fredeskansen op yprus wat groter ANS: een bastaardkind van wetenschap en winstbejag Een goedebank voor mensen die graag een financiële reserve hebben. Verzet in Senaat tegen hulp Vietnam de ABN Niemand zag iets van massamoord Israël heeft zorgen over houding VS Nederlands eigen kunstmaan klaar voor de start geland zoekt beter itact Ierse politie 'Alfabetman' gearresteerd sprek over vluchtelingenprobleem Twee miljoen daklozen in Birma erend um in anse Sahara Algemene Bank Nederland een goede grote bank en tegen de IRA Wetenschap en techniek t:- IW KWARTET DONDERDAG 22 AUGUSTUS 1974 BUITENLAND T7/dhlt )SIA (AP, Reuter, UPI) De vredeskansen op Cyprus lijken te zijn gegroeid nu de Cyprio- e president Glafkos Clerides en de leider van de Turkse gemeenschap op het eiland, Rauf :tash bereid zijn waarschijnlijk binnen 48 uur 'humanitaire zaken' die door het conflict intstaan te bespreken. ■wjph heeft Clerides via de VN weten dat hij met hem over igelijkse problemen van het wil praten. Clerides heeft net officieel gereageerd maar iet afwijzend staan tegenover jorstel. [voerders benadrukten dat tij - bijeenkomst geen politieke aan de orde zullen komen sloten niet'uit dat dit op een tijdstip wel het geval kan zijn. ritse hoge commissaris "op het Stephen Olver, heeft achter hermen hard gewerkt om de partijen bij elkaar te brengen. RANGOON (AP) Bij overstro mingen in Birma zijn twee miljoen mensen dakloos geworden en acht tien mensen om het leven geko men. terwijl ook meer dan tien miljoen dol'ar schade werd aange richt, zo blijkt uit gegevens die de autoriteiten in Rangoon bekend hebben gemaakt. Meer dan elf procent van het grondgebied van Birma is door de overstromingen onder water komen te staan. De regering en het plaat selijke Rode Kruis hebben een hulp actie op touw gezet. Het internati onale Rode Kruis heeft vertegen woordigers gezonden om ter paatse een onderzoek in te stellen naar de omvang van de ramp. KAAPSTAD (Reuter. UPI) Vier kerkelijke leiders, Afrikaanse stam hoofden en tientallen dorpelingen hebben ontkend ook maar iets te weten van een massamoord door Zuidafrikaanse troepen die volgens de Zweedse televisie in de buurt van het dorp Katima Mulilo zou hebben plaatsgevonden, en waarbij 105 mensen om het leven zouden zijn gebracht. Een groep journalisten heeft een bezoek van twee dagen gebracht aan het gebied maar niemand zegt iets van een slachting te hebben gemerkt. De film van de Zweedse televisie waarin de enige 'overle vende' van de slachting aan het woord komt. is de stamhoofden in het gebied getoond en deze bestem pelden de beelden als nonsens. Vol gens een van de stamhoofden, Mo- rali Swani, klopte de ring in het oor van de oude overlevende niet met het plaatselijk gebruik. In Zuid-Afrika Ook de geestelijken met wie de jour nalisten spraken twee róoms- katholieke priesters, éen dominee van de Nederduits Hervormde Kerk en een zevende Dagsadventist zeiden van niets te weten. 'Wij hebben 8.000 mensen te verzorgen de helft van de bevolking van de streek Caprivi en het is hoogst onwaarschijnlijk dat daar een mas saslachting zou kunnen voorkomen zonder dat wij daar iets. van weten', aldus pater Tapley Bernhard. De journalisten werden bij hun be zoek aan Caprivi begeleid door Zuidafrikaanse officals, maar waren vrij te gaan en te staan waar zij wilden. Zij kregen tolken en een helikopter tot hun beschikking. De twee Zweedse journalisten die de televisiefilm maakten, hebben ge weigerd aan de trip deel te nemen, tenzij ook een VN-commissaris voor Namibië (Zuid-West-Afrika) eraan deel zou nemen. Dit hebben de Zuidafrikaanse autoriteiten gewei gerd. Zuid-Afrika voert over Namibië een omstreden bestuur uit. omdat het VN-mandaat van Pretoria is geëindigd. Zuid-Afrika wil Namibië echter niet prijsgeven. Premier John Vorster van Zuid- Afrika heeft nogmaals een verzoek om volledig burgerschap en parle mentaire vertegenwoordiging voor de Zuidafrikanen van gemengd ras van de hand gewezen. Irag van Genève ritten menen dat eerst de s- en Turks-cypriotische ge- chap op het eiland weer op r slechte voet met elkaar n komen te staan, willen be ngen tussen de onderteke- van het Verdrag van Genève kans van slagen hebben. In parafeerden Groot-Brittannië enland en Turkije het verdrag ij de onafhankelijkheid van s werd gewaarborgd, lal bij het eerste gesprek tus- llerides en Denktash zal het elingenprobleem op het ei- itaan, dat reusachtige vormen aan te nemen. Drommen -Cyprioten trekken uit de e sector naar de door de n bezette 40 procent van het terwijl Grieks Cyprioten gebieden vluchten die nog loor de Turken zijn ingeno- Uit de hoofdstad Nicosia trek- ewoners naar het zuiden uit dat de Turken de stad zullen len. De weg van Nicosia naar goesta op het ogenblik de uitweg naar zee is nog vrij hoewel de Turken op lilometer afstand staan. Zij echter niet van plan verder rukken. Op het ogenblik één vijfde van de ongeveer eilandbewoners als vluchte- eschouwd. ent Clerides heeft gezegd dat eer van de Grieks Cyprioten un huizen één van de belang voorwaarden is voor een ng van het conflict. Deze eer zou moetengeschieden i tuezicht van de Verenigde Denktash heeft .gezegd -aan i-Cypriotische zakenlieden nming te willen geven terug 'en. 'Wij nemen de Grieken and niet af. Bedenk dat wij ad aan hun kant bezitten.' Iels hebben de Turkse strijd en de VN-vredesmacht in oesta gevraagd de stad te en. De VN hebben om ophel- over deze zaak gevraagd. HORK (UPI) Spanje heeft renigde Naties laten weten een referendum wil houden Spaanse Sahara, zodat de mg van dit gebied zelf kan en over haar politieke toe- De volksstemming zal begin d jaar onder toezicht van de rden gehouden, bied (de laatste Spaanse ko- is rijk aan fosfaat. De buur- Marokko, Mauretanië en Al- maken aanspraken op dit )e VN hadden bij Spanje op ferendum aangedrongen. Gisteren patrouilleerden VN-troe- pen nog steeds in de verlaten stra ten van de havenstad. Uit andere gebieden zijn de VN-troepen deels al teruggetrokken vanwege de ge vechtshandelingen', zoals een woordvoerder het uitdrukte. De Cypriotische regering heeft gis teren twee van de drie mannen die waren gearresteerd na de aanslag op de Amerikaanse ambassadeur Rodger Davies. afgelopen maandag, vrijgelaten. Gisteren is William Crawford als zijn opvolger ge noemd. Premier Bulent Ecevit van Turkije heeft woensdag na een onderhoud met de Britse ambassadeur in An kara gezegd dat er niet, zoals het gerucht wil, een nieuw Engels- Amerikaans plan voor Cyprus be staat. Maar, zo zei hij, men begint in te zien, dat Turkije gelijk had in Genève. Op de vraag of de grote landen van Turkije verwachten dat het zich op Cyprus op een minder voordelige linie terugtrekt, zei de Turkse pre mier dat er over een 'aanvaardbare linie' te praten valt. Ook is Turkije eventueel bereid tot een geleidelij ke terugtrekking van zijn troepen van het eiland. JERUZALEM (UPI, Reuter) Het Israëlische parlement zal volgende week woensdag in een spoedzitting bijeen komen om te praten over de Amerikaanse houding in het geschil tussen Jordanië en Israël. De aanleiding voor de spoedzitting is het Jordaans-Amerikaans com munique. dat zondag in Washing ton werd uitgegeven na afloop van de besprekingen van minister van buitenlandse zaken Kissinger en de Jordaanse koïiing Hoessein. Jorda nië en de VS maken daarin duide lijk, dat er spoedig een -overeen komst tussen Israël en Jordanië over troepenscheiding moet komen. In Israël is nogal wat ongerustheid ontstaan over deze Amerikaanse wens. Die is nog versterkt door de uitnodiging van Kissinger aan de Israëlische premier Jitzak Rabin om naar Washington te komen. De uitnodiging is aangekondigd zonder dat de Israëlische regering had kunnen antwoorden. De Israëlische pers en politici hebben dat de VS nogal kwalijk genomen. Ook giste ren toonden verschillende kranten zich ietwat verontrust over de hou ding van Amerika. De Israëlische regering voel't weinig voor een overeenkomst met Jorda nië over het uit elkaar halen van de troepen zonder dat er nog eén definitieve vredesregeling tot stand komt. De Arabieren willen echter eerst een Jordaans-Israëlische deel- overeenkomst voordat de werkelijke vredesonderhandelingen kunnen worden voortgezet. Daarom dringen de VS aan op spoedige onderhande lingen tussen Jordanië en Israël. Om het spoedberaad van het Israë lische parlement was gevraagd door de oppositie-partij Likoed. ADVERTENTIE Veteranen: geen amnestie WASHINGTON (Reuter) De Amerikaanse Senaat verwierp gis teren op het nippertje een voorstel om de militaire hulp aan Zuid- Vietnam nog verder in te krimpen. Met 47 tegen 44 stemmen werd na en dienstweigeraars zou kunnen lij - een heftig debat het voorstel om de ken. Toen Kennedy zei. dat hij op hulp aan Saigon op 550 miljoen dit punt helemaal achter Ford dollar vast te stellen, door de Se- stond, begon zijn duizendkoppig ge- naat verworpen. De Senaat behan- hoor luidkeels 'nee, nee, nee' te Oftewel het ABN Plan-Krediet. U krijgt bij wijze van spreken een ABN-portemonnee. Samen met u bepalen we de inhoud daarvan. U kunt dat geld (of een gedeelte daarvan) gebruiken waar en wanneer u maar wilt. Zolang u niets gebruikt hoeft u ook niets te betalen. Dus u hebt doorlopend geld achter de hand, zonder dat het u iets kost. Een prettig idee. (en niet alléén voormensen die geld nodig hebben) delde de begroting van het ministe- riè van defensie (82 miljard dollar) waarin de post Zuid-Vietnam al drastisch besnoeid was. De regering van Nixon stelde begin dit jaar nog voor om voor 1.4 miljard dollar aan militaire hulp naar Saigon te stu ren. Het Huis van Afgevaardigden heeft dit bedrag al met de helft verminderd en de belangrijke se naatscommissie voor bestedingen volgde het Huis. Veel senatoren ging deze halvering echter niet ver genoeg. Zij werden aangevoerd door de Democraat William Prox- mire. Hij waarschuwde, dat veel van het Amerikaanse geld ver dwijnt in de zakken van 'de cor rupte bureaucraten in Vietnam.' Laten wij de Zuidvietnameze ver tellen. dat hun defensie in de eer ste plaats moet steunen op de wil van hun volk en niet op de hulp van de VS. aldus Proxmire. Enkele senatoren reageerden nogal emoti oneel op zijn toespraak. Besnoeien op de hulp aaif Saigon betekent vergeten dat er 55.000 Amerikanen zijn gesneuveld zo riep senator John McQlellan. De Amerikaanse ministers van defensie Schlesinger had gewaarschuwd dat 700 miljoen dollar voor Vietnam het absolute minimum was. Senator Edward Kennedy vroeg gisteren op een congres van oud strijders om steun voor president Fords oproep om de deserteurs en dienstweigeraars mild te behande len. Kennedy sprak op hetzelfde congres als Ford toen deze aankon digde dat hij de in het buitenland wonende deserteurs een tweede kans wilde geven. De oorlogsveteranen hebben zich inmiddels al fel tegen Fords plan nen gekeerd. Zij zijn tegen alles wat op amnestie voor de deserteurs >EN, BELFAST (UPI, Reuter) Engeland heeft gevraagd n conferentie met Ierland over samenwerking bij de strijd de terroristen van het Ierse Republikeinse Leger, de IRA. diplomatieke bronnen in is er nog geen antwoord van de regering van de epubliek. De bedoeling is om conferentie na te gaan hoe tse strijdkrachten in Noord en de politie in de Ierse ek het best zouden kunnen 'erken bij actie tegen de ie voortdurend de grens tus- ide delen van Ierland over- se regering heeft er bij Ier- srhaaldelijk op aangedrongen reden tegen de IRA. De Ierse g houdt vol. dat het alles it mogelijk is tegen de guer- ganisatie. De politiemacht trijdkrachten langs de grens rsterkt en door een strenge errillawet is in Ierland een IRA-leden uit het noorden ieerd en zijn verschillende epots opgeruimd, r beurt heeft de Ierse rege- itiek op het gedrag van de frijdkrachten langs de grens ster. De Ierse politie heeft d, dat de Britse militairen het grensgebied vaak vijan- iegenen en een uitdagende aannemen. macht Pntie-partij in Ulster heeft fd om een veiligheidsconfe- t waaraan alle Noord ierse zouden moeten deelnemen, e regering heeft dit voor stel 'In overweging genomen.' De Britten werken nog aan een plan voor een andere opzet van de poli tie in Noord-Ierland. Volgens dit plan zal de Noordierse bevolking zelf nauwer worden betrokken bij de beveiliging van dit gebied. De Britse staatssecretaris voor Ierse zaken, Merlyn Rees heeft nadruk kelijk gezegd, dat het niet de be doeling is om naast de strijdkrach ten en de politie nog een derde macht te vormen in Ulster. Mili tante protestanten hebben daar wel eens om gevraagd. De sociaal-de mocraten zien in zo'n derde macht een manier om via een achterdeur de verboden protestantse para-mili taire organisatie weer op te richten. IRA-actiea De IRA vestigde gisteren de aan dacht weer eens op zich met een opzienbarende actie In de grens streek. Dichtbij Newry, ongeveer 55 kilometer ten zuiden van Belfast brachten IRA-leden een goederen trein tot stilstand. Zij verjoegen het spoorwegpersoneel en lieten waarschijnlijk een lading explosie ven in de trein achter. Bovendien wisten zij de stroomvoorziening in het stadje te stagneren door te dreigen iedere arbeider die op de eltriciteitscentrale verscheen te zul len neer schieten. De IRA wil dit dreigement pas intrekken als de Britse troepen de controle over de straatverlichting wordt ontnomen. Volgende week of. wanneer het zo uitkomt, volgende maand hebben we als het een beetje mee zit onze eigen nationale kunst maan. Op zijn westelijk proefter- rein in Californië gaat de NASA 'niet eerder dan 27 augustus', zoals de Amerikanen dat behoedzaam plegen uit te drukken, de Astrono mische Nederlandse Satelliet lance ren. Voor hun heet het ding Astronomi cal Netherlands Satellite, zodat de glimmende doos van 1.10 meter lang. 60 cm breed en 70 cm diep, internationaal kan worden aange duid met de roepnaam ANS. Deze ANS is om meer dan een reden een bijzonder kind. De grote opdracht in haar korte leven veel langer dan een half jaar zal zij het niet maken is kijken naar sterren. En daaraan dingen zien die geen instrument nog heeft waargeno men. Maar toch is in zekere zin haar doel al bereikt terwijl zij nog in de neuskegel van de Scout raket in Californië op de lancering wacht. Want hoewel sterrekunde een van de meest 'zuivere' wetenschappen is. gericht op kennis en niet op technische toepassing, is ANS een bastaardkind van wetenschap en winstbejag. Aan de ene kant van de wieg staan de universiteiten van Utrecht en Groningen. Aan de an dere kant staan Fokker-VFW en Philips. De meer dan vijftig mil joen gulden die de overheid in het project investeert, zijn niet terug te vinden op de begroting van onder wijs en wetenschappen, maar op die van economische zaken. Schim Op de achtergrond is nog juist de schim te zien van het bijna alom- tegènwoordige adviesbureau McKinsey. Dat heeft ooit uitgere kend dat investeringen in een sa telliet door de nationale economie minstens dubbel wordt terugver diend. Het is die berekening, en niet de dorst naar kennis van de astronomen, die ANS heeft moge- ment was dat op de groeiende Eu ropese markt voor ruimtevaartop- drachten, de Nederlandse industrie in de jaren zestig maar een vrij miezerig marktaandeel verwierf. In zo'n situatie moet je bewijzen dat je wat kunt voordat je serieuze opdrachtgevers kunt verwachten. Daarom kregen Fokker en Philips, verenigd in het Industrieel Consor tium ANS, in 1970 op hun verzoek opdracht van de overheid om de satelliet te ontwerpen en te bou wen. Daarom ook, waren beide on dernemingen bereid zelf ook nog eens zo'n twintig miljoen in ANS te stoppen. En het is deze kant van het project die er. zelfs nog vóór de lancering, al als een succes uitziet. Want hoewel natuurlijk met span ning wordt afgewacht of de ijzer waren en de elektronica in de ruimte naar behóren zullen werken, zijn er nu al een paar grootse dingen gebeurd. ehalve uit ijzerwaren en elektro nica bestaat een kunstmaan name lijk voor een belangrijk deel uit organisatietalent en ingewikkelde samenwerkingspatronen tussen mensen, groepen mensen en indus trieën. Het is op dit punt dat ANS, haar industriële ouders en de uni versitaire astronomen, hun examen nu al met glans hebben gehaald. Het project is namelijk niet uit de hand gelopen, en dat is nogal uit zonderlijk. Op tijd Toen het tijdschema in 1969 werd opgesteld, voorzag dat In een lan cering van het toen nog rijkelijk schimmige eindprodukt in augustus 1974. En de glimmende doos, waar niets schimmigs meer aanzit, st&èt inderdaad klaar om gelanceerd te worden. Het heeft er onderweg nog wel eens om gespannen, maar het is gelukt. Bovendien is ook de oor spronkelijke begroting, afgezien van de onvermijdelijke inflatiefac tor. nauwelijks overschreden. Fi nanciële tegenvallers lagen in de grootte-orde van twintig procent, en Jat mag voor een dergelijke onderneming geen naam hebben. En commercieel heeft het project door drs. Rokfoppema ook al niet geringe resultaten afge worpen. Een internationaal consor tium onder leiding van Fokker-VFW verwierf onlangs de opdracht voor ontwikkeling en bouw van het Eu ropese ruimtelaboratorium. Dat was voor een aantal insiders, en voor het concurrerende consortium on der aanvoering van de Westduitse gigant Messerschmitt-Bölkow- Blohm, bepaald een verrassing. Beperkingen Ook technisch is ANS een produkt waar ontwerpers en bouwers trots op kunnen zijn, want de gestelde eisen waren niet voor de poes. De NASA stelde dan wel belangeloos een lanceerraket met bijbehorende diensten ter beschikking dat doen ze trouwens voor de eerste kunstmaan van elk land dat erom vraagt. Maar dat werd wel de kleinste raket uit de catalogus, de Scout, en dus mocht ANS niet meer dan 140 kilo wegen. Dat schept beperkingen. Verder wilden de astronomen graag het ultraviolette licht meten van ontzettend zwakke sterren. En hoe zwakker de sterren, des te meer zijn er en des te dichter staan ze dus bij elkaar. Omdat de astrono men toch graag één ster tegelijk bekijken, vroegen zij of ANS op zo'n ster gericht kun worden met een nauwkeurigheid van één boog- minuut. Om de gedachten te bepa len: dat is drie millimeter naar links of naar rechts op een lineaal dat je van tien meter afstand be kijkt. lijk gemaakt. Het centrale argu- schreeuwen. Met Fords rede van maandag is de amnestie voor de 'Vietnam-verza- kers' ineens weer een belangrijk politiek discussiepunt geworden. Er wordt hierover al enkele jaren ge sproken, maar met de naderende verkiezingen was het wat naar de achtergrond verdrongen. LOS ANGELES (AP) De politic heeft de geheimzinnige 'alfabet man' gepakt. Het is een 31-jarige Joegoslaaf die wordt beschuldigd van de aanslag op het vliegveld van de stad waarbij drie mensen om kwamen en 35 gewond raakten en van het plaatsen van een bom in een busstation en op een industrie terrein. Als de man een bom plaat ste belde hij de pers, zélf of via een band, en noemde daarbij de eerste letter van de plaats waar de bom zou afgaan. Alle letters tesamen zouden na evenzovele aanslagen de naam 'De vreemdelingen van Ame rika' moeten vormen. De man eiste herziening van de vreemdelingenwetgeving in de VS. Hij werd gearresteerd toen hij bezig was een bandrecorder te plaatsen In een cafetaria in Los Angeles. Op de band stond een nieuwe bommel ding. Lijfwacht wil harikiri SEOEL (AFP) Een lid van de lijfwacht van president Park Tsjoeng-Hie van Zuid-Korea heeft dinsdagnacht in zijn kwartier in het presidentiële paleis door middel van harikiri zelfmoord willen ple gen. De betrokken officier heeft op deze wijze verantwoordelijkheid willen aanvaarden voor de aanslag die op 15 augustus werd gepleegd op president Park en die aan zijn vrouw het leven kostte. De officier is in een ziekenhuis opgenomen. Fransen vrijer Nou, dat was pittig, zeiden de tech nici, maar het moest wel kunnen. En er kwam een standregelsysteem dat het kon. Het was wel zo inge wikkeld dat er bij voorkeur een kleine compuer ingebouwd moest worden om het-te bedienen. Dat kwam niet onaardig uit, want zo'n computer is ook reuze handig voor het bedienen van de meetinstru menten. (Behalve de ultraviolet- kijker gaan er nog drie instrumen ten mee die röntgenstraling me ten). Het is vooral ook handig voor het opslaan van meetgegevens. ANS komt namelijk maar twee keer per dag over een grondstation langs om gegevens door te seinen. Oudere satellieten nemen die gegevens in zo'n geval op een bandje op dat dan snel twee keer per dag wordt teruggedraaid. Maar zo'n bandre corder gaat verrassend vaak kapot, en dan kan je je satelliet verder wel vergeten. Computer Goed, er zou dus een computer mee. Hij moest vijfentwintigdui zend getallen van vijf cijfers kun nen onthouden. Maar je kent de beperkingen, zei de projectleiding. We kunnen tien liter ruimte voor het ding uittrekken, hij mag niet zwaarder worden dan acht kilo, en hij mag hoogstens acht watt elek trisch vermogen opnemen. Om de gedachten te bepalen: dat is iets minder dan drie fietslampjes. Nou, dat was er gewoon niet, zelden de technici. Het is er nu wel. Om een maximaal aanpassingsvermo gen aan veranderende omstandig heden te verzekeren, kan het pro gramma van die boordcomputer vanuit het grondstation naar belie ven worden gewijzigd. Het is alleen elf liter geworden. Maar Philips zou er best nog eens nabestellingen op kunnen krijgen. In ieder geval kan het Industrieel Consortium ANS in zijn informatieve geschriften fijn tjes opmerken dat dit de eerste keer Wordt dat het vluchtleidingscen- trum van de Europese organisatie voor ruimteonderzoek, ESOC in Darmstadt, een zo moderne kunst maan gaat begeleiden. Minister Ponialowski PARIJS (DPA) Fransen zullen met Ingang van 15 september in hotels niet meer een kaart behoe ven in te vullen die naar de politie gaat. Hiermee komt een einde aan een Frans gebruik van 200 jaar. Voor buitenlanders blijft de bepa ling echter vooreerst nog van kracht. 'De mensen moeten kunnen reizen, zonder dat de politie hun spoor volgt', aldus minister Michael Poniatowski van binnenlandse za ken. Moord en zelfmoord SAARBRUCKEN (DPA) In de Westduitse deelstaat Saarland heeft een 33-jarige invalide vijf mensen doodgeschoten en daarna zelfmoord gepleegd. De man die zijn linker hand en -onderarm miste, was een geschoold pistoolschutter. Dinsdag avond laat schoot hij eerst op de kermis in Oberkirchen zijn vrien din, een 20-jarige verpleegster, dood. Een 44-jarige bezoekr van de kennis kreeg een schampschot aan het hoofd. Daarop trok de schutter naar Neunkirchen waar zijn ge scheiden vrouw woonde. Hij bleef bij het huis wachten totdat zij met haaf vader naar bulten kwam. Bei den werden doodgeschoten. Daarna ondergingen de schoonmoeder en het zesjarig dochtertje van de man hetzelfde lot. Toen de politie de woning binnendrong pleegde de man zelfmoord. Het huwelijk van de man was in december ontbon den waarbij het kind aan de vrouw was toegewezen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1974 | | pagina 9