Jngeschoolde vrouw kan cursus volgen
Texel
derde
vraagt zich
boot nodig
af
is
of
Pop op
de plaat
)penheid - Van eikaars fouten leren - Durven praten'
Tom Kaye en
andere heren
LW/KjWIARTET ZATERDAG 10 AUGUSTUS 1974
BINNENLAND T11/K15
br Aukje Holtrop
IRLEM 'Vrouwen zijn gewend plooien glad te strijken. We kunnen conflicten niet aan, pro-
n alles te doen om ruzie te voorkomen. Eén van de dingen die je op een VOS-cursjis leert is dat
?.t met iemand helemaal óneens kunt zijn, zonder dat dat tot ruzie leidt'.
lie Verlaan, adviseuse voor het
ingswerk ien behoeve"'.van' de
venorganisaties irf. Nöord-Hol-
zette vorig jaar VOS-cursussen
m vrouwen met weinig of geen
ilopleiding uit hun 'huishouder
isolement te halen. V0S- béte:
Vrouwen Oriënteren zieh -in dé
nleving en deze ingenieuze
jzing naar de slimme dieren in
>os dekt eigenlijk precies de op-
de bedoeling van he,cursussen:
ven die door een geringe oplei-
en/of doordat ze vanwege hun
e kinderen' thuis móéten blijven'
steeds minder contact hebben
de buitenwereld, helpen over de
pel te stappen en weer belang-
ng te krijgen voor wat er buiten
lisdeur gebeurt.
ie Verlaan neemt een unieke
e in: op initiatief van een groot
Noordhollandse. vrouwen Qrgani-
werd zij in 1972 door dé Cultu-
Raad van Ncbrd-Holland aange-
speciaal voor het vormingswerk
vrouwen. Geen enkele andere
ncie of gemeente heeft zo'n advi-
in dienst,
was vanaf hét begin dê bedoeling
zou werken aan een vormings
voor "vrouwenorganisaties. De
was: wat, wie wil je vormen
aartoe? Ik moest iets vinden dat
een zó interesseert dat ze met
r in een cursus zouden willen
ongeacht levensbeschouwing of
Ki
ste kansen
ceus viel op vrouwen die de
te kansen hebben gehad om iets
ren. Vrouwen die vroeger direct
tol een baantje, moesten, zoe-
omdat er geen geld ivoor verder
was, cf ..omdat meisj.es niet .ver
mochten (of hoefden te leren)
t een opleiding voor een meisje
sgooid geld is. Veel van die
ren die alleen lagere school heb-
;oms met één, twee jaar vervolg-
wijs, betreuren dat nu en voor
kunnen de VOS-cursussen een
inst zijn. Die vrouwen krijgen de
er iets bij te leren, en tegelijker
eorden ze zich bewust van wat ze
it hebben,
vrouwen voelen zich eig
(gelijkt dat ze zo weinig
m gehad met hun intelligentie.
Voor-hen komt zo'n cursus te laat, al
probéren we'heit ook té helpen alsnog
iets te doen mét hun capaciteiten'.
Het afgelopen jaar zijn er elf VOS-
cursussen gegeven en vcor het vol-
gend, jaar staan er nog vijftien op het
préêramma. "Hóe ziet zo'n cursus er-
- uit? V:
'Een cursus duurt twaalf ochtenden
van twee uur. Het geheel is, globaal,
in drie onderwerpen te verdelen: de
.vrouw als partner, (met als gespreks
onderwerpen: de vrouw en haar rol,
haar werk; het werk van haar man;
wat doe ik met mijn geld; wat doe je
als je er alleen voor komt te staan),
de vrouw als opvoedster (de vrouw en
het gezin in verandering; vrouw en
opvoeding; televisie in huis; ouders
en school) en de vrouw als burger
(wat gebeurt er op het gemeentehuis;
wat is politiek in Nederland; hoe
komt het nieuws in kranten en tijd
schriften?)
Verstaanbaar praten
Elk onderwerp komt aan bod, het één
wat uitgebreider dan het andere. Dat
hangt, af van de belangstelling van de
greep cursisten (ongeveer twintig per
groep). De onderwerpen worden inge
leid en besproken. De cursusleidsters
begeleiden de groep, zorgen ervoor
dat het gesprek op gang blijft en
iedereen aan zijn trekken komt. 'De
belangrijkste eis aan de cursiisleiding
en dé docenten is dat ze verstaanbaar
praten, 'zonder moeilijke, woorden.
Maar al te vaak wordt met moeilijke
Woorden macht uitgeoefend, worden
mensen dom gehouden. Veel vrouwen
hebben eén houding vanc dat begrijp
ik toch niet, daar ben ik te dom voor.
Ik heb nou eenmaal niets geleerd. Dat
gevoel van onmacht is vrij algemeen
en één van ,de yoordejen van de VOS-
cursussen is dat vrcuwen daar leren
hun mond open te doen. Ze worden
voor vol aangezien, niemand vindt ze
te stom, ze leren naar elkaar luisteren
en met elkaar praten. Zoiets geeft een
mens zelfvertrouwen. Na zo'n cursus
blijken heel wat vrouwen meer te
durven':- praten met man en kinderen
over'werk en school, over wat ér in
dé krant staat. Er zijn ook vrouwen
dié na dé cursus de smaak te pakken
hebben en een -nieuwe cursus gaan
volgen, -öf zélfs een opleiding. Al valt
dat niet mee: het wordt vrouwen niet
Krijnie Verlaan:
vrouwen over de
drempel halen
gemakkelijk gemaakt hun gebrekkige
opleiding bij te spijkeren'.
Het doel van de VOS-cursussen om
schrijft Krijnie Verlaan als: bewust
making van de situatie waarin vrou
wen leven, inzicht geven in die situa
tie, zelfvertrouwen leren. De reacties
van de deelneemsters wijzen erop dat
die doelen wel zo ongeveer bereikt
worden.
Een paar meningen: 'Je krijgt meer
inzicht en mensenkennis', 'Je weet
beter wat je in het leven te doen
staat, dus goed je ogen en oren open
zetten om te weten waar je helpen
kan en met meer durf om het uit tè
voeren', 'Openheid, we leren van el-
kaars fouten, durven praten', 'Je
krijgt informatie wat je eigenlijk wel
weet maar heel goed om met anderen
docr te nemen', 'Ik ben meer gaan
lezen, werd ingeïnteresseerd door de
onderwerpen', 'Heb een grotere be
hoefte gekregen om te leren'.
Niet iedereen was tevreden: sommi
gen hadden nog veel meer willen
leren, ze hadden meer huiswerk wil
len hebben, hadden meer gerichte
informatie willen hebben. Er waren
vrouwen die hun levensbeschouwing
meer benadrukt hadden willen zien.
En er waren er die de cursussen
teveel 'van links en vanuit de werkne
mers' vonden.
Krijnie Verlaan: 'De cursussen zijn
voor iedereen, gaan niet van een
bepaald geloof of een partij uit. De
cursusleiding is ook pluriform, komt
uit heel verschillende hoeken. Maar.
die klachten van 'te links' krijg je erg
gauw, als je mensen meningen laat
horen waaraan ze niet gewend zijn.
We hebben ook wel eens klachten
gehad van een bestuur van een vrou
wenvereniging, dat er tijdens een cur
sus over sex gepraat was. Ze vonden
dat dat niiet kon, omdat het maar
eenvoudige vrouwen waren. Gewoon
bevoogding dus, voor een ander wil
len uitmaken wat die ander mag ho
ren'.
Krijnie Verlaan: zelf niet zo'n barricade-vechtster
Het is duidelijk niet de bedoeling dat
de vrouwen tijdens de cursus 'geïn
doctrineerd' worden. 'Ik ben er hele
maal niet voor dat je de mensen
vertelt dat hun leven helemaal niet
zinvol is om ze dan verder, na afloop,
het maar zelf te laten uitzoeken. Heel
voorzichtig komen onderwerpen als
rolverdeling en emancipatie aan de
orde. Je hebt er niets aan mensen
ongelukkig en onrustig te maken zon
der ze ook te helpen verbeteringen
aan te brengen'.
Krijnie Verlaan is zelf niet zo'n barri-
cadevechtster, 'maar ik ben me door
dit werk wel van erg veel bewust
geworden, waar ik nog nooit over
nagedacht had. Ikzelf heb altijd ge
werkt, je moet veel zelf 'bevechten'
en langzamerhand krijg je dan een
redelijk zelfvertrouwen. Maar ik heb
erg goed gemerkt dat dat voor de
meeste vrcuwen niet opgaat en dat
veel vrouwen wel degelijk een steun
tje in de rug nodig hebben'.
Voor iedere vrouw
De VOS-cursussen, iets tussen scho
ling en mentaliteitsverandering in,
staan voor iedere vrouw (in Noord-
Holland dan) open. Mensen die het
gevoel hebben buiten de maatschappij
te staan, maar met die geïsoleerde
positie geen genoegen nemen, die sa
men met andere vrouwen er iets aan
willen doen, moeten maar contact
opnemen met de Culturele Raad
Noord-Holland, Postbus 163, iJmui-
den. Als er in hun buurt een VOS-
cursus georganiseerd kan worden,
kost ze dat veertig gulden. De rest
wordt gesubsidieerd door de provin
cie.
Vrouwen uit andere provincies zou
den zich tot hun eigen 'provinciale
culturele raad kunnen wenden met
het verzcek ook zoiets als VOS-cursus
sen te organiseren. Geen een vrouw
hoeft erin te berusten dat ze vroeger
te weinig geleerd heeft en nu met de
mond vol tanden- staat. Een VOS-
cursus is een mooi begin om daar
verandering in te brengen.
Steeds meer mensen willen toerisme remmen om natuurschoon te redden
gepolderd moet worden. Maar zodra
wij kritiek laten horen op de lokale
situatie ontmoeten wij veel weer
stand. Dan zijn wij bemoeizuchtig,
dan zoeken wij het conflict. Wij zou
den natuurlijk met meer geduld en
tact moeten optreden, maar daarvoor
ontbreekt voldoende mankracht. Bo
vendien zoekt de Vereniging het al
vlug hogerop, in Den Haag. Misschien
is dat wel de weg van de minste
weerstand'.
Wanneer een positieve beslissing
werdt genomen over de aanschaf van
een derde boot zal de Vereniging
echter niet direct naar Den Haag
hollen. 'Wij zullen de bevolking van
het eiland mobiliseren en grote acties
op touw zetten'. Wanneer de beslis
sing zal vallen weet nog niemand op
Texel.
Problemen
Burgemeester mr. W. H. Sprenger
van Texel zegt daarover: 'Op het
ogenblik wordt de zaak bestudeerd.
Met zo'n boot zijn natuurlijk vele
miljoenen guldens gemoeid. Boven
dien komen hierbij heel wat proble
men om de hoek kijken'.
Deze problemen zijn er volgens de
heer T. Hogerheide, directeur van de
TESO, de oorzaak van dat het hele
maal nog niet vast staat of er een
derde bcot komt. 'Wij weten nog niet
of het een rendabele zaak is', zegt hij.
'Als alle 500.000 auto's die wij per
jaar vervoeren, gespreid zouden bin
nenkomen zouden er helemaal geen
wachttijden bestaan. Ons probleem is
dat alleen tijdens de zomermaanden
lange rijen auto's voor de boot staan
te wachten. Door nautische problemen
zal een derde boot bovendien geen
capaciteitsvergroting van -vijftig pro
cent geven. In de zomermaanden ver
trekt elk half uur een boot. Tijdens
de pieken laten wij de boten op volle
kracht varen, zodat om de twintig
minuten een pont vertrekt, een trena-
me van dertig procent dus. Maar
wanneer wij een derde schip in be
drijf brengen kunnen wij de twee
andere boten niet zo snel meer laten
varen. Wij beschikken namelijk maar
over één aanlegsteiger aan weerskan
ten. Met een derde boot kunnen wij
daarom maar tien tot vijftien procent
meer auto's vervoeren'.
De TESO is een particuliere onderne
ming. Het aandelenpakket is voorna
melijk in handen van Texelaren. Offi
cieel kan de onderneming dus zelf
standig beslissen over de aanschaf van
een nieuwe boot. Maar, zo zegt de
heer Hogerheide, 'wij zullen zeker
refereren aan het standpunt van de
gemeente Texel. Wij zien donders
goe.d in dat een uitbreiding van onze
vloot grote, invloed zal hebben op het
gebeuren in Texel'.
Volgens burgemeester Sprenger zal de
gemeenteraad zich over een aantal
maanden ever deze kwestie gaan bui
gen.
TEXEL Wachttijden van vier tot zes uur vormen in het hoogseizoen geen uitzondering. Toch
vraagt Texel zich af of er een derde boot moet gaan varen tussen Den Helder en het eiland. On
getwijfeld zal een derde pont de wachttijden enigszins verkorten. Vooral de toeristen die Texel regel
matig bezoeken zullen een positieve beslissing over de aanschaf van een nieuwe boot daarom met in
stemming begroeten. Want het is geen lolletje om uren op een winderig parkeerterrein te staan ivaar
een frites-tent het enige vermaak vormt.
voorbeeld de heer drs. P. A. W. J. de
Wilde, lid van het hoofdbestuur van
de Landelijke Vereniging tot Behoud
van de Waddenzee. Als bioloog en als
geboren Texelaar heeft hijgde vernie
tiging van het eiland al' lang zien
aankemen. 'Maar ik had niet gedacht
dat het de laatste jaren zo snel zou
gaan'. Grootste boosdoener is volgens
De Wilde de auto. 'Steeds meer kleine
weggetjes worden geasfalteerd, steeds
meer doorgaande wegen worden ver
breed. Steeds meer parkeerterreinen
worden aangelegd. Het eiland ver
dwijnt langzamerhand onder het blik',
Voor hem staat het als een paal
boven water .dat de boot er niet mag
komen. 'De boot is de navelstreng van
het eiland. Met deze veerdienst kun
je Texel isoleren. De pont vormt dan
ook een uniek middel om het eiland
van de ondergang té redden'. De Wad
denvereniging heeft Texel als natuur
gebied al zo'n beetje afgeschreven
'maar de komst van een nieuwe boot
zou zeker de doodsklap geven'.
De Wilde's mening wordt zeker niet
door alle eilandbewoners gedeeld.
Vooral degenen die van het toerisme
leven denken er anders over. Hoewel
landbouw en veeteelt nog altijd de
belangrijkste inkomstenbron vormen
hangt de economie van het eiland
toch voor dertig procent van het toe
risme af. Negatieve publiciteit
zoals lange wachttijden voor de pont,
overvol eiland enz. schaadt de
belangen van Texél alleen maar,
menen de middenstanders. Bovendien
oordelen zij dat de milieubeschermers
overdrijven. Met de ongeveer veertig
duizend toeristen die in het hoogsei
zoen op Texel verblijven vinden zij
het eiland niet overbevolkt
Nog rustige plekjes
VW-directeur J. Dekker: 'Ik kan u
nog heel wat rustige plekjes op het
eiland aanwijzen. Natuurlijk puilt het
in De Koog uit van de mensen. Maar
op de Dam in Amsterdam is het ook
drukker dan elders in de stad'.
De meest optimistische toekomstvoor
spelling zegt dat hier in 1980 47.500
toeristen zullen komen. Dat is zeven
duizend meer dan nu. Volgens mij
kan Texel deze toename best opvan
gen. Wij willen van Texel geen Ma
jorca maken. Wij zullen ons een li
miet moeten stellen. Maar om nu al
van een overbevolkt eiland te
spreken, dat is overdreven'.
Dekker wil er vooral aan werken dat
het toeristenbezoek aan het eiland
(zestig procent Nederlanders en veer
tig procent Duitsers) meer over het
jaar wordt uitgespreid. Maar zelfs met
een spreiding zal de verbinding met
het vasteland verbeterd moeten wor:
den.
Tussen het ronduit nee van de Wad
denvereniging en het ja van de toeris
tenindustrie zit nog een derde me
ning, de ja maar. Als opzichter in
dienst van Staatsbosbeheer weet de
heer M. Mantje uit ervaring dat de
toeristen een spoor van verwoestingen
achterlaten in de natuurgebieden. Als
lid van de dorpscommissie De Koog
heeft hij menig kritisch geluid laten
horen over de ongebreidelde groei
van het toerisme, over de ernstige
gevolgen daarvan voor de natuurgebie
den, over de nachtmerrie waarin de
bewoners van De Koog, het Rem-
brandtsplein van Texel, gedurende de
zomermaanden moeten leven. Toch zal
hij zich niet verzetten tegen een nieu
we boot.
Gemeente....
'Ik ben het helemaal niet eens met
de Texelaren die de groei van het
toerisme willen afremmen door mid
del van de pont. die van de bootver
binding een sluis willen maken. De
TESO, Texels Eigen Stoomboot On
derneming, heeft als opdracht het ver
voer tussen het vasteland en Texel zo
goed mogelijk te regelen. Wanneer er
wachttijden van vier, vijf uur ont
staan kan ik me best voorstellen dat
zo'n onderneming zegt: wij zijn op
het ogenblik niet tegen onze taak
opgewassen en daarin moet verande
ring komen. Het is ook niet de TESO
die een rem moet zetten op het
toerisme, maar de gemeente. Het ge
meentebestuur moet ervoor zorgen
dat de verblijfsaccommodatie cp Texel
niet verder uitgebreid wordt'.
Hoewel nog slechts schoorvoetend is
het gemeentebestuur van Texel de
afgelopen maanden begonnen met een
zekere indamming van het toerisme.
Van het groeicijfer zevenduizend (dus
47.500 toeristen in 1980) wordt door
de gemeente nog niet afgeweken.
Maar een aantal grote recreatieprojec
ten is voorlopig in de ijskast gezet.
Voldoende is dat volgens de heer De
Wilde van de Waddenvereniging niet.
Hij vindt dat de groei van het toeris
me rigoureus gestopt moet worden.
Deze stellingname wordt hem niet in
dank afgenomen.
'Grote groepen mensen op het eiland
zijn het wel met de beginselen van
onze vereniging eens. Zij vinden bij
voorbeeld dat de Waddenzee niet in-
Voor de elfduizend inwoners van
Texel speelt 'het probleem van de
wachttijden echter nauwelijks een rol.
Degenen die veelvuldig van de pont
gebruik moeten maken kopen voor
ruim honderd gulden per jaar een
voorrangskaart. Wachten is er voor
hen niet bij. Dat steeds meer bewo
ners zich tegen een uitbreiding van
het aantal veerboten gaan verzetten
heeft dan ook een andere reden. Zij
vrezen dat het eiland onder de auto's
begraven zal worden. Dat het massa
toerisme de laatste restjes natuur
schoon van Texel kapot zal maken.
Steeds luider gaan in Den Burg, De
Koog, De Cocksdorp en Den Hoorn
daarom stemmen op die een rem
willen zetten op het nog altijd toe
nemende toerisme naar het eiland. Zij
menen dat een grote groep recreanten
het eiland zal mijden of de auto in
Den Helder zullen laten staan, wan
neer er geen nieuwe boot komt. De
discussie over de pont begint op
Texel langzamerhand uit te groeien
tot een openlijke redetwist over de
toekomst van het eiland.
'Nu zal er beslist moeten worden of
wij het eiland in het prikkeldraad
zullen zetten of dat wij de verloede
ring zullen laten doorgaan', zegt bij-
r Jan Brokken
bestemd voor vrachtverkeer en
eilandbewoners met V-kaart. Zij
hebben voorrang. Daarna komen
de toeristen: twee rijtjes per boot.
In het hoogseizoen vormen deze
taferelen geen uitzondering.
boven: De toegangsweg tot
parkëerterrein: urenlang
ten.
onder: Het parkeerterrein
de veerboot naar Den Hei-
De linker twee banen zijn
door Willem-Jan Martin
Uiterst voldaan teruggekeerd van
een vakantie in den vreemde, op de
recensie-desk een forse stapel ouder
(de laatste week van juni plus de
hele maand juli) tot zeer recent
materiaal, dat kan maar één ding
betekenen: handen uilt de mouwen
en met een noodgang aan de slag.
Eerst het werk uit het pre-
vakantietijdperk alsmede enige
attrakties van het tweede garnituur.
Volgende week zaïl er dan plaats
worden ingeruimd voor dezulken als
Neil Young, Bon Dylan en The
Band, James Taylor, The Hiiknan
Souther Furay Band en Graituful
Dead.
Een complete verrassing vormt de
elpee FIRST GRADE (DunhiM
Records 5C-062-95496) van Thomas
Jefferson Kaye. Kaye werkte eerder
als producer en bemoeide zich in
die hoedanigheid met zulke
uiteenlopende artiesten als Captain
Beefheart freakmuziek)de
Shireldes (souldames) en Jay and
the Americans, een groepje
SDekgladde kampioenen van de
commerciële middelmaat. Dat verliep
niet zonder sukses: zelfs bezorgde
Kaye de Shirelles twee ferme
hitsingles.
Desondanks bleef TJK emotioneel
echter meer 'voeling" houden met
zijn allervroegste aktiviteiten: zelf
muziek maken. Vandaar dan ook op
zeker moment wederom een
positiewisseling, waarvan de
onderhavige elpee First Grade een
tweede in vertrouwd vinyl geperste
concretisering vormt. Een
verrassende plaat, zoals reeds
opgemerkt. Selecte begeleiders (Joe
Osborne. Jim Gordon, Rick
Derringer o.a.), een uitstelende
materiaalkeuze en perfefct
stemmen werk (behalve Kaye zelf
noteren we wonderschone bijdragen
van Timothy Schmit en Richie
Furav) zorgen tezamen voor een
overwegend 'soft' geluid, dat ook
wel aangeduid als country-rock
andere vertegenwoordigers kent in
de gedaante van bijvoorbeeld Rick
Nelsons Stone Canyon Band en
op een wat hoger niveau de
Eagles in hun beginperiode.
Jones en Americap Lovers, beide
komposities van de Steely Dan-
tandem Becker-Fagen, en Kaye's
eigen stukken verdienen hier
absoluut een eervolle vermelding,
prachtige schrijnende muziek, die
precies de goede, voor dit genre
onontbeerlijke doorzichtige
instrumentatie bezit. Ondertussen
zorgt een drietal meer R B-
getinte swingende klapstukken voor
de nodige afwisseling, kortom:
popmuziek van de bovenste plank.
Meer solerende heren, at is de pret
daar wel een stuk minder zo niet
volslagen afwezig. Het betreft hier
de elpees CARIBOU (DJM Records
Stereo 6376 450) uit de koker van
ELTON JOHN en zijn maats en
STOP ALL THAT JAZZ (Philips
Stereo 6369 125) door LEON
RUSSELL. Natuurlijk viel van
Elton John weinig meer te
verwachten dan een nieuwe bril,
een andere uiterst modietyze 'outfit'
en een nog iets kaler hoofd (de
inspiratie ging reeds na
Tumbleweed Connection op één oor,
vanwaar op Caribou, zo genoemd
naar de Amerikaanse studio's waar
dit produkt grotendeels wordt
opgenomen, wederom herhaling
troef is), maar Russell heeft getuige
al zijn voorgaande werk beslist meer
in zijn mars dan de zoutarme
vertoning, die hij onder de noemer
Stop All That ten beste geeft.
De uitroep (Stop All That Jazz)
komt aan het einde van de plaat,
veel te laat dus na een
verzameling muziek, die uiteenvalt
in enkele op Russell-tempo
afgedraaide cover-versies, waarin elke
nuance met succes om zeep wordt
geholpen, landerig koipiëren van jazz
uit de jaren vijftig plus een klein
aantal eigen komposities, waar de
vindingrijkheid al evenmin vanaf
straalt, sterker nog: Leon beperkte
zich tot een Lichtelijk omwerken van
eerder uitgebracht songmateriaal.
Elvon John
Nog een zo'n plaat en ik overweeg
degradatie naar de eerste divisie.
Waar we dan terecht komen bij de
Ffee-spllnter Bad Company en een
eer9te elpee voor het Island-label
met een handzame dosis
prententieloze, swingende
feestmuziek, een eerste gelijknamige
Atlantic-elpee van de Nederlandse
groep Scope (voor de synthese-
Liefhebbers), Somethdn's Happening
door Peter Frampton, en als
laatsten The Ozark Mountain Dare
Devils, een elf man tellende
Amerikaanse formatie, die onder
leiding van de bekende producer-
knoppenman Glyn Johns de draad
oppakt, waar de New Riders of The
Purple Sage voorgoedf?) de
verkeerde weg insloegen, dus:
uiterst gezellige koel-helder-water-
muziek met veel akoestische gitaren,
een ijzersterke mondharmonika,
gave vocalen en nu en dan een
gezonde elektrieke 'oprisping*. De
komposities kunnen beter.
