Discussie over abortus
op gereformeerde synode
'Contact met kerk in Oost-Europa
moet samengaan met vredespolitiek'
Gevraagd
iemand
die de EO
waardeert
Kerk mag bede in
troonrede niet eisen
Bespreking voorlopig geschorst
Capucci ter
sprake in
synode Rome
Vandaag
ilisilial
Minder hervormde
predikantnlaatsen
Pony op autoloze
zondag mocht wel
Breed moderamen gereformeerde synode:
Synode weer
bezig met '44
Jeugd meer in kerkelijk
leven opnemen
Koningin naar Brabant
Nieuwe boekt
TROUW/KWARTET VRIJDAG 4 OKTOBER 1974
KERK/BINNENLAND T2-] 5
In, ach ja. de jaren vijftig
schreef Annie M. G. Schmidt
een stukje over huwelijksadver
tenties. Zij gaf als haar mening
dat je daarin veel te weinig over
de betrokkenen aan de weet
komt en ze stelde daarom voor
dat een heer v.z.g.h. zich als
volgt aan de mogelijke liefheb
sters zou presenteren:
Licfh. v. bloemk. en verse aard. SI.
's nachts besl. m. alle r. dicht. Gen.
karw. op te kn.. mits geen vuile
melkp. Gewend eens in de w. te
bilj., waarover s.v.p. geen gez. Jal.
van aard. Eenm. met u geh. zijnde,
dond. ik ied. de trap af!
De tijden veranderen en de huwe
lijksadvertenties met hen. Reeds
een oppervlakkige lezer vallen twee
dingen op. Ten eerste dat Annie
Schmidt er in die onschuldige ja
ren van uit ging dat alleen heren,
al dan niet v.z.g.h.. dames vroegen.
Het omgekeerde kwam althans in
haar stukje niet voor. Vervolgens
wordt duidelijk dat we destijds op
de kleintjes moesten passen en dus
royaal waren met afkortingen.
Een dieperborende lezer wordt door
nóg iets getroffen. Precies: de pola
risatie ontbreekt. Want wat weet je
anno 1974 nou nog van zo'n vent
met zijn liefde voor bloemk. en
verse aard.? Die vijven en zessen
op het gebied van de eterij lossen
we wel op met de diepvries, maar is
zo'n man links of rechts, is hij voor
of tegen Zuid-Afrika, wil hij 's zo
mers naar Spanje (waar hij. naar
men mag hopen, toch wel met open
r. wil sl.) en zou-d-ie meegegaan
zijn naar Kalkar? Je weet er alle
maal niks van.
Ik werd bij deze dingen bepaald
toen ik in Hervormd Nederland van
deze week de volgende huwelijksad
vertentie vond:
Ongehuwde jonge vrouw, wil graag
in KONTAKT komen met heer.
door A. J. Klei
Mag licht gehandicapt of ouder zijn
(tot plm. 58 jr.). Verlangens? Zacht
geaard, slank postuur, helder ver
stand en die de uitzendingen van
de Evang. Omroep waardeert.
Ook hier vallen verschillende din
gen op. Om te beginnen dat de
stelster van de advertentie in onze
welvaartsstaat geen afkortingen
hoeft gebruiken en er zelfs geld
voor over heeft, een volstrekt over
bodige mededeling te doen, name
lijk dat zij ongehuwd is. Want geen
sterveling zal haar van het tegen
deel verdenken, zeker niet in de
lezerskring van Hervormd Neder
land. want bij de hervormden
heerst wel leervrijheid maar geen
bigamie (voorzover ik weet).
Verder is opmerkelijk dat deze jon
ge dame niets over zichzelf vertelt.
Dit is overigens terecht. Want als
je in onze gepolariseerde wereld
iemand zoekt die de uitzendingen
van de EO waardeert, mag je ervan
uitgaan dat die iemand bemint wat
de EO bemint en haat wat de EO
haat. En daarbij vallen mededelin
gen omtrent een eventueel vol-
slank-zijn geheel in het niet.
Toch ben ik niet helemaal tevre
den. Als ik een heer met slank
postuur en een helder verstand zou
zijn. zou ik me afvragen: om wélke
uitzendingen van de EO gaat het?
Moet ik 's avonds laat wachten op
het woord der waarheid of moet ik
vrijdagsmorgens voor dag en dauw
mijn bed uit om te 5.02 op Hilver
sum 3 te luisteren naar Old time
religion? Of ben ik klaar wanneer
ik met de hand op m'n hart te
kennen geef dat ik graag meeneu-
rie als er koren op de televisie
zijn?
Als ik een heer met een zéér helder
verstand zou zijn. zou ik nog verder
tobben. Wat bedoelt die ongehuwde
jonge vrouw nou precies? Is het
voldoende als ik de uitzendingen
van de EO waardeer en ben ik vrij
voor wat betreft mijn opvattingen
aangaande de EO an slch? Keur ik,
door op de advertentie te schrijven,
het beleid van de NCRV af, ja of
nee? Maar wat zpur ik, ik schrijf
er tóch niet op.
Van een onzer verslaggevers
LUNTEREN "Het topje van de ijsberg is alleen nog maar zichtbaar geworden.' Dit zei praeses
dr. A. Kruyswijk gisteren nadat de gereformeerde synode zich vijf uur lang intensief had bezig
gehouden met het abortusvraagstuk. De synode verwees de zaak uiteindelijk terug naar het studie-
deputaatschap dat opnieuw zal proberen tot een gemeenschappelijk standpunt te komen.
Dit studiedeputaatschap bestaat uit
artsen, predikanten, een jurist en
iemand uit het maatschappelijk
werk. was met een rapport en een
minderheidsnota gekomen. De
meerderheid stelt in haar rapport
de persoonlijke beslissing en ver
antwoordelijkheid van de vrouw
centraal.
Het deputatenrapport stelt de per
soonlijke beslissing en verantwoor
delijkheid van de vrouw centraal.
Het wijst de opvatting af van hen
die nauwelijks verschil zien tussen
abortus provocatus en de omrning
after pil. maar het rapport wijst
ook het standpunt af dat abortus
zonder meer moord zou zijn. Het
betoogt dat God de mens actief
beheer van het leven heeft toever
trouwd. Vanuit die opdracht is het
denkbaar dat de eerbied voor het
menselijk leven in bepaalde situa
ties juist leidt tot een actief ingrij
pen zodat leven wordt afgesneden
Andere waarde
Het deputatenrapport kent aan le-
ven-in-wording niet dezelfde waar
de toe als aan het bestaan van een
voldragen kind. 'Deze visie ver
schaft ons soms de vrijmoedigheid
om bij het afwegen van belangen
te kiezen vóór het bestaan van de
vrouw ten koste van het leven van
de vrucht'. Concrete en pasklare
voorschriften die gelden voor alle
tijden en omstandigheden biedt de
bijbel in dit verband niet aldus het
rapport. Het liefdesgebod moet de
weg wijzen. Het rapport waar
schuwt daarbij zowel voor licht
vaardigheid en gemakzucht als voor
een valse moraal. Een ondoordacht
en zelfzuchtig besluit tot abortus
keurt het rapport evenzeer af als
aanvaarding van ongewenste zwan
gerschap vanuit een lijdelijk en ge
laten beroep op Gods voorzienig
heid.
Van de pastor zegt het rapport dat
het niet zijn opdracht is in een
concreet geval een standpunt voor
te schrijven. Hij dient materiaal
aan te reiken waardoor de mondige
gelovige voor Gods aangezicht een
eigen beslissing kan nemen. Ook
van de arts en andere raadgevers
geldt dat hun houding niet zo neu
traal mag zijn dat de vrouw zich in
de steek gelaten voelt maar dat zij
er zich ook voor moeten hoeden om
hun mening aan de vrouw op te
dringen.
Eigen nota
Eén lid van het deputaatschap. dr.
B. Rietveld, kon met het rapport
als geheel niet akkoord gaan. In
een eigen nota stelt hij als grond
regel een duidelijk neen tegen de
abortus provocatus. Vandaaruit kan
men dan erkennen dat de situatie
soms zo onmogelijk is dat abortus
toch overwogen moet worden. Hij
benadrukte vooral dat de kerk iede
re schijn moet vermijden alsof zij
abortus een voor ieders geweten
vrije zaak zou achten. Al te grote
nadruk op de hoogstpersoonlijke
beslissing van de vrouw achtte hij
onjuist. Het doorslaggevende, het
heilige, is niet gelegen in haar ge
wetensbeslissing. maar in Gods wil.
Dit betekent dat zij gelukkig te
prijzen is als er een kring rondom
haar staat die bereid is met haar
niet alleen naar de wil van God te
vragen, maar ook met haar de ver
antwoordelijkheid van een beslis
sing te dragen. De houding van
'uiteindelijk moet u het zelf weten',
lijkt respectvol maar is niet hulp
vaardig. aldus dr. Rietveld. Ook kan
de beslissing van de vrouw duide
lijk fout zijn. In dat geval is het
bewaren van respect voor de per
soonlijke beslissing onbarmhartig
tegenover de vrouw en zij getuigt
van te weinig respect tegenover de
wil van God.
Commissie
Het meerderheidsrapport van de
commissie uit de synode (rappor
teur dr. B. Wentsel bouwde het
meest voort op de visie van dr.
Rietveld. Daarnaast hadden de
commissieleden ds. J. L. van Apel
doorn en ds. I. de Jong elk een
minderheidsrapport ingediend
waarin zij zich meer bij hel rapport
van de meerderheid van deputaten
aansloten. De meeste sprekers van
uit de synode bleken voor de lijn
Rietveld-Wentsel te kiezen.
De rij sprekers ter synode werd
geopend door ouderling N. J. de
Koning uit Apeldoorn ('ik ben de
zevende uit een gezin: persoonlijk
ben ik blij dat ik toch geboren
ben Hij vond dat de synode nooit
een uitspraak kan doen over wat
hij regulering van de zonde noem
de. Ds. P. Schravendeel uit Middel-
harnis kon met de norm 'mens
waardig bestaan' niets beginnen,
want wie zal bepalen wat dat is.
Ouderling T. Scheeper uit Haarlem
formuleerde als kernvraag: moet Je
je altijd laten leiden door je ideaal
of mag je je leven wel eens aan
passen aan de situatie. Een mens is
beperkt en kan daarom aan zijn
idealen ondergaan. Scheeper vond
ook dat het deputatenrapport te
veel de vrouw alleen de verant
woording laat dragen. Man en
vrouw moeten samen beslissen. Drs.
H. Steendam uit Rotterdam had de
Indruk dat mensen in nood over
deze materie niet zo gauw naar een
gereformeerde dominee gaan en eer
der naar een r.k. pastor. Wij komen
nogal eens wettisch over bij de
mensen, zei hij. Hij pleitte voor-
overlegstructuren tussen kerk en
overheid, kerk en parlement, liever
dan als kerk te 'spreken' met pro
fetische pretenties.
Ouderling R. Huizinga uit Woiden-
dorp had als kritiek op het deputa
tenrapport dat het te weinig ingaat
op de genotsmentaliteit van deze
tijd en op de verantwoordelijkheid
ten aanzien van het geslachtelijk
verkeer
Voorkomen is beter dan blussen, zei
hij. Drs. H. Baarlink uit Uelsen zei
dat deputaten in hun rapport de
waarheid te veel in het midden heb
ben gezocht. Het recht op leven
van de foetus en de aanspraak op
levensgeluk van de vrouw mag men
niet als gelijkwaardig tegenover el
kaar stellen. Hij vreesde dat er dan
sprake is van levensgeluk zonder
offerbereidheid.
Niet veel houvast
Dr. C. Gilhuis uit Den Haag had de
indruk dat christen-artsen nog niet
veel houvast zouden hebben aan
het deputatenrapport. Ds. J. C.
Seegers uit Goes vond het te alge
meen om vanuit de bijbel alleen te
spreken over het liefdesgebod. Ook
prof. K. Runia noemde de bijbelse
oriëntatie in het rapport zwak. Hij
vroeg ook aandacht voor de psychi
sche gevolgen van abortus en wees
op een rapport uit Japan waar geen
religieuze remmingen zijn en toch
80 tot 70 procent van de geabor
teerde vrouwen met psychische
trauma's zit. Dr. H. B. Weijland uit
Arnhem vond het deputatenrapport
zo technisch. Hij pleitte voor het
'neen-tenzij' maar de kerk mag dat
alleen zeggen als zij een gemeen
schap van verzoening is. die het
meisje in kwestie opvangt.
Namens deputaten sprak dr. N.
Dekker uit Dordrecht. 'Wij hunke
ren met u naar de dag dat er geen
abortus meer nodig is. Geen zie
kenhuizen. geen bewapening en
geen oorlóg. De structuur van de
samenleving is fout. De kerk moet
strijden voor een wereld die nieuwe
kinderen met open armen ont
vangt. Maar in de gebrokenheid
van de huidige wereld moeten wij
zdeken naar tussenoplossingen', zei
dr. Dekker. Hij benadrukte dat de
putaten de duidelijkheid het meeste
meenden te dienen door niet ja of
nee tegen de abortus te zeggen,
maar zo goed mogelijk informatie
aan te dragen zonder te 'suggereren
dat in de bijbel zomaar een oplos
sing te vinden is. Wij hebben niet
meer uit de bijbel willen halen dan
we hard konden maken.
hij in de praktijk van het persoon
lijk pastoraat waarschijnlijk wel
gelijk zou uitkomen met dr. Dek
ker: het volle begrip, de uiterste
barmhartigheid en de bereidheid
vuile handen te maken. Maar.
en daarin zag hij het verschil
men zal wat verkeerd is nooit
goed mogen noemen. Tegen drs.
Steendam hield dr. Rietveld staan
de dat het toch mogelijk moet zijn
dat de kerk met een totale evange
lische boodschap komt tot het hele
volk zodat het onder de indruk
komt van de vreugde en de verant
woordelijkheid van een kind van
God
Prof. dr. J. Verkuyl noemde het
deputatenrapport 'fenomenaal knap
maar ook knap fenomenologisch'.
De bijbelse normen komen zijns
inziens in het rapport-Wentsel veel
meer naar voren maar daar weer zo
scholastisch. Prof. Verkuyl zag
overigens goede mogelijkheden om
de verschillende visies te verenigen.
Weliswaar lopen de redeneringen
ver uit' elkaar maar de conclusies
niet. Zijn voorstel om deputaten te
verzoeken hun rapport in het licht
van de synodediscussie om te wer-.
ken werd door het moderamen
overgenomen en door de synode
aanvaard.
Daarbij gold ook de overweging dat
de gereformeerde synode in geen
enkel opzicht de schijn wil wekken
pressie uit te oefenen op de her
vormde synode die zich ln novem
ber weer met het abortusvraagstuk
zal bezighouden.
Mevrouw C. A. van Dijk-Wierda. lid
DEN HAAG Het aantal predi
kantenplaatsen van de hervormde
kerk daalt de komende vijf jaar
waarschijnlijk met minstens 150.
Dit blijkt uit een onderzoek van
het moderamen van c^e hervormde
synode. De enquête werd ingevuld
door alle provinciale kerkvergade
ringen: verder leverden 85 procent
van de classes en 82 procent van
de brede ministeries hun huiswerk
in.
Het aantal predikantenplaatsen,
dat thans 1814 bedraagt, zal in 1979
gedaald zijn tot ongeveer 1664, het
peil van 1940, toen er 1654 plaatsen
waren. In 1970 werd met 1940 pre
dikantenplaatsen het record bereikt.
Aan het cijfer van het jaar 1979 is
de enquêtecommissie gekomen door
bij het aantal zekere plaatsen
(1405) de helft van de onzekere
plaatsen op te tellen. Deze bereke
ning is gebaseerd op de ervaring
van de afgelopen jaren, toen de
jaarlijkse daling ook ongeveer 30
bedroeg.
Van een verslaggever
HAARLEM De rechtbank in
Haarlem heeft gisteren de 44-jarige
timmerman J. A. van Diepen uit
Zaandijk vrijgesproken van dieren
mishandeling, overeenkomstig de
eis van de officier. De man had op
de eerste autoloze zondag een pony
voor zijn auto gespannen, waarvoor
de kantonrechter in Zaanstad hem
veroordeelde tot 200, boete. De
timmerman is daarop in hoger be
roep gegaan. Volgens een deskundi
ge kon de pony de auto met zes
inzittenden best trekken.
van het deputaatschap benadrukte
aan het slot van de discussie nog
eens dat de meerderheid van depu
taten niet bedoelt dat elke sociale
indicatie voor abortus gerechtvaar
digd zou zijn. 'Over het 'neen ten
zij'. zijn wij het eens. Alleen den
ken deputaten over het 'tenzij' wel
licht iets ruimer dan^ sommige
synodeleden', zei zij.
Kernverschol
Voor dr. Rietveld was het kernver
schil: waar begin je? Bij de situatie
of bij het luisteren naar het evan
gelie. Dr. Rietveld verwachtte dat
UTRECHT Het breed modera
men van de gereformeerde synode
vind, dat de kerk niet aan de over
heid de eis mag stellen, dat zij
tegen eigen overtuiging in de bede
om Gods zegen in de troonrede
opneemt.
Dit staat in 'Kerkinformatie', offi
cieel blad van de gereformerde
kerken. Deze maand is er de brief
wisseling over de bede in opgeno
men tussen het moderamen en 'de
putaten voor de correspondentie
met de hoge overheid'.
De deputaten en het moderamen
zijn het in deze zaak wel eens.
Deputaten zeggen dat door het
weglaten van de bede is gebroken
met 'een niet slechts langdurige,
doch ook waardevolle, voor grote
groepen van ons volk in de realiteit
wortelende traditie'.
Zij zien het weglaten als een
symptoom van een toenemend
streven naar verwereldlijking van
het publieke leven. Daarnaast heb
ben deputaten overwogen, dat de
troonrede een staatsstuk is waar
voor uitsluitend het zittende kabi
net politieke verantwoordelijkheid
draagt.
'Dientengevolge kan moeilijk wor
den verlangd, laat staan geëist, dat
de troonrede uitspraken behelst.
waarvan het kabinet, al dan niet
terecht, vindt dat het die niet voor
zijn rekening behoort te nemen'.
Hel breed moderamen, dat achter
deze verklaring staat, meent wel.
dat de secularisatie (verwereldlij
king) in een breder rapport aan de
orde moet komen.
Van een onzer verslaggevers
LUNTEREN De gereformeerde
synode is gisteren opnieuw bezig
geweest met de kwestie van het
eerherstel van de professoren
Greljdanus en Schilder. Het nieuwe
voorstel van de commissie van ra-
port hield in dat de synode kan
blijven bij de schulderkenning die
vorige synoden hebben uitgespro
ken over het aandeel van de gere
formeerde kerken in het conflict
van 1944. In deze schulderkenning
is volgens de commissie al eerher
stel gegeven.
Daartegen kwamen gisteren prompt
twee tegenvoorstellen. Prof. dr. J.
Plomp wilde op kerkrechterlijke
gronden het hele verzoek om eer
herstel onontvankelijk verklaren.
Dr. H. B. Weijland vond dat in de
schulderkenning van vorige syno
den niet uitkomt wat de oorzaak
van alle narigheid geweest is: de
leeruitspraken van 1942-43 hadden
nooit gedaan mogen zijn. Het pro
test van Schilder en Greijdanus
daartegen was terecht. Op grond
daaraan stelde dr. Weijland post-
huum eerherstel voor. De bespre
king werd na de indiening van deze
voorstellen verdaagd.
VATIKAANSTAD Patriarch
Maximos Hakim van Beiroet heeft
op de bisschoppensynode in Rome
verklaard dat de Palestijnen het
recht hebben om een natie te vor
men. Ook prees hij de aartsbis
schop Hilarion Capucci, die mo
menteel in Israël wordt vastgehou
den op beschuldiging van wapen
smokkel voor Palestijnen. De Liba
nese patriarch deed ook een beroep
op de christenen 'om zich welwil
lend op te stellen ten gunste van
de rechtvaardigheid, waaronder 'de
verdediging van de rechten van de
moslems en het Palestijnse volk..'
Over bisschop Hilarion Capucci, die
werd gearresteerd toen .hij op weg
van Libanon naar Jeruzalem werd
aangehouden omdat hij wapens en
explosieven in zijn. wagen vervoer
de zei hij: 'Hij heeft alle risiko's op
zich genomen om de aandacht van
de hele wereld te, vestigen op het
probleem van de Palestijnen.'
In de officiële samenvatting van de
besprekingen van woensdag is met
geen woord gerept over de Palestij
nen en Capucci
Van een onzer verslaggevers
LUNTEREN De gereformeerde
synode zal een appèl doen op de
kerkeraden om de jeugd zo sterk
mogelijk te betrekken in het ge
meenschapsleven van de plaatselij
ke kerken.
De synode besloot hiertoe na een
uitvoerige bespreking van het rap
port van de deputaten Kerk en
Jeugd. De synode nam de visie van
dit rapport over dat de problema
tiek van het jongerenpastoraat om
een integrale aanpak vraagt voor
de hele leeftijdsgroep van 0 tot 35
jaar.
De synode was ervan overtuigd dat
veel jongeren een minder sterke
band met de kerk hebben dan in
het verleden. Daarbij werd overi
gens opgemerkt dat de ouders ook
vaak hun kinderen te weinig sti
muleren. Volgens het depuatenrap-
port komt 46 procent van de gere
formeerde jongeren niet meer tot
het doen van belijdenis. De be
trouwbaarheid van dit cijfer werd
overigens aangevochten.
Van een verslaggever
DEN HAAG Op dinsdag 15 okto
ber brengt koningin Juliana een be
zoek aan Noord-Brabant. ZIJ be
zoekt het provinciehuis en het stad
huis van Den Bosch en ook de St.
Jans kathedraal aldaar, 's Middags
gaat zij naar Heusden (welk stadje
gerestaureerd wordt) en naar de
Cooth-hoeve in Boxtel.
Trouw
Kwartot
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven ven
BV De Christe qke Pers
Directie.
Ing O Postma
F Diemer
Hoofdredactie
J Tamminga
Hoofdkantoor NZ Voor
burgwa' 280 Postbui-
859, Adam Telefoon
020 22 03 83 Postgiro
26 92 7A Bank Ned
Midd Bank (rek nr
69 7? 60 /H8) Gem giro
X 500.
Van een onzer verslaggevers
DRIEBERGEN Dr. A. H. van den Heuvel, de scriba van de Hervormde synode, heeft de deelnemers
aan de conferentie op kerk en wereld in Driebergen over de kerk in Oost-Europa voorgehouden dat
koude-oorlogmentaliteit niet samengaat met het streven naar beter contact met de kerken in het
Oosten.
'Boi anti-communisme maakt
christenen in Oost-Europa van kri
tische maar loyale staatsburgers tot
eer. vijfde kolonne van het kapita
listische Westen: het maakt het de
christen-gemeenschap onmogelijk
een eigen houding in het land te
kiezen: meestal maakt het contac
ten tussen kerkelijke gemeentes en
buitenlandse bezoekers Illegaal.'
Dr. Van den Heuvel acht het een
vereiste voor een groeiend contact
tussen kerken in oost en west dat
de kerken zich ook Inzetten voor
toenadering tussen Oost- en West-
Europa. 'Alleen wanneer het chris
telijk geloof weer gemaakt wordt
tot een vredestichtende kracht, zal
hel atheïstische regeringen moge
lijk gemaakt worden hun relatie tot
de kerken te herzien. Hoe kan van
een regering in een socialistisch
land verwacht worden contacten
toe te staan aan haar christelijke
onderdanen met christenen, die ln
eigen land het christelijk geloof
zien als een ideologische steun voor
het uitbreiden van de bewapenings
race en die elke stap terwille van
een doorbraak door het afschrik-
kingsevenwicht bestrijden?' Van
den Heuvel vroeg om begrip voor
wantrouwen bij veel Oosteuropese
autoriteiten en hij benadrukte dat
hel noodzakelijk is dat aan hun
steeds duidelijk gemaakt wordt dat
een bemoeienis met mensenrechten
in Oost-Europa bedoeld Is om de
vrede te bevorderen en niet als
dreigement opgevat moet worden.
Gemeentes
Dr. Van den Heuvel acht de uitwis
seling van kerkleiders en studenten
met Oost-Europa niet voldoende.
Hij vindt het nodig dat er ook
uitwisseling tot stand gebracht
wordt van gewone kerkleden en
gemeentes. Dit vindt hij een stevi
ger basis voor toenadering. Hij
wees er bovendien op dat het 'vak'
van kerkleider riskant werk is.
waarin eenzaamheid niet ongewoon
is. 'Dit geldt zowel voor Oost als
West. maar de kerkleiders in het
Oosten riskeren eerder een isole
ment dan hun collega's ln het Wes
ten. Zijn relatie met een verdachte
regering geeft aanleiding tot ver
denkingen bij zijn eigen mensen en
ik denk niet dat veel communisti
sche regeringen dat anders zouden
willen hebben.'
De hervormde secretaris-generaal
zei er begrip voor te heb
ben dat men het in Oost-
Europa ergerlijk vindt dat in
het Westen het gebrek aan burger
lijke vrijheden ln Oost-Europa
breed wordt uitgemeten, terwijl
men zwijgt over de positieve kan
ten van de samenlevingen. Een op
lossing voor deze eenzijdigheid acht
dr. Van den Heuvel niet een totaal
zwijgen, maar het tonen van broe
derlijke zorg. die soms uitgedrukt
zal worden ln publiek protest. Hij
zei nooit te hebben begrepen, waar
om de leden-kerken van de wereld -
Dr. Albert van den Heuvel
raad de oecumenische beweging
kwalijk hebben genomen dat zij
naliet hetgeen ook deze kerken
achterwege lieten. 'Als de kerken
de energie die zij nu gebruikt heb
ben om Genève te kritiseren had
den aangewend om contacten te
MET HET OOG OP ZONDAG
Onze zondag is niet hetzelfde als
sabbat van de tien woorden,
bestaat voor onze zondag geen
bod. Dat hoeft niet te beteken!
dat we met wat ons verteld woi
over de sabat niets meer te mak
hebben. De sabbat wordt een tekr
genoemd, een teken door C
tussen Hem en zijn volk gesti
Waarvan? Van zijn heil en zijn r
waar het heen gaat. op voorsci
waarvan de mens hier al een kli
beetje de rust mag ingaan. om<
Hij Koning is. Allemaal dingen
de sabbatspsalmen. De Tora m
bruikt drie woorden voor wat
mensen met de sabbat moe W,
doen. nl. gedenken, heiligen en
derhouden. Ze hebben alle drie h M
eigen kleur. Onderhouden is zoi
als: bewaren. We moeten er
dacht aan geven en die dag
schermen tegen de machten
hem ons afhandig willen makfjg
Begrijpelijke taal in de tijd vanp'
grote vervreemding in de ballii
schap. Dan is het gevaar van
afhandig maken levensgroot.
ligen heeft een andere klank,
sabbat is een stukje heilige tijd,
raakpunt tussen God en de mei
in de tijd. Daar kan opgeadi
worden en nieuwe inspiratie
vangen worden. Het eerste is
schien het meest bekend, o
Exodus 20 daarmee begint. Gei
ken, de dag sabat. lezen we dl
Gedenken is meer dan alleen
denken-aan. Het betekent vlei
inclusief de voorbereiding. Er n gf
uitzien omdat de grote daden G m
dan aan de orde van de dag z gj
Het zou voor ons kunnen bete
nen: en beetje naar de zon
toeleven in plaats van: begint
weekend. Het weekend is de se
liere bedreiging van de zone
Gedenken, zegt de Heer. Er
bezig zijn om er werkelijk iets|:t:
ontvangen en te geven.
maken en te onderhouden met hun
zustergemeenschappen in Oost-Eu
ropa. dan zou daar meer vrijheid én
minder lijden zijn', aldus dr. Van
den Heuvel,
Hij zei dat hij het zich niet kon
indenken, hoe kerken in het Wes
ten hun verantwoordelijkheid tegen
over de zusterkerken, in de socia
listische landen gestalte kunnen
geven zonder meer te doen aan
studie van en discussie over de
marxistische theorie en praktijk.
'Vreemd genoeg zijn de meeste Eu
ropese kerken in dit opzicht sterk
onderontwikkeld. Goedkoop en
thousiasme voor en goedkope vijan
digheid tegen het marxisme zijn
wijder verbreid dan een ernstige
studie van de vele vormen van
marxistisch en socialistisch den
ken
Nadat dr. Van den Heuvel zijn
voordracht had gehouden kreeg de
Russische schrijver Anatolij Lewi-
tln het woord. Hij vertelde hoe tot
tweemaal toe een delegatie van de
weereldraad op bezoek in de Sow-
jet-Unie een brief weigerde aan te
nemen van orthodoxe gelovigen
waarin uiteengezet werd hoe erg
het lijden van de christenen in de
Sowjet-Unic is. Dr. Van den Heuvel
keurde deze afwijzing af.
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen: te Burum-Munniker^
(toez.) J. Hoogenkamp te V®
hout; te Hoevelaken en Wijkl
Heusden W. C. Hovius te Ede. f
Bedankt: voor Capelle a.d. IJssel
C. Schuurman te Putten.
Afscheid: op 6 okt. van Buiten!
R. Bijl wegens emeritaat; van W
nis P. J. Droogers. ber te Bode!
ven; van Rozendaal (N.B.) Hl
Elzenga ber. streekgem. Maas
Waal met standplaatsen Wamell
Intrede: te Hierden P. P. J. N|j
ster uit Zwljndrecht.
GEREF. KERKEN
Door de classis Klundert is
geëx. en beroepbaar verklaard^
Wolfis te Bergen op Zoom.
GEREF. KERKEN VRIJGEM.
Bedankt: voor Heemse J. Straf?
te Bunschoten.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te Groningen J.
Vliet te Aagtekerke.
ALG. DOOPSGEZ. SOC.
Afscheid: van Krommenie o.a.i
H. Kuipers ber. naar de streekf
Midden Friesland, standpll
Grouw.
Intrede: te Veen wouden L. Dl
Knipscheer uit Amsterdam c.a. T
13 okt. doet hij Intrede te Bui|
gast en Zwaagwestelnde.
VRIJ EV. GEMEENTE
Intrede: te Heerde R. H. Tim|
man uit Oldebroek.
Erotiek in de lage landen, doo i
M. Timmer. 252 blz.. ƒ19.75.
Kok, Kampen.
De geschiedenis van de erotiek
(met name) de lage landen
voor een groot deel samen te v!
met de geschiedenis van de oifji
drukking van de vrouw. En wf
ondanks het werk van Dolle
en andere actiegroepen
woord onderdrukking te
vindt, moet nodig het boekje
dr. Timmer lezen. De schrijv
verbonden aan de Vrije Univ
teit. Hij vertelt op bevatte
maar wel-gedocumenteerle mi
hoe het de eeuwen door me
liefde en alles daaromheen ge
geweest is. Een paar onderwei
de vruchtbaarheidscultus der
manen, de ascese der celibt
(de priesters) in de middeleei
het kuisheidsldeaal van de ri<
tijd. de hoofse lyriek der tro
dours, de overgang van schaa
cultuur naar schuldcultuur, d
guur van Don Juan. vrouw en
welijk bij Luther en Calvijr
heksenvervolging, de Mariaven
de verpreutsing van de burge
heid. zakenhuwelijk en venstei
en ten plattelande. de emanci
op allerlei gebied in onze (c li
gens nog steeds burgerlijk te IfcSS
men) tijd.
Dr. Timmer toont aan. hoe de
wikkeling van de erotiek sa
hangt met de veranderingen ..Xhï
maatschappij. Hij doet dat J-m,
telkens weer het historische I <-,^5?
aan te geven. Hij schrijft sol
nogal lyrische bewoordingen.
vervalt hij in een veel te ultvo
documentatie, over de Don Jt
teratuur bijvoorbeeld. Dat n
helaas het boek nogal romi fespl|
Het is trouwens erg sober i ^Éip
voerd. Maar als bron van info Rik
tie en als maatschappijkritlscl
toog kun je het gerust uniek
men.
Il|®
-
