Er fietste een heer
door 't deftige dorp
Dr. Gunning luisterde naar de VPRO
Vijftig jaar radio Bloemendaal
vcoffbipicj
Vandaag
TROUW/KWARTET ZATERDAG 15 JUKI 1974
door Ton van der Hammen
In het begin van de jaren twintig fietste er vaak een kleine, tengere heer
door de Bloemendaalse lanen. In zoverre gedroeg hij zich anders dan overige
peddelaars in dit deftige dorp, dat-ie vaak moest afstappen omdat mensen
hem aanhielden. Ze vroegen hem om raad of hadden er alleen behoefte aan
wat te vertellen.
KERK
*to
Deze vertrouwensman, lekepastor, ou
derling die zijn ambt van nature
steeds waar maakte, mannenbroeder
ja, maar dan van een heel ootmoedig
soort die altijd met de ander bezig
was, man van de daad, heette J. H.
Monnik. Oprichter van radio Bloe
mendaal, die vandaag een halve eeuw
bestaat.
Er waren in die tijd wel meer pio
niers die, gebiologeerd door het nieu
we medium radio, daarmee 'wat wil
den gaan doen'. Piet Dommisse met
de NCRV en Willem Vogt met de
AVRO bijvoorbeeld. Maar mr. Monnik
ijverde voor een kèrkzender. Hij wist
daar heel gereformeerd Bloemendaal,
toen nog een gemeente van amper 200
zielen nu 900) in mee te krijgen.
Hij kón pleiten, dat was trouwens
zijn vak, want hij had een drukke
advocatenpraktijk. Met die vaardig
heid kon ieder gemeentelid kennisma
ken, dat voor zijn plan moest worden
gewonnen: 'Wat een beleving voor
mensen die niet naar de kerk kunnen.
Wat een kansen voor evangelisatie.
En daarbij onze dominee (J. G.)
Brussaard met zijn kanselgaven. Mo
gelijkheden! Tot op zee. Ik zie zo'n
visser al zondagsmorgens op zijn
schip bij de radio: petje af, votum en
zegen. Méézingen, Méébidden. Méé-
luisteren naar de preek. Mensen, da's
toch geweldig?'
gast van de heer Damme (de bekende
directeur-generaal dr. ir. M. H. Dam
me van de PTT). Resultaat: de aan
vraag kwam erdoor!
Naast de kerk werd een zendmast
gebouwd. De andere mast was er al:
de toren. Erg actief was ook mede
oprichter, de heer J. Tanis, bakker in
het dorp. Hij zou 28 jaar lang vaste
medewerker en ook omroeper van
raddo Bloemendaal blijven. In de
nieuwe kerk herinnert daar een ge
denkplaat aan. Samen met een tiener,
A. de Jager, later topman bij Philips,
bouwde hij de zendinstallatie, weet
mevrouw Hesseling. Trouwens ook de
ontyangertjes voor gemeenteleden
thuis, want in de winkel was er nog
geen radio te koop.
Eerste radiodominee van Nederland, ds J. C. Brussaard op de kansel van het oude kerkje in Bloe
mendaal. Links van hem ouderling J. II. Hesseling, destijds voorlezer. Hij was de schoonvader van
mevrouw Hesseling-Huson, die nog allerlei bijzonderheden uit de begintijd van Radio Bloemendaal
weet te vertellen.
'Tijdelijk'
evangelisatiedienst, de week tevoren
's avonds opgenomen, een eveneens
eerder opgenomen dienst 'ergens in
Noord Holland' en tenslotte, weer StrUCtUUT
'life' de gewone middagdienst. In de
pauzes tussen de diensten samenzang.
Boeyinga. Zijn collega, ds. D. J. Roos
is daarnaast de 'gewone' predikant.
Mevrouw L. M. Hesseling-IIuson
pleidooi vergeten
Secretaresse
Al die bijzonderheden kan mevrouw
L. M. Hesseling-Huson uit Rijswijk,
nu 79, nog vertellen. Ze' was destijds
secretaresse van de heer Monnik. Hij
ging soms zo op in zijn plaatselijke
activiteiten, dat hij er een pleidooi of
een getuigenverhoor voor kon verge
ten, herinnert ze zich. Toestanden.
Toen het principebesluit in de kerke-
raad erdoor was heeft ze wat brieven
naar Den Haag moeten typen. Mr.
Monnik was een tijd lang bijna stam-
op 15 juni 1924 ingangsdatum
van de vergunning 'op tijdelijken
voet' zoals erin stond ging de
eerste Nederlandse kerkdienst de
ether in. Tekst Lukas 10, 49, waar
Jezus zegt: 'Ik ben gekomen om vuur
op de aarde te werpen'. Geen eenvou
dige keus, maar dat was typisch
Brussaard. Hij kón dat. Monnik stond
toen al op het punt met zijn gezin
naar Zuid-Afrika te emigreren. Een
paar weken later nam hij afscheid in
een volle kerk. Woordelijk herinnert
mevrouw Hesseling zich nog deze
woorden van hem bij die gelegenheid:
'Velen vroegen mij, ga je op de
bonnefooi? Daarop zeg ik: ja, ik ga
la bonne foie, in het geloof'.
Tot zover dit relaas uit de eerste
hand, over de geboorte van een zen
der die een unicum in de wereld was
en dat waarschijnlijk nog steeds is.
Met de verdere opkomst van het me
dium radio groeide ook de radioge
meente, die niet alleen in Nederland
maar ook in delen van België en
Duitsland luisteraars had en die in
1936 gedrukte preken nodig maakte.
In de bezetting hield radio Bloemen
daal het nog tot 1943 vol, met een
controlerende Duitse militair in de
studio. Maar toen was het ook afgelo
pen: de hele installatie werd wegge
voerd.
Heel pakket
Een heel pakket geestelijk voedsel,
maar zou daar voldoende behoefte aan
bestaan als je weet dat 's zondags ook
IKOR, RRK en CVK daar driftig mee
in de weer zijn? Bloemendaal geeft
op grond van steeds binnenkomende
reacties én ervaringen van ds. L. J.
Boeyinga, die regelmatig de provincie
ingaat voor pastorale contacten, een
overtuigend ja-woord. De radiobin
ding aan één kerk is namelijk het
punt. Die maakte begin zestig een
speciale dominee voor dat werk nodig.
De eerste was ds. G. Toornvliet en na
de verdrietige ontwikkelingen die
leidden tot zijn vertrek werd het ds.
De structuur is nu zo, dat de gemeen
te Bloemendaal zijn zender voor de
wekelijkse évangelisatiedienst en de
dienst ergens uit de provincie afstaat
aan de stichting 'Kerk zonder gren
zen'. Ds. Boeyinga is werkzaam voor
deze stichting, die van de beide parti
culiere synodes van Noord Holland
uitgaat en daardoor ook gefinancierd
wordt. De exploitatie van de zènder is
in handen van de gereformeerde kerk
van Bloemendaal. Voor negentig pro
cent komt dit geld uit giften van
luisteraars. De rest komt bijeen door
een kerkcollecte. Vrijwillige medewer
kers zijn een tiental jongeren, die de
diensten in de provincie gaan opne
men en die verder in de radiostudio
meewerken. Hun verloofdes doen het
omroepwerk. In elke gereformeerde
Na de oorlog
De radiokerk in Bloemendaal
Na de oorlog kon radio Bloemendaal,
kennelijk omdat de draad van het
vooroorlogse radiobestel weer werd
opgepakt, terugkomen: eind 1948 was
hij opnieuw in de lucht. Nu maar
met de helft van zijn vroegere capaci
teit, wat dus ook veel minder bereik
betekende. Wat wil je een vermo
gen van 50 Watt tegenover de 100.000
Watt die elk van de drie Hilversumse
reuzen hebben. Een vlakkerend kaars
vlammetje naast verblindende vuur
torens, een zendertje dat voorlopig
ook nog moet opboksen tegen dobbe
rende 'piratenzenders' voor de kust.
Daar stond overigens meer zendtijd
tegenover. In plaats van twee dien
sten vroeger, voortaan één blok van
half tien tot vijf met een gewone,
direct uitgezonden ochtenddienst, een
'Lieve Marie ik lig nu alle zondagen met de radiodominee in
bed Cartoon uit Kerk zonder grenzen, het blad van radio
Bloemendaal).
door A. J. Klei
Volgende week vergadert de hervormde synode en we kunnen veilig aannemen dat dan aller ogen
zich richten op het rapport over de abortus en dat maar weinigen nieuwsgierig zullen zijn naar
'Het geheim van de gemeente'. Toch gaat achter deze detective-achtige titel een aardig rapport
schuil, een soort van stichtelijk etiquetteboek voor kerkmensen, als ik het zo mag zeggen van de
raad voor kerk en theologie.
We hebben afgelopen maandag er al
een paar dóngen uit naar voren
gebracht en onder één daarvan wil
ik graag een extra streep zetten. Ik
bedoel de opmerking over richtin
gen en stromingen die de hele kerk
naar hun type zouden willen kne
den. 'Wij kunnen blijkbaar niet aan,
de éne waarheid van God in een
veelheid van stemmen te horen.'
Ik vermoed dat verscheidene lezers
nu de kant van de gereformeerde
bonders uitkijken. Dat zijn immers
van die onwrikbare brokken graniet,
die weten 't allemaal zo stellig, die
menen dat zij de ware kerk vormen
en dat de rest er maar zo'n beetje
bijbungelt. Bij hen hoef je niet met
'een veelheid van stemmen' aan te
komen.
Nu zal ik niet beweren dat gerefor
meerde bonders erg meegaand zijn.
want dat zijn ze geenszins. Maar je
treft bij hen in bijzonder hoge mate
verbondenheid aan met de héle her
vormde kerk en 't vertikken het
zich uit dat geheel te laten pellen.
En al moeten ze 6om6 niks van
andere stemmen hebben, ze schrap
pen ze niet uit hun boekje. Het is
eigenlijk merkwaardig: je kunt op
bijeenkomsten van bonders steevast
klaagzangen vernemen over alles
wat er niet deugt in de hervormde
kerk, ik heb om den brode heel wat
van zulke misnoegde verhalen aan
gehoord, maar zodra iemand pro
beert een gereformeerde bonder
voor een anti-hervormd karretje te
spannen, geeft hij niet thuis. Zijn
vaderlandse kerk is hem lief en als
daarover wat gezegd dient te wor
den, zal hij het zelf wel doen.
Natuurlijk valt er over de gerefor
meerde bonders en hun positie in
de hervormde kerk wel meer te
vertellen (ik voor mij zit met de
vraag waar de overtuiging ophoudt
en de traditie begint) maar in ver
band met 'Het geheim van de ge
meente' mogen hun verbondenheid
met en hun verantwoordelijkheid
voor die kerk niet weggevlakt wor
den.
Andere lezers hebben het hoofd
naar links gewond, naar actiegroe-
pers. Niet te gauw over oordelen!
waarschuwt het rapport Maar je
moet die lui meemaken: een grote
mond, ze zullen de hele wereld
eventjes verbeteren, jawel, maar ze
kijken wel uit dat ze bij zichzelf
beginnen. Altijd neuzen in stencils,
maar de bijbel blijft dicht, en je
ziet ze amper in de kerk.
Ik stem direct toe dart de geneigd
heid tot regelmatige kerkgang in
deze contreien aanmerkelijk gerin
ger is dan bij de bonders, maar (en
zoiets staat ook in 'Het geheim van
de gemeente') dat hoeft niet zozeer
voort te komen uit afkeer voor de
kerk als wel uit de omstandigheid
dat actiegroepers de kerk vaak een
eind vooruit zijn. Jéren terug liepen
leden van het Angola-comité op
Hydepark rond, keurige hervormde
jongens, maar de synodeleden had
den andere dingen aan het eerwaar
de hoofd dan Portugese koloniën. Die
jongens zijn daarna maar weggeble
ven en je kunt ze moeilijk kwalijk
nemen dat ze anno 1974 niet geest
driftig staan te klappen wanneer
dan pas in Hydepark en ook in
Lunteren iets misprijzends over een
koloniaal bewind wordt gezegd.
En dan het IKOR, daar is ook altijd
gedoe over. Volgende week weer,
blijkens de synodale agenda. Het
IKOR loopt niet in de pas met 'ons
kerkvolk.' Dat is waar, maar dat
hoeft niet te betekenen dat het een
verkeerde richting inslaat, misschien
loopt het IKOR ons een eind voor
uit. Eerlijk gezegd kan ik het ook
niet altijd meemaken, Vorige week
nog: toen ging het dn 'Kenmerk'
Dr. J. 11. Gunning J. Hzn.
over progressieve roomsen in België
c':.e een beotje vervolgd werden, als
ik goed begreep (maar misschien
begreep ik het niet goed, want bij
dergelijke onderwerpen wordt altijd
zo'n mal taaltje georuikt van moti
vaties en frustraties en zo). Ik ging
lekker even kijken naar 'Waar ge
beurd' van de KRO op het andere
net. Maar je weet maar noodt of
over een paar jaar de synode geen
collecte aanbeveelt voor die Belgen
naar wie ik nu niet wou kijken.
Bezwaren tegen het IKOR? O ja. De
presentator draagt te sjieke pakken
en zegt kwasi-deftig altijd 'zij' en
'haar" als het 'hij' en 'zijn' moet
wezen. En ik vind ook wel eens dat
ze vergeten 'ons kerkvolk* bij de
hand te nemen. Maar uit de 'veel
heid' van stemmen bij het IKOR
kun je, dacht ik, altijd opvissen déze
stem dat er een goede boodschap is
voor iedereen, voor heel de wereld.
Persoonlijk kan het IKOR bij mij
nauwelijks kwaad meer doen, sinds
het een goed woordje deed voor de
verrukkelijke neo-gothiek van De
Krijtberg in Amsterdam, maar dit
zal velen koud laten. Hoe dan ook
ik zou het IKOR niet aldoor voor de
voeten lopen.
Je zou willen dat er vandaag meer
mensen waren zoals dr. J. H. Gun
ning J. Hzn., cr een was. Deze
Gunning (zoon van de grote theo
loog professor Gunning) hoorde de
éne waarheid van God, zelfs bij
voorkeur in een veelheid van stem
men. Dat is hem niet altijd in dank
afgenomen. In zijn blad Pniël, dat hij
in de jaren dertig als een papieren
zielzorger over heel ons land ver-
spreidde, schreef nij eens dat ie
mand hem daarom 'een armzalig
misbaksel van ziekelijke vroomheid
en onschriftuurlijke, mergelooze ge
reformeerdheid' had genoemd.
Dr. Gunning schreef dit in een arti
kel over 'Onderlinge waardeering.'
Ik citeer daar tot slot een stukje
uit. Niet om de tóón waarop in de
jaren dertig over deze dingen ge
schreven wordt, nieuw leven in te
blazen, maar wel om de geest die
eruit spreekt, aan de vooravond van
vergadering van de hervormde syno
de onder de aandacht te brengen.
Hier is Gunning-van-Pniël:
Ik ben, zooals een vrijzinnige eens
van mij getuigde, 'orthodox geboren'
en ik voel mij ook alleen in de
rechtzinnige wereld thuis, maar ik
moet toch verklaren dat ik tegen
woordig door de radio menige mor-
gemoijding en menige uitspraak van
de V.P.R.O. beluister, die mijne ziel
vrediger en gelooviger stemt dan
sommige ultra-rechtzinnige schrift
verklaringen. Laat men toch as-je-
blieft als men dit'leest nu niet in
zekeren hoek gaan zuchten over 'e-
thische doorvloeiïnge' of die 'gevaar
lijke geestesrichting,' waar 'alles er
maar meê door kan', zoodat men
zelfs 'die goddelooze modernen' voor
zijn zielevoedsel 'verkiest boven de
goed gefundeerde, op Gods dierbaar
woord gegronde waarheid' ach,
ik hoor het al, dat onwaarachtige
gelaster! want ik wensch voor
leven en voor sterven geen anderen
grond dan de borggerechtigheid van
mijn Heiland, en ik hoop het tot
mijn laatsten snik toe te verkondi
gen:
Jezus, Uw verzoenend sterven,
Blijft het rustpunt van ons hart.
Maar ik verwerp niemand in
wien ik ook maar iets van Chris
tus vind, en het kan mij geen steek
schelen uit welken kerkelijken kring
een goed, geloovig tvoord tot mij
komt, wanneer het mij op God, ons
aller Vadewijst en mij de groot
heid Zijner liefde doet beseffen.
ai
DE DERDE PLAAG
Jubileumvignet van radio Bloe
mendaal
kerk van Noord-Holland is tenslotte
een contactpersoon tussen de plaatse
lijke evangelisatie en de stichting.
Nieuwe kerk
In 1959 werd een nieuwe kerk, met
een nu professionele studio, gebouwd
op de plaats van de oude. De zender
staat sinds die tijd op het Bloemen
daalse kopje, een vriendelijk aanbod
van de burgerlijke gemeente. Zijn er
jubileumactiviteiten? En of. Er wordt
hard gewerkt om gelden voor een
nieuwe studio-apparatuur bijeen te
brengen. De bestaande, een aflegger
tje van de NCRV, viert namelijk óók
zijn vijftigjarig bestaan en heeft zijn
leven door de deskundigheid van de
oud-PTT-er, de heer J. Klaassen uit
Haarlem, opvolger van de heer Tanis,
tot nu toe weten te rekken. De heer
Klaassen die een kwarteeuw de tech
nische dienst leidde hoopt maar dat
de benodigde anderhalve ton er komt,
want dan kan hij met een gerust hart
terugtreden. Een nieuwe transistor-
apparatuur zal weinig onderhoud
meer vragen.
Of dat geld er inderdaad komt zal
blijken in de jubileumbijeenkomst
vanmiddag om drie uur in de kerk,
waar veel genodigden onder wie oud
predikanten als prof. dr. J. L. Koole,
ds .P. N. Kruyswijk en de zoon van
de .eerste radiodominee, ds. A. J. R.
Brussaard, worden verwacht. De oud-
praeses van de synode, dr. P. G.
Kunst, die voorzitter van het comité
van, aanbeveling is zal dan hopelijk
het verlossende woord kunnen spre
ken.
BD
Niet alle plagen zijn gelijk. Er z:
zekere ontwikkeling in de ver;
gen. Farao heeft zich verhard
weigert de Hebreeën te laten
Nu heeft God aan Mozes bevel
tegen ASron te zeggen dat hij
zijn staf op de zandkorrels moet
en dan zullen het muggen wo t
Alle stof der aarde werd mu nn
staat er dan. Voor het eerst is
een teken waar de geleerden vai
Egyptische hof niet tegen op ku jjjd;
Hun toverkunst komt hier aan h
grens. Over die grens zien zij v nia
gebeurt en ze geven er hun inte lU I
tatie aan: Dit is Gods vinger. n,
heeft men hier gedacht aan he e:
kende spreken van 'Gods vinger iur
geschiedenis'. God zou dan spe >0I
verantwoordelijk gesteld moeten
den voor uitspringende gebeur! er.
sen. De Nationaal-socialisten v!nj
daar bedreven in, maar ook o
christenen beriep men zich vaal
deze gedachte en even vaak met
waarlozing van andere gegevens,
willekeurig wees men dan bep;
gebeurtenissen aan als speciale ii
pen van God waaruit dan voor
iets te leren viel. Wij zullen er
aan doen niet teveel naar die
men te luisteren en vooral ons
te houden met wat God sedert
verschijning van Jezus Christus
kreet van ons vraagt. Waarschij
was 'de vinger Gods* bij de Egyp
ren een staande uitdrukking voor
ding, b.v. de poortgrendel van
heiligdom. Misschien wezen
de staf van Aaron en schreven
daarbij magische kracht toe. Maar
dan ook, Farao staat niet naast
aan die grens van hun kunnen
verhardt zich opnieuw en kan nog
een en ander, nl. een despoot zijn,
mensen de weg naar zegen en gi
verspert. Want als een mens eem
door angst om op zijn voorred
toch nog tekort te komen bei
wordt dan staat hij voor niets en
zich ook door niemand gezegen (i
dus, 8, 16-19).
NED. HER. KERK
Beroepen te Herkingen (en bijst
in het past. te Sommelsdijk) Bruct
en te Gouderak: kand. G. Mulder,
Nieuw-loosdreoht; te STreefkerk:
C. Bienk, kand. te Zoete rmeer;
Polsbroek en te Godswaard: M
draaiaan, kand. te Pependrecht.
Bedankt: voor Barbeveld: C. J. vj"
Plas te Linschoten; voor Papendi
J. den Besten te Huizen.
Toegelaten tot de evangelisatieb
ning en beroepbaar gesteld:: G. 1
der, Oude Molenent 4,Nieuw-L
drecht; M. Groudriaan, Muylwi
straat 79, Papendreoht; W. J. Rutg
Jagerdsdreef 123, Driebergen;
Schaap, van Noortplein 15, Utr
drs. C. Blenk, dr. J. W. Platelaan.
Zoetermeer.
Toegelaten tot de evangelisatieb!
ning, maar nog niet beroepbaar:
M. T. Plet, Rembrandtkade
Utrecht.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Grondngen-Z. (evange
tiepred. Groot-Groningen); P. Kooi
Amsterdam-Slotermeer-Geuzenveld;
Asperen: A. A. Oostenbrink te Op
de; te Nieuw-Buinen: H. P. Muil
kand. aldaar, die dit beroep
aangenomen; te Bredevoort: J,
Koning, kand. te Baambrugge, die
beroep heeft aangenomen.
Benoemd tot part-time past. mé
werker: C. R. E.. Mulder, kand.
Amsterdam, die deze benoeming h
aangenomen.
Beroepbaar: J. W. Harten, Simon
vinweg 86, Hilversum.
Beroepen e Norg als veangelist: M.
de Vries te Leeuwarden (verb, ber
GEREF. KERKEN (VRIJG.)1
Beroepen te Almkefk Breda: C.
Leest, kand. te Utrecht.
VRIJE EV. GEMEENTEN
Bedankt voor Franeker: H. Raven
Goes.
(ADVERTENTIE)
Uit het juni-nummer:
Een goed woord voor blozen,
Hartkamp
kt
I In
J
- Leven met verlegenheid, Groe et
werk ki
Tot zwijgen gebracht,
drs. A. Schippers
De Psychologie ontdekt de mens
drs. J. M. van der Lans
Plagiaat, dr. J. J. Buskes
De toekomst is niet morgen, mai
vandaag, Harm Dane
Ekonomische orde niet onverand
lijk, dr. R. L. Haan
Nèém/gèéf een abonnement op
maandblad VOORLOPIG. Al was I
voorlopig voor een jaar. Of vraag
proefno. Adresseer: VOORLOPIG,
woordno. 101, Delft. Geen postzei
nodig, 20,50 p.j. (Stud, 13,90). 8
gave Kok/Meinema.
