film met
acteurs
Middeleeuwse
toekomstwereld
Boek van de Maand
om uit voor te lezen
Goldoni in Jorwerd
Een op de vijf mensen
drinken wel eens te veel
Een uurtje,
meer niet
Personeelstop
ziekenhuizen
wordt opgeheven
Eindhovens ziekenhuis kan
weer hartoperaties vragen
Drs. C. M. Luteijn
overleden
UW/KWARTET VRIJDAG 30 AUGUSTUS 1974
Woodward en Martin Balsam in Summer wishes winter dreams.
Wishes, Winter Dreams' Zardoz
BINNENLAND FILM KUNST
T9 KU
Crazy Joe
Moeder, daar komt de Peetvader
weerHoudt het nu nooit eens
op, dat gevecht om de macht in
gebroken Amerikaans-Italiaans, al
dan niet gebaseerd op 'waar ge
beurd'? Nee, zolang de belangstel
ling strekt blijft de Mafia opdra
ven.
De 'Crazy Joe' van de titel (Peter
Boyle) is een pittoreske figuur, die
de grote misdaadbazen lastig valt
met zijn originele invallen. Na een
langdurig bezoek aan de gevangenis
gaat hij met negers in zee en dat
wordt hem noodlottig: het Mafia-
establishment wil geen verandering
en is ook lang niet vrij van rassen
haat. Joe gaat voor de bijl, al blijkt
het er eerst op dat hij het zal
halen.
Er wordt in deze film weinig ge
marteld, omdat de slachtoffers de
neiging vertonen aan een hartaan
val te bezwijken voor het ernst
wordt. Dat is dan alweer meegeno
men. Maar verder is 'Crazy Joe'.
zozeer gelijk aan zijn vele voorgan
gers, dat je hem beslist niet langer
dan een uur onthoudt. Veel ge
schiet zit erin en talrijke gecompli
ceerde intriges. Die kan ik niet
volgen, daar ben ik te dom voor.
Carlo Lizzani heeft hem geregis
seerd. De arme man! Vroeger, in
Italië deed hij een paar lofwaardige
dingen in de neo-realistische sfeer.
Met 'Cronanche di poveri amanti'
(1954) en '1 Oro di Roma' (1961)
verzekerde hij zich van een plaatsje
in de filmgeschiedenis. 'Crazy Joe'
zal beslist niet vermeld blijven.
W.W.-B.
Amsterdam-Rembrandtplein Thea
ter. 18 jr.
Défense de savoir
Gezocht verhaal
Verboden te weten (Défense de sa
voir), daar gaat het om. Jean-Louis
Trintingnant, die als advocaat een
verdachte .van moord moet bij
staan, gaat snuffelen en vindt een
hoop vuile feiten die om de politiek
de doofpot in moeten. Zijn vrouw
Nadine Trintignant, die het regis
seerde heeft het ook verzonnen
(met Alain Corneau), Zij zoekt
naar sterke effecten: stil gesloten
of uiterst zenuwachtige types, die
ze af en toe hysterisch laat uitval
len: schilderachtige Parijse lokaties
die. mooi gefotografeerd, het beeld
vlak stemmig vullen en dan vaak
met leegtes; acties van dure lieden,
onderwereldfiguren, een opgewon
den actrice en een geheimzinnig
schoolmeisje; vreemde verwikkelin
gen met terugblikken en zo.het
werkt wel maar het is gezocht.
Evenals het verhaal. Want daarin
wordt een caféhoudster zomaar
neergeschoten, een schoolmeisje
gegijzeld, een jongen doodgeslagen,
een ander vermoord, een auto-on
geluk georganiseerd, een moorde
naar vermoord, door een klein
meisje, en dat alles hoort dan bij
de geheimen van een verkiezings
campagne. Al die doden vallen dan
min of meer nog toevallig ook. En
de grote politicius die over de ont
hulling van al die narigheden zijn
nek zou moeten breken, weet zich
er met handige getuigenissen voor
de tevee nog mooi uit te redden
ook. Die sarcastische verrassing is
vooral te danken aan het spel van
Michel Bouquet, die de gladde hui
chelachtigheid van de intrigerende
politieke redenaar best weet te spe
len. Jean-Louis Trintignant is. zo
als gewoonlijk, de stugge doordou
wer, waar bijna geen lachje af kan.
Bernadette Lafont doet de over
spannen onschuldig verdachte uit
stekend. Charles Denner laat zich
als de opgejaagde moordenaar
overdreven gaan. maar dat mocht
of moest hij blijkbaar van zijn
regisseuse die het. zoals gezegd,
nogal in het hevige zoekt. Wat zij
bedacht en maakte lijkt meer dan
het in wezen is.
Amsterdam-Rivoli 14 j.)
B. H.
Festikon in Laren
Films van overal
Het Verenigd Nederlands Filminsti
tuut organiseert van 3 tot 6 sep
tember in het Singermuseum in
Laren een 'nationaal filmfestijn
ensociaal-cultureel filmcongres',
geheten Festikon 74. Het doel is,
vertegenwoordigers van actiegroe
pen, filmclubs, jeugdcentra, onder
wijsinstellingen. vormingscentra,
volkshogescholen etcetera op de
hoogte te stellen van nieuwe films
en nieuwe ontwikkelingen op audi
ovisueel terrein. Het gebodene is
dit jaar (het dertiende) uitgebrei
der en gevarieerder dan ooit.. Er
zijn niet minder dan vijf program
ma's: een Centraal Programma als
hoofdschotel; een Kontrastpro-
gramma met tien hoofdfilms die
contrasteren met die van het cen
traal Programma; een Klassiek
Programma waarin 88 mm-films
van Chaplin en de Duitse expressi
onisten worden vertoond; een Par
ticipatieprogramma, waarin kinde
ren bezig kunnen zijn met een
video-project en een Alternatief
Programma, dat films brengt van
een uitgesproken experimenteel en
cinefiel karakter.
Er zijn enkele opmerkelijke premiè
res voor Nederland te zien, waarvan
ik wil noemen 'Het Inzicht' van de
Pool Krzysztof Anussi, een ontroe
rende verkenning van de grenzen
van het leven; 'Schoten in de Fa
briek' van de Fin Erkko Kivkoski
en 'De Eekhoorn' van leerlingen
van de Filmacademie onder leiding
van Harry Kümel, een respectabel
werkstuk gebaseerd op een verhaal
van Antoon Koolhaas.
Jit het alternatieve circuit zijn on
der andere opgenomen 'Het Pest-
theater'. 'Alle Turken heten Ali'.
'De Rode Pslam' en 'Jeanne de
Francaise'. terwijl er ook films
worden vertoond die in het gewone
bioscoopprogramma opvielen: Bu-
nuel's 'De verholen charme van de
bourgoisie' en Yves Boisset's 'Niets
te melden', om er enkele te noe
men. Het ziet er allemaal zeer sma
kelijk en voedzaam uit.
W. W. B.
rp
'Duveltjes uit een doosje'
AMSTERDAM Voorlezen be
vordert een goede verstandhou
ding tussen ouders en kinderen.
Dit zegt een vertegenwoordiger
van de CPNB (de collectieve
propaganda van het Nederland
se boek) bij de presentatie van
het Boek van de Maand dat
vanaf 5 september in de winkel
ligt.
Het Boek van de Maand is een
voorleesboek voor kinderen van 4
tot 12 jaar, heet 'Duveltjes uit een
doosje' en is van 5 september tot 5
oktober voor maar 12,50 te koop.
Daarna komt er 7.- bij en dat is
dan nog steeds niet zo veel voor
een boek met 288 bladzijden vol
verhalen en versjes, dat bovendien
nog rijk (zo heet dat) geïllustreerd
is. Die verhalen en versjes zijn
voor het merendeel bekend, een
paar verhalen werden speciaal voor
dit jeugdboek geschreven. Ongeveer
iedereen die iets gepresteerd heeft
op kinderbeoekengebied van Jan
Ligthart tot en met Jan Terlouw is
vertegenwoordigd en datzelfde geldt
voor de illustratoren. De tekenaar
van Ot en Sien, C. Jetses is pre
sent, naast Peter van Straaten en
Bert Bouman.
Het boek bevat niet alleen werk
van Nederlanders, er werden ook
vertaalde buitenlandse verhalen in
opgenomen, zoals gedeelten uit
Winnie-de-Poeh (van A. A. Milne)
en uit De wind in de wilgen (van
K. Grahame).
Wat die kleine stukjes betreft: het
lijkt me niet leuk om gedeelten uit
een boek voor te lezen of zelf te
lezen. Zo'n verhaaltje zonder kóp of
staart, met aan het begin een korte
samenvatting van het voorafgaan-
de. is onbevredigend en eigenlijk
dienen zulke verhaaltjes alleen
maar als smaakmakers voor het
'echte' boek. Ook nuttig natuurlijk,
maar vervelend voor de voorlezer
en niet zo bevorderlijk voor de
goede verstandhouding waar de
meneer uit het begin het over had.
Tegelijk met dit Voorleesboek van
de Maand loopt een actie in de
boekwinkels onder het motto 'Voor
lezen fijn voor straks' Er is een
speciale affiche gemaakt en een
brochure samengesteld waarin 22
voorleesboeken kritisch worden
toegelicht, plaatjesboeken voor de
hele kleine kindertjes en een beetje
ernstige boeken voor de grotere
kinderen.
En nu maar wachten óp de knap
pende haardvuren en de gierende
windvlagen die volgens Aart
Staartjes, de Stratemaker, onont
beerlijk zijn bij het voorlezen. De
Stratemaker sprak kinderen en
grote mensen toe tijdens de CPNB-
bijeenkomst, vermaande ze en liet
een stukje voorlezen uit het nieuwe
boek. Daarna werden de kinderen
in een aparte ruimte ondergebracht
waar ze duveltjes op stukken papier
mochten schilderen. Grote mensen
aten ondertussen nootjes. Een
moeilijke situatie voor kinderen die
niet wisten hoe duvels er uitzien,
niet van collectief tekenen houden
en gek zijn op nootjes. Een volgen
de keer zouden de rollen misschien
omgedraaid kunnen worden: noot
jes en drank voor de kinderen en
de volwassenen in een aparte ka
mer aan het schilderwerk.
Bewegingstheater
wil voortbestaan
De minister van CRM besloot het-,
Bewegingstheater BEWTH het vol-
gend jaar geen subsidie meer te
verlenen. Het zou te weinig voor
stellingen geven. BEWTH bestrijdt
dit. Het is geen repertoiregezel-
schap. Het zoekt telkens een omge
ving, gebouw, landschap uit, en
past dan de voorstelling daarbij
aan. Dat. kost een maand voorbe
reiding, de opbouw is tijdrovend. Et-
wordt per jaar op ongeveer tien
plaatsen gespeeld en meestal gaat
het dan maar om een paar voor-
stellingen. Tot nu toe werd er per
voorstelling 400 subsidie verleend,
terwijl de helft van het salaris der
11 medewerkers (niet meer dan
540 per maand) van de subsidie
afkomstig was. Met iets meer subsi
die zou de hard werkende rnime-
groep meer voorstellingen kunnen,
geven. BEWTH werkte o.m. in het,
paleis op de Dam, in verschillende
kerken, op pleinen, in straten en
bij de Drentse hunebedden. En wil
doorwerken. Maar het besluit van
CRM, genomen zonder vooroverleg,
met de groep, met de mime-organi-
saties. en met de mine-commissie
van de Raad voor de Kunst, zou dat
onmogelijk maken.
Toneeldag in Brabant
Noordbrabants Centrum voor het
Amateurtoneel houdt op 1 septem
ber in Heeze een open dag voor
toneelliefhebbers. Er worden op
drie verschillende plaatsen wagen
spelen opgevoerd. Cultureel Cen
trum 't Scureken staat open voor
informaties over het Internationaal
theater, openluchtspelen, wagen
spelen, toneelopbouw e.d.
JORWERD In Jorwerd heb
ben op een mooie zomeravond
zo'n 800 toeschouwers veel ple
zier beleefd aan de eerste open
luchtuitvoering van een blij
spel van de 18-eeuwse Italiaan
se schrijver Carlo Goldoni dat
onder de titel De Waeijer (De
Waaier) in het Fries is vertaald.
Het wordt vandaag en morgena
vond opnieuw gespeeld op de,
plaats die daar nu al 20 jaar voor
bestemd is. nl. de grote tuin van
notaris S. G. van der Hem die
midden in het dorp ligt. De oor
spronkelijke zwier is in het voor
treffelijke decor dat David van
Kampen- van een Italiaans dorps
pleintje heeft gemaakt. In de vlot
te Friese vertaling die Japik van
Dam maakte blijkt Goldoni's humor
voortreffelijk over te komen. De
Waaier is misschien niet een van
de beste stukken van deze schrij
ver; het enkele jaren geleden in
Jorwerd in het Fries gespeelde Ka
baal in Chioggla is nog aanmerke
lijk levendiger. Maar ook het nu
gespeelde stuk met zijn vele ver
wikkelingen rondom een waaier die
steeds weer in verkeerde handen
raakt en de ene na de andere
liefdesverbintenis dreigt te versto
ren bezorgt de toeschouwers een
vermakelijke avond. Daar komt bij
dat men in Jorwerd voor het toneel
over zeer veel ruimte beschikt en
dat er aan de entourage dus alles
kan worden gedaan. Regiseur Piet
van der Zee maakte daar ook
voortreffelijk gebruik van. ook wat
de belichting betreft. De veertien
spelers die meer dan dertig keer in
de tuin gerepeteerd hebben doen
hun werk vol enthousiasme en on
der hen zijn enkele geroutineerde
krachten. Toch is het een tegenval
ler dat Jorward dit jaar zijn twee
beste spelers moet missen. Er zitten
in de rolbezettingen een paar
zwakke plekken maar het tempo
van de opvoering lijdt daar geluk
kig niet onder. Bovendien worden
enkele rollen bijzonder goed ge
speeld. Vooral Jetske de Jong
typeert het boerenmeisje Giannia
dat in het verhaal nog al eens
zwarte piet krijg toegespeeld, maar
door haar snelle reacties toch de
man verovert die zij hebben wil,
uitstekend. Een mooie typering van
apotheker Timoteo wordt gegeven
door Jan de Groot. Het is nu 20
jaar geleden dat de openluchtspel
traditie min of meer noodgedwon
gen in Jorward begon omdat er
geld moest komen voor het herstel
van de Dorpstoren die ingestort
was. Deze traditie is uitgegroeid
tot een jaarlijks toneelgebeuren dat
tot ver uit de omtrek terecht een
grote belangstelling trekt.
DEN HAAG De personeelsstop in
de ziekenhuizen zal waarschijnlijk
voortijdig worden opgeheven. Zodra
het centraal orgaan ziekenhuista-
rieven (COZ) klaar is met het on
derzoek naar de vraag hoe de na de
stop verwachte situatie kan worden
opgevangen, zal staatssecretaris
Hendriks een voorstel tot beëindi
ging aan het kabinet voorleggen.
De stop werd in november vorig,
jaar afkondigd en zou aanvankelijk
een jaar duren.
Over beëindiging van de stop heeft
de staatssecretaris dezer dagen een
uitgebreid gesprek gehad met de
organisaties die betrokken zijn bij,
de gevolgen van de stop.
Naar aanleiding daarvan hebben de
bonden van overheidspersoneel
(SBO) meegedeeld teleurgesteld te
zijn over het resultaat van het be
raad. Volgens de SBO is tijdens het
gesprek gebleken, dat niemand nog
argumenten aanwezig acht om de
stop langer te handhaven. De SBO
had dan ook liever gezien dat de
stop al meteen werd opgeheven.
Van een onzer verslaggevers
EINDHOVEN Het Eindhovenoe Catharinaziekenhuis kan eeii
formele aanvraag voor hervatting van de open-hartoperaties bij
het ministerie van volksgezondheid en milieuhygiëne indienen.
ziekenhuis in Weert op bescheide
ner schaal nartoperaties uit te voe
ren, stuitten op een verbod van de
toenmalige minister Stuyt.
Na de affaire -Van der Schaar gin
gen bestuur en directie van het
Eindhovense ziekenhuis zoeken
naar mogelijkheden de hartchirur-
gie, zonder inschakeling van dr.
Van der Schaar uiteraard, weer te
gaan uitoefenen.
De totale capaciteit van de hartchi-
rurgische centra in Nederland is
onvoldoende om het aantal patiën
ten dat zich aandient te helpen.
Staatssecretaris Hendriks heeft dit
gisteren meegedeeld aan het be
stuur van het ziekenhuis, dat een
bezoek aan de heer Hendriks
bracht om de plannen voor hervat
ting van de hartchirurgie in Eind
hoven toe te lichten.
Als de formele aanvraag binnen is,
zal de staatssecretaris de gezond
heidsraad verzoeken hem nader te
informeren over de beheofte aan
hartchirurgie, aldus de mededeling
van het Catharinaziekenhuis. De
aanvraag zal worden bekeken ln
het kader van de totale planning
op dit gebied.
In het Eindhovense ziekenhuis wer
den tot midden 1972 hartoperaties
verricht door dr. P. J. van der
Schaar Na een ernstig conflict tus
sen hem en de overige leden van
de medische staf, moest dr. Van der
Schaar het veld ruimen. Bemidde
lingspogingen, met name van oud
minister dr. Veldkamp, faalden. Het
Catharinaziekenhuis moet dr. Van
der Schaar, die nog steeds geen
werk heeft een schadeloosstelling
betalen van in totaal drie ton. Door
dit conflict viel de mogelijkheid
weg hartpatiënten in Zuid-Neder
land te helpen. Pogingen van dr.
Van der Schaar om in een kleit
AMSTERDAM - Drie van cle tien mannen drinken wel eens méér
dan goed voor hen is. Dit heeft een enquête van het Nederlands
Instituut voor de Publieke Opinie (NIPO) uitgewezen. Ook vrou
wen overkomt het wel eens, dat zij meer drinken dan zij eigenlijk
wilden. Maar hun aantal ligt belangrijk lager dan bij de mannen.
Van de 800 mannen en vrouwen die
ondervraagd werden, verklaarde 20
procent wel eens te diep in het
glaasje te hebben gekeken. Bijna
een kwart van hen was van katho
lieke huize. Zij worden gevolgd
door de niet-kerkelijken (21 pro
cent), Nederlands herv.ormden (11
procent) en gereformeerden (7.pro
cent).
Het meer drinken dan men eigen
lijk wil, komt het meeste voor (24
procent) in de bevolkingsgroep met
een maandinkomen van 1000 tot
1500 gulden. In de inkomensgroep
van onder de 1000 gulden per
maand ligt het percentage op 12.
terwijl dit voor dgroep met een
inkomen boven 1500 gulden op 19
uitkwam.
Bij de enquete bleek overigens, dat
ruim driekwart van de Nederlan
ders wel eens een glaasje bier,
wijn, jenever of een andere alcoho
lische drank tot zich neemt.
Van een onzer verslaggevers
GRONINGEN Op tachtigjarige
leeftijd is overleden de hervormde
emeritus-predikant drs. C. M. Lu
teijn. oud-voorzitter van de confes
sionele vereniging. De crematie
heeft in stilte plaatsgevonden.
Drs. Luteijn werd in 1893 te Geer-
truidenberg geboren. Hij studeerde
in Leiden. In 1918 deed hij zijn
intrede in de hervormde gemeente
van Heinenoord. Vervolgens stond
hij ln Rijnsburg. Apeldoorn en van
1932 tot zijn emeritaat in 1959 in
Groningen. Hij was onder andere
lid van de generale synode, lid van
het breed moderamen van de syno
de, lid van het curatorium van
Kerk en Wereld en praeses van de
centrale kerkeraad te Groningen.
Vooral was drs. Luteijn bekend,
doordat hij ruim dertig Jaar (van
1939 tot 1970) voorzitter was van
de confessionele vereniging in de
hervormde kerk. In het orgaan van
deze vereniging, het Horvormd
Weekblad, wordt hij in een In Me-
moriam door ds. L. D. Terlaak Poot
gekarakteriseerd als 'precies, stipt
programmatisch, bedachtzaam, een
levenswijze, warmhartige pastor'.
PERSONALIA
Benoemd —De heer J. A. Warning
uit Hilversum is benoemd tot voor
zitter van de Stichting Nederlands
Maritiem Instituut in Rotterdam.
Hij volgt drs. J. A. Bakker in deze
functie op. De heer Warning is lid
van de raad van bestuur van N.V.
Nederlandsche Scheepvaart Unie.
wart Stern en regisseur Gilbert Ga
tes moeten wel Bergman-bewon
deraars zijn) rukken de dromen op.
Ze is gefixeerd aan het verleden, ze
wil de oude boerderij waarin ze
haar eerste idylle beleefde, niet
verkopen. Een reis naar Europa
met haar man (Martin Balsam)
lijkt eerst op een teleurstelling uit
te lopen, maar eindigt in een ver
zoening, met de partner en met het
leven.
Dat de film zo goed overkomt ter
wijl hij op vele punten zo gemak
kelijk mis had kunnen gaan, is te
danken aan het gezamenlijk werk
van regisseur, scenario-schrijver en
een welhaast ideale cast.Sentimen-
taliteit, langdradigheid en kitsch
(in de verbeeldende dromen) lig
gen voortdurend op de loer. doch
krijgen door de alertheid van allen
die met de film te maken hebben
geen kans om toe te slaan.
Dat Joanne Woodward een grote
actrice is, wisten we al van vroege
re filmrollen (in 'Rachel, Rachel'
en 'The Effect of Gamma-Rays on
Man-in-the-Moon Marigolds', om er
twee te noemen). Ze krijgt in
'Summer Wishes. Winter Dreams'
een ondankbaar karwei op te knap
pen (de vrouw, die ze moet uitbeel
den maakt een heel irritante fase
van haar leven door) en ze doet
dat bewonderenswaardig. Maar de
grote verrassing van deze film is
Martin Balsam. Zoals die man
speelt, eerst als aanwezigheid op de
achtergrond, daarna steeds sterker
opkomend, totdat hij in Bastogne
zijn oorlogsverleden herleefd, dat
getuigt van zeer grote klasse. En
wie speelt de moeder van Rita?
Sylvia Sydney, filmschoonheid uit
de jaren dertig en veertig, nu met
opzet zo oud en lelijk mogelijk
gemaakt. Moed is daarvoor nodig
en die moed wordt door haar talent
gehonoreerd
W. Wielek-Berg
Amsterdam-Kriterion. 18 j.
Het Pesttheater
Boeiend debuut
In 'Der Tod des Flohzirkusdirektors
Oder Ottocaro Weiss reformiert sei
ne Firma', in het Nederlands terug
gebracht tot 'Het Pesttheater', ver
beeldt de Zwitser Thomas Koerfer
de parabel van de directeur van
een vlooiencircus, die de zaak moet
sluiten omdat zijn acteurs door een
insecticide zijn vermoord. Er komt
hulp. Ottocaro Weiss wordt in staat
gesteld de pest op het toneel te
brengen. Hij weet niet. dat hij
schandelijk wordt misbruikt döor
een groot-kapitalist, die wel heil
ziet in een pest-epidemie om rust
en orde te verzekeren. Wanneer
Ottocaro Weiss ontdekt, welke
machten zich van hem en zijn cir
cus hebben meester gemaakt, kiest
hij de enige uitweg die hem geble
ven is om zijn integriteit te bewa
ren; hij besmet zichzelf met de
pest en sterft op het toneel.
De gelijkenis speelt zich af op ver
schillende niveau's: het sociale (de
kleine man die onwetend en onwil-
lend voor het groot-industriële kar
retje wordt gespannen)het filosofi
sche (de pest als de grote katalysa
tor. de wonder-reiniger)het thea
trale (het toneel dat zijn grenzen
te buiten gaat)het psychologische
(de zwerver die zich niet kan
schikken in de wereld der vaste
behuizingen).
Koerfer leunt in zijn eersteling
zwaar tegen het toneel aan. waar
mee niet gezegd wil zijn dat 'Het
Pesttheater' op zijn eigenzinnige
wijze niet boeiend is. De uitwerking
is soms te simpel, soms te weinig
helder, maar bij tijd en wijle ook
fascinerend. Francois Simon als Ot
tocaro Weiss is dat altijd: een
schitterende rol.
WW-B
Amsterdam-The Movies, 18 jr.
iaii Connerv in Zardoz
genoeg heeft van sex en ge-
(en wie heeft dat zo lang-
niet) kan zijn hart
aan 'Summer Wishes,
Dreams', een film over
mensen met zo al niet alle-
dan toch invoelbare
begint met een sequentie over
onweer in een vliegtuig. Zeer
gefilmd, doch desalniet-
een onderdeel van de nacht
van de hoofdpersoon. Rita
Walden (Joanne Woodward), een
vrouw van middelbare leeftijd, ge
schokt door de breuk met haar
homofiele zoon, kan zich niet neer
leggen bij de tegenstelling tussen
de 'zomerwensen' (de verwachtin
gen die ze van het leven had) en
de 'winterdromen' (het besef van
het menselijk tekort). Ze is al la
biel, maar als haar moeder plotse
ling aan een hartaanval sterft, na
geharrewar in een restaurant en
tijdens de voorstelling van Berg
man's 'Wilde Aardbeien' (geen toe
vallige keuze, scenarioschrijver Ste-
hn Boorman, die enige bekend-
dd verwierf met zijn rauwe bloed-
^bodem fantasie 'Deliverance',
u Tolkien's beroemde 'Lord of the
pgs' verfilmen, maar het plan
lig niet door. Hij moest van Mid-
h-Aarde afzien en verzon zelf
p verhaal, dat in de toekomst
hit. In het jaar 2293, om precies
zijn. De intellectuelen zijn dan
driehonderd jaar aan de macht,
i hebben zich verzekerd van de
sterflijkheid en huizen in de
rtex, een weelderige vallei, vol-
men afgesloten van de rest van
wereld, het Buitengebied. De
[js die ze voor de onsterfelijkheid
talen is overigens niet mis: de
k is uitgestorven, de vrouwen zijn
i baas. iedereen is met hopeloos-
id besmet. Wie de druk van het
lijd jong en mooi zijn niet meer
n verdragen wordt óf afvallig
oor de groep veroordeeld tot eeu-
ge seniliteit) óf apathisch. In het
litengebied wonen de Barbaren,
ddeleeuws-aandoende volksstam-
[n, in toom gehouden door de
jtroeiers, die van tijd tot tijd
hs flink opruiming houden en
ór Zardoz, hun afgod, een im
ps stenen hoofd dat over de
Ikten zweeft. De Onsterfelijken
bruiken dat hoofd om graan naar
Vortex en geweren naar het
litengebied te vervoeren, maar
k weten de Barbaren niet. Totdat
h van hen, Zed, zich in het af-
jdshoofd verbergt, in de Vortex
(ordringt en de hele intellectuele,
priele troep op stelten -zet. De
sterfelijkheid heeft zijn tijd ge
ld: als Zed's kornuiten zijn uitge-
t>ed blijven alleen hij en de mooi
ste, haaibaaiigste vrouw over. Sa
men stichten ze een gewoon, nor
maal gezinnetje, we zien ze aan het
eind van de film voor onze ogen
gezond oud worden.
Uit gesprekken met Boorman blijkt,
dat hij zijn 'Zardoz' (de naam is
een samentrekking van 'The Wi
zard of Oz') wel degelijk gelieerd
wil zien aan reële toekomstver
wachtingen. die zich met name in
de Verenigde Staten zouden afteke
nen. Nu, die filosofische en sociale
pretenties lijken me ongegrond,
't Is gewoon een barok verhaal,
waarin allerlei invloeden zijn aan
te wijzen, van Tolkien af tot mid
deleeuwse sagen toe. Griezelfilms
en space opera mogen we daarbij
niet vergeten. Er valt wel een hele
boel in te zien, je verveelt je geen
ogenblik. Boorman laat een vloed
van vondsten over het doek golven.
Dat zijn visioenen zo mooi overko
men, vooral in de sombere land
schappen, is vooral te danken aan
Geoffrey Unsworth, die doet won
deren met de camera. Sean Con-
nery (wijlen James Bond) is als
Zed weliswaar niet het toonbeeld
van mannelijk schoon dat de vrou
wen van de Vortex blijkbaar in
hem wensen te zien. maar hij
speelt de overgang van brute, on
wetende onschuld naar geestelijke
en liphamelijke superioriteit heel
goed. Lekker kijkvoer is 'Zardoz'.
maar theorieën over de toekomst
van de wereld zou ik er niet aan
willen ophangen.
W. Wielek-Berg
Amsterdam Leidseplein Theater,
18 jr.
