Openlijke acties voor
godsdienstvrijheid
in Roemenië verwacht
i
Een leven lang als klankbord
van Karl Barth
Ernst Wilm: situatie
drie van Breda
onmenselijk geacht
Kerken Nrd.-Europa
helpen Bangladesj
VJ
fllslllsAll
Vandaag
w
l
Beroepingswerk
Zendingsconferentie
in Kaapstad in 1976
Financiële actie van
inwendige zending
'Merijntje' legt hoeksteen
voor A. M. de Jong-huis
V
Trouw
Kwartet
In memoriam Eduard Thurneysen
Nieuwe boeken
TROUW KWARTET DONDERDAG 5 SEPTEMBER 1974
KERK/BINNENLAND T2/K2 tR'
BOEKAREST In Roemenië wordt de geest onder christenen vaardig om openlijk actie te voeren
terwille van meer godsdienstvrijheid. Dat blijkt uit recente ontwikkelingen. Al meerdere malen
heeft president Ceaucescu officieel verklaard dat de regering godsdienstvrijheid zal gedogen, mits de
gelovigen er maar voor zorgen dat ze daarmee niet in conflict komen met de wetten van het land.
Zo staat het ook in de Roemeense grondwet.
Nu is de praktijk daar helemaal
nog niet mee in overeenstemming.
Zo is het aantal godsdienstoefenin
gen aan beperkingen onderhevig, al
werden er onlangs weer meer aan
bijvoorbeeld de baptisten toegestaan.
Hetzelfde is het geval met het aan
tal studenten aan seminaries, waar
over eveneens het ministerie van
cultuur moet beslissen (ook dat
aan tal is pas verhoogd). Zo zijn er
nog andere voorbeelden te noemen.
Maar goed. de ontwikkeling is in
elk geval positief.
Een versnelling van dat proces lijkt
bereikt te kunnen worden, als de
gelovigen daarvoor in actie durven
komen, zo meldt het 'Studiecen
trum Inzake religie en communis
me' uit het Engelse Kent. een zeer
betrouwbaar researchinstituut met
veel connecties in Oost-Europa. En
het illustreert dit met de volgende
gebeurtenissen, die zich van mei
tot en met augustus in Roemenië
hebben afgespeeld.
Christenreis
Op een avond, eind mei van dit
jaar. vervoegde zich een christen,
een buitenlander die als toerist in
Roemenië was. ten huize van de
voorganger van een Pinksterge
meente ln Boekarest, een zekere
Vasile Rascol. Hij bood hem vier
koffers met bijbels en christelijke
boeken aan zoals 'Een christen-
reis.van Bunyan en 'Vrede met
God' van Billy Graham, die in dank
werden aanvaard.
Nog diezelfde avond kwam een
Roemeens christen uit Braila een
deel van de geschonken boeken ha
len. waarmee hij naar deze stad
reisde. Bij een politiecontrole in de
trein moest de man mee. Zijn voor
raad werd in beslag genomen, hij
werd scherp verhoord en noemde
de naam van Rascol. die werd ge
arresteerd.
Het kwam tot een proces tegen
Rascol. waarbij vele christenen op
de publieke tribune zaten. Rascol
mocht geen eigen advocaat kiezen:
hij weigerde er een van de staat.
Na een half uur trok de rechtbank
zich in geheime zitting terug om
een vonnis te vellen, zulks in te
genstelling met de normale gang
van zaken. De publieke tribune was
daardoor geschokt en trachtte voor
een deel toegang tot de rechters te
krijgen om te protesteren. De poli
tie verwijderde daarop de mensen.
Rascol werd tot twee jaar veroor-
Ds. Josif Ton
deeld. de maximum straf voor het
ontvangen en distribueren van boe
ken buiten de officiële kanalen om.
Z staat het namelijk in een nieu
we perswet van april 1974.
Maar een aantal vooraanstaande
christenen, bang dat deze wet zal
worden aangegrepen als een nieuw
middel om in religieus opzicht een
dubbelzinnige politiek voort te zet
ten, schreef een protestmemoran
dum aan de hoogste rechterlijke
macht en aan het hoogste college
van staat. Daarin werd uiteengezet
hoezeer deze gang van zaken in
strijd is met de presidentiële belof
te van godsdienstvrijheid, met de
grondwet, met bepaalde artikelen
uit de verklaring van de rechten
van de mens. aangenomen door de
Verenigde Naties.
Beklemtoond werd, dat de bijbel en
de andere boeken officieel in Roe
menië toegelaten zijn en voor
christenen onontbeerlijk geestelijk
voedsel betekenen: dat ze ook in
Roemenië zelf worden gedrukt 'en
al jarenlang door toeristen mogen
worden meegenomen, dan wel van
uit het buitenland naar Chris
tenen in Roemenië mogen wor
den verstuurd. Protest werd aange
tekend dat de nieuwe perswet nu zo
werd uitgelegd dat een veroordeling
van Rascol kon volgen. Het memo
randum eindigde aldus: 'Wij ver
zoeken u dit alles te overwegen en
de veroordeling van Vasile Rascol
ongedaan te maken. Mocht het
onnis toch worden uitgevoerd, dan
verzoeken wij .u ons te beschouwen
als 'schuldig aan dezelfde'misdaad'
en ons onder dezelfde aanklacht te
stellen als Vasile Rascol'.
Dit moedig schrijven bewijst, zo
constateert het 'Studiecentrum in
zake religie en communisme', dat
onder christenen in Roemenië de
gedachte veld wint: we moeten
openlijk durven protesteren om
godsdienstvrijheid ook metterdaad
te kunnen bevorderen. Daarbij vol
gen ze het Russisch model van
mensen als Sacharov. Levitin, Solz-
jenitsin en anderen. Het blijkt ver
der dat ze kracht putten uit de
wetenschap dat mensen en vooral
massamedia in het westen bereid
zijn hen te steunen bij het aldus
strijden voor hun rechten.
Doorbraak
Dat is een hele gedachtendoorbraak
als overwogen wordt dat nog geen
jaar geleden Roemeense christenen
daar absoluut geen heil in zagen,
moe als ze waren van hun vruchte
loze pogingen voor hun klachten
bij lagere rechters en de staatsbu
reaucratie gehoor te vinden. Maar
ze vatten moed door de internatio
nale betrokkenheid van president
Ceausescu en zijn voortdurende
verzekeringen van volledige gods
dienstvrijheid. Het ging er daarna
om hoe de president met hun
klachten te bereiken. Welnu: de
kortste weg blijkt die via het bui
tenland te zijn. wanneer daar acti
viteiten als die van de memoran
dum-schrijvers bekend worden.
In dit verband kan ook herinnerd
worden aan wat dominee Josif Ton.
baptisten-predikant in Boekarest
deed. waarover onlangs onze redac
teur Aldert Schipper na zijn bezoek
aan Roemenië schreef. Ton ver
kreeg opheffing van een aantal be
perkingen die zijn kerk door het
ministerie van cultuur waren opge
legd. door eveneens te protesteren
en daarvan mededeling aan het
buitenland te doen. De vrees bij
vele medechristenen in Roemenië
voor represailles werd na deze actie
niet bewaarheid. Integendeel, de
concessies kwamen af
Daarom zijn er nu méér Roemeense
christenen hoewel er toch altijd
nog een beduidend aantal blijft dat
zijn hart vasthoudt die geloven
dat de Roemeense overheid in de
zaak Vasile Rascol tot een gunstige
beslissing zal komen. En in het
algemeen: dat als er maar velen
hun stem verheffen de godsdienst
vrijheid in Roemenië stap voor stap
ook werkelijk bereikt zal worden.
Dominee José Goncalves uit Portu
gal (midden) is tijdens een bijeen
komst van de raad van de Europese
baptistenfederatie te Stabekk
(Noorwegen) gekozen tot voorzitter
van deze federatie. Vice-voorzltter
werd dominee Aleksei Bitsjkof
(rechts) uit Moskou, algemeen se
cretaris van de Russische baptisten
unie. Zij worden hier gelukgewenst
door de Zwitser dr. Claus Meister,
de aftredende voorzitter. De Euro
pese federatie omvat ruim een mil
joen baptisten.
Van een onzer verslaggevers
ESPELKAMP —Een 'schandaal', waarover niet langer gezwegen
mag worden. Zo betitelt de oud-praeses van de evangelische kerk
van Westfalen Ernst Wilm de toestand van de 'drie van Breda',
de nog gevangen zittende oorlogsmisdadigers Fischer, Aus der
Fünten en Kotalla.
gingen het niet aandurft, de hier al
lang nodige beslissingen te nemen.
Ook stelt hij hen schuldig, die we
gens geleden offers gevangenschap
tot de dood eisen. Zij dienen zich
volgens Wilm met grote ernst af te
vragen, hoe ver zij met deze eis
door haat, wraak en vergelding ge
dreven worden en daarbij zelf on
menselijk worden.
Over de 66-jarige Kotalla schrijft
Wilm: 'Daar zit deze gevangene
verlamd in zijn ziekencel en volle
dig geïsoleerd. Wel is die cel hygië
nisch en smetteloos, maar naar bui
ten kijken is onmogelijk, want de
matglazen ramen zitten helemaal
bovenaan en de gevangene kan
zich maar moeilijk bewegen en
komt niet bij het raam'.
Kotalla wordt door het gevangenis-
In een verslag, dat hij nu gepubli
ceerd heeft, over zijn laatste bezoek
aan de drie .midden juli, schrijft
Wilm over een 'onmenselijke straf
voltrekking' die niemand meer kan
verantwoorden.
Bij de beschrijving van de situatie
van de deels verlamde Kotalla, die
sinds hij een beroerte heeft gehad
in het gevangenisziekenhuis in
Scheveningen verblijft, spreekt
Wilm van 'de duistere middeleeu
wen' en trekt hij parallelen met de
Zuidvietnamese. Indonesische of
Siberische strafkampen.
Politiek
Wilm verwijt de Nederlandse rege
ring. dat zij uit politieke overwe-
AMSTERDAM Hulporganisaties van kerken in zes Noord-Euro-
pese landen, waaronder Nederland, hebben besloten voor de ko
mende zes maanden ruim zestien miljoen gulden beschikbaar te
stellen voor hulp in Bangladesj.
UIT
VAN LEZERS
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
de schrijver vermeld.
DEN HAAG Staatssecretaris
Klein heeft ingegrepen met maat
regelen om eerstejaarsstudenten die
een ontoereikende vooropleiding
hebben, niet langer in onzekerheid
te laten. Wie een rijksstudietoelage
krijgt kan ook een extra tegemoet
koming krijgen in de extra studie
kosten voor aanvullende opleiding.
Deze hulp zal negenhonderdduizend
mensen in Bangladesj ten goede
komen. Zij zal voor een belangrijk
deel bestaan in extra voeding, kle
ding. zaad en pootgoed en bijstand
ten behoeve van de huizenbouw. De
nodige maatregelen zijn genomen
om te verzekeren, dat de hulpverle
ning via de hulporganisaties ter
plaatse rechtstreeks aan de slacht
offers ten goede komt.
De kerken in Bengladesj hebben
een dringende oproep gedaan om
onmiddellijk toezending van ma-
dicijnen tegen diarrhee. dysenterie,
schurft en grote hoeveelheden anti
biotica en multivitaminetabletten.
Ter voorkoming van hongersnood,
die zal optreden wanneer deze
maand niet kan worden gezaaid,
wordt met spoed grote hoeveelhe
den zaad- en pootgoed gevraagd, te
weten rijst, tarwe, peulvruchten,
zoete aardappelen, oliezaadgewas-
BAARN^ De volgende zendings
conferentie van de gereformeerde
oecumenische synode zal van 2 tot
6 augustus 1976 in Kaapstad wor
den gehouden. Thema van de con
ferentie zal zijn de training van de
jonge kerken tot zending. De con
ferentie zal zich niet alleen bezin
nen op de opleiding van predikan
ten, maar ook op de kadertraining
van gemeenteleden. De referaten
zullen van te voren aan de deelne
mers worden toegezonden.
sen en mosterdzaad.
Vliegtuigen met hulpgoederen van
de kerken zijn deze week vertrok
ken uit Genève, Kopenhagen, Oslo
Bremen en Luxemburg. Zij hadden
aan boord 402.000 doses anticholera
vaccin, kleding, dekzeilen, babyvoe
ding. melkpoeder, tenten, dekens
en waterontsmettingsstof.
In Nederland wordt voor Bangla
desj nauw samengewerkt door de
stichting oecumenische hulp. het
hervormd werelddiakonaat. het ge
reformeerd werelddiakonaat en de
r.k. stichting 'Mensen in nood'.
AMERSFOORT De hervormde
bond voor inwendige zending op
gereformeerde grondslag (IZB)
gaat volgend voorjaar een financië
le actie houden onder de naam
'Noodzaak'.
De IZB, die volgend jaar veertig
jaar bestaat, richt de aandacht de
laatste tijd sterk op de grote ste
den. Het aantal evangelisten in
dienst van de bond is gestegen van
zes in 1970 tot elf in 1974. terwijl
er besprekingen zijn over de aan
stelling van nog vier evangelisten.
Aan kerkereaden is gevraagd, in
het voorjaar, zo mogelijk op 23
februari, een extra collecte te hou
den voor dit werk. Er zal ook wor
den geprobeerd nieuwe leden te
winnen en een bedrag aan giften
binnen te krijgen. Men streeft naar
een opbrengst van 200.000 gulden.
personeel goed verzorgd. Maar voor
zijn genezing wordt zo goed als
niets gedaan. Hij krijgt geen bewe
gingstherapie voor zijn verlamde
arm en been. Ook zijn er geen
medische aanwijzingen voor thera
peutische behandeling. Wel mag
Kotalla af en toe bezoek krijgen,
maar hij kan zich haast niet ver
staanbaar maken als gevolg van
een spraakverlamming.
Letterlijk schrijft Wilm: 'Hij kan
alleen nog maar dood gaan en er
zijn serieuze mensen in Holland die
zeggen: Hij zal ook in de gevange
nis dood gaan - ja, hij moet daar
doodgaan'.
Inmiddels heeft Wilm antwoord ge
kregen op de brief, die hij decem
ber vorig jaar over deze zaak aan
minister van Agt schreef. Volgens
Wilm geeft dit antwoord, weinig
hoop, dat de drie vrijgelaten wor
den.
Wilm, die thans 73 jaar is. heeft in
de jaren 1933-1945 als dominee in
Westfalen een vooraanstaande
plaats ingenomen in de Duitse
kerkstrijd tegen het nationaal-soci-
alisme. Hij zat drie jaar in het
concentratiekamp Dachau. Hij be
hoorde tot degenen, die na de oor
log gestalte gaven aan de evangeli
sche kerk in Duitsland. Twintig
jaar was hij praeses van de kerk in
Westfalen. Hij was stichter en en
kele jaren voorzitter van de Euro
pese kerkenconferentie en een van
de pioniers van de Duitse actie
'Sühnezeichen'.
Van onze correspondente
NIEUW VOSSEMEER Jan Lig-
thart. de Merijntje-figuur uit de
VARA T V-serie Merijntje Gij zen's
jeugd, zal op zaterdag 7 september
de hoeksteen leggen van het A. M.
de Jong-huis in Nieuw Vossemeer.
In het huis zal een permanente
expositie worden gehouden over
tijd en persoon van A. M. de Jong,
de schrijver van de Merijntje Gij-
zen-cyclus, die in de oorlog werd
gefusilleerd.
HET VAN DER STOELPLEIN
Het moet niet alleen voor minister
van der Stoel, maar ook voor veel
van zijn medestanders in het de-
mokritiseringsstreven ten aanzien
van bepaalde europese staten een
hartverwarmende zaak geweest zijn
zoals de minister in Athene ont
vangen is. Er werd zelfs een plein
naar hem genoemd. Terecht onzes
inziens. Van der Stoel heeft onder
het in de waagschaal stellen van
zijn populariteit de griekse zaak in
Europa bevorderd, het opgenomen
voor de ballingen en de generaals
duidelijk laten weten hoe weinig
wij hier van hun escapades gediend
waren. Dat heeft het griekse volk
op grootse wijze gehonoreerd. Dat
is ons bovendien niet vaak overko-
men met een minister van buiten
landse zaken. Nog niet zo lang ge
leden kon men geluiden horen die
kritiek uitoefenden op de zoge
naamde bemoeizucht van onze bui
tenlandse politicus. Mensen die in
het betreffende land het hart op de
rechte plaats dragen hebben van
der Stoels bemoeiingen niet alszo-
danig ervaren. Zo min als de inwo
ners van de voormalige Portugese
koloniën het als bemoeizucht zullen
hebben ervaren toen nederlandse
politici hun landen bezochten, nota
namen van hun lijden en, terugge
keerd. protesten verzonden aan de
Portugese regering. Precies zo die
nen volken met elkaar om te gaan.
Het heeft geen enkele zin om te
verklaren dat men daar ter plaatse
heus wel zal weten hoe men de
problemen moet aanpakken. Het
tegendeel is duidelijk gebleken. Die
mening koesteren velen trouwens
in geen enkel opzicht ten aanziën
van landen achter het ijzeren gor
dijn. En ze hebben nog gelijk ook.
Wanneer onze kritiek dezelfde uit
zichten bood als in bovengenoem
de landen zou die kritiek ook zeker
met groter kracht uitgesproken
worden Tenslotte waren Grieken
land en Portugal (en behoort
Spanje tot de) 'christelijke landen.
En zo zijn er meer. Dat de dialoog
met d e7£ landen op gang moét
blijven is duidelijk Totdat er mis
schien een Schakel-boulevard in
Leningrad en een Verkuyl-allee in
Johannesbux-g uitkomt.
U
ie
di
D<
W
NED. HERV. KERK
Bede
Als de heer Aantjes zo juichen zal
indien de bede weer zal worden
opgenomen, waarom dan dit ver
zoek niet mede ondertekend met de
CHU? Indien de wens van velen
niet wordt ingewilligd, laat mr.
Aantjes zich dan op prinsjesdag
opstellen als ware hij met zak en
as bekleed, treurende als een stille
getuige. Dan is hij vrij van een
door hem genoemd 'partij politiek
decorum'. Mr. Aantjes is toch de
vertegenwoordiger van het CDA?
Amsterdam
mevr. J. Hetema-Werkman
Vredeling (8)
Al is minister Vredeling buiten zijn
boekje gegaan, het erge is. dat hij
gelijk heeft. Aan hem zal het niet
liggen wanneer we bij een nieuwe
oorlogsdreiging er net zo voorstaan
als in 1940. Vredelings gedicht in
het interview over de afwezigheid
van God vind ik ronduit indruk
wekkend. Mijn petje af voor de
predikant of priester die daartegen
een geruststellende preek kan ma
ken.
Amsterdam
mevr. V. A. L. Lassing
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christe iike Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor: NZ Voor
burgwal 280, Postbus
859, A'dam. Telefoon
020-22 03 83. Postgiro:
26 92 74. Bank: Neo.
Midd. Bank (rek nr.
69 73 60 768). Gem giro
X 500.
Jeruzalem
In Tr/Kw van 2 sept. protesteerde
ds Van der Schoot tegen de uitla
tingen van een aantal geestelijke
leidsleiden. die het Israëlisch beleid
tav. niet-joods Jeruzalem afschil
derden met termen al? 'uitroeiing'
en 'vernietiging'. Inderdaad nogal
erg fors uitgedrukt. Ongetwijfeld
vindt er in Jeruzalem, zoals in de
overige bezette gebieden, politieke
onderdrukking van de Palestijnen
plaats, maar onderdrukking is nog
geen uitroeiing. Het is jammer, dat
ds Van der Schoot zich schuldig
maakt aan zeker even ernstige
overdrijving. Wat historische noti-
tes: De vroegere joodse wijk van.
oud-Jeruzalem is tijdens de gevech
ten van 1948 door de joodse Haga-
nah en het Ai-abisch Legioen van
Trans-Jordanië beide verwoest: Te
genover de Jordaanse schending
van joodse graven op de Olijfberg
staat de Israëlische schending van
christelijke kerken en kerhoven op
de berg Sion: 'Hoeveel joden zijn
aan de slachting ontkomen?' roept
de briefschrijver uit. Welke slach
ting? Na de inname van de joodse
wijk van oud-Jeruzalem gedroeg
het Arabisch Legioen zich op een
wijze die door neutralen en zelfs
Zionisten 'bewonderenswaardig' en
'voorbeeldig' is genoemd.
Utrecht
A. W. v.d. Kooij
Kerkdienst
In Tr/Kw van 31 aug. schrijft dr. J.
J. Buskes. dat hij jonkeer De Geer
de eerste de beste zondag na diens
terugkeer uit Londen onder zijn
gehoor had in een kerdienst in
Den Haag en dat hij toen gebeden
heeft 'voor onze koningin en haar
terugkeer en voor onze regering,
voorzover hier niet tegenwoordig'.
Ik ben zo vrij op te merken, dat dr.
Buskes daarmee een grote blunder
heeft begaan, waar jhr. De Geer
zijn karakter kennende zich te
recht groen en geel aan geërgerd
zal hebben. Hoe komt dr. Buskes
erbij, dat er een lid van de Neder
landse regering in de bewuste kerk
dienst aanwezig was? Er was hele
maal geen Nederlands minister in
de persoon van jhr. De Geer aan
wezig. Liep ds. Buskes zoveel bij het
nieuws achter, dat hij niet wist. dat
jhr. De Geer i:i september 1940 als
minister-president was afgetreden
en sindsdien niet meer tot de rege
ring behoorde, terwijl jhr. De Geer
pas naar Nederland terugkeerde in
februari 1941? Voorzover dr. Buskes
het ook nu nog niet mocht weten:
jhr. De Geer zat op die bewuste
zondag als ambteloos burger én als
christen in de kerk.
Maarssen
Yge Visser
door dr. A. Dekker
Opnieuw is aan de kleine rij van nog levende klassieken uit de theologie een kleurrijke figuur ont
vallen. Vorige week overleed en werd in Bazel zonder veel ruchtbaarheid begraven: prof. dr. Eduard
Thurneysen, predikant en bijzonder hoogleraar aan de universiteit van die stad.
Bedankt voor Boven-Hardixixveld:
C. Evers te Leerbroek.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Bunschoten-Spaken
burg: J. P. Hörchner te Rotterdam.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Eemdijk: G. A. Snip
kand. te Groningen.
Bedankt: voor Burlington (Can.) en
voor Launceston (Austr.), Cl. Stam
te Lageslag.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Dordrecht C. P. van
Zonneveld te Leerdam.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Rotterdam C..: drs A.
Vergunst te Veen.
Zijn naam blijft onverbrekelijk
verbonden aan die van zijn vriend
voor het leven: Karl Barth. Thur
neysen was letterlijk diens eerste
en laatste gesprekspartner. Samen
zijn ze de stichters van de zoge
naamde dialectische theologie, eens
'de nieuwe theologie' die na de
eerste wereldoorlog inzette en die
tot op vandaag, door invloed en
tegenreacties, actueel is en vragen
blijft stellen. 'Barth is als een niet
ingenomen vesting die nog een
keer zal open gaan. Dan zal de blik
weer vrij worden voor het wezenlij
ke van de theologie', citeer ik uit
een interview met hem.
Precies omgekeerd
We zaten in zijn enorme studeerka
mer en onwillekeurig vergeleek je
hem hoog voorhoofd, smalle lip
pen. iets onverzettelijks gloeit in
hem met zijn spectaculaire
vriend Karl Barth. Het merkwaar
dige was dat Thurneysen in zijn
studeerkamer haast niet opviel, ik
moest me soms dwingen om hem
aan te kijken. Bij Barth was dat
precies omgekeerd. Die had in zijn
huis aan de Bruderholzallee een
kleine studeerkamer die hij een
voudig vulde met zijn persoonlijk
heid. je zag niet anders dan Barth.
Toch zijn het waarschijnlijk ook
deze verschillen geweest die zorg
den dat de eigenzinnige en geniale
Barth en de praktische, luisterende
Thurneysen stimulerende partners
bleven. Thurneysen vertelde eens
dat zij samen jarenlang, elke dag.
urenlang met elkaar over theologie
spraken! Zo groeide 'de nieuwe
theologie'.
Dorpsdominees
Het ving heel simpel aan. Uit een
biografische schets door Thurney
sen zelf voor een kring van vrien
den en familie geschreven citeer ik
een fragment. Ze waren beiden
dorpsdominee. Barth in Safenwil en
Thurneysen op aanbeveling van
Emil Brunner (later ook één van
de klassieke theologen) in Leut-
wil. Toen is het allemaal begonnen
wat zou uitgroeien tot el theolo
gie, een school. De barthiaanse the
ologie is niet meer weg te denken
uit de theologiegeschiedenis. maar
het begon allemaal op het land
tussen de bergen. Thurneysen: 'Zo
kwamen we dicht bij elkaar te wo
nen. Tussen onze dorpen lag een
weg die over de heuvels en door de
dalen ging en die wij zeven jaar
lang steeds weer neen en weer af
legden. Daar kwam een regelmatige
briefwisseling bij. Wij vermoedden
niet dat die later nog eens zou
worden uitgegeven. Dit verkeer tus
sen ons beiden vormde de basis
voor onze gemeenschappelijke met
hartstocht bedreven theologische
arbeid. Dit stimulans daarvoor
kwam uit de diepe zorg en nood die
wij in het preken en werken in
onze gemeenten gekregen hadden.
We moesten erkennen dat wij het
preken en de geestelijke konfronta-
tle met de sociale problemen waar
in wij in onze gemeente geraakt
waren niet aankonden met de the
ologie die we geleerd hadden.'
'Onzichtbaar'
Barth was zonder Thurneysen niet
geworden die hij was: de schepper
van een geniaal opgebouwd theolo
gisch systeem. Thurneysen is daar
bij als gesprekspartner niet weg te
denken: 'Eduard kan Ik niet mis
sen'.. Velen kennen het voorwoord
van de tweede druk van Barths
kommentaar op de Romeinenbrief
waarin beroemde en sterke zinnen
voorkomen, maar weinigen letten
erop dat daarin ook staat dat Thur
neysen het hele manuskript heeft
doorgenomen en van opmerkingen
heeft voorzien. Barth nam die op
merkingen praktisch ongewijzigd
over en zo heeft Thurneysen voor
zichzelf een 'onzichtbaar monu
ment' opgericht.
Daarnaast staat de figuur van
Thurneysen als de gegrepen predi
kant. Ondanks diverse aanbiedin
gen voor een gewoon hoogleraar
schap bleef hij 'Pfari-er Thurney
sen', predikant van de hoofdkerk
van Bazel, de 'Müaster'. Toen ik
hem op zeer hoge leeftijd enkele
jaren geleden daar hoorde preken
was het alsof de geschiedenis een
ogenblik werd teruggedraaid. Al die
sterke uitdrukkingen van vroeger
waren er weer en het 'senkrecht
von Oben' en 'dér ganz Andere'
waren niet van de lucht. Als bij
zonder hoogleraar gaf hij sinds
1930 kolleges over het pastoraat, de
zielszorg. In 1936 werd Barth zijn
kollega in de dogmatiek, en zo wa
ren ze beiJ.en weer samen.
Gegrepenheid
Wat in hen boeide was de totale
gegrepenheid en dezelfde onverzet
telijke overtuiging om door te gaan,
ook wanneer ze het soms door alle
reacties amper meer zagen. 'Eduard.
Eduard, ik heb geesten opgeroepen',
klaagde Barth in een van zijn brie
ven, die ru te vinden zijn in de
unieke verzameling 'de briefwisse
ling' tussen beiden die pas uitgeko
men is en die ten volle aandacht
verdient van ieder die serieus iets
met geschiedenis en theologie te
maken heeft. 'We zitten nu in de
trein en kunnen niet meer uitstap
pen' was Let bondige ai.twoord. Te
gelijk blijft deze briefwisseling een
monument van een levenslange
vriendschap, stimulerend en ont
roerend door de onderlinge trouw.
Eduard Thurneysen
Van de boeiende oudere generatie
theologen valt de één na de ander
weg, ze worden 'levende geschiede
nis'. Het is goed ze in dankbaarheid
te gedenken en naar hun vragen te
luisteren. Het waren niet alleen
doorwrochte kenners van hun vak,
er laaide iets fascinerends in ze op.
of zoals Thurneysen mij bij ;n'n
vertrek uit Bazel toevoegde: 'Tneo-
logie kan men slechts met harts
tocht bedrijven.'
Dr. A. Dekker, gereformeerd predi
kant te Dordrecht, heeft in Bazel
gestudeerd en daar contacten ge
had met zowel Ba.th als Thurney
sen.
Het mysterie Gods onthuld door A.
Z. Taulini. Uitgave Strengholt te
Naarden. 320 blz.; 25,-.
Over het apocriefe 'evangelie van
Thomas', dat in 1945 in Egypte
teruggevonden werd, bestaat al een
omvangrijke literatuur. Dit boek
verdient hooguit een plaats in de
afdeling rariteiten. Met een pseu-
do-wetenschappelijke redeneer
trant. die doet denken aan astrolo
gie en genostiek, onthult de schrij
ver vanuit het Thomas-evangelie
'het mysterie Gods' vanuit de ana
logie met een'organisatie, die men
in een industrie met klanten aan
treft'. De schrijver deelt omtrent
zichzelf mee: 'Het feit, dat de
schrijver 256 verleende op zijn
naam staande binnen- en buiten
landse octrooien heeft, aangevraagd
door zijn vorige werkgever, wijst op
inventiviteit. Wie heeft er meer in
Nederland?' Op inventiviteit wijst
het inderdaad, dat het deze man
dan toch maar gelukt is. met dit
boek de goede naam van een uitge
ver te grabbel te gooien.
Sn.
Onderaards spel. een roman van F.
Mallet-Joris in de vertaling van C.
P. Heering-Moorman. Uitg. Bruna,
Utrecht. 221 blz - 14,90.
Huwelijk in triplo, door M. Minder-
man. Uitg. La Rivière en Voorhoe
ve, Zwolle. 186 blz - ƒ9.50.
Het praktische diepvriesboek. een
handleiding voor diepvriezen en
veel recepten. Een zwitserse uitgave
van R. A. Oetker, voor Nederland
uitgekomen bij uitgeverij La Riviè
re en Voorhoeve, Zwolle. 152 blz -
16,90.
De magische dans. ontmoeting met
de gode door M. G. Wosien. Uitg.
Unieboek. Bussum. 128 blz - 16.75.
Bij de stichting IVIO, Lelystad zijn
verschenen AO-boekje 1526: ANS:
de astronomische nederlandse sa
telliet, door dr. W. de Graaff en nr
1527: Zonnig Thailand... kans op
onweer, door C. J. J. Wiedhaup. Per
deeltje: 20 blz - ƒ1.25.
Het gekleurde Dwergkonijn, hou
den. verzorgen en fokken door M.
A. Verhelst en O. Vermeulen. Uitg.
Keesing. Amsterdam. 134 blz -
15.-.
