Hongkong niet langer meer
oreert wordt het opgegeten
^tse Liberale leider bekwaam, maar weinig bemind
tse kroonkolonie tussen tanden van Chinese draak
y/KWARTET ZATERDAG 5 OKTOBER 1974BUITENLAND T11/K13
E HANDICAP VAN JEREMY THORPE
kunnen evenaren. Blnne de Libe
rale Partij een bonte mengeling
van lieden van uiteenlopende plui
mage had Thorpe voortdurend
wrevel gewekt door zijn neiging tot
grootdoenerij en zijn soms kramp
achtige pogingen de stijl van de
hoge Britse aristocratie te imiteren.
Thorpe is een man die zich in een
deftig herenpak met vest en horlo
geketting kleedt. Hij praat met het
geaffecteerde Oxford-accent. In de
vertrekken van Thorpe plegen por
tretten van antieke liberale staats
lieden, zoals Lord Asquith, Gladsto
ne en Lloyd George te pronken.
Thorpe maakt er zelden een geheim
van dat hij weer eens in hoog,
aristocratisch gezelschap heeft ver
toefd. Een journalist, die Thorpe
opzocht, kreeg een krantenknipsel,
waarin werd gemeld dat Jeremy
Thorpe 'vandaag als leider van de
liberale oppositie wandelt en praat
met koningen, koninginnen en pre
sidenten'. Thorpe betaalt jaarlijks
een som geld om te zorgen dat zijn
naam blijft staan op een houten
bord in de Middle Temple, één van
Engelands deftigste orden van ad-
vokaten, terwijl hij zijn praktijk al
jaren geleden heeft opgegeven.
Thorpe's neiging tot dikdoenerij
wordt echter gecompenseerd door
zijn capaciteiten als perfect organi
sator en geraffineerd politiek tacti
cus. Zijn talenten als parlementair
redenaar zijn onbetwist. Hij weet
tegenstanders, geholpen door zijn
onnavolgbare vermogen anderen te
imiteren, met bittere ironie of bij
tend sarcasme volkomen belache
lijk te maken. Thorpe is in staat
van het ene op het andere moment
zijn bekakte Oxford-accent te ver
wisselen voor een of ander plaatse
lijk Engels dialect.
Geholpen door zijn ijzeren geheu
gen heeft hij in zijn kiesdistrict
Noord-Devon, in zuidwest-Engeland,
de harten van zijn kiezers veroverd
door hen niet alleen bij name te
kennen, maar ook details te weten
van hun kinderen en hun levens
loop.
Voor verkiezingen kijkt Thorpe al
lange tijd tevoren uit in welk
kiesdistrict overbejaarde of door
schandalen belaste tegenstanders
in het strijdperk treden om er een
liberaal zwaargewicht kandidaat te
stellen. Thorpe is de leider van zijn
partij, die tegenstanders mentaal
afmaakte nadat zij hem toen hij op
huwelijksreis was hadden gepro
beerd af te zetten. Binnen zijn
partij handhaaft Thorpe een strak
ke, tamelijk, autoritaire discipline,
waardoor de liberale partijleider in
eigen gelederen wordt gerespec
teerd maar nauwelijks bemind.
Ambities
De verdenking, die vooral jonge
radicale liberalen in Engeland je
gens Thorpe koesteren, is dat hun
leider de partij gebruikt om zelf
—JpNG De fel gekleurde bussen zijn Engels, maar hun passagiers vrijwel zonder uitzon-
hïnees De taferelen die zich voor hun ogen beneden op straat afspelen zijn zo oosters dat
[en bij het horen van een Europees accent. Maar niet het oriëntaalse bepaalt het gelaat
stad. De eens verfijnde oosterse trekken zijn afgestompt door westerse ongemanierdheid,
ee ligt het op het kleinste stukje vasteland van een voormalig Chinees imperium dat groter
s miljoen vierkante kilometer, terwijl het zelf nauwelijks zeshonderd vierkante kilometers
)it is Honkong.
kolonie Hongkong werd
rv ls uitvloeisel van de opium-
het midden van de ne-
ïn eeuw. Vóór die tijd ver-
ktede westerse handelaren
in Kanton. Maar in de
zij deze Chinese
verlaten en trokken dan
de Portugese Macao. De
ngen hadden geen enkele
status in Kantón. Alle
msten met de Chinese
jin liepen via de Co Hong,
k van Chinese handelaren
or de westerse kooplieden
evredigende situatie. Zij
fan overtuigd dat er een
'est zijn van waaruit zij
inden drijven zonder ge
worden door de beperken-
ngen. Toen zij in 1839
s naar Macao moesten
j trokken zij zich samen
andje Hongkong,
alige Britse regering ver-
et eiland tot Brits bezit
Ge 'ten, die uitbraken naar
99< van de handel in opium,
Britse marine het eiland
)e Chinezen namen dit
"na nieuwe ongcrcgeldhe-
aken. De Britse troepen
'U op naar Nanking en de
sgering, die besefte dat zij
lederlaag kwam te staan,
vrede. In de vlak daarop
overeenkomst van Nan-
het eiland Hongkong of-
i de Britten toegewezen,
■g liezelfde eeuw werd het
lor een tweetal overeen
komsten uitgebreid. Eerst door het
akkoord van Peking in 1860, waar
bij een strook vasteland werd toe
gewezen. In het tweede verdrag van
1898 kreeg Engeland voor een peri
ode van 99 jaar de gebieden, die de
New Territories worden genoemd,
te leen, zodat het nieuwe Hongkong
een combinatie werd van het oude
eilandje Hongkong, aangevuld met
een stuk aan China vastgeplakt
schiereiland: de New Territories en
Kowloon.
Huurcontract
Het werkelijke Hongkong, dat in
bezit is van de Britse kroon is een
eiland dat niet groter is dan 45
vierkante kilometer. Het eraan toe
gevoegde schiereiland kan nog voor
23 jaar van China worden gehuurd.
Op 1 juli 1997 loopt de huur af en
de huurbaas China kan vanuit zijn
ideologische standpunt gezien niet
aanvaarden dat de verhuurde grond
na die datum deel van het Britse
Hongkong blijft uitmaken. Dit be
tekent dat er voor Hongkong geen
toekomst is.
Zonder het gehuurde schiereiland-
gebied is ce Britse kolonie redde
loos verloren. De New Territories,
ten noorden van het eiland, zijn
het enige gebied waar de landhon-
ger van een zich steeds uitbreiden
de stad kan worden gestild. En het
bestuur heeft geen andere keu
Daarom is de afkondiging van een
woningproject van 160 miljoen
Amerikaanse dollars een sprong in
een onbekende toekomst. Daar
komt bij dat alle vier miljoen
inwoners van de stad, op 60.000
personen na, uit China afkomstig
zijn. Voor het merendeel bestaat de
Chinese bevolking uit vluchtelin
gen, die legaal of illegaal naar
Hongkong zijn getrokken. Elk jaar
komen zo'n 50.000 mensen uit Chi
na de Britse kroonkolonie binnen.
Door de natuurlijke aanwas (ge
boorten minus sterfgevallen) van
1,2 procent is Hongkong een stad
met een groeiende bevolking, waar
van 40 procent jonger is dan twin
tig jaar.
Het type Chinezen dat in deze we
reld leeft is geheel anders dan de
inwoners van China zelf. De Hong-
kong-Chinezen zijn cultureel ver
vormd door het contact met het
westen. Het zijn mensen die nog
vaak hun contacten met het Chine
se vasteland handhaven en het hui
dige bestuur in Hongkong accepte
ren uit angst voor een ander be
stuur. Zij zijn niet pro- of anti
communistisch, maar schijnbaar
politiek neutraal. Zij leven op de
weegschaal van het negentiende-
eeuwse principe van leven en laten
leven.
Thuislozen
De mensen die het gevoel hebben
enigszins in Hongkong thuis te ho
ren zitten veelal achter de bureaus.
Want voor de Britten, die het idee
hebben dat zij Hongkong 'bezitten'
en voor andere westerlingen die
Van een medewerker
het als een plaats beschouwen waar
snel winst kan worden gemaakt is
het geen 'thuis'. Hongkong is een
wereldje dat geregeerd wordt door
de hartslag van tijd en geld. dank
zij enkele zakenlieden die experts
zijn in geld verdienen, en in feite
niet door het overigens uitstekende
Britse bestuur.
Door de onzekere toekomst van het
zich sterk ver-Chinezende Hong
kong maakt het bestuur geen plan
nen die verder reiken dan vijf jaar
vooruit. Engeland voert zelf een
struisvogelachtige politiek, praat
niet over de toekomst, omdat de
Britten bang zijn het compromis
van de stilte waarop de bestaans-
rust is gebaseerd te verbreken.
Vooral niet om de zakenlieden nu
en in de toekomst niet af te
schrikken. De nu 25-jarige volksre
publiek neemt nog steeds een gril
lige en mysterieuze houding aan
jegens Hongkong. Aangenomen
wordt dat China zeker tot actie zal
overgaan als het voortbestaan van
het Britse Hongkong niet langer
strookt met Pekings ideologische of
nationale belangen. Hongkong in
nemen vereist nauwelijks meer dan
een enkel telefoontje. Maar het is
niet waarschijnlijk dat de kolonie
zal worden teruggenomen via een
militaire actie, mits Hongkong geen
Britse of Amerikaanse militaire ba
sis wordt en het gebied evenmin
militair wordt versterkt. Bovendien
zijn de Brits-Chinese betrekkingen
de laatste jaren steeds beter gewor
den.
De voornaamste reden voor Pekings
stilzwijgende tolerantie jegens
Hongkong is de economische waar
de die het gebied nog steeds voor
China heeft. De Britse kroonkolonie
is een goede klant van China. Het
koopt zestig procent van zijn voed
sel in China (waaronder 90 pet van
zijn vis) en bijna 40 pet van zijn
water. Hongkong is tevens China's
belangrijkste uitlaat voor export-
produkten: zijde, rijst, olie en vele
andere goederen. Deze omvangrijke
handel speelt zich zoveel mogelijk
achter een ondoorzichtig bamboe
gordijn af. Hoewel Peking wel een
Britse ambassadeur als vaste gast
heeft is in Hongkong geen Chinese
vertegenwoordiger gevestigd. Want
officieel handelt Hongkong niet
met Peking maar met het provinci
ale bestuur van Kanton.
Dat neemt niet weg dat China bin
nen de Britse kroonkolonie een in
drukwekkende 'kapitalistische' rol
speelt, die Peking om ideologische
redenen hardnekkig ontkent. Zo
heeft de Chinese Volksrepubliek in
Hongkong omvangrijke kapitalen
geïnvesteerd. Peking exploiteert er
onder andere negen banken, meer
dan vijftig warenhuizen, twee ver
zekeringsfirma's en het meest deca
dente en onsocialistische van al: de
zogeheten girlie-bars trefplaats
van prostitué's en goedbetalende
klanten.
Hongkong is China's belangrijkste
centrum voor geldtransacties. Van
het totale bedrag van China's bui
tenlandse geldtransacties wordt
zo'n 35 tot 40 procent in Hongkong
afgewikkeld. China heeft dit geld in
zijn voortschrijdende ontwikkeling
nodig en Mao Tse-toeng zal zich
wel twee keer bedenken voordat hij
zo'n bron van inkomsten uitscha
kelt.
Industrialisatie
Deze cijfers waren tot nu toe de
clou tot het vertrouwen in het
voortbestaan van een Hongkong in
de toekomst. China bereikt binnen
dertig jaar het bevolkingsaantal
van een miljard. 'Alleen als China
kan industrialiseren is zij in staat
dit aantal te onderhouden. Het is
zingstoemee en matigde zijn uit
wassen. Kort na de verkiezingen
van 1970, die het liberale zeteltal in
het Lagerhuis halveerde, kreeg
Thorpe een nieuwe gevoelige slag.
Zijn vrouw verongelukte, toen zij
haar man met de auto naar Londen
nareisde. Thorpe bleef alleen achter
met zijn jonge baby Rupert. Meer
aan een jaar was Thorpe, die uiter
lijk onbewogen zijn politieke werk
bleef voortzetten van de kaart. De
ijzeren wilskracht waarmee Thorpe
doorging dwong zelfs zijn tegen
standers respect af en had opnieuw
krachtige Invloed op de liberale lei
der, die nog steeds als conferencier,
moppentapper en politiek jokerfi-
guur werd beschouwd. Thorpe werd
ernstiger, bestudeerde zijn docu
menten nauwkeuriger en bleef even
hard werken aan de opkomst van
zijn partij als voorheen.
Vorig jaar hertrouwde Thorpe tot
veler verrassing met de Oostenrijkse
beroepspianiste Marion Stein, die
getrouwd was geweest met de graaf
van Harewood, een familielid van
den, geboren. Zijn vader, een vol
bloed Ier, was geruime tijd Conser
vatief parlementslid en advokaat.
Zijn grootvader zat eveneens als
Conservatief in het Lagerhuis en
een verre voorvader, baron John de
Thorpe, was onder koning Edward
de Tweede al in de veertiende eeuw
Brits parlementariër. Ook Thorpe's
moeder, een monocle-dragende, do
minerende persoonlijkheid, was met
hart en ziel aanhangster van de
Tories.
Thorpe vertelt zelf dat al jong bij
hem verzet begon te groeien tegen
het Engelse klassensysteem. Toen
hij een jaar of vijf was riep zijn
moeder het dienstmeisje binnen om
kolen op het haardvuur te gooien.
De jonge Jeremy vroeg haar toen
waarom zij het zelf niet deed. Zijn
verzet tegen de vastgeroeste sociale
tegenstellingen nam nog toe, nadat
hij na een vierjarig verblijf in
Amerika tijdens de oorlog, in Enge
land was teruggekeerd. Thorpe
werd desondanks en hij zegt er
nu nog blij om te zijn naar het
elite-internaat Eton gestuurd voor
zijn middelbare schoolopleiding.
Vervolgens trok Jeremy naar de
universiteit van Oxford om er rech
ten te gaan studeren. Tijdens zijn
studie maakte Thorpe zich verdien
stelijk als violist. In de sport kon
hij niet meekomen wegens een zeer
zwakke rug gevolg van zeven
maanden platliggen wegens tbc in
zijn jeugd.
Overactief
In Oxford werd Thorpe spoedig be
kend als een overactief persoon, die
zich volledig in het studentenleven
stortte. Hij werd president van de
Oxford Union, het invloedrijke stu
dentenkorps, hij was president van
de Liberale Club en voorzitter van
de juridische faculeitsvereniging.
'Een immoreel baantjesjager', be
weerden boze tongen. De combina
tie van functies kwam zijn studie
niet ten goede, zodat Thorpe met
matige cijfers en nauwelijks als
derde afstudeerde.
Na zijn studie besloot Thorpe, die
een tijd als advokaat en als ver
slaggever-buitenland bij de Britse
tv had gewerkt, de politiek in te
gaan. In 1955 deed hij een eerste
poging liberaal parlementslid voor
Noord-Devon in Zuidwest-Engeland
te worden, wat mislukte. In 1959.
bij een herhaalde poging, kwam hij
in het Lagerhuis en slaagde hij erin
zich. spoedig in de liberale society-
wereld in te merken. Hij was lange
tijd bevriend met de weduwe van
de voormalige premier Lloyd-Geor-
ge, en onderhield nauwe contacten
met de geduchte schoonmoeder van
Joe Grlmond, Lady Violet Bonham-
Carter. Toen hij in 1969 hij was
toen 39 jaar besloot te trouwen
met Caroline Allpass, die in een
deftige Londense kunsthandel had
gewerkt, hield Thorpe een society-
receptie die door zijn pompeusheid
zelfs de wenkbrauwen deed fronsen
van zijn beste vrienden.
De vereniging van Jonge Liberalen
meldde in een verklaring: 'Jeremy
Thorpe en zijn medeplichtigen zijn
verraders van de Liberale Partij.
Wij willen totaal niets te maken
iy Thorpe, de 44-jarige leider van de Britse liberalen, is een man die met
jmbinatie van tomeloze energie en soms ergerniswekkende eerzucht be-
zijn partij een sleutelpositie te bezorgen in de Britse politiek.
De haven van Hongkong.
bewezen dat de beste manier om
daarbij van de diensten van de
kapitalisten gebruik te maken, zon
der dat zij met hun bourgeois-idee-
ën in China komen leven, is:
Hongkong laten voortbestaan', zo
merkte een Amerikaans China-ex
pert enige tijd geleden op.
Toch zijn er tekenen dat de 'kapi
talistische' zakenwereld geen al te
groot vertrouwen meer in Hong
kong koestert. Nog kortgeleden ver
telde een belangrijk financier dat
in de eerste zes maanden van 1973
bijna t;wee miljoen Amerikaanse
dollars minder in de kolonie zijn
geïnvesteerd dan het Jaar ervoor.
Een van de redenen was het tekort
aan aardolie-produkten en cement
voor bouwprojecten, die de markt
heeft doen Inzakken maar die nog
geen massale werkloosheid heeft
opgeleverd.
De verminderde investeringen zijn
ook een teken van verminderd ver
trouwen in Hongkong als open
markt. Veel ondernemingen ver
plaatsen hun hoofdkwartieren naar
aantrekkelijker geworden gebieden
in het Verre Oosten, waar huren,
grondstof prijzen en lonen minder
hoog zijn. En dan gaat ook voor
China de fleur er af.
Hongkong ligt daardoor steeds
meer tussen de tanden van de
draak, die alleen maar haar bek
behoeft te sluiten. Van de zijde van
Engeland is de prikkel om de kolo
nie te behouden afgenomen. De
snelle ontwikkelingen binnen Chi
na maken het mogelijk dat Peking
spoedig andere manieren vindt om
haar produkten te verhandelen en
haar technische kennis te vergro
ten. Een voorbeeld daarvan is de
verbeterde relatie met Japan.
Overgeleverd aan de genade van
China leeft Hongkong bij de dag.
zijn partij in de cam-
de nieuwe 'derde macht'
voetlicht gebracht. De
van Thorpe: de Liberale
de enige partij van rede
gematigdheid naast
partijen, die door
worden beheerst. Labour
van de vakbonden en
zijn de belan-
van de Britse indus-
de liberalen zijn vrij
opstelling, omdat
ir vakbonden of indus-
betaald. Engeland be-
in een economische en
crisis door het extremisme
en Conservatieven. En
liberalen zullen het 'ge-
Engeland kunnen veran-
ENGELAND WEER
TER STEMBUS
liberalen hebben de wind
de vierde, achtereenvol-
zijn de kiezers opgeroe-
een keuze te maken uit de
nde "zwenker' Harold Wil
de weinig begeesterende,
ige Edward Heath, wiens
tijdens de mijnwerkerscri-
(ebruari niet is vergeten. In
nd reageerde 20 procent
kiezers zijn woede af door
te stemmen. Maar door de
van het kiesstelsel leverde
[beralen slechts 14 van de
rhuiszetels op.
n zijn partij hadden echter
de reputatie gekregen dat
tieke beweging weer in op-
as. Harold Wilson kon het
iwningstreet 10 betrekken
e liberalen weigerden met
onservatieven in coalitie te
n in de afgelopen acht
speelden de liberale par-
den een geduchte rol in
itie, die de Labourregering
elijk belette ingrijpende
maatregelen aangenomen
n. Het gevolg was dat de
Partij de verkiezingsstrijd
lan zonder de historische
'een stem voor liberalen,
verspillen' betekende.
eden figuur
js van Thorpe en zijn par-
ir een zeer belangrijk deel
even aan de persoonlijke
ngen van de liberale lei-
pe, een excentriek, traditio-
B maar uiterst geslepen po-
echter zowel binnen als
Mn partij steeds een om-
■iguur gebleven,
peft in de zeven jaar dat
faal partijleider is geweest
fde leerschool doorlopen,
lin 1967 de bijzonder popu-
meeslepende redenaar Joe
opvolgde werd hij met
gevoelens ontvangen.
:erd beschouwd als een so-
lur, als een politiek licht-.
die de intellectuele ideëen-
latjoe Grimond moeilijk zou
Jeremy Thorpe
hebben met mensen die persoonlij
ke macht boven liberale doelstel
lingen en idealen verheffen.Als
Jeremy Thorpe doorgaat met het
najagen van dergelijke, onsmakelij
ke politieke allianties dan zal hij
hoog en droog worden achtergela
ten bij het wrakhout van de oude
scholieren van Eton'.
De kracht van Thorpe ligt in net
succes dat hij behaalt. Maar de
sterke aanwas van partijleden, die
sinds februari uit een veelheid van
motieven liberaal zijn geworden,
herbergt het grootste gevaar dat
Thorpe spoedig een geducht rivaal
tegenover zich krijgt. Want de Brit
se Liberale Par ij is een allegaartje
gebleven, waarvan Thorpe zelfs
eens opmerkte dat zelfs de engel
Gabriël niet een eenstemmige steun
van de liberalen zou krijgen.
Dit huwelijk, dat volgens Thorpe's
kennissen een groot succes werd,
had een diepingrijpende invloed op
de toen al liberale partijleider.
Thorpe ging niet meer met een
rare bruine bolhoed op op verkie-
een politieke topfunctie in de
wacht te slepen. Hij heeft zich eens
laten ontvallen dat hij graag mi
nister van binnenlandse of buiten
landse zaken zou willen worden.
Thorpe, die dit ideaal veel sneller
had kunnen verwezenlijken door
Conservatief of lid van de Labour
Partij te worden, heeft zijn' afkeer
van deze partijen nooit onder stoe
len of banken gestoken en zich
consequent als liberaal opgesteld.
Hij heeft voortdurend tégen herin
voering van de doodstraf, tégen
rassendiscriminatie en vóór toetre
ding tot de EEG geijverd, al wist
hij dat dit hem vele stemmen zou
kosten.
Voordat hij partijleider werd stond
Thorpe bekend om zijn loyaliteit
jegens. Joe Grimond. De handicap
van Thorpe was dat hij naast de
reuk van conservatisme die hij ver
spreidde door zijn sociale gewoon
ten, van oer-Conservatieve huize is
en de opleidingen heeft gevolgd die
in Engeland lange tijd golden als
voorwaarden om de politieke top te
bereiken.
Thorpe werd in 1930 in het graaf
schap Surrey, ten zuiden van Lon
de Britse koningin. De huwelijksre
ceptie werd dit keer enige tijd na
de bruiloft gehouden in de vorm
van een muzikale avond in het
Londense Covent Garden Opera
House. Ook nu was een menigte,
thans van alle rangen en standen,
uitgenodigd. Deze bijeenkomst wekte
minder kritiek dan zijn vorige
trouwreceptie Maar binnen zijn
partij, waar de invloed van jonge
links-radicale liberalenn ziedero-
gen was toegenomen, kreeg de
groep vijanden van Jeremy Thorpe
nieuwe brandstof toegediend.
Het geluk voor Thorpe was dat zijn
partij inmiddels in de lift was ge
raakt en hij nauwelijks een rivaal
van formaat in zijn omgeving had.
Maar vlak voordat Thorpe kortgele
den op het liberale partijcongres in
Brighton pogingen deed om de weg
vrij te maken voor het vormen van
een eventuele coalitie met Conser
vatieven of Labour na de verkiezin
gen, bleek opnieuw even hoe om
streden de partijleider nog steeds
was.
door
Chris Blankenburgh
