'Klein werk' van
80-jarige Miskotte
Uit de kerkbladen
Berkhof: oecumene is
jaren achterop geraakt
[1
Vandaag
VJ
VN-medaille
voor Frenz
Afdeling Zeeland
van PvdA wijst
Biesheuvel af
Men weet niet
welke kant
men uit moet
flisills&lf:
Nieuwe boeken™
Claus verwacht
nieuwe ideeën
van de kerk
TROUW/KWARTET MAANDAG 23 SEPTEMBER 1974
Vandaag herdenkt prof. dr. K. H. Miskotte te Voorst zyn tach
tigste verjaardag. Ter gelegenheid daarvan vestigt ds. A. A. Spij
kerboer. hervormd predikant te Amsterdam, de aandacht op
twee boeken met verzameld werk van Miskotte, die rondom zijn
jaardag verschijnen.
Verder is er naar aanleiding van Miskotte's tachtigste verjaar
dag op zaterdag 28 september een symposion over de betekenis
van Miskotte voor de bijbelse theologie. Dit wordt gehouden in
het theologisch instituut van de Universiteit van Amsterdam,
Herengracht 514-516 (bij de Vijzelstraat). Aanvang half elf; in
leiders zjjn drs. R. Zuurmond en dr. G. H. ter Schegget. Inlich
tingen bij: D. Boer, Van Eerbeeklaan 6 in Uithoorn, tel. 02975 -
64799.
door ds. A. A. Spijkerboer
Een niet gering deel van het werk van de vroegere Leidse hoogleraar in de theologie prof. dr. K. H.
Miskotte is verspreid over de meest uiteenlopende bladen en tijdschriften. Een beperkt aantal van
deze artikelen, teksten van gehouden voordrachten e.d. is al eens gebundeld: in 1946 verscheen 'In
de gecroonde allemansgading' en in de afgelopen jaren verschenen 'Geloof en Kennis', 'Kennis en
bevinding' en 'Om de waarheid te zeggen'. Insiders weten te vertellen, dat er in de kasten van de
oude pastorie van Voorst, waar Miskotte op het ogenblik woont, nog veel en veel meer te vinden is.
UTRECHT Professor dr. H. Berkhof, de voorzitter van de Ne
derlandse raad van kerken, vindt dat de zaak van de oecumene de
laatste jaren in verscheidene opzichten achteruit is gegaan. Hij
zei dit zaterdag bij de opening van de eerste van de drie kerken-
conferenties, die dit najaar worden gehouden. Berkhof herinner
de aan de weidse gedachten over conciliariteit, die twee jaar gele
den in Utrecht de ronde deden, toen daar het centraal comité van
de wereldraad van kerken bijeenkwam.
4u
In Duitsland verschijnt binnenkort
bij de Neukirchener Verlag des Er-
ziehungsvereins ook een bundel
met. verzameld 'klein werk' van
Miskotte. De vertalers, dr. H. Stoe-
vesandt en ds. H. J. Weber, hebben
daarvoor een keus gemaakt uit 'Ge
loof en Kennis' en 'Kennis en Be
vinding' en daaraan de voordracht
over De eigen opdracht van de
theologie' toegevoegd.
Hoe is het nu om Miskotte in het
Duits te lezen? Stoevesandt en We
ber zijn uitnemende kenners van
onze taal. en dat moet je wezen om
het eigenwillige Nederlands van
Miskotte in het Duits te kunnen
vertalen! Daar komt nog iets an
ders bij: een vertaler moet bekend
zijn met wat hij vertaalt, en de
mannen, die Miskotte in het_ Duits
vertaald hebben, blijken in hoge
mate zijn geestverwanten te zijn.
Het is eigenlijk zo, dat zij wat
Prof. dr. K. Miskotte
UIT
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
de schrijver vermeld.
VAN LEZERS -
Verontrusten (6)
Je wordt toch wel in je hart
getroffen als Je de verslaggeving
van één van de vergaderingen van
de 'verontrusten' van J.l. zaterdag
leest. Je vraagt Je af of wij zo met
elkaar om moeten gaan binnen de
gereformeerde kerk. Is dit een bij
belse manier? Kunnen wij nu echt
niet meer naar elkaar luisteren,
voor elkaar bidden, elkaar helpen?
Daarvoor heeft God toch zijn ge
meente (kerk) gegeven? Om ook
met elkaar onze roeping tegenover
God. de Allerhoogste, en onze roe
ping tegenover de naaste, ook
dichtbij in de buurt, te verstaan en
daaruit proberen te leven.
Mlddenmeer
Verontrusten (7)
Mevr. L. Smidde-Andriessen meent
fel te moeten protesteren naar
aanleiding van uitspraken die ge
daan zijn op de vergadering van
'Schrift en Getuigenis' te Rotter
dam. Ook hier weer die gedachte
dat verontrusten voor eigen menin
gen vechten, anders kan dat ver-
ootmoedigingsgebed op ons niet
van toepassing zijn. Ik zou erg
graag willen dat men nu de schrift
plaatsen eens aanwees van waaruit
men kan aantonen dat. wat zowel
Kultert als Wiersinga voorstaan op
de bijbel als Gods woord gegrond
is.
Rotterdam
Verontrusten (8)
Een ingenieur heeft geschreven dat
hij door Kultert pas echt is gaan
geloven. Ds. Schelhaas antwoordt
hierop: 'Wat hij dan nog gelooft
weet ik niet'. Ik dacht dat dat deze
dominee ook niets aanging. En 'in
elk geval houdt hij na elk boek .vart
Kultert minder over'. Volgens mijn
bescheiden mening is geloof eerder
een zaak van kwaliteit dan van
kwantiteit. Verder schrijft hij dat
dat deel van de jeugd verknoeid is.
dat hun tijd 'verdoet' in actiegroe
pen. Youth for Christ zit bij de
verontrusten in Delft blijkbaar aan
de 'goede' kant van de streep, bij
de verontrusten in Katwijk is deze
actiegroep helaas net uit de boot
gevallen. Nogal verwarrend.
Bloemendaal
mw E. v.d. Ploeg-de Raad
Miskotte gezegd heeft, gehoord
.hebben, verwerkt hebben en toen in
het Duits vertaald. Het resultaat is
dat Miskotte niets van zijn zeg
gingskracht verliest, maar rustiger
op je afkomt.
Voor Europa
Laten we bij voorbeeld een blik
werpen in het oorspronkelijk voor
'Scientla' geschreven artikel over
'Reformatorische theologie'. Miskot
te blijkt dan niet alleen te kunnen
vertellen, waar het de Reformatie
om begonnen is, want dat is zo
moeilijk nog niet, maar hij geeft
ook in een kort bestek weer, wat de
Reformatie voor Europa betekend
heeft, en dat is al aanmerkelijk
meer, en dan blijkt de hartslag van
de Reformatie ook de hartslag van
zijn theologie te zijn van welke
andere Nederlandse theoloog kan
dat op -het ogenblik ook gezegd
worden? Hij weet dan ook weer
in een heel kort bestek duidelijk
te maken, dat het verwerpen van
de zgn. 'natuurlijke theologie' (de
gedachte, dat de mens krachtens
zijn eigen vermogens God kan ken
nen. of daartoe althans voorberei
dingen kan treffen) helemaal in de
lijn van de Reformatie ligt.
Ik kan het niet laten een enkel
citaat te geven (maar grijp daar
voor snel naar de oorspronkelijke
Nederlandse tekst): 'Daarom kan
men het centrale probleem van de
Reformatie ook zo omschrijven:
hoe verhouden zich het Evangelie
en het Christendom? Dat ze elkaar
niet dekken spreekt vanzelf: dat
het laatste zonder het eerste niet
zou bestaan, is duidelijk: maar als
het eens zó was. dat het Evangelie
de kritische (en zo bevrijdende)
macht was tegenover het Christen
dom? Als het eens zó was. dat we
christelijk geloof ten scherpste
(ook weer tot onze bevrijding),,
moeten onderscheiden van ons reli- zers van Miskotte ook weer nift
gieus bézit en van ons religieus hélemaal op een houtje te bijten.
Dr. H.-Stoevesandt
die Nederlandse lezers van Miskotte
vertrouwd in de oren klinken, maar
dan ontvalt hem toch de uitspraak,
dat het nihilisme (eigenlijk tegen
Miskottes verwachting in) de laat
ste tien jaar onder de waterspiegel
is verdwenen, en plaats heeft ge
maakt voor 'een nieuw, uit het
niets ontstaan geloof aan de kracht
van de humane sociale daad'.
Dan trekt Stoevesandt een forse
lijn van Miskottes hoofdwerken 'Als
de goden zwijgen' (1956) en 'Edda
en Thora' (1939) terug naar zijn
dissertatie. 'Het wezen der Joodse
religie' uit 1932, en zegt: déér, déér
zijn in Miskottes theologie beslis
singen gevallen, die je bij het lezen
van zijn verdere werk niet uit het
oog mag verliezen. Miskotte ziet het
wezen van de Joodse religie in de
correlatie (de wederzijdse afhanke
lijkheid van God en de mens), en
nu hueft hij wel veel geschreven
over 'ons heidendom' als verzet te
gen de God van Israël, maar 'ons
jodendom' is niet minder verzet
tegen de God van Israël. Stoeve
sandt laat een hagel van citaten uit
het laatste deel van 'Het wezen de
Joodse religie' op de lezers neerda
len (b.v. 'De leer der correlatie legt
het verband tussen openbaring en
verlossing in het ethos en moet aan
dit laatste daarom kosmische afme
tingen geven'), die allemaal hierop
neerkomen, dat 'ons jodendom' be
staat in de gedachte, dat we sémen
met God aan de verlossing van de
wereld moeten werken. Hij laat het
aan ons over om verband te leggen
tussen dit uit het oog verloren
deel van Miskottes theologie en
het heden, maar wat hij bedoelt is.
dacht ik, wel duidelijk.
Zo geeft Stoevesandt in zijn inlei
ding niet alleen een unieke sleutel
tot Miskottes werk. maar hij gooit
ook een lont in het theologische
kruitvat.
Nederlands
Intussen hoeven de Nederlandse le-
We zijn nu twee Jaar verder. Maar
wat is daarmee gezegd? Betekent
'twee jaar verder' ook: 'twee jaar
gevorderd?' en 'nu is het dan zo
ver': Wat is dat, hoe ver zijn we
nu? Laat ik er geen doekjes om
winden, aldus prof. Berkhof, die de
aanwezigen voorhield: We zijn in
die twee jaren met de oecumeni
sche zaak in meer dan een opzicht
niet vooruit, maar achteruitgegaan.
We zijn geen twee jaar verder, eer
twee ,aar terug. Ik kan op allerlei
negatieve tekenen wijzen: de ver
scherping van de tegenstellingen
binnen de kerken en gemeenten en
de numerieke en financiële proble
men drijven de .kerken' naar hun
eigen problemen terug, de oecume
nische groepen dreigen een rich
ting naast andere te worden, de
structuren zijn hard. eclatante
vooruitgang wordt niet geboekt, de
werkers raken .vermoeid.
Geen avondmaal
De conferentie van zaterdag werd
niet besloten met een avondmaals
viering. Prof. Berkhof vond dit een
pijnlijke illustratie van de ver
deeldheid. De hoofdreden lag in de
moeilijkheden binnen de r.k. kerk
provincie. Deze kerk heeft na het
tweede vatlkaanse concilie aan de
oecumene in Nederland een zeer
krachtige nieuwe injectie gegeven,
die overal in de wereld de aandacht
trok. Maar mede als gevolg daarvan
werd haar verhouding tot het Ro
meinse bestuursapparaat steeds ge
spannener. Ook binnen het episco
paat kan niet meer van een ge
meenschappelijk front worden ge
sproken. Juist in de afgelopen we
ken zijn we met verscheidene voor
vallen geconfronteerd, die bewijzen
hoe hoog de spanning gestegen is.
'In dit klimaat werd ons dringend
verzocht om af te zien van een
viering van de maaltijd. De hou
ding daartegenover zou in de r.k.
kerkprovincie het zoveelste con-
flictpunt1 worden. Onze raad heeft
daaraan gevolg gegeven, met een
bedroefd hart, maar toch met over
tuiging.
Muren lager
streven?
In de keuze, die Stoevesandt en
Weber uit Miskottes werk hebben
gemaakt, wordt ook duidelijk, hoe
goed het mogelijk ls om vanuit een
theologie als de zijne, die zo hele
maal bewogen wordt, door Gods
openbaring in Jezus Christus, in te
gaan op de vragen van de moderne
cultuu-.
Sleutel
Verontrusten (9)
Oppervlakkig beschouwd schijnt
hetgeen ds Schelhaas uit Delft voor
ogen staat een belofte in te houden
voor de toekomstige zuiverheid der
leer in een nieuwe kerkformatie
met orthodox hervormden. Daaren
tegen ds. Van Oeveren in Zwolle
bepleit met klem: Blijf in je kerk,
die heeft Je nodig. Wie heeft ge
lijk? Wie geeft hier over meer lich-
t?
Ede F. Bruyn
Verontrusten (10)
Ds Schelhaas zei: ZIJ moeten zich
doodeenvoudig bekeren'. Maar Da
niël zegt: 'Wij hebben gezondigd en
wij hebben niet geluisterd' (Dan. 9
vers 6). Laat de ootmoedige Daniël
ons voorbeeld zijn. Géén enkele
kerk kan zelfstandig uit de moei
lijkheden komen, want de kerk is
één. moet één zijn. en moet dit zo
beleven, dat het voor de wereld
zichtbaar is (Ef. 4 vers 16).
Vroomshoop
J. Boessenkool
Boycot
Het artikel van Kees de Leeuw over
de Boycot Outspan Aktie in
Trouw/Kwartet in het nummer van
zaterdag 14 september heeft een
kleine rectificatie nodig. De steun
ad 500.- die twee Jaar geleden (en
niet vorig Jaar) uit de kringen van
de gereformeerde kerken aan deze
aktie is verleend. Is niet afkomstig
geweest van de Deputaten voor Al
gemeen Diakonale Arbeid, maar
van de Kommissie Ontwikkelings
samenwerking. Deze Kommissie
verleent zo nu en dan een beschei
den subsidie aan aktivlteiten. die,
naar haar mening, een bijdrage
kunnen leveren aan de bewustwor
ding inzake ontwikkelingssamen
werking in ons land. De Kommissie
ziet een duidelijk verband tussen
het racisme in Zuidelijk Afrika en
de onderontwikkeling van de zwar
te bevolking. Dat is het voornaam
ste motief geweest van de Kommis
sie om een kleine subsidie te geven
in de beginfase van deze aktie. Dit
jaar is de subsidie-aanvrage niet
gericht aan de Kommissie Ontwik
kelingssamenwerking, maar aan het
Algemeen Diakonaal Bureau. Zoals
gemeld heeft de sektle Werelddia-
konaat van de Deputaten Algemeen
Diakonale Arbeid gemeend deze
aanvrage te moeten afwijzen.
Utrecht
drs C. II. Koetsier
Dr. Hinrich Stoevesandt moet wel
over een bi 1 zonder grote werk
kracht beschikken. Hij is bezig de
nalatenschap van Karl Barth te or
denen en voor uitgave gereed te
maken, maar daarnaast heeft hij
blijkbaar tijd om Miskotte te verta
len. en bov»nd'en heeft, hii deze
bundel, d'e terecht de titel 'De God
van Israël en de theologie' heeft
gekregen, een inleiding tot de theo
logie van Miskotte meegegeven. Hij
vertelt daarin wel een paar dingen.
Bij uitgeverij Kok in Kampen ver
schijnt dezér dagen een bundel
preken en gebeden van Miskotte
onder de titel 'Gevulde stilte'. Van
daag viert, hij zijn tachtigste ver
jaardag. Hij is een uitermate
scherpzinnig theoloog en 'hij heeft
een heel fijn gevoel voor wat er in
de wereld gebeurt. Daahiaast is hij
in zijn lange leven voor velen
mag ik het zeggen? een harte
lijke kameraad geweest. Het is de
laatste jaren een beetje stil gewor
den rondom de oude pastorie van
Voorst, maar de hu'd'ee bewoner
ervan kan er zeker van zijn. dat
velen zich met hem en óm hem
verheugen.
K H. Mi«ko*te- Tier Gott Israë's nnrl
rt'O TbAO*o<r5#> V'oiilfirj-'ionpr Vprb»,
\>?»fc«rcben (verschijnt binnen
kort).
K. H. ML«kottP: Geruide stilte. Kok.
Kampen 1974: 7.50.
De landelijke voorzitter onder
streepte het belang van plaatselijke
raden en groepen. Zij kunnen ver
nieuwingsbewegingen zijn. Het
werk is volgens hem niet gedaan
als er weer een min of meer oecu
menische kerkdienst is georgani
seerd. activiteiten van kerken zijn
gecoördineerd of nieuwe activiteiten
zijn opgezet. Naast en in dat alles
moeten de gemeenten en parochies
samen groeien en samengroeien in
het geloof, in de hoop en de liefde,
of: in geloof, gemeenschap en gc-
Roemeen overleden
op kerkenconferentie
ENGELBERG Tijdens de Euro
pese kerkconferentie ls vrijdag
plotséling een van de Roemeense
afgevaardigden, professor Cheorge
Moisescu overleden. Hij was 68
jaar. Professor Moisescu doceerde
van 1942 tot 1960 kerkgeschiedenis
aan de universiteit van Boekarest.
Daarna leidde hij de Roemeense
orthodoxe gemeente te Wenen Oos
tenrijk. Zijn overlijden wekte In de
conferentie verslagenheid. Professor
Moisescu had alle zes voorgaande
Nyborg-conferenties bijgewoond.
Secretaris generaal Glen Garfield
Williams werd eerder deze week
plotseling onwel. Hoewel een hart
aanval werd gevreesd kon hij gis
teren zijn werk weer hervatten.
rechtigheid de drie onderwerpen
van de landelijke bijeenkomsten in
Utrecht van de kerkenconferentie
1974. De organisatorische verschil
len, aldus prof. Berkhof, blijven
voorlopig bestaan. Maar de schei
dingen worden steeds dunner en
doorzichtiger. De muren worden
steeds lager. En het ogenblik kan
komen, dat het gewoonweg een ge
wetenszaak wordt om de laatste
rest van de afgebrokkelde muur
omver te werpen, wat de officiële
landelijke kerkleiders ook zeggen.
Maar: dat is dan om zo te zeggen
de rijpe vrucht van een gezamen
lijk geestelijk groeiproces. Dat pro
ces zelf is in onze geseculariseerde
samenleving het eigenlijke waarom
het gaat.
Na de opening door p^of. Berkhof
sprak de gereformeerde hoogleraar
dr. J. T. Bakker uit Kampen over
het uitgangspunt van de kerken
conferentie 'bevrijding tot geloof.
In 'bevrijding tot geloof' betekent
geloof een werkwoord, dat zich laat
vervoegen en verbuigen in: horen,
gehoorzamen, handelen. En wel te
gen de overmacht en dommekracht
van het bestaande in. Na de inlei
ding van prof. Bakker gineen de
deelnemers uiteen voor onderlinge
bespreking in groepjes. In de na
middag stond na een lunchpauze
met een 'oecumenische markt' en
daarna een onderbreking met zang
en muziek, een forum-gesprek op
het programma.
SANTIAGO De Verenigde Naties
hebben de Nansen-medaille toege
kend aan de lutherse bisschop van
Chili, mgr. Helmut Frehz, vanwege
diens inspanningen voor de vluch
telingen.
Een V.N.-functionaris zal de West-
duitse bisschop 14 oktober in Genè-
ve de medaille overhandigen. De
onderscheiding werd in 1954 inge
steld voor degenen die zich bijzon
der verdienstelijk hebben gemaakt
voor vluchtelingen. De Nansen-me
daille werd onder andere verleend
aan koningin Juliana en aan het
rode kruis.
Als leider van het vluchtelingenco
mité en als een van de twee voor
zitters van het kerkelijk comité
voor sociale en juridische steun
aan politieke vervolgden heeft mgr.
Frenz zich sinds de omwenteling
van september 1973 ingezet voor de
in Chili levende politieke vluchte
lingen uit geheel Latijns-Amerika.,
Het vluchtelingencomité heeft er
voor gezorgd dat 5000 personen het
land mochten verlaten.
Vorig weekend hebben 649 perso
nen opnieuw een advertentie ge
plaatst. waarin zij eisen dat de
bisschop naar zij geboorteland
Duitsland terugkeert. Talrijke Lu
theranen in Chili zijn van Duitse
afkomst.
Van een verslaggever
GOES De afdeling Zeeland van de
PvdA heeft zaterdag in een telegram
aan premier Den Uyl en aan de par
tijraad. de heer Biesheuvel afgewe
zen als toekomstige commissaris van
de Koningin in Zeeland.
HET BEGINT METEEN AL
't Staat er wat ontnuchterend ir»»
ons verhaal. Nog maar nauwelijks1,1
drie dagen, ?ijn ze onderweg of ei
moet geconstaterd worden: geer
water. De uitttocht dreigt al meteei
op te drogen. De woestijn meld
zich met haar wurgende dood. D k
vreemdelingen komen op hard ,n.
wijze te weten dat ze onderwei j
zijn. Maar de woestijn is niet waf.
wij ons vroeger voorstelden, eei nt
eindeloze hete en vlakke zandzee 0
Er is nog van alles, maar dat 'var
is wel van de woestijn etpi;
T- ip tt,i
ita
daarom onherbergzaam. Er is wei
nig zekerheid en wat zekerheid lijk
is dat slechts in schijn. Als de vai 'Ol
dorst bijna omkomenden eindelij ja£
op water stuiten komt de tweed gj
ontnuchtering. Het water is marah,
bitter. Water des levens is het nieiie
maar water des doods. Daar krijgerfen.
ze mee te maken. Het water da de)
deze vreemde wereld biedt is nie
te drinken, houdt de mens niet ii
leven, lijkt alleen maar op wate
dat leven geeft. Bitter water en eei1
bittere ervaring. Wel een ervarin
die geleerd moet worden. Onbe "V
schermd staan zij bij de verleidelljrs
ke glinstering. Wie kan hier iet[0n
aan doen en is er iets aan t wo
doen? De reaktie ligt voor de han<
nl. die van onbehagen en ontevre
denheid. Opnieuw horen we va
het spreekwoordelijk geworde
murmureren. Het helpt niet e
geeft ook nauwelijks lucht, maa'"S
geleerd moet nog worden wat w< d
helpt en zo lang schijnen mense:
alleen maar te kunnen morren. H#-
verhaal vat het gebeuren nu korf he
samen. Mozes smeekt Jahwe oip"
hulp en krijgt een stuk hout aang< "t.
wezen. Mozes gooit het in het wat<inir
en het water wordt zoet en drlnl éer
baar. Of er nu ooit een woestijng$r c
was bestaan heeft dat in staat wal ga
om ondrinkbaar water voor con dat
sumptie geschikt te maken, lig
buiten onze kennis. Het gaat om hepser
Verhaal. Leven komt van Jahwe. Hiieli.
maakt het bitter zoet op de grot
barre reis. Met een stuk hout a
een geheim. Met een bijna ru'
gebaar. Hoe Hij het zoet maakt ds
komt allemaal nog als er Eén, veff^\
later, dorst en daarover klaagt e
geen antwoord krijgt en God voq
alle eeuwen duidelijk maakt dat H
onze woestijn heeft willen delei ^"i
(Exodus 15, 22b-25a).
ld.
In het gereformeerde Centraal
Weekblad vertelt prof. dr. K. Runia.
dat hij verleden week zaterdag in
Zwolle een deel van de daar gehou
den samenkomst van verontrusten
heeft meegemaakt. Prof. Ruttia:
Om eerlijk te zijn was mijn totaal
indruk van deze middag: men weet
zelf eigenlijk niet welke kant men
uit moet. Er was. voor mijn gevoel,
een zekere matheid. Er waren ook
maar ca. 300 mensen, hoofdzake
lijk ouderen. 'Grijs' was de domi
nante kleur.
Men zit tussen wal en schip. Men
wil niet weglopen, althans de lei
dende figuren niet (al hebben ze
wel begrip voor hen die naar een
andere kerk gaan). Men wil ook
niet 'scheuren'. Ook als noodge-
meente wil men binnen het kerk
verband blijven. Tegelijk voelt men
zich niet meer thuis. De kerk waar
in men is opgegroeid ls zo veran
derd. dat men het gevoel heeft dat
'moeder' veranderd ls in een 'stief
moeder'. (We gaan er nu niet op
in. of dit gevoel terecht ls of niet;
we constateren alleen het feit).
Maar wat moet men? Niemand
weet het verlossende woord te spre
ken. De hele zaak is onduidelijk en
'mistig'.
Gezien deze situatie lijkt het me
toe. dat het veel beter zou zijn als
men zich toch positiever opstelde
binnen de kerk zelf. Als men wer
kelijk probeerde mee te doen en zo
z'n gewicht positief in de weeg
schaal probeerde te werpen. Na
tuurlijk mag men kritiek hebben en
deze kritiek ook uiten. Maar met
Johannes Calvyn als embleem
b(j de „kop" van het Calvinis
tisch Jongelingsblad.
negatieve kritiek, waarbij met na
me de synode het moet ontgelden,
kom je niet erg ver. Je krijgt alleen
de instemming van de mensen die
het toch al met Je eens zijn en die
Je. Juist door je felle kritiek, nog
meer vervreemdt van de kerk. zon
der dat je ze een betere weg kunt
wijzen. De hele zou zou er, dacht ik
profijt van hebben als men zich
positief inzette en probeerde via
actief meedoen een positieve bij
drage te leveren aan het kerkelijk
leven'.
In het Calvinistisch Jongelingsblad
van de vrijgemaakte gereformeerde
jongellngsbond staat een verslag
van een weekendcongres. Daaruit
knippen we:
Vraag: Ligt er in Hoogvlied 5: 2-7
de boodschap voor ons om ruzie in
het huwelijk te voorkomen?
Antwoord: Het gaat er in dit ge
deelte om dat men voorzichtig met
elkaar om moet gaan, zie ook 1
Cor. 7 en 1 Petr. 3. We moeten
oppassen voor 'ruzies' die het geza
menlijk gebed in de weg staan. We
moeten samen kunnen blijven bid
den. ook als we het niet met elkaar
eens zijn. doen we dit niet dan
worden we ook gestraft als we in
onze nukkigheid blijven volharden.
Want zie de bruid wordt door de
wachters geslagen omdat ze nukkig
is geweest.
Vraag: Zijn gemengde huwelijken
mogelijk?
Antwoord: In Hooglied 4 spreekt de
bruidegom in vs 10 en ook in
hoofdstijk 5 vs 1 duidelijk over de
bruid als zijn zuster. Zijn "zuster in
het verbond wordt hier bedoeld.
Een gemengd huwelijk legt altijd
een zekere druk op het huwelijksle
ven. We krijgen dan te maken met
allerlei problemen, opvoeden van
kinderen etc. Bovendien is het hu
welijk dan geen afspiegeling van de
vérh'ouding tussen Christus en Zijn
gemeente, dit kan een gemengd hu
welijk niet zijn. Er komt dan een
breuk, tenzij de partner zich be
keert, hetgeen altijd mogelijk is.
Oo In In dc Waagschaal aandacht
voor de tachtig-jarige Miskotte. Uit
een bijdrage van de Utrechtse her
vormde ds. M. G. L. den Boer dit
fragment:
'Ik herinner me nog goed. dat ik
Miskotte voor 't eerst hoorde pre
ken. Dat was in 1941 op de Goede
Vrijdag in de Nieuwe Kerk te Am
sterdam. Ik was 15 Jaar en zat
naast mijn vader. Er ging een
schok door mij heen en ik besefte
dat daar een door het Woord over
weldigde stond. De tekst voor de
prediking was Lucas 23:49, de
woorden: 'En al Zijn bekenden
stonden van verre.en zagen dit
aan'. Miskotte leerde mij toen ver
staan hoe 'alleen' en hoe 'plaats
vervangend' onze Heer heeft gele
den, is gekruisigd en gestorven.
Daarom is het grote dwaasheid om
te beweren, dat Miskotte de man
was voor de 'Intellectuelen' (terecht
haar hij dit woord). Hij was bij
machte een 15-jarige Jongen tot
verwondering te brengen (ook tot
bewondering tn dat is tot vandaag
de dag zo gebleven) en hem te
doen vermoeden hoe aanlokkelijk
-de kunst van het verstaan is. Deze
Jongen is werkelijk niet de enige
geweest! Toen nam Miskotte, door
hem ongeweten, mij bij de hand en
hij voerde mij binnen in het land
van de verwondering. Sindsdien
ben ik ook enigermate een mens
die kan bewonderen en daar vrij
moedig uiting aan geeft. Later zou
een oude Miskotte in een teder
gebaar zijn arm leggen om de
schouders van de Jongen die een
man was geworden (en dat in Ne
derland! waar intieme vrienden el
kaar nauwelijks aanraken). Ik ver
tel dat niet om te laten blijken op
hoe goede voet ik met Miskotte sta
(ik zie hem maar zelden), maar wel
om duidelijk te maken, dat je bij
Miskotte niet op Je tenen behoeft
te lopen. Hij vangt Je op in Je
onzekerheid en hij stelt je op je
gemak'.
(ADVERTENTIE)
Voor tante Jo, tot
troost, omdat
haar Lorre in
eens de kraaie
mars blies.
Niemand
woont tc ver
om 'n bloemetje
te sturen.
Uw Fleur op-
bloemist zorgt -t.
ervoor.' -vifuRu-'
F Uur op Interflora Nederland. Gegarandeerd goed.
(dei
jicht
Margot Arnold Belle Elizabctfcenli
Uitgeverij: De Boekerij Baarfgen
Prijs: g. ,ea. 'n v
t lo
Elizabeth, een beeldschoon meis) Goi
uit de achterbuurten van Londefloer
rondom de voorlaatste eeuwwissp-
ling, is de hoofdpersoon van delden
ten dele sociale roman van eflgaa
ontluisterd vrouwenleven. Eel dez<
vermaard courtisane in de Londei] la:
se sociëty ontdekt Elizabeth, 'koopkken
haar weg uit de omgeving v$ va
zwarte armoede en leidt het onwé?
tende. linkse meisje op tot eè
prooi van rijkaards. Haar verhol
dingen worden per contract gerj
geld, ze wordt een welgestelde hos
Ook al neemt men de verhouding*:
van die tijd in aanmerking, dat
'Belle Elizabeth' een onthutsen!,
onbarmhartig verhaal. Men krijg
wel een realistisch tijdsbeeld aas
geboden. Tegenover de romantifëg
ls koopwaar plaatst Margot Arnof
de ontroerende relatie, die de op j
duur door de wol geverfde Elizabe!
als een eerlijke levensvervullil
poogt te zien: haar huwelijk m'
David, een arme officier, die snei
velt in de slag bij Waterloo. Ma i
tha. de kamenierster, en Jererr
haar 'zaakwaarnemer', behoren t
de schilderachtige figuren in de:
met groot gevoel voor details g
schreven, even menselijke s
openhartige, uit het Engels vertap
de, roman.
LEEUWARDEN Prins Claus het
tijdens een discussie over Jde ke j
en de ontwikkellngssamenwerkir
in Leeuwarden beleden dat hij 'i
het om de bijbelexegese gaat i<
meer aan de kant staat van Nyeij,
re en zijn leedgenoten'. De prip
kwam tot deze uitspraak nadat
er tijdens de discussie op gewe:
was dat de spreukendichter zegt
er niets nieuws onder de zon ls:
is een tijd van rijkdom en een i
van armoe'. President Julius Nyei'
re van Tanzania heeft in een d
jaar geleden gehouden toespra
gesteld dat de kerk voortdurend
actief aan de zijde moet staan v
de arme en de tenachtergestelde7
Prins Claus dacht dat een bij be
motivatie van de ontwlkkelingsi
menwerking nog niet voor iederi
duidelijk is. 'In plaats van al|
meenheden en cliché's, zullen
van de kerk nieuwe ideeën en
nieuwe visie mogen vragen' zo
hij.
De prins stelde verder dat de ste
die de overheid aan de ontwikl
lingslanden geeft in overeenste
ming moet zijn met wat onder
bevolking leeft. 'Er kan een pi
komen waarop deze steun afbrei
De regering mag niet een te gr
afstand tussen zichzelf en de bev
king scheppen want dan krijgt
de rekening bij de volgende verlÉgs
zingen gepresenteerd'.
j veel
r^pedia
tl g<
Jtwe
inl
ar w
Maj
duit
chro:
inz
het
listis
>pt rr
mo
al
ft ec
,i bewe
(en c
irsch
zate
cha
Da:
istel
de al
ken r
s de
