'TERUG NAAR DE NATUUR' IS ONZIN
Uit de kerkbladen
Theologie houdt zich bezig met milieucrisis
w
flisihslil
Vandaag
Een teken
aan de
wand
f
f
J
ra
Trouw
Kwartet
Pastoraal overleg
strakker geleid
Ondanks bezit
t.v. toch dopen
Belangstelling
vlootdagen groot
Conflict tussen de
West en Nederland
over het zeerecht
Nederlander voor
Hongaarse rechter
Nieuwe boe he
TROUW/K.W AIR.TET MAt/UNDAC 15 JULI 1974
keriK/binneniijAM rrsL
T-
r
door Aldert Schipper
NORTHAMPTON Of het christendom de oorzaak is geweest voor het ont
staan van onze op natuurwetenschap en technologie gebaseerde samenleving
vindt de Amerikaanse ethicus prof. dr Thomas Sleger Derr moeilijk te zeggen.
In Oost-Europa heeft steeds een zeer
christelijke cultuur bestaan, maar
toch bleef dit gebied lange tijd bulten
de technologische cultuur, die In West-
Europa zijn oorsprong en eerste
■bloei kreeg. Trouwens, ook in West-
Europa duurde het duizend jaar van
christendom eer hier de ontwikkeling
begon. 'Daarom zullen we waarschijn
lijk moeten zeggen dat het christen
dom een van de oorzaken is geweest
dat een cultuur van dit type vorm
kreeg*.
Prof. Derr, die dit zegt, is hoogleraar
aan het Smith College in Northamp
ton in de staat Massachusetts, een
Amerikaanse universiteit voor meis
jes. Hij is de schrijver van het boek
'Ecologie en bevrijding', dat in sep
tember in Nederlandse vertaling bij
uitgeverij Het Wereldvenster in
Baarn zal verschijnen (prijs ongeveer
17,50).
Derr houdt 't christendom niet verant
woordelijk voor het ontstaan van de
milieucrisis, maar hij vindt wel dat
het geloof elementen aanreikt voor
een manier van overleven. 'Christe
nen moeten bescheiden zijn. Hun ge
loof geeft geen blauwdruk voor een
juiste maatschappelijke orde of voor
een verantwoorde economie'.
'Het christendom als zodanig doet ook
geen uitspraken over een verantwoor
de technologie. Het christelijke geloof
heeft echter wel enkele kritische com
mentaren en misschien zelfs een paar
postitieve opmerkingen te maken,'
zegt Derr.
'Wat bedoelt de bijbel er mee te
zeggen dat God de schepper is? Dat
betekent op zijn minst dat je voor
zichtig met de schepping moet om
gaan. Misschien liggen in de schep
pingsorde doelen, die je nog niet
begrijpt.'
'Er bestaat een soort antropocentrisch
denken, dat de mens aan de top
plaatst van de hele schepping. Soms
gaat het zover dat het zelfs de schep
per uitschakelt. De Grieken noemen
dat hybris. Maar er is ook een christe
lijk antropocentrisme, dat ik juist
vind en dat zegt dat van. alle schepse
len aan de mens de verantwoordelijk
heid gegeven i6 voor het beheer van
de aarde. Dat bedoelen we met 'rent
meesterschap'. Dat betekent dat de
mens niet vrij is te doen wat hij wil,
maar dat hij namens God handelend
optreedt Ik wordt altijd razend van
die mensen, die zeggen dat de leer
van het rentmeesters-nap ae vrijbrief
Economische groei kan een con
current worden van ontwikke
lingshulp.
Prof. dr. Thomas Sieger Derr
voor het plunderen van de aarde is'.
De Brits-Duitse econoom dr. E. F.
Schumacher ontleent In zijn boek
'Hou het klein' aan de Bergrede een
model voor een ecologisch verant
woorde levensstijl. Vindt de theoloog
Derr ook dat je Jezus zo direct kunt
laten praten?
Ik sta daar gereserveerd tegenover. Je
moet niet vergeten dat Jezus sprak
vanuit een geheel andere sociaal-eco
nomische context
Wat voor concrete aanwijzingen geeft
de bijbel voor een verantwoord ge
bruik van de technologie?
Er is een tientallen jaren oude tradi
tie van christelijke prediking tegen de
ontmenselijking van het leven. In het
einde van de vorige eeuw, toen men
selijke wezens gemaakt werden tot
eenvoudige verlengstukken van de
machine, ook toen waren er christelij
ke stemmen die zich daar tegen ver
hieven. Ontmenselijking vindt ook nu
nog op ruime schaal plaats. Zodra de
natuurwetenschap en de technologie
het menselijk leven in het gedrang
brengen of het bestaan van volgende
generaties bedreigen dan gebeurt er
iets dat moreel fout is. Vooral aan
dat laatste moeten wij denken. Wij
zouden het nog best twee of drie
generaties op dezelfde manier uithou
den, maar we zijn ethisch gedwongen
na te denken over wat na ons komt.
De mensen uit de Derde Wereld vin
den dat we eigenlijk wat meer aan
hen moeten denken.
De behoefte van de arme landen aan
groei is een ander aspect van hetzelf
de probleem. We mogen niet zo'n
beslag op de hulpbronnen van de
aarde leggen, dat andere landen daar
door niet toekomen aan een bestaan
dat naar hun maatstaven menswaardig
is.
Dan zouden wij er belang bij hebben,
dat de maatstaven in de armen landen
zo laag mogelijk blijven.
Nee, ik zeg het nu wat radicaler dan
in mijn boek. Onze eigen aanslag op
niet-vernieuwbare grondstoffen in de
wereld mag niet groter zijn dan ons
deel zou zijn wanneer alle mensen
evenveel zouden kunnen consumeren.
Daar zijn we nog wel een beetje
vanaf. Moet de kerk niet aan een
politiek model werken, waarin dit
beginsel Is opgenomen?
UIT
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
de schrijver vermeld.
VAN LEZERS
Chinezen
Als aanvulling op het artikel in Tr.-
Kw. van 11 juli 'Kerken kijken niet
om naar Chinezenwaarin speciaal
aandacht gevraagd wordt voor de vele
zeevarende Chinezen, die de haven
van Rotterdam aandoen, an ik het
volgende meedelen: Juist dezer dagen
heeft de synode van de gereformeerde
kerken de noodzakelijkheid van kerke
lijke arbeid onder de vele opvarenden
uit de zg. derde weerld (dus ook
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christe iike Pers
Directie.
Ing O. Postma,
F. Diemer
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor: NZ. Voor
burgwal 280, Postbus
859, A'dam. Telefoon
020-22 03 83. Postgiro:
26 92 74. Bank: Ned.
Midd. Bank (rek nr.
69 73 60 768). Gem giro
X 500.
zeevarende Chinezen) in haar besluit
vorming vastgelegd. De synode deed
dit op voorstel van het deputaatschap,
dat in haar opdracht, de geestelijke
verzorging van de opvarenden ter
koopvaardij heeft te behartigen. Daar
bij zal ook de stichting in bedoeld
artikel genoemd worden ingeschakeld.
Amsterdam
F. D. Kraan, secr. gen. deputaten
geestelijke verzorging koopvaardij.
UTRECHT Het landelijk pastoraal
overleg (LPO), dat van 30 augustus
tot 2 september in Noordwijkerhout
wordt gehouden, wordt aan eeti strak
ke vergadertechniek onderworpen. Bij
de vorige bijeenkomst, toen ieder
naar goeddunken naar de microfoon
kon stappen, bleek de besluitvorming
daardoor te worden gehinderd.
Op de komende vergadering van het
LPO zal nu alleen worden gesproken
door de woordvoerders van de zeven
diocesane delegaties, die desnoods om
een schorsing van de vergadering
kunnen vragen voor overleg met de
achterban.
Het LPO heeft, op verlangen van
Rome, een adviserend karakter. Om
dit karakter te onderstrepen vormen
de bisschoppen een aparta groep, die
zich via de gespreksleider in de dis
cussie kan mengen. De discussie heeft
als uitgangspunt de nota 'Mens, waar
heen', die door de bisschoppen is
uitgegeven.
Op vrijdag 30 augustus wordt het
overleg geopend door kardinaal Al-
frink, die op zondag zal voorgaan in
een eucharistie-viering. De preek
wordt gehouden door mgr. A. Simo-
nis. de bisschop van Rotterdam. De
voorzitter van het LPO is mevr. Mar-
ga Klompé.
In geval van een aantal grondstoffen
overtreden wij dit ethische principe.
Het ligt op de weg van de kerk dit
duidelijk te zeggen. Maar ik ben een
politieke realist. Ik /io heel goed dat
er een kloof zal blijven tussen wat de
kerk zegt en wat er in werkelijkheid
gedaan wordt. Maar toch moet de
kerk nu alvast beginnen vormen te
ontwikkelen, waarmee we in de toe
komst oolitiek kunnen maken.
Aan wat voor vorm denkt u dan?
Ik hoop dat er een nieuwe levensstijl
ontstaat, die gebaseerd is op een ge
zond gebruik van natuurwetenschap
pen en technologie.
Dat zal moeilijk gaan zonder een
bepaald gebruik van dwang.
Als de mens moet leven onder een
totalitair regime, dan komt hij aan
zijn menselijkheid te kort.
Dat betekent dus dat een model zoals
China ethisch niet verantwoord is?
Dat is misschien een te sterke conclu
sie. Je moet een bepaald systeem niet
in zijn geheel aanvaarden of verwer
pen. Je zult het moeten analyseren en
dan onderscheid maken tussen ele
menten die je verwerpen moet en
dingen waarmee je je verwant voelt.
Als een systeem er in slaagt de men
sen genoeg voedsel en kleding te
verschaffen, dan is dat een pluspunt
Als je mensen alleen maar voedsel
kunt geven, als je ie op totalitaire
manier bestuurt, dm kun je op zijn
hoogst zeggen dat zo'n opgelegd be
stuur een noodzakelijk kwaad is, dat
zoveel mogelijk een tijdelijk karakter
moet hebben.
India is een democratie waar mensen
van honger stenen. In China is ge
noeg voor ieder. Behoort de kerk dat
Chinese model dan niet te steunen?
Alleen als je zou kunnen zeggen dal
de honiger in India komt door de
democratische staatsvorm. Maar hot»
veel mensen in China zijn niet om
politieke redenen gestorven.
Hoe zou die nieuwe manier van leven
van u er uit moeten zien?
We zullen gebruik moeten maken van
energie van de zon. Olie is natuurlijk
ook zonne-energie, maar dat is om zo
te zeggen kasgeld dat we opmaken
We moeten zien te gaan leven niet
van onze reserves, maar van wat we
elke dag kunnen winnen. Sommige
technologen zeggen dat ze nog tijd
nodig hebben tot de volgende eeuw,
eer zonne-energie bruikbaar is. Ande
ren hebben meer verwachting van
energie uit kernfusie. We zouden dan
waterstof als brandstof kunnen gaan
gebruiken. Onze manier van leven zou
dan niet zo veel verschillen van onze
huidige..
Alleen de groei van de bevolking Is al
zo groot dat we al die mensen niet
kunnen voeden.
Over de groei van de wereldbevolking
ben ik zeker pessimistisch. Als onze
milieuproblemen vplosbaar zijn, dan
zijn ze veel oplosbaarder bij een ge
ringere wereldbevolking. Misschien
groeit de bevolking te snel om onze
problemen op te lossen. Ik vrees dat
dat waar is. Maar sommige ecologen
stellen zich op als realisten en zeggen
dat in de nabije toekomst veel men
sen zullen sterven. En zij vinden dal
niet ere. Het Christelijk geweten ver
zet zich tegen zo'n tragedie.
Ik vind u nogal optimistisch, vergele
ken met deskundigen, die pleiten
voor een maatschappij die niet meer
economisch groeit
Ik ben niet optimistisch, maar vnl
hoop. Ik geloof niet in een mil-eroei-
maatschappij.
Dat is een onrealistische gedachte.
Het is een zinloos doel. Het is niet
hetzelfde als een ecologisch stabiele
maatschappij. Niemand zal bereid zijn
het te aanvaarden en bovendien bete
kent nul-groei dat we permanente ar-
FAMILIESGEWIJS
Vele, al dan niet hippe, stadsmensen wilden terug naar de natuur, wat meestal neerkwam op het wonen
in een boerderijtje en het imiteren van het leven 'e ens genisten landnians'. Professor Derr vindt dit
onzin.
moede zouden moeten aanvaarden
Dat is ook onacceptabel. Er zijn aller
lei manieren van groei, die niet be-
zwaarliik zi.in voor ons leefmilieu.
Daar moeten we naar .zoekeh. Onder
wijs is bijvoorbeeld ook groei.
In elk geval lijkt het onmogelijk dat
het Westen kan doorgaan met het
laten toenemen van zijn consumptie.
Sommigen pleiten voor een nieuw
ascetisme. Er wordt een romantische
aanval gedaan op het materialisme.
Maar in de bijbelse zin wordt materi
alisme positief beoordeeld. Er is een
soort ascetisme, dat er van uitgaat dat
de materie de belichaming is van het
kwaad en dat we geestelijke wezens
moeten worden. Dat is absoluut on
christelijk. Een strijd tegen materia
lisme, dat de armen wil verhinderen
te streven naar grotere welvaart wijs
ik absoluut af.
De oude puriteinen hadden een visi
oen van wat zij noemden binnen-
wereldse ascese. Dat betekent: hécht
waarde aan de dingen van deze we
reld, maar wijs verspilling af. De
puriteinen wilden niets bezitten dat
nutteloos was. Misschien is dat een
juist uitgangspunt voor een nieuwe
manier van leven. Maar de arme heeft
er niet veel aan, als wij hier zeggen
dat we soberder moeten leven, indien
we dat toch niet doen.
Dat romantische gepraat over terug
naar de natuur, zoals dat in Amerika
nogal plaats vindt, is niet alleen on
verantwoordelijk maar bovendien im
moreel. Het sacraliseren van de na
tuur leidt tenslotte tot onmenselijk
heid.
ADVERTENTIE
n Bloemengroei
vanuit uw
Vakantieoord
Niemand
woont te ver
om 'n bloemetje
te sturen.
Uw Fleur op-
bloemist zorgt 1
ervoor!
Fleurop/Interflora Nederland Gegarandeerd goedl
ROTTERDAM In de kringen van
de gereformeerde gemeenten (syno
daal) en vooral ook in die van de
gereformeerde gemeenten in Neder
land (igroepidr. Steenblok) geldt als
pastorale regel dat tegen het bezit
van een radio waarschuwend, en te
gen het bezit van een televisietoestel
handelend wordt opgetreden. Op de
particuliere synode Zuid-West van de
gereformeerde gemeenten is 'het
kwaad van de verwereldlijking, waar
van het bezit van een televisietoestel
o.a. een symptoom is', ter sprake
gekomen. Men adviseerde hiertegen
'met ernstige, liefdevolle vermaningen
op te treden' dioch het dopen van
kinderen van tv-bezitters niet achter
wege te 'laten.
Van een verslaggever
DEN HELDER De jaarlijkse vloot
dagen van de Koninklijke Marine in
Den Helder hebben dit jaar een re
cord aantal van meer dan 100.000
bezoekers getrokken. Tien procent
van hen waren buitenlanders. Verle
den jaar kwamen er ruim 80.000 men
sen naar dit evenement kijken, van
wie 30 procent uit het buitenland
afkomstig was. Van vrijdag- tot zon
dagmiddag was de marinehaven voor
het publiek toegankelijk. De grootste
trekpleister op dit evenement van de
marine waren de kruiser Zeven Pro
vinciën, het bevoorradingsschip Pool
ster en de buitenlandse marinesche
pen. Natuurlijk trok ook de gratis
rondvaart door do haven weer veel
belangstelling.
Zondagmiddag is staatssecretaris Ste-
merdink van defensie met zijn gezin
een kijkje komen neimen.
WILLEMSTAD Tussen Nederland
enerzijds en Suriname en de Antillen
anderzijds is op de zeerechtconferen
tie in Caracas een ernstig verschil
van mening ontstaan over de breedte
van de territoriale wateren. Neder
land toonde zich fel tegenstander van
de voorstellen Van Suriname en de
Antillen om deze tot 200 mijl uit te
breiden.
Volgens de Surinaamse minister van
binnenlandse zaken, Ooft, zaterdag in
Willemstad liep het verschil van me
ning binnen de koninkrijksdelegatie
zo hoog op, dat Suriname dreigde
door een derde land te laten verkla
ren dat het Surinaamse standpunt
afwijkt van het Nederlandse.
Delegatieleider prof. W. Riphagen
wist echter de eenheid binnen de
delegatie te bewaren en legde een
verklaring af, waarin hij duidelijk het
afwijkend standpunt van de Antillen
en Suriname naar voren bracht, hier
bij wijzend op de 'toekomstige onaf
hankelijkheid' van deze landen.
Bij de besprekingen stelde Nederland
zich op het standpunt dat voor het
vaststellen van een territoriale zone
ndet van het breedte-, maar van het
dieptecriterium moet worden uitge
gaan.
BOEDAPEST (Reuter) Naar het
Hongaarse persbureau MTI eerst gis
teren meedeelde, werd op 13 maart de
Nederlander J. A. W. gearresteerd
wegens pogingen tot het in omloop
brengen van valse dollarbiljetten en
een groot aantal imitatie-sieraden. W.
zal samen met de te zelfder tijd
gepakte Joegslaaf N.V. op een nog
niet meegedeelde datum terecht moe
ten staan.
Op de beginverzen van Exodus 1^
een tijdsaanduiding geven, volgD
wat de Israëlieten moeten doei li
moeten een gaaf, mannelijk, ééiei
stuk kleinvee neanen (Deuteronono;
16 spreekt van kleinvee en run
en verraadt daarmee een ontsta aI
veel latere tijd). Veertien dagen 11
moeten ze het slachten. De niP
valt in deze eerste opdrachten o
'familiesgewijs'. Er is op gereken
zo'n stuk kleinvee te veel zou ki11
zijn voor één gezin. In dat geva
men het samendoen met een ör
gezin. Dr. Fensham deelt daarbi v'
de dat men dat dan samen at, D
als gezinnen met de rug tegen eltc
Duidelijk moest het familievete»
op die manier tot uitdrukking w si
gebracht. Er is het Oude Testa31
veel gelegen aan het gezin, het n
ders huis. Wij zien bij het lezein
deze verzen de prenten van u
paasvieringen voor ons, het
staande om de tafel, een eendra
geheel. Een stukje maatschapp h
het klein, waar het leven en het li
geleerd worden. Familiesgewijs. E
is de bedoeling van het leven, h
mens komt uit een familie, uitVl
'huis', 't Is wat moeilijk om dai n
onze tijd zo sterk de nadruk o]vl
leggen, waar velen alleen leven*1
velen zelfs eenzaam. Het lezen t
zulke dingen kan wel eens t|w
maken. En ook hier doen verlai11
naar een zekere bevrijding. Neijz'
wordt zoiets schrijnender beleefd
wanneer een gemeente op zondag
nog erger op een feestdag een|,f
bijeenkomt onder hooggestemde
klaringen van eensgezindheid (hek
zin der gemeente) en daarna '1
ieder weer zijns weegs En dan t<
ik niet alleen aan de grote stad. I
in dorpen kan dat spelen. Ik vS
me vaak af of we hier langer g<h
gen mee kunnen nemen. Moet juin
de kerk niet veel meer komen vai
'familiesgewijs'? Dat moet mogf,
zijn, wanneer we samen werkelijk
leven wat we verklaren te geloveri*
dat we samen bevrijde slaven zijr
dat we leven volgens een slaven-k|
der. Misschien een aantal vrageï
in de zomer eens over na te dejl
en om er straks, als 'het seizoen'
begint, iets aan te doen (Exodui
3-6)..
In Waarheid en Eenheid, het blad
van de gereformeerde verontrusten,
staat het volgende commentaar op de
laatste cijfers van de gereformeerde
kerken (de afkorting S. en G. staat
voor: Schrift en Getuigenis, de naam
van de vereniging van verontrusten).
We hebben allen intussen wel ge
hoord of gelezen, dat onze kerken in
1973 slechts met 4 zielen gegroeid
zijn.
Dat getal Is een teken aan de wand
OORZAKEN
1. Totaal verander(en)de ethische
opvattingen in onze kring. Met als
gevolg minder kinderen per gezin en
dus minder dopelingen.
Er is ook een. toenemend aantal ou
ders, dat bezwaren heeft tegen de
kinderendoop op verschillende gronden.
Maar de hoofdreden is de zogenaamde
gezinsverdunning. We gaan hier nu
geen verhaal houden over verantwoor
de gezinsvorming. Een mondig chris
ten is ook in deze dingen mondig en
dus verantwoording schuldig aan God
en je man of vrouw. Maar of
voor velen het bouwen aan het Ko
ninkrijk Gods nog wel een argument
is in dezen, wij betwijfelen het op
grond van vele doop-gesprekken ten
zeerste.
En zo zit ook hier een groot stuk
verwatering?!
2. Waren er in 1972 zevenhonderd
dopelingen minder dan in 1971, een
ernstiger oorzaak is het feit, dat velen
via verhuizing geruisloos verdwijnen.
Men vraagt bij de kerk van vertrek
helemaal geen attestatie of men
vraagt er wel één op, maar levert het
papier in een nieuwe woonplaats niet
ln. Wij kennen een gemeente, waar
dat de laatste zes jaar zeker 50 zielen
betrof.
REDENEN
a. Een niet zo groot aantal is wel
gelovig, maar vindt de huidige kerk
vormen uit de tijd. Men gaat nog wel
eens naar een kerkdienst (oecumeni
sche R.K.-Prot. dienst of een studenten-
ecclesia of een kritische gemeente),
maar wil geen verantwoordelijkheid
voor een bepaalde afdeling meer dra
gen.
b. Verreweg 't grootste aantal is
gewoon de afval van de kerk. Men is
gekomen aan 't eind van een jarenlan
ge weg van er steeds minder en
tenslotte helemaal niets meer aan
doen. De verhuizing is nu een goede
gelegenheid om er definitief mee te
kappen.
Dit ls een gevolg van gebrek aan
tucht, maar die is nagenoeg in de
oude vorm uit de tijd en in deze
situatie ook veelal niet meer uitvoer
baar. Wel is 't eerlijk, wanneer niet
meer zoals vroeger te veel het geval
was, uit traditie blijven hangen.
Maar duidelijk is, dat de ware ge-
Men gaat nog wel eens naar de
kerk
meente van Jezus Christus snel klei
ner wordt
Daarom verwachten wij ook alleen
maar een voortgang van dit proces.
Teken van het laatste der dagen!
Het grensverkeer met andere kerken.
In 1970 was het nadelig saldo: 781; in
1971: 1800; in 1972: 1607.
Het ergste cijfer is: Naar geen kerk:
1771 (in 1971: 1617). Hier tegenover
uit geen kerk: 519 (in 1971: 532).
Wat ons verder interesseert zijn na
tuurlijk de cijfers van en naar de
Herv., Vrijgem., Chr. Geref. Kerken.
En naar de vrije groepen.
In '72 gingen naar de Baptisten: 70
(in '71: 47); Vrije Evangelischen: 88
(85) Pinkstergroepen: 127 (138) Jeho
va Getuigen: 32 (32).
Naar we vermoeden zit daar toch ook
achter, dat men onze kerken niet
duidelijk genoeg orthodox meer vindt,
De Herv. kerk: In 1972 toegelaten:
1815 (in 1971: 1779); onttrokken: 1798
(1932).
Hoofdreden: Huwelijk. Toch ook
steeds meer: als er zo weinig verschil
meer is, gaan we alvast maar.... of
naar de gemakkelijkheid van de mid-
den-orthodoxie (oecumenisten vaak!)
of naar de duidelijkheid van de Ge
ref. Bond (zij die wat bevindelijk-
traditioneel zijn!).
Men zegt, dat velen van de zogenaam
de 'Verontrusten' zouden gaan naar
de Chr. Geref. of Vrijgem. kerken.
In 1972 werden uit de Vrijgem. ker
ken toegelaten: 306 (in '71: 343) en
gingen daarheen: 341 (520). Uit de
Chr. Geref. Kerken: 264 (378); naar:
395 (517).
De cijfers over 1973 zijn nog niet
bekend. Wij verwachten een lichte
stijging ten gunste van de Vrijgem
en Chr. Geref. En over 1974 nog iets
meer.
Toch zijn deze getallen op een totaal
zielental van 880.000 niet groot. Maar
wel is duidelijk, dat de laatste jaren
enkele honderden uit onze kring ver
dwenen zijn.
Naar onze peilingen blijft het groot
ste deel van de S. en G. mensen lid
van een Geref. Kerk, maaar zweeft 's
zondags overal heen om geestelijk
voedsel. Treurige toestand. Wanneer
sticht men een huisgemeente (bij
klein aantal) of noodgemeente (bij
groter aantal)?
Het initiatief daartoe moet bij ieder
persoonlijk liggen, waarbij S. en G.
graag assisteert. Maar tot nu toe zijn
't bij velen wel vele klaagzangen,
maar geen daden!
De dochter van dokter Halbert i
door Pieter Terpstra, Ons erfdei
liefde, door L. van der Meer-P
Licht in open vensters, door AnI
Graaf. Uitgaven van Uitgeverij
Gottmer, Haarlem, resp. 183, 18 f
188 blz., prijs 13,90
Van deze drie streek- en fami
mans, die nog steeds een groot le j
publiek trekken, springt het
van, Terpstra er duidelijk uit van d
het historische verhaal dat eraai a
grondslag ligt, Terspra, een I g
auteur, die eerder de roman B g
Halbentsma schreef, weet op boei v
wijze te vertellen over de toesta
die in het midden van de vorige g
in 'zijn' land heersten. Maar z,
alleen de Friezen, die nu eenmaal h
voorrecht heibben in de meest
standige van onze elf provincie S!
wonen, ook de Nederlanders 1 's
Terpstra met deze nieuwe roman b'
zich verplicht. We zijn er dan
zeker van dat Terspra niet al
'voor ons!, zoals de uitgever op
omslag vermeldt, dit boek sch
maar voor allien die zich willen
diepen in het barre en waarschij
toch wel gelukkige leven van -
voorouders.
De andere twee boeken zijn famil
mans, waarin het huwelijk, de li
dus, centraal staat. Mevrouw Van
Meer beschrijft het leven van
vrouw die een man lief krijgt i
toch met een ander trouwt. Als
man is overleden, bloeit de e<
liefde weer op. Jaren van moeiti
strijd zijn dan voor beiden afgesli
En Anke de Graaf borduurt voot
het bekende thema: een meisje tn
met haar verloofde, hoewel zij
dat hij bij een ander meisje een
heeft verwekt. Zij aanvaardt zijn
en weet daardoor een gelukkig h
lijk op te bouiwen.
Op Reis door Remco Camperl
Willem van Malsen: uitgegeven
De Harmonie in Amsterdam. 31
prijs ƒ12.50.
In uiterst aangename uitvoering
De Harmonie een verhaal van Ri
Campert uitgegeven, waarin een
reisje van de schrijver met
vriend Willem van Malsen wordt|
schreven.
Het verhaal is een uitstekend
beeld van het soort opstellen da
allemaal vroeger moesten make:
het thema: Mijn mooiste vakantii
Alleen is de afloop wat minder
bruikelijk in middelbare schooloj
len. De twee vrienden moeten t<
volge van een rumoerige verleid
poging van Willem overhaast de
nen nemen.
Maar de opzet van het verhaaltje
strikte chronologie) en het wool
bruik passen helemaal in de op
sfeer. Een zin als: 'Bij het uitstal
schaafde ik mijn scheenbeen gen
aan de klep van de laadbak,
daarom niet getreurd', ouderfl
woorden als 'ontwaren', een
hofhond etc. geven een mooie du
le bodem aan het geheel. Het reil
haal is de kern van dit korte st
proza, maar eigenlijk gaat het
een stemming die o.a. door mil
van landschapsbeschrijvingen dl
lijk gemaakt wordt Ook dat w<
het dubbele-bodemgevoel in de hi
vooral ook dankzij de minuscule ll
schapsschilderijtjes van Willem
Malsen, die de tekst versieren,
echt mooi lees- en kijkboekje, ko
A
