Wurmbrand: verrader 8
en ook politie-spion
Communisten zijn best blij met
iemand zoals ds. Wurmbrand
Vandaag
»Nem vagyok agent
provocateur, csak aruló!«
JMrand nagjrban elösegitette a kommunista
mozgaiom leleplezését"
Trouw
Kwartet
Per Lagerkvist,
auteur Barabbas,
overleden
Wereldraad toch
naar Djakarta
Per ongeveer acht
studenten vaak één
docent beschikbaar
Beroepingswerk
fhsilistil
Nieuwe boeken
TROUW/KWARTET VRIJDAG 12 JULI 1974
KERK/BINNEN LAND T2/K.Z
AMSTERDAM Volgens gegevens, die eerst nu ter beschikking zijn dens de dictatuur van George Tatarescu. Door Wurmbrands toedoen
gskomen, is de Roemeense predikant Richard Wurmbrand voor de zouden zeker twee en twintig personen tot langdurige straffen zijn
ojjrlog voor geld jarenlang opgetreden als dubbelspion, agent-provo- veroordeeld gedurende een proces in de herfst van 1934 voor het
cateur en verklikker in dienst van de Roemeense geheime politie tij- militaire hof van Timisoara in Roemenië.
i^mjiFTEMBBFfos'VtUrttp
Öe documentatie waaruit deze ernsti
ge beschuldiging tegen ds. Wurm
brand blijkt, bestaat uit talrijke kran
tenknipsels, verklaringen van twee
vroegere politiefunctionarissen en een
getuigenis dat Wurmbrand zelf in
1959 aflegde. Hoewel Wurmbrand in
zijn talrijke geschriften voorgeeft te
zijn veroordeeld wegens zijn rol als
'evangelist, blijkt uit de processtukken
dat hij veroordeeld werd wegens zijn
rol als verrader en agent-provocateur.
Arrestaties
In 1934 vond in de Roemeense stad
•Timisoara de arrestatie plaats van een
groot aantal vakbondsleden, die hoge
re lonen en betere arbeidsvoorwaar
den eisten. Tijdens het proces dat in
-de hefst van dat jaar tegen hen werd
gevoerd ontpopte Richard Wurmbrand
zich als agent provocateur en verklik- Chcinttlffe
ker.
In januari 1934 kwam dé geheime
politie in Timisoara er achter dat
Wurmbrand daar was opgedoken en
er vakbondsacties opzette. Na korte
tijd wist de politie hem te arresteren.
Het duurde niet lang of er werden 55
vakbondsleden gepakt
In een verklaring, die Wurmbrand in
1950 tijdens een proces tegen hem
aflegde bevestigde hij naar Timisoara
te zijn gekomen om ei in contact te
treden 'met progressieve democrati
sche personen die streden tegen het
fascisme en voor democratische rech
ten en vrijheden in Roemenië'. Na
zijn arrestatie bood de chef van de
plaatselijke politie hem een beloning
aan als hij bereid zou zijn de mensen
te verraden, met wie hij in contact
gekomen was. Hij nam dit aanbod
aan.
Zijn activiteiten werden uitvoerig be
schreven in het dagblad Temisvari
Hirlap, een krant die destijds in het
.Hongaars verscheen in Timisoara en
die Wurmbrand een 'opmerkelijk per
soon' noemde.
Volgens deze krant vertelde Richard
Wurmbrand in september 1934 voor
het hof zijn levensgeschiedenis. Hij
zei dat hij in 1924 met zijn oom
Berzovici naar Parijs trok en daar de
Russische ambassadeur Rakovski ont
moette. Deze zag wat in de begaafde
jongen en zond hem naar Moskou,
waar hij een opleiding kreeg als poli
tiek agitator. Terug in Roemenië
werd hij veertig maal volgens eigen
zeggen gearresteerd en kreeg hij bij
verstek een veroordeling tot tien jaar
gevangenisstraf. Hij wjst zich aan de
ze straf te onttrekken door onder te
duiken.
Na zijn arrestatie unanteèrde ae f>óli-
tie Wurmbrand met de gevangenis
straf van tien jaar die hem bij ver
stek was opgelegd. Als hij niet verder
met de politie zou samenwerken, dan
zou deze straf worden uitgevoerd. In
dien hij daarentegen als verklikker en
agent provocateur zou optreden, dan
zou zijn straf worden kwijtgescholden
en zou hij bovendien nog een vette
bélöning ontvangen. Wurmbrand zei
ja. Er zijn getuigenverklaringen vol
gens welke een beloning van 10.000
lei hem ook is uitgereikt.
Wurmbrand werd volgens zijn eigen
getuigenis overgebracht naar de straf
gevangenis van Vacaresti, waar hijzelf
later jarenlang zou verblijven. In deze
gevangenis zaten in de jaren dertig
veel politieke gevangenen van het
dictatoriale regime van George Tata
rescu. Wurmbrand getuigt zelf: 'Ik
kende er velen en volgens de instruc
ties van (politiechef) Nicolae Turcu
moest ik met hen in contact komen.
Ik bleef ongeveer twee maanden,
maar zij kwamen er achter dat ik
Aldert Schipper heeft tijdens zijn verblijf in Roemeniëwaar
hij te Boekarest de conferentie van de wereldraad van kerken
over de toekomst van de mens bijwoonde, ook gesproken over
en materiaal verzameld mét betrekking tot de omstreden fi
guur van dominee Richard Wurmbrand: de uit Roemenië af
komstige predikant, die strijdt tegen het communisme en vóór
ivat hij noemt, de ondergrondse kerk in Roemenië. In bijgaan
de artikelen de bevindingen van Aldert Schipperdie in ons
blad van morgen zal schrijven over zijn bezoek aan de baptis
tengemeente van ds. Josif Ton.
voor de politie werkte en zij weiger
den iets tegen mij te zeggen'.
Niet waar
In Timisoara was inmiddels de voor
bereiding van het proces zover gevor
derd dat Wurmbrands getuigenis no
dig was. 'In de herfst van 1934 vond
het proces in Timisoara plaats', luidt
Wurmbrands verklaring. 'Men zond
mij met het oog daarop naar de
militaire gevangenis van die stad. Ik
handhaafde tijdens de voorbereiding
van het rroces mijn aanvankelijke
verklaringen tegen de gevangenen,
overeenkomstig de instructies die de
politie mij had gegeven, hoewel ik
dingen moest zeggen die niet volgens
de werkelijkheid waren. Ikzelf werd
vrijgesproken', aldus Wurmbrand.
Van de 55 werden twee en twintig
personen, meest jonge arbeiders, ver
oordeeld tot straffen die varieerden
van tien maanden tot tien jaar gevan
genisstraf. Twee jongens, een van
twaalf en een van elf jaar, werden
voor vier jaar naar een tuchthuis
gestuurd. Twee meisles. van 18 en 20
jaar kregen tien maanden gevangenis
straf.
*mia:
■OOXTTOuC KlADOtflVATAli „.„„„err I EMlitlM kiikoi mill!.» »|y Wupr» SC.-U
1 «MKUSZTli M(TwJl,r, iso.- U>. I.l.m W
|sz£ju<ssrn i I
FRANYÓ ZOLTAN
WURMBRAND VADBESZÈDE A KOMMUN1ZMUS ELLEN:
Wurmbrand szerint Romdmdban m'lndössze ezer kommunista part-
tag ét .Erétyesen keil elbdnni a kommunista agitdtorokkal,
akkot jobban boldogni majd a romón munkds is/'
lódött EliA» SAndor vAdlott kihallgatAsa
w a m n «yewio, urm, t**i vtftj run u t j
- V.rt,™ j Sop" I uji' tftijulu
In de plaatselijke pers van Temisoara was op 23 september 1934 deze
krantenkop te vinden: Wurmbrand in wilde rede: Ik ben geen agent
provocateur, alleen maar een verrader. De onderkop luidt: Volgens
Wurmbrand wonen in Roemenië duizenden leden van de communis
tische partij. Men moet hardhandig met de communistische agitato
ren afrekerten. Dan krijgen de Roemeense arbeiders ook betere kan
sen.
Beloning
Wurmbrands verzoek tot kwijtschel
ding van de tien jaar waartoe hij
eerder was veroordeeld, werd kort
daarna ingewilligd. Met hulp van de
politie vond hij weldra een baan in
de handel. De relatie met de politieke
politie bleef evenwei gehandhaafd.
'Voor de Informatie die ik doorgaf,
kreeg ik vierduizend lei per maand.'
zegt Wurmbrand in zijn verklaring.
Hij bleef tot ongeveer 1937 voor de-
politie werken, waarna hij ziek werd
en in een sanatorium werd opgeno
men.
Richard Wurmbrand werd in 1950
wegens zijn rol in de dertiger jaren
tot twintig jaar' werkkamp veroor
deeld en voor tien jaar van zijn
burgerrechten vervallen verklaard. In
1959 werd hij in een nieuw proces tot
25 jaar veroordeeld.
Reactie
Onze reaactie heeft via de Nederland
se vertegenwoordigers van Wurm
brand gevraagd om een verklaring
van de tegen de Roemeen ingebrachte
beschuldigingen. Wurmbrand zelf
heeft geweigerd zich te verdedigen. In
plaats daarvan ontvingen wij een in
het Nederlands vertaalde brief van de
'Internationale Raad van Christelijke
Kerken', (ICCC), waarvan dr. J. C.
Maris secretaris is. Aan de brief was
een verklaring in het Nederlands toe
gevoegd van de organisatie 'Christian
Missions to the Communist World', in
ons land gewoonlijk 'De Ondergrond
se Kerk' genoemd.
In de verklaring wordt gezegd dat
Wurmbrands activiteiten de woede
van de communisten hebben opgewekt
ten afleiden van zijn boodschap.
Christian Missions to the Communist
World zegt dat zij het onchristelijk
acht tegen deze beschuldigingen een
proces aan te gaan en dat zij het
beneden haar christelijke waardigheid
vindt om in de verdediging te gaan.
'Wij raden al onze sympathisanten
.aan', zo zegt de verklaring, 'alleen
maar te zeggen 'Wurmbrands bewe
ringen zijn juist' en niet 'Wurmbrand
is een goed mens of iemand die geen
zonden heeft'. Hij is, als alle andere
gelovigen slechts een zondaar,'die ge
nade heeft ontvangen"
BOEKiAiREST De communisten zijn in hun liart dankbaar voor iemand als Wurmbrand. Zo re
ageert de in Plojesti wonende ds. Josif Ton, leider van de baptisten in die stad. Aan ds. Ton en aan
een aantal andere christenen in Roemenië hebben wij tijdens een -recent bezoek aan dat land inlich
tingen gevraagd over Richard Wurmbrand, die uit Roemenië afkomstig is.
aOBOTA KOMISZAR VALLOMASA
A tinu$oarai szignranca jetenlegi veztlöje kift-lenti. hogy nincsen
huliilkumra a reudorst'gen Or. Markovics Rodion érdekes valto-
nuisu a Jclekezefnélkiiliségról
^Gyors iramban Iialaü a (anuh kiliallgatasa, mcly rö-
vidcfitu be ïéjeitödik
- l),.VO,r
Deze krantenkop luidt: 'Wurmbrand heeft zeer veel bijgedragen dat
de communistische beweging door de geheime politie werd ontmas
kerd.
Ds. Richard Wurmbrand
Ds. Ton meent dat Wurmbrand de
communisten een argument in handen
geeft om de christenen te blijven
aftekenen ais een karikatuur van wat
zij werkelijk zijn. 'Volgens de commu
nisten hoort een christen tegen socia
le veranderingen te zijn. Wurmbrand
voldoet geheel aan dat idee. Maar we
weten dat het geloof niet tegen een
bepaalde maatschappelijke orde is.
Ons geloof leert ons dat We zorg en
liefde voor elkaar moeten hebben, ook
in deze maatschapp. 'Ds, Ton zegt
verder: "Wij houden de communisten
aan hun eigen wetten. Daarom zijn
wij eigenlijk veel gevaarlijker voor de
communistische ideologie dan een
man als Wurmbrand. Bovendien heeft
hij gemakkelijk praten vanuit zijn
villa in Califomië W1' moeten elke
dag wéér hier leven.'
Tegenzin
Ton vertelt met m grootste tègènzin
over Wurmbrand. Hij noemt hem
een zieke man. 'Ik heb al zijn boeken
gelezen en ik werd getroffen door het
woord 'ondergrondse kerk". Maar zijn
kerk stond in het centrum van Boeka
rest. Toen ik in Engeland studeerde
heb ik Wurmbrand ontmoet Hij wil
de dat ik medewerxer werd van zijn
organisatie. Ik zou dan een huis krij
gen in Califomië. Mijn vrouw wist
hij wel op de een of andere manier
Roemenië uit te krijgen. Hij zei: als
je niet tegen de socialistische maat
schappij vecht, dan hen je geen chris
ten, Maar ik antwoordde dat ik Chris
tus juist in die maatschappij moest
brengen. Wurmbrand zei toen dat de
enige echte kerk ondergronds is. Maar
in de eenste plaats bestaat er geen
ondergrondse kerk en in de tweede
plaats is een van de typerende karakter
eigenschappen van een kerk juist dat
die een licht op de berg moet zijn en
van zich moet laten horen tegen de
verdrukking in', aldus ds. Ton.
Prof. dr. Stephan luhasz, hoogleraar
in de kerkgeschiedenis aan de gerefor
meerde theologische hogeschool in
Cluj kan niet bevestigen wat Wurm
brand op zijn geweten heeft. Wel is
het hem bekend-dat hij een opleiding
in de leer van het marxisme heeft
ontvangen in Moskou 'Hij heeft hier
niet in de gevangenis gezeten om zijn
geloof, maar omdat hij verraad ge
pleegd heeft', zegt prof. luhasz.. 'Wurm
brand berokkent de kerk hier grote
schade. Hij belemmert de communis
ten Christus te zien zoals Hij is.'
Niet ondergronds
De secretaris van de unie van baptis
ten in Roemenië, ds. Joacihim Tunea
zegt ook dat Wurmbrand niet wegens
zijn geloof in de gevangenis heeft
gezeten.
Ds. Tunea bevestigt dat hij Wurm
brand na de oorlog heeft gekend. Hij
preekte wel eens in ae lutherse kerk
in Boekarest. Maar die kerk is aller
minst ondergronds. Iedereen weet die
"kerk te vinden. Volgens Tunea is
Wurmbrand in de gevangenis tot ge
loof gekomen. 'De littekens die
Wurmbrand op zijn arm heeft, zijn
afkomstig van operaties, die hij heeft
ondergaan wegens een aandoening
van bot-tuberculosé. 'Tk ken niemand
die door Wurmbrand ooit tot geloof
is gekomen. Hij «preekt aldoor kwaad
over ons. Hij beschuldigt ons er van
dat wij communisten zijn. Maar wij
moeten in deze maatschappij zien te
leven, terwijl hij in weelde baadt in
Amerika. Hij wil deze staat kapot
maken. De communisten verwijten
ons dat zulk soort mensen zich chris
ten noemen en denken dat wij dan
ook wel tegen de staat zullen zijn.'
Ds. Tunea bezweert ons te aanvaarden
dat er geen "ondergrondse kerk in
Roemenië bestaat.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Dagelijks bestuur: B. Bol, Den
Haag. dr. E. Bleumink, Paters-
wolde; mr. Q. C. van Dam.
Nootdorp: W. A. Flbbe, Rot
terdam; J. Lanser, Utrecht;
drs. J. W. de Pous, Den Haag:
J. Smallenbroek, Wassenaar.
Overige leden van het alge
meen bestuur: K. Abma. Am
sterdam: H. A. de Boer, IJmui-
den; Th. Brouwer. Assen: mr.
dr. J. Donner, Den Haag; J.
van Eibergen, Schaarsbergen;
mr. K. van Houten, Wagenin-
gen; ds. O. T. Hylkema, Bilt-
hoven; Jac. Huijsen, Amster
dam: mevrouw M. C. E. Kloos-
terman-Fortgens. Voorscho
ten; mevrouw J. G. Kraaye-
veld-Wouters. Heerhugowaard;
prof. dr. 3. N. Lammens.
Naarden; ds. F. H. Lands
man, Den Haag: H. de Mooij,
Rijnsburg: H. Ottevanger, Bui
tenpost; mr. dr. J. Ozinga.
Lunteren; H. H. Wemmers,
Den Haag; drs. R. Zijlstra,
Oosterland (Zld.).
Directie:
Ing. O. Postma
F. Diemer
Hoofdredactie:
J. Tamminga
Hoofdkantoor: NZ. Voor
burgwal 280, Postbus
859, A'dam. Telefoon
020-22 03 83. Postgiro:
26 92 74. Bank: Ned.
Midd. Bank (rek.nr
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
UIT
VAN LEZERS
Prof. Oberman
Prof. Oberman wil appelleren aan het
geweten van blank Zuid-Afrika, en de
mogelijkheid openen bij te dragen
aan een politlek-realistische oplossing
(Tr/Kw van 5 juli). Beide uitgangs
punten zijn fout Zwart Zuid-Afrika
heeft niet anders gedaan dan appelle
ren aan het geweten van blank Zuid-
Afrika, maar de blanke Zuid-Afrikaan
wil niet luisteren. Als christen moet
Oberman weten dat niet het appelle
ren aan het geweten van blank Zuid-
Afrika het uitgangspunt moet zijn,
maar het zich solidair betonen met de
onderdrukte zwarte Zuid-Afrikaan.
Geen staatsburger van Zuid-Afrika
zijnde, moet Oberman niet naar poli-
tiek-realistische oplossingen zoeken,
maar zorgen althans niet mede-schul
dig te zijn aan een beleid dat een
misdaad tegen de mensheid genoemd
wordt. Niet de Wereldraad, maar
prof. Oberman heeft een recht ver
speeld, nil. om de werkelijke stem van
zwart Zuid-Afrika te horen. Geen
zwarte Zuid-Afrikaan die hem in ver
trouwen zal nemen.
Den Haag
L. J. de Boer
Prof. Oberman (2)
In Tr/Kw van 5 Juli schrijft prof.
Oberman over PCR (het programma
ter bestrijding van bet racisme) dat
het op weg is naar confrontatie en
geweld. Dat is het omkeren van de
feiten: niet het PCR, maar het regime
van Vorster dat zeventien miljoen
met-blanken onderdrukt, is deze weg
reeds lange tijd geleden ingeslagen.
Dit regime haalt het geweld over
zich. Twintig leden van het Christe
lijk Instituut onder wie dr. Beyers
Naudé hebben onlangs nog een
verklaring ondertekend waarin onder
meer staat dat de regering-Vorster het
streven naar geweldloze verandering
in het gedrang brengt door hen die
opkomen voor maatschappelijke ver
anderingen te onderdrukken, te inti
mideren en te overheersen. Prof.
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
Bij publikatie wordt de naam van
"de schrijver vermeld.
Oberman zegt verder: 'Politiek van de
haat is tegelijk ondeugdelijk en onbe
wegelijk.' Dat is volkomen waar. Maar
het zijn niet de onderdrukten, de op
hun hart getrapte 17 miljoen tellende
niet-folanken die deze politiek van de
haat verkondigen. Het is het regime
van de blanke overheersers dat haat
kweekt: Vorster maakt elke menselij
ke relatie tussen zwarten en blanken
onmogelijk.
Vtreeht Hans Biemond
Kanselbrief (2)
Hierbij betuig ik mijn instemming
met het ingezonden stuk 'Kanselbrief'
van 27 juni. Ik ben het er geheel mee
eens. En voeg erbij: Wat zijn we
tegenwoordig toch veel professoren
'rijk'!
Breda
J. v.d. Linde
Vervolgingsbeleid
Op 5 juli promoveerde in Amsterdam
mr. Gt Corstens op een studie over
het vervolgingsbeleid hier te landen.
Zijn proefschrift geeft antwoord op de
vraag, hoe het mogelijk is dat allerlei
misdrijven openlijk en steeds veelvul-
diger straffeloos gepleegd kunnen
worden. Een al bijna een halve eeuw
vigerende wettelijke uitzonderings-
clausule blijkt men namelijk de afge
lopen jaren zó uitgeoreid te zijn gaan
hanteren, dat daarmee het departe
ment van justitie via het openbaar
ministerie erin slaagt om 'op gronden
aan het algemeen belang ontleend'
voor hele categorieën van delicten de
rechterlijke macht buitenspel te zet
ten. Bedenkelijke bijkomstigheden
hierbij zijn nog. dat de betreffende
beslissingen in het geheim genomen
worden en bovendien onder invloed
blijken te staan van nog onuitgebalan
ceerde moderne strafi echt-opvattingen
en zelfs van de pressie door publiei-
teitsmachten en ondemocratisch acti
visme. Zo zitten we met een ernstige
doorbraak in de 'scneiding der mach
ten', waarbij een bestuursdepartement
de wettelijke zowel ais de rechterlijke
macht in hoge mate frustreert door
op eigen gezag te bewerken dat tal
van wetten geen of slechts een zeer
beperkte feitelijke geldighied hebben.
Het genoemde proefschrift onthult,
w£5r in feite de verantwoordelijkheid
ligt voor de rechterlijke ónmaoht te
genover de thans voortschrijdende ex
cessen van kraken, bezetten enz., van
drugs, porno enz. en niet in de
laatste plaats tegenover de georga
niseerde vergrijping aan honderddui
zenden kinderlevens in de moeder
schoot.
Groningen H. v.d. Woude
Defensie
Onze defensieverplichtingen belopen
een bepaald bedrag. Onze welvaart is
wel groter dan die van sommige ande
re NAVO-partners, maar dit heeft
hier niks mee te maken, aldus minis
ter Vredeling. Dat ons kabinet, krij-
kend naar zijn linkse achterban, pro
beert de defensiebegroting te druk
ken. is verklaarbaar. Maar dat de
betreffende socialistische bewindsman,
wiens geestverwanten altijd het
hardst om solidariteit roepen en daar
om een sterk progressieve belasting
van de beter gesitueerden voorstaan,
nu ter rechtvaardiging van de defen
sie-bezuinigingen met een dermate
grof-individualistische en anti-solidai
re redenering durft aankomen, zou
men niet voor mogelijk houden. Toen
het rijke Amerika bijna heel de de
fensie van het berooide na-oorlogse
West-Europa voor zijn rekening nam,
vonden we dat vanzelfsprekend. Nu
we zelf rijk zijn geworden, heeft onze
rijkdom niets te maken met ons aan
deel in de gemeenschappelijke defen-
sielastenl
Zwolle A. Evers
Nieuw-Dennendal (4)
Als de redaktie van Tr/Kw in een
beschouwing over de zaak Dennendal
op het punt van de beoordeling van
het bestuursbeleid van Dennendal
spreekt over 'de regenten', (duidelijk
in negatieve zin bedoeld) maakt ze
zich naar mijn oordeel schuldig aan
goedkope en wat mij betreft onder
maatse journalistiek. Wellicht heeft
de redaktie deze 'alternatieve termino
logie' overgenomen uit ringen van
PSP en PPR. Daar hoor je dit soort
kreten ook regelmatig. Het valt me
voorts op, dat de redaktie de heer
Muller niet beoordeelt. Hij heeft im
mers in deze tragische affaire een
sterk polariserende rol gespeeld.
Den Helder P. J. de Kool
STOCKHOLM De Zweedse auteur
Per Lagerkvist is op 83-jarige leeftijd
in een züekenhuis in Stockholm over
leden.
Lagerkvist debuteerde in 1916 met
een gedichtenbundel. Gedurende de
eerste wereldoorlog leefde hij in De
nemarken en begon daar toneelstuk
ken te schrijven, die wat techniek en
onderwerp betreft sterk onder de in
vloed van August Strindberg stonden.
Internationale bekendheid kreeg hij
met zijn roman Barabbas, die in 1951
werd gepubliceerd. In dat jaar werd
hem ook de Nobelprijs voor literatuur
toegekend. Binnen drie jaar was Ba
rabbas in 34 talen vertaald.
Lagerkvist schreef dn totaal ongeveer
50 boeken. Hij was de belangrijkste
vertegenwoordiger van de 20ste eeuw-
se literatuur in Zweden. Naast Barab
bas behoren tot zijn bekendste ro
mans De eeuwige glimlach, De beul,
Grimmige spoken, De priesteres van
Delphi en De dood van Ahasverus.
Lagerkvist, die volgens zijn meeste
critici en vrienden als een religieuze
atheïst werd gekenschetst, streed zijn
gehele leven voor de menselijke waar
digheid. In De Beul (1933) waar
schuwde hij voor de dreigende onder
gang van de cultuur. Zijn eerste grote
roman De dwerg, uit 1944, gaf een
knappe ontleding van het probleem
van het kwaad en de wil tot vernieti
ging die in ieder mens aanwezig is.
GENEVE De uitnodiging van de
Indonesische kerken en de beslissing
van het centraal comité van de wereld
raad van kerken de algemene verga
dering in Djakarta te houden, blijven
onverander'. Aldus Jürgen Hiilke, di
recteur van de afdeling communicatie
van de wereldraad. Hilke deelde mee,
dat ook de reis van secretaris-generaal
ds. P. Potter naar Djakarta alleen
bedoeld was ter voorbereiding van het
congres en om enige kwesties daarom
trent te bespreken. 'Pure speculatie'
noemde hij berichten, volgens welke
overwogen zou worden de algemene
vergadering niet in Djakarta te hou
den.
Van 11 tot 18 augustus komt de
voorbereidingscommissie voor de alge
mene vergadering bijeen in West-Ber-
lijin. Daarna kan, aldus Hilke, uitvoe
riger bericht worden over de stand
van zaken bij de voorbereiding van
Djakarta-1975.
DEN HAAG Do verhouding tussen
het aantal studenten en docenten is
aan de technische hogescholen het
gunstigst Daar is een docent beschik
baar per gemiddeld 7,7 studenten.
Aan de universiteiten is dat één do
cent op 8,2 studenten.
Deze cijfers,-die minister Van Kerae-
nade gisteren per brief aan de Eerste
Kamer meedeelde, steken uitermate
gunstig af bij de leerlingen-aantallen
die leerkrachten in de rest van het
onderwijs onder hun hoede hebben.
Op gymansia, athenea en havoscholen
heeft een leraar gemiddeld twintig
leerlingen in de klas, in het lager- en
kleuteronderwijs zijn dat gemiddeld
dertig.
De vergelijking lijkt zo wel uitermate
ongunstig voor het kleuter- en basis
onderwijs, maar helemaal eerlijk is
zij niet. Het wetenscnappelijk perso
neel aan universiteiten en hogescho
len neeft namelijk niet alleen een
onderwijzende taak, maar wordt ook
geacht wetenschappelijk onderzoek te
verrichten.
EINDE EN BEGIN
In Hervormd Nederland van deze
week staat een interessant artikel te
lezen van dr. F. Boerwinkel: Het
Westen van heerser tot dienaar. De
schrijver van 'Einde of nieuw begin?'
doet er in dat artikel goed aan erop
te wijzen dat er onderscheid is tussen
het ondergaan van een bepaalde cul
tuur nl. in haar positie van leidingge
vende cultuur en een algehele onder
gang van alles wat werkelijk waarde
vol is. Deze ontkoppeling is mijns
inziens een zeer heilzame. Maar al te
lang hebben wij in het verleden ons
verkeken op het samengaan van
Christendom en cultuur en dan voor
al in de betekenis van het samen
leidinggeven aan de wereld. Waar on
ze westerse cultuur ophield, hield ook
het christelijk geloof op. De situatie
is bezig zich drastisch te wijzigen.
Waar de westerse cultuur ophoudt
begint vaak het christendom. Ook dit
laatste is overdreven, maar die ont
wikkeling kan niet geloochend wor
den.
Dr. Boerwinkel ziet dan uit naar een
omkering van het heersen naar het
dienen. Laten we dan onze heersende
houding laten varen en ons gaan
toeleggen op het belangeloos dienen.
Een tweede punt dat me van groot
belang lijkt is, dat van de verhouding
tussen einde en opdracht. Er wordt
veel gesproken over het einde van de
wereld: maar het is de vraag of dit
werkelijk vruchtbaar is. We kunnen
beter denken aan een nieuw begin en
ons op onze opdracht concentreren.
De opdracht om hier op aarde het
rechte te doen. Ik geloof dat dit ook
bijbels is. De Heer wil ons wakende
vinden. Waken is niet met grote
staarogen de toekomst in liggen kij
ken. maar is gewoon bezig zijn met
wat er hoog nodig gebeuren moet en
wat hoognodig, gebeuren moet is die
nen.
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen te Eist (Ut), te Goudriaan-
Ottolaild, te Hoevelaken, te Kootwij
kerbroek, te Meerkerk en te Wouters-
woud e: J. van Oostende: kand. te
Putten.
GEREF. KERKEN
Afscheid op 14 juli van Witmarsum,
Pingjum en Zurich: H. van Veen, I
wegens benoeming tot fulltime leraar j
aan het Nassau-Veluiwe-college te Har-
derwijik.
Aangenomen naar Hoogkerk: H. Lan- j
geniburg te Vlaardingen.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Werkendam: 1L Ligten-
beng te Terwolde.
GEREF. GEMEENTEN IN NED.
Beroepen te Gouda: A. Wiinik te Veen- t
endaal, die bedankte voor Ohilliwack j
(Canada).
CIIR. GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Midwolda: kand.
W. P. de Groot te Apeldoorn.
Van hoogkapitalisme naar verzor
gingsstaat, door F. van Heek. Uitg.
Boom te Mcppel. 340 blz. Prijs
28,50.
In dit boek zijn de voornaamste arti
kelen over het thema sociale verande
ring van de Leidse socioloog prof.
Van Heek opgenomen. Hoewel het
oudste artikel over de sociale ge
volgen van de economische depressie
in Enschede al van vóór de oorlog
stamt, heeft het oeuvre van Van Heek
tot vandaag actualiteitswaarde behou
den. Hij biedt zijn boek ook aan als
een wetenschappelijk relaas over de
groei van ens liberale, kapitalistische
stelsel naar de verzorgingsstaat. De
ondertiel luidt: 'Een halve eeuw socia
le verandering 1920 - 1970'.
Zijn belangrijkste thema is de sociale
ongelijkheid. Zowel zijn eerste studies
over het liberale kapitalisme als zijn
latere beschouwingen over de sociale
mobiliteit, de emancipatie van de Ne
derlandse rooms-katholieken en over
het achterblijven van kinderen uit de
lagere milieus in het onderwijs getui
gen daarvan.
Van Heek concludeert dat geen histo
risch gebonden systeem in de wester
se wereld zoveel leniging van de ma
teriële noden beeft gebracht als de
verzorgingsstaat. Dat dit systeem de
sondanks toenemende kritiek onder
vindt, wordt volgens hem veroorzaakt
door het feit dat de verzorgingsstaat
niet het gevolg is van een massale,
politieke mobilisatie en ook niet emo
tioneel is verankerd in de bevolking.
Immers, De liberalen wantrouwen de
verzorgingsstaat, de socialisten identi
ficeren zich er niet mee en de neo-
Marxlsten haten hem. De confessione
le partijen vertonen een grotere affi
niteit, maar ook hier gaan gedeeltelij
ke rationele aarivaarding en emotione
le gebondenheid geenszins samen. Ten
gevolge van zijn eenzijdige oriënte
ring en gebrek aan stimulerende ideo
logie toont de verzorgingsstaat vol
gens de auteur ten aanzien van vraag
stukken die niet uitsluitend de werk
gelegenheid en de sociale zekerheid
betreffen, een grote hulpeloosheid.
De problemen van bevolkingsgroei,
milieuvervulling, het militaire indus
triële complex in de VS, consumen
tenmanipulatie, ontwikkelingshulp en
overmatige inflatie zouden bij een
diep gewortelde en door de meerder
heid van de bevolking aanvaarde ideo
logie doelmatiger benaderd kunnen
worden dan thans het geval is. In zijn
slotconclusie bepleit Van Heek een
historisch sociologische benadering,
gebaseerd op vergelijkend onderzoek,
dat de verzorgingsstaat ziet in da
continuïteit van de geschiedenis: open
naar de toekomst, zonder dat bij voor
baat hetzij naar een marxistische het-
zij naar een technocratische kapitalis
tische samenleving wordt toegerede-
neerd. E.
