renteloos konijnen weten or alles -n "sropirn kerstman UW/ KWARTET ZATERDAG 26 OKTOBER 1974 BINNENLAND/COMMENTAAR T5/K7 jmmeritaar In werkelijkheid gaat het om verzamelingetje cultuurvoorwerpen het eerste gezicht zit Israël op bij de nu aanbrekende episode overleg voor een vredesregeling /J^et Midden-Oosten. Van het denk- van een Palestijnse staat op een tueel te ontruimen gedeelte van 'estelijke Jordaanoever, en dan wel onder leiding van de Pales- - bevrijdingsorganisatie (PLO), Israël niets hebben. Maar het dat niet eens te zeggen, want dit ld is tegelijkertijd een heet «ijzer in de vandaag in Rabat anende topconferentie van de kruk »sc^e landen en de PLO. Jorda- kral wil er namelijk ook niets van Want dat beschouwt zichzelf :h als de zaakwaarnemer van 'alestijnen ook al voelen die zich ingei koning Hoessein verraden en ogen. Het is inderdaad een ei nd verschijnsel dat het Palestijnse >j] Ikingsdeel van Jordanië, (dat met bezette Westelijke Jordaanoever tachtig percent van het geheel), t no 'e^ n*'ts te zeS§en heeft' hoewel gemc Economisch de ruggegraat van dit 'Zo is geworden. Men kan zich af- se en5 waarom Israël de militante stijnse commando's niet de wind de zeilen heeft gehaald door de niljoen Palestijnen op de Westelij- Jordaanoever de gelegenheid te zich politiek zodanig te organi- dat zij zélf na een eventuele uiming het beheer in handen zou- 1 kunnen nemen. Er zijn nogal wat IL stijnse notabelen in dit gebied, die dat Israël daardoor een kans gemist en de Palestijnen als het in de armen van de PLO heeft sven. Eén van de antwoorden ip is de stille wederzijdse loyali- die Israël en Jordanië al palang jegens elkaar in acht "4en en waarmee een poli zelfstandigheid van de Pales- op de Westelijke Jordaanoever trijd zou zijn geweest. Die weder- l t loyaliteit heeft Israël geen wind- Ten gelegd: de Oostflank bleef in iktober-oorlog onbedreigd, dat maakte de toegang tot de ijnen alleen maar moeilijker. Hasjemitische koninkrijk dat zich j|^3 948 opwierp als de grote kampi- de rechten van de Palestij- heeft hen politiek geheel van de t verdrongen. Daardoor zal het onmogelijk zijn tot een soort i aans-Palestijnse federatie te ko- zoals Israël, die we, zou n zien zolang het Hasjemiti- huis daar de macht uitoefent. De ie Hoessein is dan ook niet alleen steun maar ook een handenbin- dit maah- ïem ronfd •eis loei ilfjati Cng< toi ideris ASHINGTON (Reuter) De VS bben voor de eerste maal een slaagde proef genomen met de acering van een intercontlnenta- ballistische Minutemanraket nult een vliegtuig. Dit heeft het inisterie van defensie in Was- ngton bekendgemaakt, aarnemers in Washington zijn n oordeel dat de proef deze zo- er was gelast door minister van itenlandse zaken Kissinger, die in Moskou is, om de Amerikaan - positie te versterken bij de on- rhandelingen over beperking van strategische kernwapens. door Willem Schrama lezy sta rdéel® voor Israe' hele conflict in het Midden-Oos- 'is belast met dit soort loyaliteiten, ai leiden tot 'alles of niets'-leuzen die telkens weer in de Arabische muniqué's aantreft. Daarbij geeft PLO pas weer versterkt door toelating als waarnemer in de VN le toon aan. Het noodlot van de „tijnse militanten is, dat zij altijd lebben overvraagd: daarom ver- :de pen zij ook het voorstel tot een ition', een deling van Palestina in Joodse en een Palestijnse staat, ieriri in 1947 door Israël en een dit rderheid van tweederde in de VN lid aanvaard. Van het begin af ^|jben deze leiders vernietiging van eny Joodse staat in hun vaandel ge even en dat maakt het voor hen ïogelijk om zich praktisch alsnog zekere 'partition' van het ge- neer te leggen. Maar dat wellicht meerderheid van de Palestijnen r is, dat het liever een half ei dan lege dop heeft, blijft daardoor vcrnietigingsleuzen verborgen, de Sowjet-Ünie is bij zijn flirten de extreme Palestijnse leiders ^Ékbaar volstrekt vergeten wat zijn Wm elegeerde Gromiko in 1947 zei, 1 de Arabische landen fulmineer- tegen het erkennen van een Jood- staat in een deel van Palestina. Hij Dofde: 'Vertegenwoordigers van de bische landen beschouwen de de- van dit land als een historisch echt. Maar het is onmogelijk het t hun standpunt eens te zijn. niet en omdat het Joodse volk geduren- een lange historische periode met land verbonden is geweest. En omdat we niet-blind» kunnen zijn ir de toestand waarin het Joodse t na de tweede wereldoorlog ver- Een oplossing als deze, de ing van Palestina, is in overeen- nming met de wettige aspiraties t het Joodse volk om een eigen at te hebben en met hun gerecht- rdigde eis tot het oprichten van onafhankelijke Joodse staat'. LEIDEN De berichten dat Ne derland voornemens zou zijn om op korte termijn voor miljoenen aan kunstschatten terug te ge ven aan Indonesië, blijken een storm in een glas water te zijn. Hoewel het van de kant van In donesië nog volstrekt onduide lijk is op welke voorwerpen men het oog heeft, is er tijdens re cente besprekingen van Neder landse zijde volop bereidheid ge toond tot teruggave van een aantal cultuurvoorwerpen, die ten tijde van de overdracht van Nieuw Guinea onrechtmatig vanuit het voormalige Hollandia naar Nederland zijn verscheept. 'Kijk, dit is het nou', zegt een lachende prof. dr. P. H. Pott, direc teur van het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden, terwijl hij laconiek een zestal laden en een kastje opentrekt. Een fraaie verza meling houtgesneden troms, trom petten, peniskokers en andere ritu ele en gebruiksvoorwerpen. Vrijwel alle zijn ze afkomstig uit westelijk Nieuw-Guinea, waar de cultuur voorwerpen (prof. Pott: 'Dat is het juiste woord, kunstschatten is on zin') lange tijd waren opgeslagen in het kantoor van het Bevolkings register in Hollandia. In 1963 ten tijde van de overdracht van Nieuwe-Guinea werd het curieuze vrachtje door vertrekkende Neder landse ambtenaren zorgvuldig inge pakt en op transport gezet naar Nederland. Bruikleen Prof. Pott: 'Het gaat nier eigenlijk "gewoon om een verzameling cul tuurvoorwerpen, die uit Indonesië is gekomen op een wijze, die eigen lijk in strijd was met het fatsoen. Maar men moet zich ook even in denken in wat voor een situatie men daar toen verkeerde. Niemand wist meer waar hij nu eigenlijk aan toe was. De opslag in Hollandia was in zeker opzicht een juiste politiek, omdat men altijd al het voornemen had om daar een eigen museum te stichten. Dat had nog steeds te maken met de bepaling uit 1841. dat echte belangrijke voorwerpen, voor het toenmalige Oost-Indië van wezenlijk belang, het land niet mochten verlaten. Maar bij de Nederlandse ambtena ren zal in 1963 zeker de angst hebben geleefd, dat hun collega's van de United Nations de spullen later zouden meenemen. Ik hou het er maar op dat men dacht iets goed te doen, maar het net verkeerd deed.' Prof. Pott vertelt dat het nooit de Prof. dr. Pott bij enkele van de Papoea-troms: 'Kijk, dit is het nou'. bedoeling is geweest de voorwerpen tot staatseigendom te verklaren. De voorwerpen zijn in bruikleen geno men om ze in elk geval te behoe den voor verdere aantasting. En inderdaad, de vergeelde etiketjes op de laden in de catacomben van het Leidse museum spreken dezelfde taal. Bruikleën, staat erop, gevolgd door een gespecificeerde numme ring van de voorwerpen. Welgeteld blijken het 379 stuks te zijn. Een ruwe taxatie van prof. Pott brengt ze op een gezamenlijke waarde 'van zeker niet meer dan vijftigduizend gulden'. Een drie man sterke Indonesische delegatie onder leiding van oud burgemeester Sudiro van Djakarta (thans hoofd van het Instituut voor Indonesische Historische Gebou wen). die eind september een twin tigtal Nederlandse musea bezocht met het doel een aantal kunst- en cultuurvoorwerpen weer in eigen dom te verwerven, heeft volgens prof. Pott niet eens de moeite ge nomen om eens in de bewust laden te gaan neuzen. 'Ik vroeg nog of ze een lijst van de voorwerpen wilden hebben, maar dat hoefde niet. Ik kreeg de indruk dat men al tevre den was dat wij zonder meer bereid waren die spullen terug te geven'. Archiefstukken Even later: 'Die Indonesische mis sie moet ook beslist niet worden gezien als een stel mensen, die het een en ander komen terugeisen. Dat bezoek aan ons land werd af gelegd in het kader van het cultu reel akkoord met Indonesië, zoals Nederland dat ook met tal van andere landen heeft aangegaan. ADVERTENTIE Klngsley Amis j LUCKY JIM Graham Greene DE KERN VAN DE ZAAK Heere Heeresma DE STERKE VERHALEN Iris Murdoch ONDER HET NET Christiane Rochefort RUST VOOR EEN STRIJDER H.G. Wells HET VOEDSEL DER GODEN Dat verdrag is gewoon een begin selverklaring om te streven naar een uitwisseling van cultuurwaar den. En dat gaat niet alleen om voorwerpen, maar ook om kennis, 'know-how'. Welnu, dat bezoek van meneer Sudiro was gewoon een eerste aanloop om uitvoering te ge ven aan dat cultureel verdrag. Men is de zaak eens komen aftasten, vooral nu volgens het nieuwe vijf jarenplan van de Indonesische re gering veel meer aandacht wordt geschonken aan de cultuurpolitiek. Men heeft bijvoorbeeld het voorne men een 'museum van de revolutie' te stichten. Daarom heeft men ook gevraagd om teruggave van een aantal notulaire archiefstukken be treffende de Ronde tafelconferentie in '47, die tijdens de politionele acties op Java in Nederlandse han den kwamen. Die stukken waren opgesteld door de leiders van de revolutie, en het is te begrijpen dat men in Indonesië emotioneel erg aan dit soort zaken gehecht is. En dan is er nog gesproken maar dat louter in het kader van die uitwisseling van cultuurwaarden over een museumopleiding voor Indonesische studenten. Niet om die zogenaamde kunstschatten te conserveren die voorwerpen kun je bij wijze van spreken zo in een kast opslaan maar om over goed opgeleid personeel te beschikken voor de nieuw te stichten musea. Ik moet trouwens zeggen dat men daar een wat eenvoudige voorstel ling van zaken van had. In het sturen van een grote groep Indone sische studenten, die amper Neder lands spreken, zie ik niets. Dat wordt voor beiden een frustratie. Stuur liever een paar mensen, die goed Nederlands spreken, en geef ze een grondige museumopleiding, die in Indonesië zelf verder kan worden ontwikkeld'. Alleen die stukken Op de vraag of van Indonesische zijde nu werkelijk niet méér be langstelling uitgaat dan naar het ladenkastje in het Rijksmuseum voor Volkenkunde, kan prof. Pott geen antwoord geven. 'Is mij niets van bekend', zegt hij. 'Het gaat mijns inziens om deze goederen die destijds inderdaad onrechtmatig het land zijn uitgegaan. Dat wisten we, en daarom hebben we de zaak altijd in bruikleen gehouden. In de loop der jaren zijn ons door parti culieren vaak genoeg Indonesische kunstvoorwerpen aangeboden, maar die hebben we nooit geaccepteerd omdat de aanbieder geen beschik kingsrecht had'. Ook op het ministerie van Buiten landse Zaken kan men opdit mo ment niets meer vertellen dan dat er plannen worden uitgewerkt voor teruggave van historisch belangrij ke voorwerpen (volgens een woord voerder inderdaad niets meer dan de 370 'Leidse' stukken), en dat Indonesië de beschikking kan krij gen over een microfilm van de gevraagde archiefstukken uit 1947. De heer Hatta, hoofd van de voor lichtingsdienst op de Indonesische ambassade in Den Haag, kan ook al niet precies zeggen welke voorwer pen zijn land nu precies terug wil hebben. Maar het staat voor hem wel vast, dat men meer wil dan alleen het Leidse 'bruikleen-verza- melinkje'. 'Oh nee', klinkt het ver baasd. 'het gaat zelfs om voorwer pen, die in de tijd van de Oostin- dische Compagnie uit Indonesië zijn verdwenen'. Prof. Pott over een mogelijk ver dergaande vraag om teruggave van museumstukken: 'Tja, dat zou een zaak met internationale complica ties gaan worden. Stel je voor. Dan zou men eens moeten gaan kijken wat er in de Londense musea staat'. Wie gehoopt had dat er na het wegtreken van de Duitse regende pressie eindelijk eens aangenamer weer zou komen, komt bedrogen uit. Nieuwe oceaanstoringen drin gen met het grootste gemak tot het Noordzeegebied door en produceren van tijd tot tijd regen of buien, soms begeleid door veel wind. Rot terdam tapte gisteravond 5 mm neerslag. Amsterdam 2 mm, overi gens heel wat minder dan Skrydstrup in zuid-Jutland 33 mm. In die omgeving viel ook hagel. De loper voor de oceaanstoringen is uitgelegd door een krachtig Azoren- hogedrukgébiefü met een uitloper naar zuid-Europa en diepe depres sies boven zuid-Skandinavië. Tus sen beide systemen waait de wind uit westelijke richtingen. Boven het zeegebied ten zuiden van Groenland verloopt in de hogere niveaus een zeer krachtige zuid- zuidwestelijke str aalstroming. Een vliegtuig van Hughes Air Corporati on meldde vrijdagavond op een ni veau van circa elfduizend meter een windsnelheid van bijna 270 ki lometer per uur. Verder naar het oosten boog deze luchtstroming om naar west, later noordwestelijke richting. Op west-IJsland zakte het weerglas gisteravond alweer 4 tot 5 millibar in drie uur geen veelbelo vend teken. We krijgen dan ook een wisselvallig weekend dat bovendien koel zal zijn en begeleid door af en toe veel wind. Pas een allround hogedrukge- bieed mboven kle Noordzee of zuid- Skandinavië zou uitkomst kunnen brengen, maar zoals eerder ge zegd. we zien het nog niet zitten. Op het oostelijk deel van de Noord zee groeide de wind gisteren aan tot stormkracht 9 Beaufort, vooral tijdens de passage van buien. De laatste keer dat er in oktober een onvervalste stormdepressie voor kwam in Nederland, was in 1967 op de 17de. De zuidwester eiste toen zeven levens. Daken waaiden van flats, een schip zonk en een vlieg tuig werd opgeblazen door uitschie ters tan bijna 140 km per uur. Vrij veel bezoekers van de Zuidlaarder markt keerden snel huiswaarts om dat men het ergste vreesde wat betreft de dakpannen thuis. Sinds de zware storm van 1949 waren er niet meer zoveel bomen gesneuveld. Merkwaardig was dat vijf dagen later het kwik in het Limburgse Buchten tot 23,5 gr. steeg. De Bilt had maar én keer eerder in 120 jaar zo laat in de tijd een maximumtemperatuur boven 20 graden Celsius geregistreerd. Amsterdam geh. bew. 12 0.1 De Bilt geh. bewolkt 11 0.1 Deelen regen 11 1 Eelde geh. bew. 11 0.5 Eindhoven motregen 11' 0.2 Den Helder geh. bew. 11 0.3 Luchth. R'dam geh. bew. 11 0.1 Twente motregen 1 Vlissingen geh. bew. 11 0.5 Zd. Limburg motregen 11 0.5 Aberdeen onbewolkt 12 0 Athene onbewolkt 26 0 Barcelona half bew. 16 0 Berlijn regen 9 1 Bordeaux geheel bew. 14 0 Brussel motregen 10 0.1 Frankfort zw. bew. 10 1 Helsinki sneeuw 3 2 Genéve zwaar bew. 10 0.1 Kopenhagen zw. bew. 7 2 Lissabon onbewolkt 17 0 Locarno onbewolkt Londen geheel bew. 10 0 Luxemburg geheel bew. 9 0.3 Madrid licht bew. 15 0 Malaga half bew. 13 31 Mallorca licht bew. 17 0 München zwaar bew. 6 3 Nice licht bew. 16 0 Oslo licht bew. 6 0 Parijs geheel bew. 12 0 Rome onbewolkt 17 0 Stockholm geheel bew. 4 2 Wenen niet ontvangen Zurich geheel bew. 7 2 Casa Blanca onbew. 18 2 New York onbewolkt - i IA GEI er-T^K BEWOLKING 10 MAX. TEMP WINDRICHTING HOOG WATER /.ONDAG 27 OKTOBER Vllssingcn: 11.27-23.57; Haringvllet- sluizen0.46-13.16; Rotterdam: 2.05-14.10; Schevenlngen: 0.21-12.52: IJmulden: 1.03- 13.31: Den Heldor: 4.22-16.26; Harllngen: 6.42-19.04; Delfzijl: 8 56-21.46. onder redactie van loessmit SLANG VOOR onschuldigen j.h. Stel dat je als kind tijdelijk van je ouders weggehaald bent en met negenentwintig andere kin deren in een tehuis gestopt, waar ze je duidelijk liever niet hadden. Een huis, waar je met al die kinderen samen maar één lepel had om mee te eten en waar de kapper je haar niet wilde komen knippen. Dat het op school al niet veel beter was, want andere kinderen wilden geen vriendje met je zijn. Zoiets vergeet een kind niet gauw, vooral niet als het weet dat het niet zijn schuld was dat het zo behandeld werd. Het gebeurde vlak na de oorlog alleen maar, omdat zijn ouders lid van de NSB geweest waren. Alleen al in zulke (en natuurlijk ook bete re) tehuizen zaten in die tijd zo'n twintigduizend kinderen van gearresteerde ouders. Grote re kinderen kwamen in jeugd kampen om heropgevoed te wor den, anderen werden door fami lie opgevangen. Al die onschul dige kinderen (het moeten er bij elkaar wel een paar honderddui zend geweest zijn, want na de bevrijding zijn er zo'n honderd vijftigduizend NSB-ers opge pakt) gingen gebukt onder de schande dat hun ouders 'zo' wa- Erg veel van die kinderen van ren. toen, volwassenen van nu. heb ben die moeilijkheden nog niet verwerkt. 'Het is nu eenmaal nog steeds geen eer in Neder land om een kind van ex-NSB- ouders te zijn', zegt journalist Koos Groen, die voor zijn boek 'Landverraders ivat deden we met ze?' allerlei officiële archie ven heeft nageplozen en daar op het omschreven kinderhuis en nog meer kwalijke voorvallen gestuit is. Een klein half jaar na verschijning van dat boek is de tweede druk nu bijna rijp voor de verkoop en in die tussentijd is er nogal wat gebeurd. De schrijver heeft vele tientallen reacties gehad van oud-NSB-ers en vooral van kinderen die door de houding van hun ouders voorgoed een stempel opgedrukt kregen. 'Veel NSB-ers zijn na de oorlog erg zwaar gestraft in ver houding tot wat ze in feite ge daan hebben', zegt Groen. 'Het is geenszins de bedoeling om de NSB goed le praten, want er zaten een hoop verraders onder. Maar ook de kinderen van NSB- ers die geen misdadigers waren, hebben daar nu nog de lasten van te dragen. Vaak hébben ze het er geestelijk nog erg moei lijk mee. soms worden ze na dertig jaar nog op de schuld van hun ouders aangekeken. Er is zelfs een psychiater, die zich uitsluitend met deze gevallen, het NSB-syndroom, bezighoudt'. Uit de vaak anonieme re acties die hij ontving, is in elk geval gebleken dat er een le vensgroot probleem bestaat, dat de nu volwassen kinderen nog steeds in een sfeer van geheim houding moeten leven en dat er eigenlijk niets voor hen gedaan wordt. Het wordt dus hoog tijd om er wel iets aan te doen. Als vol doende kinderen van toen hun relaas willen doen, zit er voor Groen wellicht stof in voor een tweede boek; in elk geval wil de NCRV de komende maanden een t.v.-documentaire aan het pro bleem van deze vergeten slacht offers wijden. De historische beelden en foto's liggen al klaar, maar nog steeds ontbreken de mensen die bij die beelden hun verhaal willen vertellen. Dat mag, maar hoeft niet in beeld, desgewenst zal alleen de stem van de verteller te horen zijn. Wie van de betrokkenen wil en kan meewerken, ivordt bij voor baat volstrekte anonimiteit ge garandeerd. Brieven met het woordje 'vertrouwelijk? op de envelop kunnen gestuurd worden aan Uitgeverij In den Toren, t.a.v. Koos Groen, postbus 1 in Baarn. Ingenieur Hugh McNatt (43) in Miami heeft de els tot schade vergoeding die hij tegen zijn kerk had ingediend, ingetrokken, met enig schaamrood op de ka ken. McNatt is baptist. Hij was het proces begonnen omdat God, in tegenstelling tot wat dominee Donald Manuel beloofd had, hem geen zegeningen had gege ven voor de achthonderd dollar, die hij drie jaar geleden aan de kerk had gegeven. Hij liet zijn eis vallen, toen hij zijn geld terugkreeg, zij het zon der rente. Een baptist in San Antonio had het verhaal in de krant gelezen en zich zo kwaad gemaakt dat hij prompt namens de gemeente van dominee Ma nuel 800 dollar overmaakte aan de klagende ingenieur. Premier Harold Wilson heeft in zijn ambtswoning in de statige Londense Downing Street een stel konijnen met diepere bedoelingen ontvangen, liet zag er allemaal erg vrolijk uit, maar onder een van de konijnenhansopjes zat een zeer serieuze brief voor de premier, geschreven door de Engelse 'bevolkings-actiegroep', waarvan alle konijnen verklede leden waren. In de brief vroegen ze hun regering urn betere voorlichting over geboorteregeling en gezinsplanning, niet alleen voor het eigen land, maar ook voor de landen van de Derde Wereld. Want als alles zo z'n gangetje blijft gaan zal de wereld bevolking over dertig jaar verdubbeld zijn, vrezen de konijnen en konijnen kunnen daarover meepraten. Ze droegen dan ook borden en spandoeken mee met 'de konijnen waarschuwen iedereen' en 'stop bij twee'. De 'Kerstman' is. zoals onlangs in deze hoek gemeld, niet meer van zins de duizenden kinderen die hem zo tegen december brie ven en tekeningen met hun lief ste wensen sturen iets terug te schrijven. Dat komt doordat de Finse PTT, waar al die wensen uiteindelijk terechtkomen, zegt geen mensen meer te hebben om de bergen post tè beant woorden. De Finse regering vindt dat nu zo zielig voor al die kinderen dat ze de PTT drin gend verzocht heeft er nog eens een nachtje over te slapen. Mis schien dat 'Santa Claus' met in spanning van al zijn (hulp)- krachten de kleinen niet zo ab rupt van hun illusies hoeft te beroven, hoopt de regering. Goochelaar

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1974 | | pagina 7