alles
helpt
(oerden - speelbal in strijd
ond de Perzische Golf
Bangladesj
telt tachtig hulporganisaties
UW/KWARTET ZATERDAG 21 SEPTEMBER 1974 BUITENLAND T13/K17
Hoewel de bewoners van de bihari-kampen in Ba ngladesj het erg moeilijk hebben, wordt er toch
aandacht gegeven aan het onderwijs. Dit jongetje verlaat zojuist een koranschool. Als de kinde
ren meer dan twee dagen zonder reden afwezig zijn, verliezen zij het recht op hun plaats in de
klas.
gende reden voor de Turkse hou
ding: de zes miljoen Koerden in
Turkije zelf, het Koerdisch nationa
lisme dat in de Jaren vóór de mili
taire machtsgreep van 1971 open
lijk zijn kop opstak, toen grondig
werd onderdrukt maar nu weer
opgloeit. Als we in Diyarbakir aan
komen zijn zojuist honderden
Koerden dankzij de amnestiewet
vrijgelaten en wie we ook spre
ken, ieder, wil meteen overnieuw
beginnen, het netwerk van de orga
nisatie is klaar. Ze laten de sporen
van martelingen zien: een kale
plek in het haar, diepe littekens in
de voetzolen. Er is een tengere
jongen bij van 18, hij was toen 14;
fel spreekt hij zijn marxlstisch-le-
ninlstlsche idealen uit. 'HIJ daar is
maar een halve revolutionair, een
gewone socialist' en er wordt
hartelijk gelachen. 'Maar jullie vei
ligheid', vragen we, 'worden Jullie
niet in de gaten gehouden?' 'Na
tuurlijk, we worden gevolgd, maar
we weten onze wegen'.
'Papaver voor het volk'
Van een terrasje kijken we~ uit over
het voorplein van een moskee, als
daar een in een blinkendwit ge
waad gestoken moslimleider uit een
limousine stapt. Gelovigen, meest
oudere mannen, komen op hem toe,
kussen zijn handen, de zoom van
zijn kleed. Joelende commentaren
van boven: 'HIJ komt zeker geld
ophalen voor Mekka het is alle
maal bedrog, papaver voor het volk
dat dom gehouden moet worden'.
Die avond luisteren we, samen met
de vrolijke revolutionairen op het
dak van ons hotelletje naar de
Stem van Koerdistan. naar een ra
dioboodschap van Barzani. Zijn
woorden worden verstaan: geweldi
ge opwinding en enthousiasme.
'Laat ze daar volhouden, de vrijheid
winnen!' Eén taal, eén volk, on
danks de grenzen
Diep in het bergland van zuldoost-
Turklje, in de Bohtan, leven we
dagenlang tussen Koerdenstammen,
waar niemand zich aan het verbod
tot hef dragen van Koerdenkledlng
stoort, waar de mannen geweren
dragen, waar openlijk naar de Stem
van Koerdistan wordt geluisterd,
Barzani als de gemeenschappelijke
grote leider hoog staat aangeschre
ven. Maar hier geen revolutionaire
geestdrift, meer een natuurlijke so
lidariteit, niet geremd of afgestraft
door het Turkse gezag, dat in, dit
alleen te paard of met muilezels te
bereiken gebied toch niet effectief
te maken is. Een lid van de stam is
zojuist van verre gekomen met een
pakket Koerdische hoofddoeken, zo
als ze alleen in Iraaks Koerdistan
worden gemaakt. Is de Turkse
grens dan toch niet zo hermetisch
gesloten? 'We kennen onze wegen'.
Perzische buur
Tenslotte: Perzië, de beste buur van
Barzani met zijn eigen Koerdenbe
volking, die intensief meeleeft met
het oorlogsgebeuren aan de over
kant. Hier mag iedereen vrijelijk
naar de Stem luisteren het
wordt dan ook elke avond gedaan
en de eigen Perische radiostati
ons zenden trouwens ook Koerdi
sche nieuwsberichten uit. We wor
den overstelpt met vragen: hoe het
aan het front gaat. of Barzani goed
gezond is, wat er aan de vluchtelin
gen wordt gedaan. Maar niemand
begint over een eigen Koerdisch
streven in Perzië. Integendeel: men
vindt dat de Koerden in Irak maar
beter onder het regiem van de sjah
konden komen dan zouden ze
tenminste verlost zijn van 'die Ara
bieren'. Een gedachtengang die wel
héél ver afstaat van de politieke
opvattingen binnen Iraaks Koerdi
stan zelf.
Vereenzelvigen de Koerden in Perzië
zich zózeer met hun huidige bewind
dat ze geen nationalisme meer ken
nen? De Perzische geheime politie
bewaakt iedere Koerdische stap.
nog meer die van een vreemdeling.
Het grensverkeer met de Koerden
in Irak, de opname van de vluchte
lingen en hun bewegingsvrijheid in
Perzië is alleen mogelijk bij gedogen
van de SAVAK. Wie zijn neus
steekt in Koerdisch nationalisme in
dat land mag erop rekenen dat hij
voor een tijdje uit de circulatie
verdwijnt. De processen zijn ge
heim, de namen worden alleen door
gesmokkelde briefjes bekend. In de
laatste zes jaar zouden 115 Koerdi
sche nationalisten ter dood zijn ge
bracht: dèt dus wel.
Laatste kans
De eenheid van alle Koerden lijkt
ver weg te liggen, misschien wel
oneindig ver. Maar de massale ver
volging en discriminatie in Turkije,
het negeren van hun taal in de
Perische scholen, het werpen van
napalm op hun berghellingen in
Irak heeft het vuur van hun vrij
heidsgevoel en van hun verbonden
heid tot dusverre niet gedoofd. Nog
steeds is Barzani hun levend
symbool en voorbeeld van onblus
bare strijdlust. Inderdaad: dit is de
beslissende slag want slagen ze
er nu niet in de volle autonomie in
Irak te verkrijgen, dan is wellicht
de laatste historische kans voor de
Koerden in het Midden-Oosten ver
keken.
Dit was het derde artikel over de
strijd van de Koerden. Het eerste
en tweede verschenen respectieve
lijk op 14 en 20 september.
[ngladesj bestaat uit de delta van de grote rivie-
h van het oostelijk deel van het Indiase subconti-
nt. De bekendste van de rivieren zijn de Ganges
de Bramapoetra, die er voor gezorgd hebben dat
delta wellicht het vruchtbaarste stuk grond op
rde is.
kerken in BangladesJ, waar de
meeste protestante denominaties
met hun in totaal 100.000 leden
zijn aangesloten, neemt onder de
hulporganisaties een belangrijke
plaats in, al was het alleen al door
het feit dat via deze raad tientallen
-miljoenen dollars aan hulp ver
spreid zijn. Aan de secretaris van
deze raad, de reverend Subhas H.
Sangma vroegen wij hoeveel opge
leide krachten hij tot zijn beschik
king heeft. Dit blijken er nog geen
vijftig te zijn. Hij bevestigde ook
dat de raad eens aan onbehuisden
een bedrag van zevenhonderd taka
(ongeveer 280 gulden) heeft uitge
reikt om deze mensen in staat te
stellen hun huis te herbouwen. Aan
Genève werd toen gemeld dat er zus
en zoveel huizen waren herbouwd.
Maar wie garandeert dat de men
sen het geld ook werkelijk daarvoor
hebben besteed?
Het rode kruis van BangladesJ
heeft een walgelijke faam opge
bouwd van corruptie en arrogantie.
De voorzitter van het Bengalese
rode kruis is de trotse eigenaar van
enkel* tlentaller apotheken, waar
praktisch alles te koop is. Maar in
de kliniekjes van het rode kruis
ontbreekt verbandstof en wordt de
tuberkelbacil bestreden met aspi
rientjes.
Netten en zaden
Heeft dan niets van wat de hulpor
ganisaties doen zin? Dat zou al te
ontmoedigend zijn. Er bestaan
stukken ontwikkelingswerk, die ze
ker van waarde zijn. De christelijke
organisatie voor herstel en hulp in
BangladesJ (Corr) verkoopt vissers
boten en -netten voor gereduceerde
prijs aan groepen bengalese vissers,
die vervolgens lange tijd nagezeten
worden met informatie over hoe je
een coöperatie runt en zo. De
christelijke commissie voor ontwik
keling in BangladesJ (CCDB) is nu
reeds bezig een groot programma
voort te zetten, dat straks weer
tientallen waterpompen voor de ir
rigatie op zal leveren.
Maar een van de topmensen van de
Amerikaanse baptisten had toch
wel gelijk, toen hij zei dat de hulp
organisaties, die zich beperken tot
voedselhulp en medische zorg in de
steden nu al werken om straks
weer hulp voor de tienduizenden
bedelaars te moeten vragen. 'Wie
niet in staat is om daar te zijn,
waar de werkelijke nood is, op het
platteland, kan het land beter maar
snel verlaten', zei Carl Ryther. 'Dan
worden de bengalezen verlost van
de neokoloniale hulpgevers en kun
nen zij hun zaakjes zelf op orde
brengen. Dat kunnen de mensen in
BangladesJ best'.
het letterlijk onparlementaire
Ba'ath-bewind, dat nog steeds be
gerige ogen slaat op de olie van het
microstaatje aan de zuidgrens.
Hoever die sympathie precies gaat
is niet bekend, wél dat Barzani soms
over verrassend ruime geldmiddelen
beschikt. Het is overigens opvallend
dat de herhaalde oproepen van Irak
bij de Arabische Liga zelfs niet met
een gratis sympathiebetuiging van
die zijde zijn beantwoord. Irak lijkt
vrijwel geïsoleerd te staan in de
Arabische wereld ook Syrië met
zijn Ba'ath-regering houdt zich
kennelijk afzijdig van het conflict.
Uit Egypte worden geheime bemid
delingspogingen gemeld: zou presi
dent Sadat de rol van eertijds Nas
ser, sympathisant met de Koerdi
sche beweging, gaan overnemen?
Als Sadat de invloed die de Sowjet-
Unie via Irak in het Midden-Oos
ten uitoefent wil terugdringen kan
hij rekenen op westelijke steun, op
vele Arabische vrienden en natuur
lijk op Perzië, dat met zorg de bewa
peningswedloop rondom de Perzi
sche Golf gadeslaat en zijn bu
ren met hun respectieve 'Big Bro
thers' alleen maar telkens een stap
vóór wil zijn.
Turkse belangen
Wonderlijk: het lijkt wel alsof Tur
kije nog het meest de Iraqi in de
kaart wil spelen. Waarom worden de
grenzen, na eerst te zijn openge
steld voor enkele honderden vluch
telingen uit Koerdistan, daarna
hermetisch gesloten, de vluchtelin
gen zelfs teruggestuurd? Er zijn na
tuurlijk parallel-lopende olie- en
gasbelangen: een olieleidingproject
van Kirkoek naar de Middellandse
Zee bij Iskenderun, waardoor Jaar
lijks 25 miljoen ton moet worden
gepompt, en een geplande gaslei
ding van Kirkoek naar Batman in
het Turkse winningsgebied. Maar er
is méér: de Turkse regering kan
voor haar Cyprus-plannen de stem
van Irak in de Veiligheidsraad niet
missenDe Koerden zijn weer
eens de speelbal in het wereldspel
van machten en belangen.
Er is natuurlijk nog een dieperlig-
sel verkrijgbaar werd in de honger-
periode. Deze hebben niet alleen
gezorgd voor een gigantische bevol
kingsexplosie, maar verzwakken bo
vendien het volk van BangladesJ.
'De voedselhulp maakt van de men
sen in dit land. die intelligent zijn
en niet meer zullen doen dan strikt
noodzakelijk, slappe bedelaars'. Dit
zegt de Frans-Canadese pater Pier
re l'Abbé, een man die zo lang in
Bangladesj woont dat hij beter
bengali dan frans of engels spreekt.
Father l'Abbé is directeur van de
christelijke organisatie voor herstel
en hulp in Bangladesj. een organi
satie die veel samenwerkt met Ca
ritas Internationalis. Father l'Abbé
vreest dat Dacca wel eens een soort
oost-bengaals Calcutta zou kunnen
worden. 'De mensen die op het
platteland in de zwakste positie
verkeren, landloze boeren en de
bezitters van de laagste gebieden,
worden door de voedselultreikingen
naar de stedelijke gebieden gezo
gen. Daar bevolken zij de stations,
parken, portieken en openbare ge
bouwen in de hoop dat zij als
bedelaars bij kunnen verdienen'.
Father l'Abbé geeft toe dat in de
komende hongersnood talrijke
mensen de dood zullen vinden.
'Maar tenzij wij bereid zijn deze
mensen voor de komende tientallen
jaren in de stad te onderhouden, is
het onverantwoord hen voor korte
tijd naar Dacca te lokken en hen
daarna aan hun lot. over te laten'.
De hulp die Corr verleent omvat
dan ook vrijwel geen voedselhulp.
Wel doet father l'Abbé alles om de
boeren van nieuw zaaigoed te voor
zien.
'Aan zinvolle hulp voor Bangladesj
moet in de eerste plaats de eis
gesteld worden dat die is aangepast
aan dit heel bijzondere land', zegt
father l'Abbé. De hulp moet de
mensen weerbaar en niet 'afhanke
lijk maken. Hulp moet de leven
omstandigheden op het platteland
zo verbeteren, dat de mensen daar
blijven, waar zij de middelen bij de
hand hebben om zichzelf te helpen
en op deze manier hun zelfrespect
te bewaren'. Helaas voldoen maar
weinig hulporganisaties aan deze
elementaire eisen.
Er opereren in Bangladesj op dit
moment volgens eigen opgave tach
tig hulporganisaties. Onder deze
groepen zijn de Nederlandse vrij
willigers, de landelijke raad van
kerken van Bangladesj, het rode
kruis, de baptisten, het leger des
heils, de christelijke commissie
voor ontwikkeling van Bangladesj,
de christelijke organisatie voor
hulp en herstel, de David Living
stone stichting, de Ford-foundati
on, de Ghandi vredesstichting, het
internationaal kinderfonds, de
mennonieten, moeder Theresa, de
quakers, het red-de-kinderen-fonds,
de zevende-dags-adventisten, terre
des hommes. Oom Eriks kinderhulp,
de Unicef, de wereldbank en ga zo
maar door.
Een van de leiders van zo'n hulpor
ganisatie zei ons dat het net gieren
zijn, die meteen van de partij zijn
zodra er ergens een lijkenlucht
hangt. Deze man zei dit omdat de
overgrote meerderheid van de hulp
organisaties te beroerd is om zich
wezenlijk met de problemen van
Bangladesj bezig te houden. W.j
hebben dit bevestigd gezien in een
vergadering van de 'volags' (volun
tary agencies, particuliere organisa
ties) ten huize van een var. de
Amerikaanse leiders van zo'n hulp
industrie. Er zaten een kleine
twintig mensen van verschillende
nationaliteiten bijeen, wel allen af
komstig uit West-Europa of Noord-
Amerika, op een man na. een arts
uit een Aziatisch land. Eerst ont
stond een levendige ruilhandel in
hulpgoederen, waar op zichzelf
niets tegen in te brengen is. Na de
beurs ontspon zich echter een ge
sprek hoe men zo weinig mogelijk
kan toegeven aan de spastische po
gingen van de regering van Bang
ladesj om een greep te krijgen op
de chaotische wereld van de 'vo
lags'. De regering had te kennen
gegeven dat zij ten minste via we
kelijkse rapporten op de hoogte wil
blijven van de activiteiten van de
organisaties. Maar de meeste aan
wezigen vonden dat overbodige
moeite.
Een van de aanwezigen, ik meen
mij te herinneren dat het een man
van de Amerikaanse quakers was,
stelde voor te komen tot een coör
dinerende koepelorganisatie, die de
regering onder druk zou kunnen
zetten, als zij een van de hulporga
nisaties het land uit zou willen
zetten. Toen zwegen de aanwezigen.
De vergadering was ten einde.
Dezelfde man, die o ns eerst iets
had gezegd over de gieren van de
hulp, vertelde ons van de gewoonte
van de hulpverleners om elkaar zo
veel mogelijk representatieve 'pro
jecten' af te troggelen. 'Ze gunnen
elkaar het licht in de ogen niet', zei
de man, die al meer dan tien jaar
in andere landen ontwikkelings
werk heeft gedaan. De raad van
n geliefde woonde in Diyarbakir, in Turkije,
[n hij aan de poort van de grens klopte die
aks Koerdistan van Turks Koerdistan geschei-
i houdt, en een kus van zijn geliefde verwachtte,
spuwde een man met zwarte laarzen aan in
gezicht, omdat hij een Koerd was'.
met
eeds
lange, getrokken uithalen heeft
Hussein voor ons een gedicht
ledragenTwee lessen voor
kinaeren, door een onbekend
llsch dichter. Zo jammerlijk
eld is Koerdistan, verdeeld
vijf staten. In Turkije wonen
schatting 6 miljoen Koerden
ak 2,5 miljoen, in Perzië zeker
veel, in Syrië 500.000 en vlak
de Sowj et-grens nog enkele
erddulzenden meer. Een volk
tenminste 12 miljoen zielen is
kleinigheid in Midden-Oos-
viermaal het volk van Israël,
lal Jordanië. Het is een volk
ijn eigen taal heeft, zijn eigen
ur, gewoonten en gebruiken,
geen eigen land. Een volk dat
herkomst zoekt bij de Meden,
i 612 v. Chr. met de Babylo-
Ninevé verdelgden en zich In
ir Martin Pool
Jege Assyrische gebied gingen
xen. Maar een volk dat nooit
jeke eenheid heeft gekend.
Grieken, Romeinen, Byzan-
Arabieren zijn door het
fen-Oosten getrokken en heb-
6r hun cultuur gebracht. Maar
bergen waar de Koerdische
[den hun vee weidden kwamen
5 minst: die waren nauwelijks
Jnkelijk en economisch niet
"ssant. Alleen de Arabieren, in
lekeringsijver, brachten er de
en daarmee een opgang
-de islamitische cultuur. Maar
f zijn de Koerden zich Arabie-
laan voelen, of Turken dan wel
ffi. In weerwil van hun ver
heid het Koerdengebied
Opgesplitst in kleine bergrijkjes
brstendommetjes onder opper-
van de khalief, later de sul-
en de sjah bleven ze zich
(volk apart beschouwen, alle
bn door. Zestig jaar geleden
jef een Britse majoor, op ver-
pigstocht door Koerdistan:
[trots staat een Koerd op en
[al naar zijn dialect: 'az Kur-
of 'min Kurdim': ik ben
[gen taal is voor de Koerden
J an de belangrijkste tekenen
»un Koerd-zijn. Weliswaar zijn
er verschillende dialecten in het
noorden en het zuiden, maar met
enige moeite kan een Turkse Koerd
een man uit §uleimani in Irak
verstaan, zoals een Noord-Neder
lander een Vlaming begrijpt.
De Koerden voelen zich een volk
apart, dat is zeker maar ze koes
teren geen racistische vooroordelen.
Geïnspireerde etnologen hebben
hun wel een arisch etiket willen
opplakken, alsof ze even 'raszuiver'
zouden zijn als de 'zuivere' Germa
nen. Maar het Midden-Oosten is
een mengvat van rassen, alles is er
door elkaar geklutst en typische
raskenmerken zijn er voor de Tur
ken en de Perzen al nauwelijks te
vinden, laat staan voor de Koerden
in hun midden. Ook nu willen de
Koerden In Irak tot alle prijs voor
komen dat er een rassen- of zelfs
maar volkeren-tegenstelling met de
Arabieren wordt geschapen. Dr.
Mahmud Osman, scherpzinnig in
tellectueel aan het hoofd van het
Koerdische bestuursapparaat, zegt
nog eens nadrukkelijk dat de Koer
den tegen het regiem in Bagdad
vechten, tegen de dictatoriale
Ba'ath-regering met haar fascisti
sche methoden niet tegen de
Arabieren in Irak. 'Er mag geen
anti-arabisme groeien, dat zou fa
taal zijn voor de toekomst, want
wij moeten, als straks Koerdistan
volledige autonomie krijgt, met de
Arabieren in Irak samen verder le
ven'.
Ook de Ba'ath-regering spreekt ln
naam nog steeds over het 'broeder
volk der Koerden', maar in de
praktijk wordt iedere Koerd gewan
trouwd. zelfs als hij als 'huurling'
In het Iraakse leger meevecht tegen
Barzani's pesj-mergapartlsanen. Het
zijn er, naar schatting van de
Koerdische staf zelf. zesduizend,
naast nog duizenden gehuurde Ara
bische soldaten, en ze krijgen 40
dinar per maand: de voor Irak
enorme som van ruim 360 gulden.
Een gewone Iraakse soldaat krijgt
maar 4.2 dinar aan maandsoldij.
een pesj'-merga niets maar hij
weet dat zijn vrouw en kinderen, of
die thuis zijn of ondergebracht in
een vluchtelingenkamp, door de
Partij worden onderhouden.
De 'djash', gehuurde 'ezelsveulens',
zijn de nachtmerrie van de vrije
Koerden. Voor veel geld zijn ze
bereid alles te doen en geld
Ier de bodem van Bangladesj zit
vijftienhonderd meter vruchtba-
:lel en löss. Het klimaat van het
is zeer gunstig. Het is er nooit
varm of te koud voor de plan-
;roei. Het enige is de jaarlijks
gkerende overstroming, wan-
r het smeltwater uit de Himala-
ich voegt bij het regenwater uit
im. De bevolking van Bangla-
heeft zich door de eeuwen
helemaal ingesteld op het sei-
van de vloed. De rijst wordt
half juli binnengehaald, de
en waarop de huizen staan
den wat opgehoogd en de boten
ien in conditie gebracht. Dan
t het water, als een kameraad,
r men zich op heeft ingesteld.
or Aldert Schipper
is wel lastig, maar hij brengt
r nieuwe leven. Als het water in
augustus zakt, ligt daar weer
nieuwe laagje klei en löss,
rop de paddi groeit. De tijd van
^loed is een gedwongen rustpe-
Daarna heeft de boer in
(gladesj weer zin om er aan te
i staan. Hij kromt zijn rug in
jawa, spoort zijn waterbuffel tot
j dagelijks werk aan en werkt
de vloed van het volgend
hem weer tot een periode van
en inkeer dwingt. Zo is dat
gegaan. Het leidde tot een
van evenwicht, poezië en
aan de krachten van de
Ook grotere overstromin-
zoals de .huidige, periodiek
hebben dat leven van
niet kunnen verstoren,
van Bangladesj, of, zoals
vroeger heette, Oost-Ben
zijn door hun natuurlijke
geworden tot een sterk,
volk, dat gebruik maakt
voordelen van de natuur en
heeft aangepast aan de na-
beperkingen.
jaren werden afgewisseld
waarin ziektes of
toesloegen. De boer
dat dit altijd zo geweest was
wel zo zou blijven. Totdat
westerse medische verzor-
beschikbaar kwam en er voed
hebben de Irakezen met hun olie
bronnen in overvloed. Een huurling
vertelde ons dat zijn groep 12.000
dinar was aangeboden om een be
paalde heuvel te veroveren, maar
hij was door pesj-merga's verrast
en gevangen genomen. 'De huurlin
gen worden in andere kampen ge
zet dan de Arabische soldaten.
'Kunnen we ze bezoeken?', 'Het zijn
verraders, bezoek is niet nodig'.
Arabische schroom
De tegenstellingen lijken dieper te
liggen tussen Koerden onderling
dan tussen Koerden en Arabieren.
Over de 'volksgenoten' die een mi
nisterspost in de huidige Iraakse
regering hebben aanvaard, over de
zestig Koerdische leden van het
door President Bakr van Irak in
het leven geroepen Koerdische
'schljn-parlement' wordt met diepe
minachting gesproken: een onbe
duidende groep.
Het is politiek gezien alleen maar
een voordeel voor Barzani en de
zijnen als er goede Arabisch-Koer-
disChe betrekkingen blijven be
staan. Nu wordt er nog steeds elke
vrijdag in de moskeeën van Saoedi-
Arabië voor de Koerden een gebed
naar de hemel opgezonden: dat ze
hun ongelovige Ba'ath-tegenstan-
ders, bondgenoten van de commu
nisten en de Sowjets, mogen ver
slaan. En ook in het democratische
Koeweit bestaat veel sympathie
voor de Koerdische beweging tegen
In het ongenaakbare bergland van Zuidoost-Turkye kunnen de
Koerden ongestraft zichzelf zijn.
